FREKANS ORANI YÖNTEMĠYLE POTANSĠYEL KÖMÜR SAHALARININ BELĠRLENMESĠ: MANĠSA-SOMA HAVZASI

Transkript

1 TMMOB COĞRAFĠ BĠLGĠ SĠSTEMLERĠ KONGRESĠ Ekim - 04 Kasım 2011, Antalya FREKANS ORANI YÖNTEMĠYLE POTANSĠYEL KÖMÜR SAHALARININ BELĠRLENMESĠ: MANĠSA-SOMA HAVZASI ÖZET E. Sütçü 1, P. Kumtepe 2, Y. Nurlu 3, T. Cengiz 4 1 Jeoloji Mühendisleri Odası, sutcuemine@gmail.com 2 Jeoloji Mühendisleri Odası, pemra@mta.gov.tr 3 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, nurlu@mta.gov.tr 4 Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, tcengiz@mta.gov.tr Bu çalışma kapsamında frekans oranı yöntemiyle potansiyel kömür sahalarının belirlenmesine yönelik bir çalışma yapılmıştır. Saha olarak Manisa-Soma kömür havzası seçilmiştir. Çalışmada formasyon, jeolojik yaş, litoloji, birimlerin oluşum ortamı türü, kaya türü, faya uzaklık ve eğim parametreleri kullanılmıştır. Frekans oranları hesaplanan parametre haritaları çakıştırılarak potansiyel kömür haritası üretilmiştir. Potansiyel haritadaki alanlar toplam frekans oranlarına göre çok düşük, düşük, orta, yüksek ve çok yüksek potansiyele sahip alanlar olmak üzere beş sınıfa ayrılmıştır. Daha sonra havzada bilinen kömür sahaları ile bu alanlar karşılaştırılarak çakışma yüzdeleri hesaplanmıştır. Anahtar Sözcükler: Jeoloji, Madencilik, Kömür, Mekansal analiz, Çok ölçütlü karar verme, DETERMINATION OF POTENTIAL COALFIELD AREAS USING FREQUENCY RATIO METHOD: MANISA-SOMA BASIN ABSTRACT Potential coalfield areas mapping were made using frequency ratio method in Soma-Manisa coal basin. Formation, geological age, lithology, geologic environment, rock type, distance to fault and slope parameters were used in this study. Frequency ratios of the parameters were calculated and parameter maps were overlaid according to their frequency ratios to produce potential coalfield area map. Potential map was classified into five classes which were called very high, high, medium, low, very low probability areas. As a result, potential map was overlayed with other known coalfield areas and calculated their distribution on the probability areas. Keywords: Geology, Mining, Coal, Spatial analyst, Multi-criteria decision making, 1.GĠRĠġ Son yıllarda birçok alanda olduğu gibi coğrafi bilgi sistemleri sayesinde, değiģik ölçeklerdeki farklı mekansal veri setlerinin üretilmesi ve analiz edilmesi daha pratik bir hale gelmiģtir. Coğrafi bilgi sistemlerinin sağladığı kolaylıklar nedeniyle özellikle yerbilimlerinde risk haritaları (deprem, heyelan, erozyon, kirlilik vs.), yer seçimi (yerleģim alanı, çöp depolama alanı, yollar, boru hatları, baraj, bina vs) ve doğal kaynakların araması ve değerlendirilmesi (metalik madenler, su, petrol, kömür vs.) gibi çalıģmalarda yoğun olarak kullanılmaya baģlanmıģ ve bu sayede farklı yöntemler geliģtirilmiģtir. Özellikle bu çalıģmanın konusunu oluģturan potansiyel maden sahaları haritalarının üretilmesinde sıklıkla kullanılır hale gelmiģtir. Bilindiği üzere maden yatakları birtakım yeryüzü süreçleri ve jeolojik olayların sonucunda oluģmaktadır. Bu nedenle maden aramalarında, maden yatağının oluģumunda etkili olduğu düģünülen çeģitli jeolojik faktörlere ait haritalar (jeokimya, yapısal, jeoloji