ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMESİ İÇİN İNŞAATLARDA

Transkript

1 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page 267 ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMESİ İÇİN İNŞAATLARDA MALİYET BEDELİNİN TESPİTİNDE ÜÇLÜ KRİTER Ersin UMDU* I-GİRİŞ 3194 sayılı İmar Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerce malzeme ve işçilik kullanmak suretiyle, meydana getirilen bir gayrimenkulün yapı kısmına ilişkin faaliyetlerin tümünü içeren bina inşaatı ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunda İdare olarak tanımlanan kurum veya kuruluşlar tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihale veya emanet suretiyle yaptırılan ve işçilik içeren her türlü ihale konusu işler asgari işçilik kapsamındadır. (Umdu,2010,123). İnşaatlarda maliyet belirleme usulleri inşaatın yapılış (yaptırılış) usulüne göre değişir. Makalemizde asgari işçilik incelemesi yapılan inşaatlarda maliyet bedelinin tespiti nasıl olduğu izah edilecektir. II- ASGARİ İŞÇİLİK İNCELEMESİ YAPILAN İNŞAATLARDA MALİYET BEDELİNİN TESPİTİNDE ÜÇLÜ KRİTER İnşaat süresince Vergi Usul Kanuna göre defter tutulması gerekmeyen inşaatlarda maliyet bedelinin belirlenmesi m2 birim maliyet üzerinden yapılırken, defter tutulması gereken inşaatlarda maliyet bedelinin belirlenmesi; m2 birim maliyet, defter maliyeti ve sözleşme miktarı olarak 3 kriter üzerinden yapılmaktadır. Buna göre (Umdu ve Yıldız,2010, 38): 1-M2 BİRİM MALİYETLERİNDEN HESAPLANAN TUTAR İnşaatın ruhsatında yazılı yapı sınıf grubuna göre m2 birim maliyet sapta- * SGK Müfettişi 267

2 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page 268 nır. m2 birim maliyetleri her yıl inşaatın sınıfı ve grubuna göre Bayındırlık ve İskân Bakanlığı nca tespit edilerek Kurum Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü nce çıkarılacak bir genelge ile açıklanır. Aşağıdaki tabloda 2000 yılından 2010 yılına kadar teknik özelliklerine göre 13 sınıf ve gruba ayrılan yapılara ait m2 birim maliyet bedelleri gösterilmektedir. 1 Tablo 1: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Tarafından Tespit Edilen m Maliyet Bedelleri (TL) SINIF YILLAR GRUB A 30, B 35 57, A 59, , B , A 99, , B 114, A 128, , B 142, , C 171, , A 214, B 256, , C 299, D 351, , m 2 birim maliyet bedelleri tabloda görüldüğü şekildedir. Fakat burada hangi yıla ait m 2 birim maliyet bedeli kullanılacaktır? Hangi yıla ait m 2 birim maliyet kullanılacağı 01/05/2004 tarihinde köklü bir değişikliğe uğramıştır. 1 Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca yayımlanan listede kayıtlı yapı sınıf ve gruplarından farklı olduğu veya doğalgazlı olarak inşa edilen yapıların hangi yapı sınıf ve grubunda değerlendirileceği ya da aynı yapı ruhsatında yer alan farklı mekanların ayrı ayrı mı, yoksa yalnızca bir yapı sınıf ve grubunda mı değerlendirileceği gibi hususlarında tereddüde düşüldüğünden yapının kaloriferli veya asansörlü ya da doğalgazlı olarak inşa edilmiş olması veya kat sayısının beş ve üzerinde olması yahut bina yüksekliğinin metrenin üzerinde olması gibi durumlar göz önüne alınarak hangi yapı sınıfgrubun içine dahil olacağı sayılı genelge ile belirtilmiştir. 268

