Kırsal Kalkınmada Kooperatifçiliğin Rolü İzmir-Seferihisar Gödence Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Örneği Gamze SANER Prof.Dr.

Transkript

1 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 5-7 Eylül 2012 Konya Kırsal Kalkınmada Kooperatifçiliğin Rolü İzmir-Seferihisar Gödence Tarımsal Kalkınma Örneği Gamze SANER Prof.Dr. Kubilay UÇAR Zir.Y. Müh. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü- İZMİR H. Burak AĞIR Zir.Y. Müh. Özet Kırsal kalkınmanın temel amacı kent ve kırsal alandaki ekonomik ve sosyo-kültürel farklılığı en aza indirmek ve kırsal nüfusu yerinde kalkındırmaktır. Bu amaçla kırsal kalkınmada istenilen hedefe ulaşmak için kullanılan araçlardan biri de kooperatiflerdir. Gelişmekte olan birçok ülkede kooperatifler, toplumsal gelişmenin yanı sıra bölgesel ve kırsal kalkınmanın da önemli bir aracı olarak kabul edilmektedir. Düzensiz göçü önlemek ve göçün etkilerini en aza indirmek için üreticiyi köyünde tutabilecek politikaların izlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle köylerde var olan üretim faaliyetlerinin canlandırılmasında kooperatifleşmeye gereksinim duyulmaktadır. Bu çalışmada, İzmir ili Seferihisar ilçesine bağlı Gödence köyünde ağırlıklı olarak zeytin-zeytinyağı üretim ve pazarlama faaliyetinde bulunan, 142 ortaklı Gödence Tarımsal Kalkınma nin bölge kalkınmasına yaptığı katkılar ve üyelerine kazandırdığı yenilikler incelenmiş, köyde yaşayan ve kooperatif ortağı olan üreticilerin görüşlerine yer verilmiştir. Üreticilerin görüşleri yüzde olarak ve likert tutum ölçeği kullanılarak değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Kırsal kalkınma, Tarımsal kooperatifler, Gödence köyü The Role of Cooperation in Rural Development A Case of İzmir -Seferihisar Godence Agricultural Cooperative Abstract The main objective of rural development is minimizing the economic and socio-cultural differences in urban and rural areas and developing the rural population in the rural area itself. One of the tools used to achieve the desired goal of rural development are cooperatives. Cooperatives in many developing countries are considered as an important tool for regional and rural development as well as social development. Policies that will hold the producers in the area of production must be applied for preventing irregular immigration and minimizing the effects of migration. For this reason, there is a necessity of cooperation in order to revitalize the existing manufacturing operations in the villages. In this study, Gödence Agricultural Development Cooperative; formed by 142 partners engaged in production and marketing of olive-olive oil and located in Gödence village in Seferihisar district, İzmir; its contributions to regional development and innovations to its members are examined and the opinions of producers and cooperative members/nonmembers are introduced. The opinions of producers are approached by using average percentage calculations and likert type-scale. Key Words: Rural Development, Agricultural Cooperatives, Gödence village. 