gibi) üretilip, birlikte değerlendirilerek maden yatakları açısından potansiyel alanlar belirlenebilmektedir. Bu çalıģma kapsamında potansiyel maden sahaları haritalarının üretilmesinde izlenen yöntemler dikkate alınarak ve coğrafi bilgi sistemlerinin de yardımıyla kömür yataklarının bulunabileceği potansiyel sahaların seçimine yönelik bir çalıģma yapılmıģtır. Alan olarak Manisa-Soma kömür havzası seçilmiģtir. Soma kömür havzası Türkiye nin önemli Neojen kömür havzalarından birisidir. Havzada linyit 1913 yılında bulunmuģtur ye kadar farklı özel iģletmeler ve Etibank tarafından iģletilen kömür ocakları, 1957 den sonra Türkiye TaĢkömürü ĠĢletmeleri (TKĠ) tarafından iģletilmeye baģlanmıģtır. Soma kömür havzasının içinde bulunduğu bölgenin morfolojisini horst ve graben yapıları kontrol etmektedir. Bu nedenle havza morfolojik bölümlere (sektör) ayrılmıģtır. T.K.Ġ.'ye bağlı Ege Linyitleri ĠĢletmesi (ELĠ) nin ocakları da bölgenin morfolojisi ve üretim noktalarına bağlı olarak havzanın kuzey ve güneyinde yer alır. Soma nın güneyinde, Tarhala, Eynez, IĢıklardere, Mumyatepe, Merkez, Dereköy, Çinge, Gelenbe, Öveçli, Sarıkaya sektörleri, kuzeyinde ise Evciler, DeniĢ- Kozluören, Türkpiyale, Akçaavlu-Dualar sektörleri bulunmaktadır.

2 FREKANS ORANI YÖNTEMĠYLE POTANSĠYEL KÖMÜR SAHALARININ BELĠRLENMESĠ: MANĠSA-SOMA HAVZASI 2.JEOLOJĠ ÇalıĢma alanının temelini Ġzmir-Ankara Zonuna ait kayaçlar ile Menderes masifi platformuna ait kayaçlar oluģturmaktadır (ġekil 1). ÇalıĢma alanında Ġzmir-Ankara zonuna ait en yaģlı birim Alt Triyas yaģlı Kınık formasyonudur. Formasyon metakonglomera, metakumtaģı, metaçamurtaģı, kumlu kireçtaģı, kumtaģı ile volkanerit, aglomera ve metavolkanitten oluģmaktadır. Ġçerisinde Çaldağ kireçtaģı ve Bakırtepe volkanit üyelerine ait değiģik boyutlarda bloklar yer almaktadır. Kınık formasyonu üzerine uyumsuz olarak Orta-Üst Triyas yaģlı Kırkağaç formasyonu gelmektedir. Kırkağaç formasyonu kısmen dolomitleģmiģ ve yer yer kristalize olmuģ kireçtaģlarından oluģmaktadır. ÇalıĢma alanında Ġzmir-Ankara zonuna ait en genç birim Pilavtepe formasyonudur. Formasyon, altta Kınık formasyonu üzerine açısal uyumsuzlukla, Kırkağaç formasyonu üzerine ise aradaki birimler olmaksızın aģmalı olarak gelmektedir. Formasyon ağırlıklı olarak kireçtaģı, silis bantlı kireçtaģı ve silisleģmiģ kireçtaģlarından oluģmaktadır. Üstte ise Eosen yaģlı BaĢlamıĢ formasyonu tarafından örtülmüģtür (Akyürek ve Akdeniz, 1989). Menderes Masifi Platformuna ait birimlerden Hasköy formasyonu platform istifinin en alt seviyelerine karģılık gelmektedir. Liyas-Resiyen yaģlı birim kumtaģı, kiltaģı ve bunların içerisinde yer alan çakıltaģı ve ince kireçtaģı merceklerinden oluģmaktadır. Formasyonun üzerine Jura-Kretase yaģlı karbonat istifinden oluģan Görenez kireçtaģı gelmektedir. ÇalıĢma alanında, kırıntılı çökel kayalar, çört, volkanik kaya, piroklastikler, bazik, metamorfik ve silisifiye kayalardan oluģan Üst Kretase yaģlı Eydemirçay formasyonu, Menderes Masifi Platformuna ait istifin üst seviyelerine karģılık gelmektedir (Akyürek ve Akdeniz, 1989). Mesozoyik yaģlı temel birimlerden açısal uyumsuzlukla ayrılan Tersiyer yaģlı birimlerin en alt seviyesini Alt- Orta