3 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page 269 Söz konusu değişiklik sayılı genelgede izah edilmişti. Buna göre; tarihinden önce başlanıp bitirilen inşaatlarda bina maliyetinin hesaplamasında m 2 birim maliyet bedeli olarak; sayılı genelge gereği; inşaat faaliyetinin sürdüğü yıllara ait m 2 birim maliyet bedellerinin aritmetik ortalaması sonucu bulunan maliyet bedeli esas alınır. Örnek; ile tarihleri arasında yapılan ve III. sınıf A grubunda bulunan ve 3000 m yüzölçümündeki bir binanın m 2 birim maliyet bedeli şu şekilde hesaplanır. Önce 2000, 2001 ve 2002 yıllarına ait ve inşaat grup ve sınıfına uygun m 2 birim maliyet bedelleri toplanır, sonra 3 e bölünerek aritmetik ortalamasından binanın maliyetinin tespitinde kullanılacak maliyet bedeli hesaplanır. (burada: Aritmetik ortalamanın hesabında kullanılacak toplam bedelde; İnşaatın bittiği yıl olan 2003 yılının maliyet bedeli toplama alınmaz) Buna göre; (99, , ,95) / 3 = 428,85 / 3 = 141,95.-TL Söz konusu inşaatta bina maliyet bedeli için kullanılacak m 2 birim maliyet bedeli; 141,95.-TL dir tarihinden sonra başlanıp bitirilen inşaatlarda bina maliyetinin hesaplamasında***; 1- Başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın maliyetinin hesaplanmasında o yıl ait birim maliyet bedeli esas alınır. Örnek; tarihinde başlayıp tarihinde bitirilen IV. sınıf B grubunda inşaat için inşaat grup ve sınıfına uygun 2005 yılına ait m 2 Birim Maliyeti; 448,00.-TL, kullanılacaktır. 2- Başladığı yıldan sonraki yıllarda tamamlanmış inşaatın maliyetinin hesabında ise bitirildiği yıldan bir önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınır. Bununla beraber yapımına tarihinden sonra başlanılan veya tarihinden sonra başlandığı halde tarihinden sonra bitirilen binaların maliyeti, ortalama maliyet yerine, yine bitirildiği yıldan bir önceki yıla ilişkin birim maliyet bedeli esas alınarak hesaplanacaktır. Örnek; tarihinde başlayıp yılında bitirilen III. sınıf B grubunda inşaat için inşaat grup ve sınıfına uygun 2007 yılına ait m2 Birim Maliyeti,427,00.-TL, kullanılacaktır. 269

4 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page Yılından Önce Başlayıp, 2004 veya Daha Sonraki Yıllarda Bitirilen Binaların Maliyeti, tarihinden önceki ve sonraki sürede yapılan uygulamalar dikkate alınarak, ayrı ayrı hesaplanacak, bu suretle bulunan iki ayrı birim maliyet bedelinin aritmetik ortalamasının alınması ve binanın yüzölçümü ile çarpılması suretiyle hesaplanacaktır. Örnek; ile tarihleri arasında yapılan ve III. sınıf A grubunda bulunan ve 3000 m yüzölçümündeki bir binanın m2 birim maliyet bedeli şu şekilde hesaplanır. (A) tarihinden önceki süre; 2001,2002 ve 2003 yıllarına ait ve inşaat grup ve sınıfına uygun m2 birim maliyet bedelleri toplanır, sonra 3 e bölünerek aritmetik ortalamasından binanın maliyetinin tespitinde kullanılacak maliyet bedeli hesaplanır. (burada: İnşaat 2003 den sonrada devam ettiği için bu hesaplamada aritmetik ortalamanın hesabında kullanılacak toplam bedelde; İnşaatın bittiği yıl olan 2003 yılının maliyet bedeli toplama alınır.) (B) Buna göre; (123, ,95+264) / 3 = 589,95 / 3 = 196,65.-TL (C) tarihinden sonraki süre; Başladığı yıldan sonraki yıllarda tamamlanmış inşaatın maliyetinin hesabında bitirildiği yıldan bir önceki yıla ait birim maliyet bedeli alınacağı için 2006 yılına ait m2 birim maliyet bedeli kullanılacaktır yılına ait m2 birim maliyet bedeli: 334,00.-TL (D) tarihinden önceki ve sonraki sürenin aritmetik ortalaması; İnşaat ile tarihleri arasında yapıldığı için iki döneme ait tespit edilen m2 birim maliyet bedelleri toplanır ve 2 e bölünerek bina maliyetinin hesaplamasında kullanılacak m2 birim maliyet bedeli bulunur. C = (A + B) / 2 = (195, ,00) / 2 = 530, 65 / 2 = 265,33.-TL Söz konusu inşaatta bina maliyet bedeli için kullanılacak m2 birim maliyet bedeli; 265,33.-TL dir. Kullanılacak birim maliyet bedelinin tespitinden sonra Bina maliyeti, ruh- 270