1. Giriş Dünya tarımında kooperatifçilik tarımın gelişmesinde ve yönlendirilmesinde, girdi temininde, ürün pazarlamasında ve kırsal kalkınmanın sağlanmasında son derece önemli roller üstlenmektedir. Modern sanayi devletlerinde ve birçok yükselmekte olan ekonomide birbirinden farklı yapılardaki kooperatiflerin önemli rol oynamakta oldukları belirtilmektedir (Armbruster, 2010). Türkiye genelinde çiftçi örgütlenmesi ekonomik ve sosyal organizasyonlar ile mesleki amaçlı organizasyonlar kapsamında ele alınmaktadır. Ekonomik ve sosyal amaçlı organizasyonlar kapsamında tarımsal amaçlı kooperatifler ile hizmet, ıslah ve ihtisas birlikleri yer almaktadır. Gelişmekte olan bir ülke olan Türkiye nin de dünya gıda fiyatlarındaki artış, iklim değişikliği ve buna benzer gelişmeler karşısında küreselleşmeye doğru giden dünya piyasalarıyla rekabet edebilmesi için, çok güçlü tarımsal kooperatiflere gereksinimi bulunmaktadır (TZOB, 2011). Tarım sektöründe tarladan sofraya örgütlü hareket edebilen ülkelerde, üreticilerin ürünlerini pazarlama sorunu önemli ölçüde giderilmiş, kırsal kalkınma gerçekleşmiş, yoksulluk oranı azalmış ve tarım-sanayi bütünleşmesi sağlanmıştır. Bu tip ülkelerde göç sorununun önüne de geçilmiştir. Türkiye de de Tarımsal kalkınma kooperatifleri, ortaklarının birçok yönden kalkınmasını hedef alan çok amaçlı kooperatifler olarak görev yapmaktadırlar. Bunun bir örneği olarak, bu çalışmada son yıllarda hızlı bir gelişme gösteren İzmir ili Seferihisar ilçesi Gödence Tarımsal Kalkınma nin bölge kalkınmasına yaptığı katkılar ve üyelerine kazandırdığı yenilikler incelenmiştir. 2. Tarım Kooperatifleri ve Kooperatifleşmenin Önemi Türkiye de tarımsal amaçlı kooperatifler üç farklı yasa altında kurulmuş ve yedi konu altında hizmet vermektedir. Bunlar 1163 sayılı yasaya bağlı tarımsal amaçlı kooperatifler, 1581 nolu yasaya bağlı Tarım Kredi kooperatifleri(tkk) ve 4572 sayılı yasaya bağlı Tarım Satış ve Tütün Tarım Satış kooperatifleri(tsk) olarak belirtilebilir. Tarımsal Kalkınma 1054

2 Tarım, Yoksulluk ve Kalkınma Kooperatifleri, 1163 sayılı kanun çerçevesinde kurulan, yerel birim kooperatifleridir (TZOB, 2011) sayılı kooperatifler kanununa göre kooperatifler; Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini, özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir şeklinde tanımlanmıştır(kk. Md. 1). Tanımdan hareketle kooperatifçilik kavramının birlikte iş yapma, birlikte çalışma, işbirliği anlamına geldiğini söylemek mümkündür. Kooperatifçilik, serbest piyasa sisteminin temeli olan bireysel mülkiyet unsurlarını kapsamakta (ortakların hisse mülkiyeti), kurumsal yapısı itibari ile de demokratik bir teşkilatlanma niteliği taşımaktadır (Philip, 2003). Bilindiği gibi kooperatifçiliğin, kalkınma süreci içinde olan ülkelerde, kişilerin bir yandan kalkınma çabalarına bilinçli olarak tüm güçleriyle katılmalarını, diğer yandan da kalkınmanın avantajlarından sosyal adalet ilkelerine uygun düşecek biçimde pay almalarını sağlamada geniş oranda yararlanma durumunda oluşundan dolayı ayrı bir anlam taşıdığı da açıktır (Yalçıntaş, 1970). Gelişmiş ve gelişmekte olan ülke ekonomilerinde önemli bir yere sahip olan kooperatiflerin büyük bir bölümünü tarım kooperatifleri oluşturmaktadır. Tarım kooperatifi ortakları çiftçi, faaliyet alanı tarım olan kooperatiflerdir (Yercan, 2003). Tarım kooperatifi üreticilerin tek başlarına karşılayamadıkları ortak ihtiyaçları ve istekleri toplu olarak ve uygun koşullarda karşılamak amacıyla üreticiler tarafından oluşturulan, sahip olunan ve demokratik olarak kontrol edilen özerk bir örgüttür (İnan, 2008). Tarımsal kalkınma kooperatifleri de, yönetim ve faaliyetlerinde bağımsız kuruluşlardır. Bu kooperatiflerde devletin rolü, kooperatiflerin kuruluşlarını özendirmek, onlara yol göstermek, genel kooperatifçilik ve teknik konularda eğitimlerini sağlamak, kooperatif ve ülke koşullarına uygun yatırım faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için danışmanlık yapmak ve bu faaliyetler için gerekli finansman olanaklarının hazırlanmasında yardımcı olmaktır (Köroğlu, 2003). Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerinin amaçları; ortaklarının tarımsal üretimlerini geliştirmek, gereksinimleri ile ilgili tedarik, işletme, pazarlama ve değerlendirme faaliyetlerinde bulunmak ve ortaklarının ekonomik ve sosyal yönden gelişmelerine yardımcı olmak olarak özetlenebilir. Çok amaçlı kooperatifler olmaları ve bünyelerinde hayvancılık, seracılık, depolama, nakliye gibi önemli tarımsal faaliyetleri bulundurmaları nedeniyle üretici gelirini doğrudan etkileyecek olan kooperatiflerdir (İnan ve ark., 2010). Bu kooperatifler köylere yönelik yatırımlar da yapmaktadır. Bu sayede, köylerde çeşitli fabrikalar, mandıralar, depolar ve seralar kurulmuştur. Ayrıca kırsal alanda kooperatifçiliğin yukarıdan değil, tabandan gelişmesini sağlamış ve bu konuda üreticinin payını arttırmıştır. 3.Kırsal Kalkınmada Kooperatifçiliğin Rolü Kırsal alanda faaliyet gösteren en etkili çiftçi örgütü olan kooperatifler genel olarak Tarımsal Amaçlı Kooperatifler olarak tanımlanırlar. Kooperatifçilik Strateji Belgesi( ) e göre Türkiye deki kooperatiflerin yaklaşık %15 ini tarımsal amaçlı kooperatifler oluşturmaktadır (Anonim, 2010). Türkiye de Tarımsal Amaçlı Kooperatiflerden en yaygın şekilde örgütleneni Tarımsal Kalkınma Kooperatifleridir yılı verilerine göre Türkiye de toplam adet tarımsal amaçlı kooperatif bulunmakta olup, bu kooperatifler içerisinde Tarımsal Kalkınma kooperatiflerinin sayısı tür (Çizelge 1). Ancak 2012 yılında tarımsal kalkınma kooperatiflerinin sayısı 8220 ye, ortak sayısı da e yükselmiştir. Çizelge 1: Tarımsal Amaçlı Kooperatiflerin Sayıları (2011) Kooperatif Çeşitleri Tarımsal Kalkınma Tabi olduğu Kooperatif Ortak Sayısı Birlik Sayısı yasa Sayısı Sulama Su Ürünleri Pancar Ekicileri Tarım Kredi TOPLAM Kaynak: Anonim, Kırsal kalkınma kavramı 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış ve uluslararası alandaki gelişmelere paralel olarak pek çok değişikliğe uğrayarak günümüze kadar gelmiştir. Kırsal kalkınma yaklaşımları teknolojik gelişmeler ve sosyoekonomik koşullar çerçevesinde zaman içerisinde farklılaşmıştır. Ülkelerin ekonomik, sosyal, kültürel ve idari özelliklerine göre uygulamada farklılıklar görülmektedir. (Gülçubuk ve ark., 2010) Türkiye de tarım sektöründe işletmelerin küçük ölçekli ve dağınık olması, tarımla uğraşan nüfusun kırsal alanlarda 1055

3 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 5-7 Eylül 2012 Konya yaşaması, tarımdan elde edilen gelirin düşük, tasarruf olanaklarının sınırlı ve kredilerin yetersizliği, üreticilerin serbest piyasa koşullarında rekabet gücünün düşük olması, tarımsal ürün fiyatlarındaki istikrarsızlık, bilgi yetersizliği, ürün işleme ve pazarlama sorunları özetle üretimden tüketime kadar geçen süreçte karşılaşılan sorunlardan dolayı kırsal alandaki üreticilerin refah ve yaşam standartlarını iyileştirememeleri buna karşın kooperatifçiliğin ekonomik ve sosyal ihtiyaçları karşılıklı yardım ve dayanışma yoluyla çözümlemede