Eosen yaģlı BaĢlamıĢ formasyonu oluģturmaktadır. Formasyon, kireçtaģı mercekleri içeren kırıntılı kayaçlarla temsil edilmektedir. BaĢlamıĢ formasyonunun üzerine uyumlu olarak KurtulmuĢ formasyonu gelmektedir. Kızıl renkli kaba kırıntılılardan oluģan birim Oligosen yaģlıdır. Bölgede geniģ yüzlekler veren Yuntdağ volkanitleri andezit, tüf, silisleģmiģ tüf, lahar, aglomera ve daha az olarak da bazalttan oluģmuģtur. Yuntdağ volkanitleri baskın kaya türü özelliklerine göre bazı kesimlerde andezit olarak ayrı bir birim olarak haritalanmıģtır. Yuntdağ volkanitleri Soma formasyonunun altında, üstünde, bazen de lav akıntıları ve tüfit düzeyleri halinde formasyonun içerisinde izlenmektedir. Ballıca formasyonunun çökeliminden önce baģlayan ve Soma formasyonunun çökelimi süresince değiģik evrelerde devam eden Yuntdağ Volkanitleri bölgede Miyosen den önce baģlayan ve Üst Miyosen-Pliyosen e kadar devam eden volkanizmanın ürünleridir. Üst Miyosen yaģlı Ballıca formasyonu, değiģik yaģtaki kaya türleri üzerine uyumsuz olarak gelen konglomera ve kumtaģından oluģan akarsu çökellerinden oluģmaktadır. Ballıca formasyonunun üst seviyelerine karģılık gelen çakıltaģı, kumtaģı ve beyaz renkli tüfit tabakaları üzerinde gözlenen KarataĢ bazaltı, Miyosen yaģlı olup, alüvyon ve yamaç molozu ile örtülmüģtür. Ballıca formasyonu ile geçiģli olan Soma formasyonu bölgede geniģ yayılım göstermektedir (Akyürek ve Akdeniz, 1989). Alt-Orta Miyosen yaģlı Soma formasyonu Nebert (1978) tarafından m1, m2, m3 olmak üzere üç üyeye ayrılmıģtır. Tabanda çakıltaģı ve kumtaģlarından oluģan akarsu çökelleri m1 olarak tanımlanmıģtır. Bunların üzerinde kalınlığı 1-40 m arasında değiģen k1 olarak adlandırılmıģ alt linyit zonu gelmektedir. Linyit seviyesinin üzerindeki yaprak fosilleri içeren marnlar ise m2 olarak tanımlanmıģtır. Bunun üzerine kumlu, çörtlü, karstik boģluklu kireçtaģlarından oluģan m3 serisi gelmektedir. m3 üyesinin üzerinde k2 olarak adlandırılıan orta linyit zonu yer almaktadır. Bu zonun kalınlığı 0,5-32 m arasında değiģmektedir. Soma formasyonunun üzerine açısız uyumsuzlukla DeniĢ formasyonu gelmektedir. Bu formasyonda Nebert (1978) tarafından p1, p2, p3 olmak üzere üç üyeye ayrılmıģtır. p1, çakıllı kumtaģı, kumtaģı, alacalı kil ve çamurtaģı ardalanması Ģeklindedir. Bunun üzerinde k3 olarak adlandırılan üst kömür zonu gelmektedir. Kömürün üzerinde aglomera ve killerden oluģan p2 ve onunda üzerinde çörtleģmiģ kireçtaģı ve tüflerden oluģan p3 üyesi gelmektedir. DeniĢ formasyonunun yaģı geç Miyosen (Karayiğit ve Whateley, 1997; Ġnci, 1998) ve Erken Pliyosen (Nebert, 1978) olarak verilmiģtir. Akyürek ve Akdeniz (1989) ise Soma ve DeniĢ formasyonlarını Soma formasyonu adı altında incelemiģ ve haritalamıģlardır. Bu çalıģmada da Akyürek ve Akdeniz (1989) tarafından yapılmıģ jeoloji haritası kullanıldığı için bu iki formasyon Soma formasyonu olarak değerlendirilmiģtir. Soma formasyonunun üzerine Miyosen yaģlı KarataĢ bazaltı gelmektedir. Rahmanlar aglomerası ise Yuntdağ volkanitleri ve Soma formasyonu ile girik halde olup yaģı Üst Miyosen- Pliyosen olarak kabul edilmektedir. Kuvaterner yaģlı diğer birimler ise akarsular boyunca ve Kırkağaç ovasında yayılım göstermektedir.

