Yapılandırılmış Sermaye Piyasası Araçları: Sertifikalar

Transkript

1 Yapılandırılmış Sermaye Piyasası Araçları: Sertifikalar Müge Türkkan, Erste Securities İstanbul Menkul Değerler Türev Ürünler, Ürün Geliştirme Anadolu Üniversitesi

2 Erste Group Bank AG Kısaca Erste Group Erste Group, 1819 yılında bir Avusturya tasarruf bankası iken bölgesel bankacılık grubu haline gelmiş ve Avusturya ve Avrupa Birliği nin Doğusunda şirketler ve kurumsal müşteriler için güvenilir bir finansal servis sağlayıcısı olmuştur. Yaklaşık 17 milyon müşteriye hizmet vermekte ve 50,000 kişiye istihdam sağlamaktadır. 8 ülkede 3,000 şube ile hizmet vermektedir. Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Romanya ve Slovakya da pazar lideridir. Erste Group un Pazar konumu Avusturya ile Orta ve Doğu Avrupa da şirketler, finans kurumları ve devletler için borçlanma aracı ihraç işlemleri lideri, Yönetimi altındaki 44 milyar Euro ile Orta ve Doğu Avrupa daki lider varlık yöneticisi Orta ve Doğu Avrupa daki ticari gayrimenkul sektörü pazarında 3. lük Orta ve Doğu Avrupa daki sendikasyon kredilerinde liderlik Güçlü Finansal Veriler (2012 nin ilk yarısı itibariyle) Ana sermaye (core tier 1) oranı (toplam risk; Basel 2.5) % 10.4 A / A3 / A kredi notu; 215 milyar Euro seviyesini aşan varlık büyüklüğü Viyana, Prag ve Bükreş Borsalarında işlem görüyor İstikrarlı Ortaklık Yapısı Erste Vakfı (%24) kurucu hissedardır ve 1997 yılındaki halka arzdan bu yana da en büyük ortak durumundadır. Criteria Caixacorp (%9.7) 2009 yılından bu yana ikinci en büyük ortaktır. Bölgedeki Faaliyetler Ülke Şube Sayısı Ülke Şube Sayısı Avusturya 1,044 Sırbistan 66 Romanya 643 Makedonya (1) 31 Cek Cum. 657 Karadağ (1) 14 Slovakya 295 Bosna (1) 10 Macaristan 143 Slovenya (2) 9 Ukrayna 120 Hırvatistan 148 Polonya, Türkiye ve Almanya da seçilmiş faaliyetler Notlar: (1) Steiermärkische Bank und Sparkassen AG (2) Kärntner Sparkasse

3 Sunum Planı Türev Ürünlere ilişkin temel bilgiler Yapılandırılmış Finansal Ürünler Denetleyici ve Düzenleyici Otoriteler Turbo Sertifikalara ilişkin temel bilgiler Sertifikaların Türk Sermaye Piyasalarına katkısı Sertifikalara ilişkin riskler 3

4 Türev Ürünlere İlişkin Temel Bilgiler Türev Ürünler: Getirisi başka bir kıymetin getirisine bağlanmış diğer bir deyişle başka bir kıymetin getirisinden türetilmiş mali araçlardır. -Dünyada işlem gören başlıca türev ürünler: -Alivre İşlem Sözleşmeleri -Vadeli İşlem Sözleşmeleri -Opsiyon Sözleşmeleri -Takas Sözleşmeleri 4

5 Yapılandırılmış Türev Ürünler Yapılandırılmış Türev Ürünler: Kendilerine türev ürünler ile geleneksel finansal ürünlerin birleşimini oluşturarak kendine özel risk ve getiri profilinde yaratılan finansal ürünlerdir. 5

6 Yapılandırılmış Türev Ürünler Türkiye de Organize Piyasalarda işlem gören türev ürünler: Vadeli İşlem Sözleşmeleri (VOB) Opsiyonlar (VOB + hisseli opsiyonlarda İMKB) Türkiye de Organize Piyasalarda işlem gören yapılandırılmış türev ürünler: Varantlar (İMKB) Sertifikalar (İMKB) 6