etkin bir yöntem olması kooperatifçiliğin kırsal kalkınmada önemini ve rolünü ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, kooperatiflerin kırsal topluma sağladığı sosyal ve kültürel yararlar; kırsal kesimdeki gelir farklılıklarını azaltmak, küçük üreticilerin gelirlerini arttırmak, yaşam ve kültür düzeylerini yükseltmek, kentlerle kırsal kesim arasındaki gelir eşitsizliğini ortadan kaldırmak, üreticiler arasında dayanışma sağlamak, kırsal topluma yeni iş alanları açmak, işgücünün verimliliğini yükseltmek ve fazla nüfusun plânlı biçimde kentlere göçünü gerçekleştirmeye yardımcı olmak şeklinde özetlenebilir (İnan, 2008; İnan ve ark., 2010) AB ülkelerinde kooperatifler, ekonomik birimler olmanın yanında birçok sosyal hizmeti de yerine getirmekte, özellikle kırsal kesimde yaşayan kadınların ve gençlerin eğitimi, bilinçlendirilmesinde önemli roller üstlenmektedirler. Ayrıca yöre halkının ekonomik ve sosyal faaliyetlere katılımının sağlanması, yerel, bölgesel ve ulusal boyutta temsil edilmesi de kooperatifler ve kooperatif ortaklığı yoluyla gerçekleştirilmektedir (Özdemir ve ark., 2011). Sonuç olarak kırsal kalkınma için etkili ve önemli olan araçlar içerisinde kooperatiflerin rolü büyük önem taşımaktadır. Kooperatiflerin sağladıkları faydalar ile kırsal kalkınma için gerekli bileşenler birbirleriyle paralellik göstermektedir. Nasıl ki kırsal kalkınmanın amacı kırsal alanda ekonomik ve sosyo-kültürel farklılığı en aza indirmek ve kırsal nüfusu yerinde kalkındırmak ise, bunların gerçekleştirilmesinde kooperatiflerin karşılıklı dayanışma ve işbirliği ilkeleri çerçevesinde hem bir amaç hem de bir araç olarak önemli roller üstlenmektedirler. Ayrıca tarıma yönelik desteklerin demokratik üretici örgütleri aracılığı ile yapılması durumunda bu desteklerin üretim ve üreticiye yansıması örgütlenme bilincinin de artmasını sağlayacaktır (DPT, 2000; TZOB, 2011). Ayrıca kırsal kalkınma yatırımlarının desteklenmesi kapsamında tarımsal kalkınma kooperatiflerine ekonomik faaliyete yönelik yatırım destekleri ile makine, ekipman alımı desteği verilmesi de kooperatiflerin yeni yatırımlara yönelmesini ve köy halkının kalkınmasına katkısını arttıracaktır. 4. Örnek Olay: Gödence Tarımsal Kalkınma n 142 olan ortak sayısının %91.54 ünü Gödence köyü üreticileri, %846 sını ise Çamtepe, Gölcük, Efem Çukuru gibi diğer komşu köyler oluşturmaktadır. Kooperatif; Urla, Çeşme ve Seferihisar a kadar uzanan geniş bir alandan ürün almaktadır. Günlük 40 ton zeytinyağı işleme ve 2 ton paketleme kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca kooperatif ortakların tüm ürünlerini satın alarak kendi markası ile satışa sunmaktadır. n pazar payının en yüksek olduğu ürünler arasında ilk sırayı zeytinyağı alırken ikinci sırada zeytin yer almaktadır yılında üretilen ürünler ev tarhanası (1 ton), salamura zeytin(1 ton), bal(5 ton), pekmez(2,5 ton), badem(1,5 ton), damla sakızı(20 kg), domates kurusu (800 kg) ve sabundur (2 ton). Gıda kodeksine göre üretim yapan kooperatif Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından da desteklenmektedir. n 2011 yılı cirosu yaklaşık TL olarak gerçekleşmiştir. Ürünlerle ilgili ödeme ortaklara nakit olarak yapılmaktadır. Özellikle köy kadınlarının istihdamı için tarhana üretiminde mekanizasyona gidilmiştir. Pekmez, reçel, şarap işletmesi, gelecekte düşünülen yatırım planları