3 Sütcü ve diğ. ġekil 1: ÇalıĢma alanının genelleģtirilmiģ dikme kesiti (Akyürek ve Akdeniz (1989) dan değiģtirilerek alınmıģtır.) 3.VERĠ VE YÖNTEM Kömür yatakları da diğer maden yatakları gibi belirli ortam ve koģullarda oluģmaktadır. Göl, akarsu taģkın ovası, delta ve lagün gibi ortamlarda depolanmıģ sedimanter birimler, faylarla kontrol edilen çöküntü havzaları, kömürle birlikte bulunan karasal ortam ürünü çamurtaģı, kiltaģı gibi ince taneli malzemelerin yüzeylendiği bölgeler kömür aramalarında potansiyel alanlardır. Bunun yanısıra jeolojik yaģ açısından bakıldığında ise ülkemizde Miyosen, Oligosen, Pliyosen ve çok az olarak Eosen yaģlı karasal çökellerin yayılım gösterdiği alanlar kömür aramalarında önemlidir. Bu çalıģmada buna benzer kömür aramalarında kullanılan kriterlerden yola çıkılarak altı farklı parametre kullanılmıģtır. Bunlar sırasıyla formasyon, jeolojik yaģ, litoloji, oluģum ortamı türü, kaya türü, faya uzaklık ve eğim parametreleridir. Formasyon, jeolojik yaģ, litoloji, oluģum ortamı türü, kaya türü ve faya uzaklık haritalarının oluģturulmasında Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü ne ait 1: ölçekli Türkiye Jeoloji Veri Tabanına ait verilerden, eğim haritası ise Harita Genel Komutanlığına ait 1: ölçekli sayısal topografik verilerden yararlanılarak üretilmiģtir. Sözkonusu verilerden formasyon, jeolojik yaģ, kaya türü, litoloji ve oluģum ortamı türü haritaları vektör formatında olup analizler için hücre (piksel) boyutu 25x25 olan raster formatına dönüģtürülmüģtür (ġekil 2a, b, c, d, e). Faya uzaklık haritası ise fay çizgilerine ait 2 km aralıklı tampon bölgeler haritası oluģturulmuģ ve daha sonra hücre (piksel) boyutu 25x25 olan raster formatına dönüģtürülmüģtür (ġekil 2g). Eğim haritaları, sayısal topoğrafik verilerden yararlanılarak hazırlanmıģtır (ġekil 2f). Haritaların oluģturulması sırasında Arc INFO 10 programı, 3D ve Spatial Analyst modülleri kullanılmıģtır. ÇalıĢma kapsamında frekans oranı hesaplamaları için Evciler sahası seçilmiģtir. Seçilen bu sahaya ait kömürlü alan sınırları Bilgin ve diğ., 1986) tarafından hazırlanmıģ olan haritalardan alınmıģtır. Ġncelenen alandaki tüm kömür damarlarının yayılım alanını gösteren sınırlar ise Darıcı (1988) den alınmıģtır.