7 Yapılandırılmış Türev Ürünler Yapılandırılmış Türev Ürün Hacimleri (Milyon USD) Borsa 2012 Ağustos % Amerika Meksika Borsası % TMX Group % Amerika Toplam Bölge % Asya - Pasifik Avusturalya Borsası 2, % Malezya 1, % HonKong Borsası 290, % Kore Borsası 46, % Singapur Borsası 3, % Tayvan Borsası 4, % Tayland Borsası 1, % Asya Pasifik Toplam Bölge 350,272 75% Avrupa - Afrika - Orta Doğu BME İspanyol Borsası % Deutsche Börse 44, % IMKB 2, % Johannesburg SE % London SE Group 10, % Luxembourg SE 0 0.0% NASDAQ OMX Nordic Exchange % NYSE Euronext (Europe) 16, % Oslo Børs % SIX Swiss Exchange 24, % Tel Aviv SE 15, % Warsaw SE % Wiener Börse % Avrupa-Afrika- Orta Doğu Toplam Bölge 116,212 25% WFE Toplam 466,843 Kaynak : World Federation of Exchanges üyeleri -Yapılandırılmış türev ürünlerin işlem görebilmesi için Six Group ve Deutsche Börse AG nin ortaklaşa kurduğu ve Frankfurtta yer alan Scoach borsası halen Avrupa nın en yüksek yapılandırılmış türev ürün işlem hacimlerine sahiptir. Scoach borsası Almanyada sertifikaların alınıp satıldığı iki borsadan birisidir ve aylık sertifika işlem hacimleri 4 ile 6 milyar EUR arasında değişmektedir. Kaynak:Financial Times ( ) 7

8 Yapılandırılmış Türev Ürünler Sertifikalar ve Varantlar Sertifikalar ve Varantlar Kaldıraçlı yapılandırılmış türev ürünlerdir. Yapısal olarak: Bono Opsiyon birleşiminden oluşurlar. İhraçcı,Vade Tarihi Alacak var yükümlülük yok Kullanım fiyatı,içsel Değer, Zaman Değeri, Kaldıraç Hukuki olarak: Borçlanma Senedi niteliğindedirler.(alacak tutarı ve vade içeren menkul kıymettir) 8

9 Denetleyici ve Düzenleyici Otoriteler Denetleyici ve Düzenleyici Otoriteler: Sermaye Piyasası Kurulu SPK Seri:3 No 37 Sayılı Aracı Kuruluşların Varant Alım Satımına Yönelik Tebliği İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Sertifikaların Borsa Kotuna Alınmasına İlişkin Yönetmelikler (İMKB Genelge No:400) Türkiye Sermaye Piyasaları Aracı Kuruluşlar Birliği (TSPAKB) Varant ve Varant Benzeri Risk Bildirim Formu 9

10 Denetleyici ve Düzenleyici Otoriteler Yatırımcı çıkarlarının korunmasına ilişkin bazı düzenlemeler -Sertifikalara İMKB 30 ve dahilindeki hisse senetleri haricinde Kurulca uygun görülmesi şartıyla konvertibl döviz, emtia, kıymetli maden ve uluslararası geçerliliği olan endeksle SPK onayı ile dayanak varlık teşkil edebilmektedir. (SPK Seri :3 No:37 Sayılı Tebliği Madde :22) -Sertifikalar Vadeli İşlem Opsiyon Borsasında ve İMKB de işlem teminatı olarak kabul edilen Nakit ve Nakit Dışı Teminatlar arasında sayılmazlar. (Genelge No:2005/6 Teminatlandırma ve Diğer Risk Yönetimi Esasları) (TakasBank para piyasası uygulama esasları) 10

11 Denetleyici ve Düzenleyici Otoriteler İhraçcılarda aranan belirli koşullar Sertifika ihracına yönelik ihraçcılarda aranan belli başlı şartlar ve koşullar: Türev Ürünler Yetki Belgesi İhraçcının bulunduğu ülkedeki denetleyici otoritelerden almış olduğu ihraca yönelik izin belgesi İhraçcının uluslararası bağımsız derecelendirme kuruluşlarından almış olduğu rating notu Bağımsız Denetim Kuruluşlarının yıllık özel amaçlı denetim raporu İhraca yönelik Sermaye Piyasası Kurul Onayı 11

12 Denetleyici ve Düzenleyici Otoriteler Piyasa Yapıcılarda aranan belirli koşullar Sertifika ihracına yönelik piyasa yapıcılarda aranan belli başlı şartlar ve koşullar: İMKB de Sertifikalara ilişkin devamlı alış satış likidite sağlamak İMKB tarafından belirlenen minimum kotasyon limitinin üstünde olacak şekilde gerçekçi fiyatlardan işlem yapılmasını sağlamak TakasBank daki İMKB hesaplarında bulundurulması gereken minimum teminat tutarını devamlı bulundurmak Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen minimum Sermaye tutarına haiz olmak. 12