5 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page 271 satnamesinde yazılı bulunan yüzölçümü ile m2 birim maliyet bedelinin çarpımı suretiyle hesaplanır. Bina Maliyeti= Binanın Yüzölçümü x m2 Birim Maliyet Bedeli Örnek: yukarıda örnekte bina maliyeti hesabında kullanılacak m2 birim maliyet bedeli; 265,33.-TL bulunan ve ile tarihleri arasında 3000 m yüzölçümünde yapılan binanın maliyeti; Bina Maliyeti: 3000 X 265,33 = 795,975,00.-TL 2- DEFTER MALİYETİ Defter maliyeti diye tabir edilen maliyet; 213 sayılı Vergi Usul Kanunun 173. ve takip eden Maddeler gereği ticari sınıfına göre tutulması gereken (Yevmiye, İşletme vs.) yasal defterde asgari işçilik incelemesi yapılacak inşaatla ilgili muhasebeleştirilen gider hesaplarının toplamıdır. Ancak, bina inşaat maliyetine, arsa tutarı ve proje bedeli dahil edilmeyecektir. İnşaatın defter maliyet hesabında inşaat sahibinin inşaatı kendisi tarafından yapması veya inşaatı bir müteahhide anahtar teslim sözleşmesi karşılığında yaptırması durumuna göre ayrı ayrı muhasebe kaydı tutulmaktadır. Buna göre; Defter tutmakla yükümlü inşaat sahibinin ticari amaçlı olmadan inşaatı kendisinin yapması durumunda; tacir sıfatına haiz inşaat sahibinin ticari işletmesi ile ilgili olarak yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktaracağı her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderleri 258 no.lu Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabında muhasebeleştirecektir. ( Erişim Tarihi: ) Örnek; işyerince özel yat üretimi yapacağı fabrika inşaatının bitirilerek binalar hesabına aktardığı inşaatın maliyet toplamının TL olduğu görülmüştür. Söz konusu muhasebe kaydı; Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK /03/ Binalar Yapılmakta Olan Yatırımlar

6 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page 272 İnşaat sahibinin inşaatı bir müteahhide anahtar teslim sözleşmesi karşılığında yaptırması durumunda; anahtar teslim sözleşmesi karşılığında yapılan inşaatlarda inşaat sahibi sigortalı çalıştırmaksızın istisna akdi çerçevesinde işin yapımını müteahhide verdiği için 5510 sayılı Kanuna göre işi yapan müteahhit işverendir. Bu sebeple söz konusu inşaatın defter maliyeti; işi yapan müteahhidin yasal defterlerinden tespit edilecektir. İnşaatın defter maliyeti inşaatın başladığı yıl içinde bitmesi ya da yıllara yaygın olması durumuna göre 622 ya da no.lu hesaplarla muhasebeleştirilir. 2 ( Erişim Tarihi: ). 1- İnşaatın Başladığı Yıl İçinde Bitmesi: İnşaatın yıl içinde bitmesi halinde, üretim maliyetlerinin muhasebeleştirildiği 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı, dönem sonunda 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı ile yansıtılarak giderlerin muhasebeleştirildiği 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı na aktarılır. Daha sonra 740 ve 741 No.lu hesaplar ters kayıt ile kapatılır. Örnek; ARI İnş. Ltd. Şti. nin, BEY A.Ş. adına tarihinde yapımına başlayıp tarihinde bitirirek BEY A.Ş. e teslim etiği inşaatın maliyeti ,00.-TL dir. ARI İnş. Ltd. Şti. nin inşaatla ilgili muhasebe kaydı; Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK /10/ Satılan Hizmet Maliyeti Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı Hizm. Ür. Mal. Yansıtma hizmet Üretim Maliyet İnşaatın birden fazla olduğu durumlarda 171, no.lu hesaplar kullanılır. İnşaat ve onarım işinin birden fazla Olduğu durumlarda 170, 171, No.lu hesaplar,kullanılır. İnşaat sayısının sekizi aşması halinde ise, her proje yardımcı defter düzeyinde izlenebilir. Bu durumda her bir proje için tutulacak yardımcı defterler, defteri kebir hükmündedir Tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği 272