4 FREKANS ORANI YÖNTEMĠYLE POTANSĠYEL KÖMÜR SAHALARININ BELĠRLENMESĠ: MANĠSA-SOMA HAVZASI (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) ġekil 3: Analizde kullanılan faktör haritaları (a) formasyon, (b) jeolojik yaģ, (c) litoloji, (d) oluģum ortamı türü, (e) kaya türü, (f) eğim, (g) faya uzaklık (Siyah sınırlarla gösterilen alanlar Evciler kömür sahasına ait sınırlar

5 FORMASYON Sütcü ve diğ. Coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak potansiyel maden sahalarının belirlenmesinde yönelik çalıģmalarda çok farklı yöntemler kullanılmaktadır. Bunlara örnek olarak parametrelerin ağırlığı (Bonham-Carter, Agterberg and Right 1988; Wright and Bonham-Carter, 1996; Agterberg, 1992; Wilkinson, Harris and Kjarsgaard, 1999a), Boolean (Harris, 1989), analitik hiyerarģik (Harris, Wilkinson and Broome, 1995), frekans oranı (frequency ratio), bulanık mantık (An, Moon and Rencz, 1991; Chung and Moon, 1990), lojistik regresyon (Chung and Agterberg, 1980; Reddy and Bonham-Carter, 1991), indeks çakıģtırma (Rencz and others, 1994), sinir ağları (Harris and Pan, 1999; Singer and Kouda, 1999; Singer and Kouda, 1996; Brown et al., 2000) gibi yöntemler verilebilir. Bu çalıģmada frekans oranı yöntemi kullanılmıģtır. Bu yöntemde bilinen kömür sahaları ile seçilen parametreler arasındaki konumsal iliģkiler analiz edilmektedir. Bunun için parametre haritalarına ait her bir sınıf için aģağıda verilen eģitlikler kullanılarak frekans oranları hesaplanmıģtır (Tablo 1). Fr: Frekans oranı P(Xi): Parametreye ait sınıfın yüzdesi P(Cxi):Kömürlü alana düşen sınıfın yüzdesi N(Cxi): Kömürlü alana düşen sınıfa ait piksel sayısı N(C t ): Kömürlü alandaki toplam piksel sayısı N(Xi): Parametreye ait sınıftaki toplam piksel sayısı N(T a ): Çalışma alanındaki toplam piksel sayısı P( Xi) N( Xi) 100 N( Ta) P( Cxi) N( Cxi) 100 P Cxi Fri N( Ct) P(Xi) PHI n Fr Fr2 Fr3 Fr 1 1 n POTANSĠYEL HARĠTA= FORMASYON r + JEOLOJĠK YAġ r + ORTAM TÜRÜ r + LĠTOLOJĠ r + KAYA TÜRÜ r + EĞĠM r + FAYA UZAKLIK r Her bir parametre haritası için hesaplanan frekans oranları daha sonra raster formatındaki ilgili parametre haritasının öznitelik tablosuna frekans oranı bilgisi olarak girilmiģtir. Daha sonra tüm parametre haritaları Arc INFO 10 programında Spatial Analyst modülü kullanılarak Weighted Sum aracı ile frekans oranı bilgisine (field) göre ağırlığı (weight) her parametre için 1 kabul edilip, toplanarak potansiyel kömür sahaları haritası olarak tanımladığımız yeni bir raster harita elde edilmiģtir. Tablo 1: Kullanılan parametrelere ait frekans oranları Parametre Açıklamalar Sınıfa ait alandaki piksel sayısı Sınıfın alan yüzdesi Kömürlü alana düşen sınıftaki piksel sayısı Kömürlü alan yüzdesi YUNTDAĞ VOLKANĠITLERĠ ,86 0,00 0,00 SOMA FORMASYONU , ,04 2,30 ANDEZĠT ,27 0,00 0,00 ALÜVYON ,85 0,00 0,00 ÇALDAĞ KĠREÇTAġI ,61 0,00 0,00 TRAVERTEN 442 0,01 0,00 0,00 BALLICA FORMASYONU ,87 0,00 0,00 KIRKAGAÇ FORMASYONU ,62 0,00 0,00 TARACA 579 0,02 0,00 0,00 KINIK FORMASYONU ,68 0,00 0,00 PĠLAVTEPE FORMASYONU ,41 0,00 0,00 KARATAġ BAZALTI ,02 0,00 0,00 EYDEMĠRÇAY FORMASYONU ,79 0,00 0,00 RAHMANLAR AGLOMERASI , ,96 0,17 HASKÖY FORMASYONU ,15 0,00 0,00 BASLAMIġ FORMASYONU ,79 0,00 0,00 GÖRENEZ KĠREÇTAġI ,29 0,00 0,00 BAKIRTEPE VOLKANĠT ÜYESĠ ,30 0,00 0,00 KURTULMUġ FORMASYONU ,19 0,00 0,00 YAMAÇ MOLOZU 524 0,01 0,00 0,00 Frekans Oranı