arasındadır. Hedef kitlesi Ankara ve İstanbul tüketicisi olan kooperatif, ürünlerini satış hattı üzerinden pazarlamaktadır. İzmir Seferihisar merkezde bir satış yeri açılması planlanmaktadır. Ayrıca bölgedeki aynı konuda çalışan iki kooperatifi birleştirerek daha güçlü bir organizasyon ve üretim potansiyeli oluşturulmasına çalışılmaktadır. Kooperatif İzmir in Çeşme, Urla, Seferihisar ve Karaburun ilçelerinin de yer aldığı Yarımada da zeytin-zeytinyağını tanıtmak, ortaklarının yaşam standardını yükseltmek ve kırsal kalkınmayı sağlamak amacıyla, zeytinyağı borsasının kurulması için de çalışma başlatmıştır. n diğer önemli bir etkinliği de her yıl mayıs ayı içerisinde Zeytinyağı Ulusal Başarı Ödülü yarışması düzenlemesidir. 5. Gödence Tarımsal Kalkınma nin Bölge Kalkınmasına Yaptığı Katkılar ve Üyelerine Kazandırdığı Yeniliklere ilişkin Üretici Görüşleri Gödence Tarımsal Kalkınma nin yörenin kalkınmasına yaptığı katkıları ile üyelerine sağladığı olanakları değerlendirmek amacıyla üretici görüşlerine yer verilmiştir yılı itibariyle kooperatife üye olan ortak sayısı 142 dir (Kokulu, 2012). Yapılan hesaplamalar sonucu %90 güven aralığı, %10.5 hata payı ile örnek hacmi 43 bulunmuştur. Örnek hacminin belirlenmesinde aşağıdaki oransal örnek hacmi formülü kullanılmıştır (Newbold, 1995). Np (1-p) n = (N-1) o px2 + p(1-p) Bu eşitlikte; n: Örnek hacmi N: Anakitle birey sayısı p: Oran (p:0.50 alınmıştır) o 2: Oranın varyansıdır. px 1056

4 Tarım, Yoksulluk ve Kalkınma Örneğe giren üreticilerle anketlerin değerlendirilmesi sonucu; ortalama üretici yaşı yıl, eğitim süresi 5.29 yıl, tarımsal deneyim süresi ise yıl olarak hesaplanmıştır. İşletmelerde ortalama arazi miktarı da ve ortalama parsel sayısı ise 3.66 adet olarak bulunmuştur. En küçük işletme büyüklüğü 16 da, en büyük işletme büyüklüğü ise 120 dekardır. İşletmelerde ortalama aile nüfusu 3.70 kişidir. Görüşülen üreticilerin kooperatife üye olmadan önce %47.05 inin kooperatif ana sözleşmesini okudukları, %52.95 inin okumadıkları belirlenmiştir. Ancak görüşülen üreticilerin %78 inin kooperatif mevzuatı hakkında orta düzeyde bilgi sahibi oldukları görülmüştür. Üreticilerin %90.24 ünün(37 kişi) her yıl kooperatifin genel kuruluna kooperatifin çalışmalarını yakından izlemek, bilgi almak ve öneriler getirmek için katıldıkları, görüşülen üreticilerin %95.12 sinin kooperatifin yönetiminden memnun oldukları belirlenmiştir. Memnun olmayanlar ise neden olarak kooperatifte koordinasyon eksikliği olduğunu belirtmişlerdir. Üreticilerin %82.92 si(34 kişi) kooperatifin başarılı olduğunu düşünmektedirler. n ortaklarına ürünün alımı, işlenmesi, ambalajlanması, pazarlanması, bilgi ve eğitim desteği ile projelendirme konularında ağırlıklı olarak yardımcı olduğu üyelerce ifade edilmiştir (Çizelge 2). Üreticilerin %75.61 i(31 kişi) kooperatife üye olduktan sonra gelirlerinin arttığını ve kooperatifin hizmetlerinden tüm ortakların adil olarak yararlandığını söylemişlerdir. Görüşülen üreticilerin %87.09 u kooperatifin pazarlama, satış ve dağıtım sisteminden memnun olduklarını belirtmişlerdir. Çizelge 2: n Ortaklarına Sağladığı Hizmetler* Hizmetler Evet % Hayır % Ürünün alınması Ürünün işlenmesi Ürünün ambalajlanması Ürünün pazarlanması Bilgi ve Eğitim desteği Projelendirme Kredi desteği *41 üreticiden yanıt alınmıştır. Çizelge 3 te ise kooperatif faaliyetlerinin kalitesi beşli likert