13 Denetleyici ve Düzenleyici Otoriteler Yatırımcıların üstüne düşenler Sertifikalara yatırım yapacak yatırımcılar Yatırım yapacakları ürünün; İzahnamesini Halka Arz Sirkülerini İmzaladıkları Risk Bildirim Formunu dikkatlice okumak, İhraçcı ve Piyasa Yapıcının; Ürüne ilişkin internet sitesi veya KAP üzerinden yapmış olduğu duyuruları Mail grubuna atılan Günlük Bülten ve bilgilendirme maillerini takip etmek Gerekli görülmesi halinde ürüne ilişkin olarak; Vergi Danışmanlarından Yatırım Danışmanlarından görüş almak sorumluluğundadırlar. 13

14 Sertifikalara İlişkin Temel Bilgiler Haziran 1990: İlk sertifikalar Dresdner Bank tarafından DAX ta ihraç edildi (1:1 oranlı) Eylül 2003: Erste Bank ilk kez sertifika ihraç ediyor (İskontolu ve Turbo sertifikalar) 14

15 Sertifikalara İlişkin Temel Bilgiler Sertifikalar menkul kıymetleştirilmiş türev ürünlerdir Sertifikalar dayanak varlığın fiyat hareketlerini takip eden ve yatırımcısına önceden belirlenmiş koşulların oluşması durumunda alacak hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki yapılandırılmış ürünlerdir. Sertifika Çeşitlerine Örnekler: Turbo Sertifikalar Endeks Sertifikalar Primli(Bonus) Sertifikalar İskontolu Sertifikalar 15

16 Sertifikalara İlişkin Temel Bilgiler Turbo sertifikalar yatırımcıların yukarı (Turbo uzun) veya aşağı (Turbo kısa) yönlü fiyat hareketlerine bağlı olarak oluşturduğu kısa vadeli stratejiler ile işlem yapmasını sağlayan bir menkul kıymettir. Turbo sertifikaların fiyatı ihraçcı tarafından oluşturulan kaldıraç sebebiyle dayanak varlığa doğrudan işlem yapmak için gereken yatırım tutarına göre oldukça düşüktür. Sınırsız getiri elde etme imkanına karşılık olarak bu dayanağın fiyatının bariyere ulaşması durumunda tüm anaparanın kaybedilmesi riski de vardır. Yine de, turbo sertifikalarda yatırımcının yaşayacağı en büyük kayıp yatırılan miktar kadardır. 16

17 Sertifikalara İlişkin Temel Bilgiler Turbo Sertifikaların fiyatlama bileşkenleri Turbo Sertifika Fiyatı Oluşturan Bileşkenler Dayanak Varlık Fiyatı Kullanım Fiyatı Dönüşüm Oranı Kur Oranı Finansman Maliyeti İçsel Değer Turbo Uzun Sertifikanın içsel değeri=((dayanak V. Fiyatı - Kullanım Fiyatı) Turbo Kısa Sertifikanın içsel değeri=((kullanım Fiyatı-Dayanak V. Fiyatı) Turbo Sertifikanın temel fiyatlama formülü = (İçsel değer X Kur Oranı X Dönüşüm Oranı) + Finansman Maliyeti Ancak dayanak varlığa ilişkin oynaklık seviyesi ve faizler de fiyatlamada dolaylı etkiler yaratabilmektedir. 17

18 Sertifikalara İlişkin Temel Bilgiler Turbo Sertifikaların fiyatlamasına bir örnek Bir Örnek: Dayanak Varlığın tarihi saat 14:41 itibariyle fiyatı USD dir. Kullanım Fiyatı:78.32 USD Çarpan Oranı:0.1 USD/TRY döviz kuru: EWTAA kodlu Turbo Uzun Sertifikanın gerçekçi fiyatlarına aşağıdaki şekilde ulaşabiliriz. =(90,21-78,32)X0.1X =2,1336TL olarak hesaplanmaktadır. NYMEX WTI en yakın Vadeli İşlem Sözleşmesi (Foreks CL1) Uluslarası Serbest Döviz Piyasası USD/TRY (Reuters TRY=) IMKB Sertifika Pazarı (Reuters TRY=) Sertifikaların ekran fiyatı 2,17 olarak görünmekte ise gerçekçi fiyatla aradaki 0,03TL lik fark sertifikanın finansman maliyetini oluşturur. Bu da sertifikanın fiyatının %1 ine denk gelmektedir. 18

19 Sertifikaların Türk Sermaye Piyasalarına Katkısı Teminatsız ve düşük işlem maliyetleriyle kaldıraçlı kazançlar elde etme Yabancı borsalarda işlem gören ürünlere (DAX, Petrol gibi) kolay ulaşabilme: Yurtdışına para göndermeksizin, Teminatsız Minimum komisyon vs. olmaksızın. Delta bir olma özelliği taşıyan menkul kıymetleştirilmiş türev ürünlerle: Riskten korunma işlemleri Öngörülebilir fiyatlama 19