6 EĞĠM FAYA UZAKLIK (Km) JEOLOJĠK YAġ KAYA TÜRÜ LĠTOLOJĠ ORTAM TÜRÜ FREKANS ORANI YÖNTEMĠYLE POTANSĠYEL KÖMÜR SAHALARININ BELĠRLENMESĠ: MANĠSA-SOMA HAVZASI Tablo 1 (devam ediyor) Kullanılan parametrelere ait frekans oranları Parametre Açıklamalar Sınıfa ait alandaki piksel sayısı Sınıfın alan yüzdesi Kömürlü alana düşen sınıftaki piksel sayısı Kömürlü alan yüzdesi KARASAL , ,28 SELF ,95 0 0,00 YAMAÇ ,24 0 0,00 BĠLĠNMEYEN ,59 0 0,00 YAMAÇ-ABĠSAL HAVZA ,90 0 0,00 SELF-YAMAÇ ,15 0 0,00 TÜF ,12 0,0 0,00 KUMTAġI-ÇAMURTAġI-KĠREÇTAġI , ,0 3,07 ANDEZĠT ,27 0,0 0,00 ALÜVYON ,85 0,0 0,00 KĠREÇTAġI ,40 0,0 0,00 TRAVERTEN 442 0,01 0,0 0,00 ÇAKILTAġI ,89 0,0 0,00 ESKĠ ALÜVYON 579 0,02 0,0 0,00 OLĠSTOSTROM ,01 0,0 0,00 BAZALT ,18 0,0 0,00 METAKIRINTILI KAYA ,03 0,0 0,00 MELANJ ,56 0,0 0,00 ANDEZĠT-TÜF ,72 0,0 0,00 METAKMT-METAÇKILT-METAPELĠT ,59 0,0 0,00 AGLOMERA , ,0 0,15 VOLKANĠT-ÇÖKEL KAYA ,48 0,0 0,00 BAZALT-AGLOMERA-TÜF 1 0,00 0,0 0,00 PERĠDOTĠT ,11 0,0 0,00 ANDEZĠT-DASĠT-PĠROKLASTĠK KAYA ,69 0,0 0,00 KUMTAġI ,41 0,0 0,00 SPĠLĠT ,12 0,0 0,00 KĠLTAġI ,23 0,0 0,00 PĠROKLASTĠK KAYA ,56 0,0 0,00 METABAZĠK KAYA ,30 0,0 0,00 KUMTAġI-ÇAMURTAġI ,19 0,0 0,00 YAMAÇ MOLOZU-BĠRĠKĠNTĠ KONĠSĠ 524 0,01 0,0 0,00 VOLKANĠK KAYA , ,96 0,08 ÇÖKEL KAYA , ,04 1,43 METAMORFĠK KAYA ,92 0,00 0,00 OFĠYOLĠTĠK KAYA ,67 0,00 0,00 ALT MĠYOSEN-ORTA MĠYOSEN , ,04 2,01 KUVATERNER ,89 0,00 0,00 PERMĠYEN ,65 0,00 0,00 ORTA MĠYOSEN ,79 0,00 0,00 ÜST TRĠYAS ,36 0,00 0,00 ALT KRETASE ,41 0,00 0,00 KAMPANĠYEN-MAESTRĠHTĠYEN ,02 0,00 0,00 ÜST MĠYOSEN ,97 0,00 0,00 ÜST KRETASE ,82 0,00 0,00 MESOZOYĠK ,25 0,00 0,00 ALT TRĠYAS ,89 0,00 0,00 ÜST MĠYOSEN-PLĠYOSEN , ,96 0,17 LĠYAS ,15 0,00 0,00 ĠPRESĠYEN-LÜTESĠYEN ,77 0,00 0,00 JURA-KRETASE ,29 0,00 0,00 ALT MĠYOSEN ,31 0,00 0,00 EOSEN 561 0,01 0,00 0,00 PLĠYOSEN ,05 0,00 0, , ,79 2, ,09 0 0,00 4, ,66 0 0,00 6, ,70 0 0,00 8, ,57 0 0, , ,59 0, , ,53 1, , ,32 1, , ,46 0, , ,83 0, , ,09 0, , ,18 0,12 Frekans Oranı

7 Sütcü ve diğ. 4.SONUÇ ġekil 3: Potansiyel kömür sahaları haritası (siyah sınırlar havzada bilinen kömür damarlarının yayılım sınırları) Manisa-Soma havzasında yukarıda belirtilen yöntemle elde edilen haritaya göre frekans değerleri (0,0119 ile 13,60) arasında değiģmektedir. Bu veriler Tablo 2 de verilen sınıf aralıklarına göre çok yüksek, yüksek, orta, düģük, çok düģük olasılığı olan sahalar olmak üzere beģ sınıfa ayrılarak sınıflandırılmıģtır. Elde edilen potansiyel kömür sahaları haritası havzada hesaplamalara dahil