7 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page İnşaatın Yıllara Yaygın Olması: İnşaatın gelecek yıla yaygın olması halinde, 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı, dönem sonunda 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı aracılığıyla, 170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı na aktarılır. 740 ve 741 No.lu hesaplar ters kayıt ile kapatılır. İnşaatla ilgili bundan sonraki giderler bu hesapta takip edilir. İnşaat bittikten sonra 170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı giderlerin muhasebeleştirildiği 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı na aktarılır ( Erişim Tarihi: ). Örnek; ARI İnş. Ltd. Şti. nin, BEY A.Ş. adına tarihinde yapımına başlayıp tarihinde bitirirek BEY A.Ş. e teslim etiği inşaatın maliyeti ,00.-TL dir. ARI İnş. Ltd. Şti. nin inşaatla ilgili muhasebe kaydı; - İnşaatın 2007 yılında yaptığı giderler yıl sonu Yıllara Yay. İnş. ve On. Mal. Hesabına aktarılır. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK Yıllara Yay. İnş. ve On. Mal. Hesabı Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı Hizm. Ür. Mal. Yansıtma hizmet Üretim Maliyet İnşaat tarihinde bitirilip ilgili firmaya teslim edildiğinde; Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK Satılan Hizmet Maliyeti Yıllara Yay. İnş. ve On. Mal.Hesabı

8 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page SÖZLEŞMEDEKİ MİKTAR Asgari işçilik incelemesi yapılacak iş sözleşme (anahtar karşılığı sözleşme veya ihale sözleşmesi) karşılığı kendi sigortalı çalıştırmaksızın başka bir kişiye istisna akdi çerçevesinde yaptırılması durumunda, ikili arasında imzalanan sözleşmedeki KDV hariç miktardır. Bu miktar işi yapan işyerinin satış miktarıdır ve 600 Yurtiçi Satışlar hesabında muhasebeleştirilir. Örnek; BY A.Ş. ile ARI İnş. Ltd. Şti. arasında imzalanan sözleşmeden; ARI İnş. Ltd. Şti. nin BY A.Ş. nin Organize Sanayideki arazisine (bütün harcamalar dahil) TL karşılığında fabrika inşaatı yaptığı görülmüştür. III- SONUÇ Asgari işçilik incelemesi yukarıda izah edilen 3 kriterin kıyas yapılarak hesaplanacak en yüksek maliyet bedeli üzerinden yapılacaktır. Örnek; BY A.Ş. tarafından ARI İnş. Ltd. Şti ne TL karşılığında yaptırılan ve yapımı 3 yıl süren fabrika inşaatının birim m2 maliyet hesabı üzerinden bina maliyetinin TL olduğu, ARI İnş. Ltd. Şti. kayıtlarından inşaatın fabrika defter maliyetinin TL olduğu görülmüştür. Söz konusu inşaatta asgari işçilik hesabına esas bina maliyeti olarak BY A.Ş. ile ARI İnş. Ltd. Şti arasında imzalanan sözleşmedeki miktar ( TL) esas alınır. Eğer BY A.Ş. bu binayı kendisi aynı maliyetle yapmış olsaydı, asgari işçilik hesabına esas bina maliyeti olarak defter maliyeti esas alınırdı. Söz konusu; 3 lü kritere göre kıyaslama sözleşme karşılığı ve deftere tabi olan işyerleri için geçerlidir. Zira kendisi için mesken amaçlı (ticari olmaması gerekir) ev yapan kişinin yaptığı inşaatın maliyeti sadece Bayındırlık Bakanlığının m2 birim maliyetlerinden hesap edilir. Bununla beraber; Ünitede yapılan araştırmada -dosya memurunun işyeri kayıt ve belge inceleme yetkisi olmadığı için- dosya memuru maliyet bedeli olarak sadece m2 birim maliyetinden tespit edilen bina maliyetini esas alır. 274

9 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page 275 KAYNAKÇA (erişim tarihi: ) (Erişim Tarihi: ) no.lu Yapılmakta Olan Yatırımlar.html (Erişim Tarihi: ) Sosyal Güvenlik Kurumu ( ) sayılı Sosyal Sigorta İşlemler Yönetmeliği. Anakara : Resmi Gazete (27579 sayılı) TC Yasalar ( ) Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası kanunu. Ankara : Resmi Gazete (26200 sayılı) Umdu, Ersin ve Yıldız, Ramazan(2010). Sosyal Güvenlik Reform Sonrası Asgari İşçilik Uygulaması. Ankara : Yaklaşım Yayıncılık Umdu, Ersin(2010). Hangi İşler Asgari İşçilk Kapsamındadır Mali Çözüm Dergisi 98 (2010) 275

10 21 ersin umdu:layout 1 11/9/10 3:32 PM Page