tutum ölçeği (Tezbaşaran, 2008) kullanılarak değerlendirilmiştir. Burada organik tarım eğitiminin çok başarılı şekilde verildiği belirtilmiştir. Bunu ekim eğitim programı, marka oluşturmanın izlediği görülmektedir. Çizelge 3: Kooperatif Faaliyetlerinin Kalitesi Organik tarım eğitim programı 4.14 Ekim eğitim programı 4.13 Marka oluşturma 4.13 Üyelere yıl sonunda kar payı dağıtımı 4.12 Zararlı yönetimi eğitim programı 4.00 Kalite yönetimi eğitim programı 4.00 Kooperatif performansı için düzenli toplantılar 4.00 Kooperatif yönetimine üye katılımı 3.91 Ürüne verilen fiyat düzeyi 3.84 Ürün çeşitliliğinin artırılması 3.75 (5=Çok Onemli-1 =Onemli Değil). Ortalama Üreticilerin kooperatifin Gödence köyüne katkıları Çizelge 4 te verilmiştir. Üreticilerin büyük bir kısmı kooperatifin, Gödence köyünün tanınması ve markalaşmasında son derece büyük katkısının olduğunu belirtmişlerdir. 1057

5 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi 5-7 Eylül 2012 Konya Çizelge 4: n Gödence Köyünün Kalkınmasına Katkıları Katkılar Sayı* % Gödence köyünün tanınması ve marka olmasının sağlanması Köyün kırsal açıdan gelişme kaydetmesi ve birlikteliğin sağlanması Yüksek fiyatla ürünlerin pazarlanması Ürün kalitesi ve yapılan faaliyetlerinin kalitesinin yükselmesi Köy kadınlarına istihdam olanağı sağlanması Ambalajlı ürün satışı+markalaşma Katma Değer Yaratılması *33 üreticiden yanıt alınmıştır. Üreticilerin kooperatiften beklentileri incelendiğinde, özellikle ilk sırayı ürün pazarlanması konusunun aldığı, bunu ikinci sırada gerek pazarlama gerekse eğitim ve bilgilendirme toplantıları yapılması gerektiği izlemiştir (Çizelge 5). Çizelge 5: Üreticilerin Kooperatiften Beklentileri Beklentiler Sayı* % Tarımsal ürünlerin pazarlanması Ürün pazarlaması+eğitim ve bilgilendirme toplantıları Girdilerin düşük fiyattan.temini+ürün pazarlaması Eğitim-bilgilendirme toplantıları İstihdam olanağı+pekmez fabrikası Zeytinyağına daha yüksek fiyat verilmesi *27 üreticiden yanıt alınmıştır. 6. Sonuç ve Öneriler Tarımsal kooperatifler gıda güvenliğinin ve kırsal kalkınmanın sağlanmasında önemli rol oynayan organizasyonlardır. Türkiye de tarımında çok amaçlı kooperatiflerin kurulmasının nedeni, Türk tarımında polikültür tarımın hakim oluşudur. Tarımsal Amaçlı Kooperatiflerden en yaygın şekilde örgütleneni Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri olup, gerçek sahipleri olan köylüler ve küçük ölçekli işletme sahipleri tarafından kurulup geliştirilmişlerdir. Bu kooperatifler gerek piyasada fiyat oluşumunda etkili, gerekse aracılara giden payın büyük bir kısmının üreticinin eline geçmesinde önemli görevler üstlenmektedir. İzmir ili Seferihisar İlçesine bağlı Gödence Köyü tarımsal kalkınma kooperatifi de başarılı şekilde faaliyet gösteren kooperatiflerden biri olma yolundadır. Yörede küçük ölçekli işletmelerin olduğu, dikkate alındığında işletmelerin kırsalda ekonomik ve sosyal yönlerden kalkındırılması için en önemli araç bu kooperatif olmuştur. Bu kooperatifin yeni yatırımlarla birlikte ürünün alınması, işlenmesi ve pazarlaması aşamalarında ortaklarına yardımcı olduğu ve etkin şekilde çalıştığı, kendi markasını oluşturduğu ve ayrıca kurduğu web sayfası üzerinden de online-satış yaptığı belirlenmiştir. Ayrıca kooperatifin ortaklarına ilgili alanlarda eğitim desteği verdiği de önemli faaliyetleri arasındadır. Bu