20 Sertifikaların Türk Sermaye Piyasalarına Katkısı Delta 1 nedir? Dayanak varlıktaki 1 birimlik değişime karşılık sertifikanın fiyatının kaç TL değişeceğini gösterir. Turbo Uzun Sertifikalarda delta 1 eturbo Kısa Sertifikalarda ise -1 e eşittir. 20

21 Sertifikaların Türk Sermaye Piyasalarına Katkısı Kaldıraç nedir? Dayanak varlıktaki %1 lik değişime karşılık sertifikanın fiyatında gerçekleşen yüzdesel değişim oranını gösterir. Turbo Uzun sertifikalarda delta 1 olduğundan etkin kaldıraç ile basit kaldıraç birbirine eşittir. 21

22 Sertifikaların Türk Sermaye Piyasalarına Katkısı Sertifikalarla benzer özellikler taşıyan bazı ürünler: Varantlar Fark1:Sertifikalarda delta 1 ken varantlarda ürünün karlılığına göre değişir Fark2:Sertifikaların fiyatlamasında oynaklık etkisi yoktur (Bkz:Syf17) Fark3:Sertifikalarda Zaman Değeri kaybı yoktur. Kredili hisse işlemleri Fark: Sertifikalarda işlem maliyeti daha düşüktür ve teminatlandırma yoktur. Yurtiçi VİS işlemleri Fark1: Sertifikalarda teminatlandırma yoktur Fark2:VOB işlemlerinde kaldıraç Sertifikalara göre daha yüksektir. 22

23 Sertifikaların Türk Sermaye Piyasalarına Katkısı Sertifikalarla benzer özellikler taşıyan bazı ürünler: Yurtdışı Türev İşlemler Fark1: Sertifikalarda minimum işlem komisyonu yoktur. Fark2: Sertifikalarda paranın yurtdışında gönderilmesi gerekmez Forex işlemleri Fark1: Sertifikalarda dayanak varlık ürün çeşitliliği daha fazladır. Fark2:Sertifikalarda teminatlandırma yoktur. Fark3:Foreks işlermlerinde kaldıraç oranı Sertifikalara oranla daha yüksektir. 23

24 Sertifikaların Türk Sermaye Piyasalarına Katkısı Turbo Sertifika ve Varantların karşılaştırması Yukarıdaki örnekte yaklaşık 3 aylık bir süreç içerisinde (USD/ONZ)Altının kendisine yapılan yatırımın aynı ürünün dayanak varlık bir Alım Varantı ve Turbo Uzun Sertifika ile karşılaştırıldığı kur farklılıklarından arındırılmış yüzdesel fiyat değişimlerinin ortalamdan sapması olarak 10 günlük hesaplanan Tarihsel Oynaklık değerlerini görebiliriz. Turbo Sertifikanın Tarihsel Oynaklığının Altın fiyatlarına daha paralel bir hareket içinde olduğunu görüyoruz. 24

25 Sertifikalara ilişkin Riskler Turbo Sertifikalara ilişkin temel riskler aşağıdaki gibi sıralanabilir: Nakavt Riski Kaldıraç Riski Döviz Riski İhraçcı Riski 25

26 Sertifikalara ilişkin Riskler Nakavt Riski Nakavt Durumu nedir? İhraç edilen Turbo Sertifikaların vadesi süresince Dayanak Varlık fiyatının Bariyer seviyesine ulaşması veya aşması halinde, Turbo Sertifika nın sırasının kapatılması durumuna Nakavt durumu denir. Dayanağın değerinin Bariyer seviyesine ulaşması ancak daha sonra Bariyer seviyesinden uzaklaşması Sertifikanın nakavt olmasını engellemez.. 26

27 Sertifikalara ilişkin Riskler Nakavt Riski Nakavt durumunda, aşağıdaki adımlar sırası ile uygulanır: Aynı gün nakavt durumu gerçekleşen sertifikalar İMKB ye bildirilir. Ayrıca, nakavt durumu ihracçı ve/veya piyasa yapıcı tarafından KAP ta ve adresinde ilan edilir. Sertifikalar başka bir işleme gerek kalmaksızın Borsa kotundan çıkarılır. İhraççı varsa artık değeri hesaplar ve yatırımcıya [T + 5] gününde transfer eder. Nakavt durumunun gerçekleşmesi halinde, yatırımcıya ödenen Sertifika değeri sıfır ya da artık değeri sıfıra çok yakın bir değer olabilir. Yatırımcılar bu durumda zarar edebilecekleri için, Sertifikalar ı aldıkları esnada Dayanak ın Bariyer seviyeye ulaşabileceğini ve tüm yatırımlarını kaybedebileceklerini göz önünde bulundurmalıdırlar. 27