konuda Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi nin ilgili bölümleri ile işbirliği içinde bulunmaktadır. Ürünün üretimi sonrasında etkin pazarlama yapılmaya başlandığı söylenebilir. Ancak Türkiye deki diğer kooperatiflerin durumu da göz önüne alındığında kooperatiflerin hiçbir zaman özel sektörün rakibi olarak görülmemesi gerekmektedir. Özellikle pazarlama aşamasında özel sektör ve üretici örgütlerinin, sektörle ilgili araştırma kuruluşlarının ortak bir işbirliği içersinde hareket etmesi, yörenin kırsal kalkınması açısından son derece önemlidir. Genel olarak kooperatiflerin ortaklarına daha iyi hizmet sunabilmesi için daha iyi denetlenmesi, eğitim ve araştırma faaliyetlerinde üniversitelerle ortaklaşa çalışılmasına ihtiyaç bulunmaktadır dönemini kapsayan kooperatifçilik strateji belgesinin de düzenlenmesi kooperatifçiliğin geleceği açısından son derece önemli görülmektedir. Gerek üreticinin krizlere karşı güçlü olması gerekse kırsal kalkınmanın sağlanması açısından kooperatiflerin özerk ve bağımsız faaliyet göstererek etkinliklerinin artırılması, güçlü ve rekabet edici niteliğe kavuşması, tarım sektörünün geleceği yönünden de son derece gereklilik göstermektedir. Kaynaklar Anonim, Kooperatifçilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı Taslağı( ), (web adresi: www2.sanayi.gov. tr, erişim tarihi: ). Anonim, (web adresi: erişim tarihi: ). Armbruster, P., Uluslararası Kooperatifçilik Konferansı, Ankara, s.1. (web adresi: docs/gig/armbruster.pdf, erişim tarihi ) 1058

6 Tarım, Yoksulluk ve Kalkınma DPT, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara, s.58. Gülçubuk B., Yıldırak N., Kızılaslan N., Özer D., Kan M., Kepoğlu A., Kırsal Kalkınma Yaklaşımları ve Politika Değişimleri, s.2. İnan İ. H., Türkiye de Tarımsal Kooperatifçilik ve AB Modeli, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın no: , İstanbul, s İnan, İ.H., Başaran, B., Saner, G., Yercan, M., İnan, Ç., Özdoğan,. Ö., Türk Tarım Kooperatiflerinin AB Tarım Kooperatiflerine Uyumu ve Tarımsal Sanayiye Etkileri, Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, Bildiriler Kitabı:2, Ocak,s Kokulu, Ç.Ö Gödence Tarımsal Kalkınma Başkanı, Kişisel Görüşme, 4 Haziran, İzmir. Köroğlu, S., Avrupa Birliğinde ve Türkiye de Tarımsal Örgütlenme, TKB, Dış İlişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı, Uzmanlık Tezi, Ankara. Newbold, P., Statistics for Business and Economics, Prentice-Hall International, New Jersey, 867 p. Özdemir, G.,Keskin, G., Özüdoğru, H., Türkiye de Ekonomik Krizler ve Tarımsal Kooperatiflerin Rolü, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(1), Tekirdağ, s Philip, K., 2003, Co-operatives In South Africa: Their Role In Job Creation And Poverty Reduction, s.3-5. T.C Resmi Gazete, sayılı Kooperatifler kanunu, Sayı: 13195, Tarih Tezbaşaran, A., Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu, Ankara, TPD yayınları, s.5. Türkiye Ziraat Odaları Birliği(TZoB), Zirai ve İktisadi Rapor, , Yayın No.280, Ankara, 985 sayfa. Yalçıntaş N., Kooperatiflerle İlgili Olarak Devlete Düşen Görevler, Kooperatiflerin Durumu ve Sorunları, T.K.K Yayını, Ankara, s.5. Yercan, M., Tarım Kooperatifleri, Ege Üniversitesi Tarımsal Uygulama ve Araştırma Merkezi, Çiftçi Broşürü:34. Yercan, M., Türkiye ve Avrupa Birliğinde Tarımın Örgütlenme Deseni ve Tarımsal Kooperatifler, Tarım Ekonomisi Dergisi 2007; 13(1), s