28 Sertifikalara ilişkin Riskler Kaldıraç Riski Turbo Uzun Sertifikalarda Kullanım fiyatının etkin kaldıraça etkisi Dayanak Varlık t fiyatı (USD) 93 Kullanım fiyatı (USD) Bariyer(USD) Dayanak Vaylık t+1 fiyatı (USD) D.V. Fiyat Değişim% 5% 5% 5% 5% 5% 5% 5% Sertifika Teorik Fiyatındaki değişim % 18% 21% 25% 31% 43% 69% 197% ETKİN KALDIRAÇ Turbo Uzun Sertifikalarda Kullanım fiyatının etkin kaldıraça etkisi Dayanak Varlık t fiyatı (USD) 93 Kullanım fiyatı (USD) Bariyer(USD) Dayanak Vaylık t+1 fiyatı (USD) D.V. Fiyat Değişim% -5% -5% -5% -5% -5% -5% -2% Sertifika Teorik Fiyatındaki değişim % -17% -20% -24% -31% -42% -68% -64% ETKİN KALDIRAÇ Turbo Kısa Sertifikalarda Kullanım fiyatının etkin kaldıraça etkisi Dayanak Varlık t fiyatı (USD) 93 Kullanım fiyatı (USD) Bariyer(USD) Dayanak Vaylık t+1 fiyatı (USD) D.V. Fiyat Değişim% 5% 5% 5% 5% 5% 5% 5% Sertifika Teorik Fiyatındaki değişim % -139% -55% -34% -24% -18% -15% -12% ETKİN KALDIRAÇ Turbo Kısa Sertifikalarda Kullanım fiyatının etkin kaldıraça etkisi Dayanak Varlık t fiyatı (USD) 93 Kullanım fiyatı (USD) Bariyer(USD) Dayanak Vaylık t+1 fiyatı (USD) D.V. Fiyat Değişim% 1% -5% -5% -5% -5% -5% -5% Sertifika Teorik Fiyatındaki değişim % -30% 54% 33% 23% 18% 15% 12% ETKİN KALDIRAÇ

29 Sertifikalara ilişkin Riskler Döviz Kuru Riski Turbo Uzun WTI Sertifikası Döviz kuru simulasyonu Senaryo Petrol F. (USD) Dayanak Varlık F.değişim% Kullanım fiyatı Dönüşüm Oranı USD/TL Kurdaki değişim% Sertifika Teorik fiyat (TL) Sertifikadan elde edilen kar/zarar% Dayanak Varlığa Yatırımdan elde edilen kar/zarar% T günü % - USD/TL Petrol % % % 5% USD/TL Petrol % % % -27% USD/TL Petrol % % % 36% USD/TL Petrol % % % -5% USD/TL Petrol % % % -33% USD/TL Petrol % % % 23% USD/TL Petrol % % -30% USD/TL Petrol % % 30% Turbo Kısa WTI Sertifikası Döviz kuru simulasyonu Senaryo Petrol F. (USD) Dayanak Varlık F.değişim% Kullanım fiyatı Dönüşüm Oranı USD/TL Kurdaki değişim% Sertifika Teorik fiyat Teorik fiyattaki değişim% Dayanak Varlığa Yatırımdan elde edilen kar/zarar% T günü % - USD/TL Petrol % % % -5% USD/TL Petrol % % % 27% USD/TL Petrol % % % -36% USD/TL Petrol % % % 5% USD/TL Petrol % % % 33% USD/TL Petrol % % % -23% USD/TL Petrol % % 30% USD/TL Petrol % % -30% 29

30 Sertifikalara ilişkin Riskler İhraçcı Riski Sertifikalar, Kurul tarafından derecelendirme skalasına göre yatırım yapılabilir seviyeye tekabül eden en yüksek üçüncü kredi notu veya üzerini almış olan aracı kurumlar tarafından ihraç edilebilir. Erste Group Bank ın derecelendirme kuruluşlarından almış olduğu notlar: S&P: Uzun Vadeli Notu : A Kısa Vadeli : A -1 MOODY S: Uzun Vade Notu : A3 Kısa Vade : P-2 FITCH: Uzun Vadeli Notu : A Kısa Vadeli : F1 30

31 Sertifikalara ilişkin iletişim adresleri Erste Menkul Değerler A.Ş. (212)

32 Yapılandırılmış Finansal Ürünler: Sertifikalar Teşekkürler!