edilmeyen diğer bilinen kömür sahalarıyla çakıģtırılarak (ġekil 3) olasılık aralıklarının bilinen kömür sahalarındaki bulunma yüzdeleri hesaplanmıģtır (Tablo 2). Buna göre çok yüksek olasılığa sahip alanlarda kömürün bulunma olasılığı % 80,34, yüksek alanlarda ise %18,33 olarak bulunmuģtur. Tablo 2: Olasılık haritasının sınıf aralıkları ve kömürlü alandaki dağılım oranları Olasılık haritasına Hücre Olasılık ÇalıĢma alanındaki Kömürlü alandaki Kömürlü alandaki ait sınıf aralıkları değerleri sınıflandırması hücre sayısı hücre sayısı olasılık aralıklarının bulunma yüzdesi 0, ,07 1 Çok düģük ,73 4, ,92 2 DüĢük ,50 5, ,66 3 Orta ,10 9, ,09 4 Yüksek ,33 12, ,6 5 Çok yüksek ,34

8 FREKANS ORANI YÖNTEMĠYLE POTANSĠYEL KÖMÜR SAHALARININ BELĠRLENMESĠ: MANĠSA-SOMA HAVZASI 5.KAYNAKLAR Agterberg, F. P Estimating the probability of occurrence of mineral deposits from multiple map patterns, in Merriam, D. F. And Kurlz, H., eds., In the Use of Microcomputers in Geology Plenum Press, New York, p An, P., Moon, W. M. and Rencz, A. N Application of fuzzy theory for integration of geology, geophysical and remotely sensed data: Can. Jour. Exploration Geophysics, v. 27, no. 1, p Akyürek, B. ve Akdeniz, N., : ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji haritaları, Balıkesir-G5 Paftası, MTA Genel Müd. Jeoloji Etüt. Dai., Ankara. Bilgin, Y., Ersöz, F. ve Güven, C., Manisa Soma Evciler Linyit Sahası değerlendirme raporu. MTA Raporu, No (yayımlanmamıģ). Bonham-Carter, G. F., Geographic Information Systems for geoscientists-modeling with GIS, Pergamon, New York, 398p. Bonham-Carter, G. F., AgterbergF. P., and Wright, D. F., Integration of geological datasets for gold exploration in Nova Scotia, Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, v. 54, no. 77, p Brown, W. M., Gedeon, T. D., Groves, Groves, D. I and Barnes, R. G Artificial neural Networks: a new method for mineral prospectivity mapping: Aust. Jour. Earth Sciences, v. 47, no. 4, p Chung, C. F., and Agterberg, F. P., Regression models for estimating mineral resources from geological map data, Math. Geology, v. 12, no. 5, p Chung, C. F. and Moon, W. M Combination rules of spatial geoscience data for mineral exploration: Geoinformatics, v. 2, no. 2, p Darıcı, M., Manisa-Soma linyit havzası. MTA Genel Müdürlüğü, Ege Bölge Müdürlüğü raporu, (yayımlanmamıģ) Ġzmir. Harris, J. R., Data integration for gold exploration in eastern Nova Scotia using a GIS, Proc. Remote Sensing for Exploration Geology (Calgary, Alberta), p Harris, J. R., Wilkinson, L., and Broome, J., Mineral exploration using GIS-based favourability analysis, Swayze Greenstone Belt, northern Ontario, Proc. Can. Geomatics Conf., National Defence Harris, D. A. and Pan, R Mineral favourability mapping: a comparision of artificial network, logistic regression and discriminant analysis: Natural Resources Research, v. 8, no. 2, p Ġnci, U., Lignite and carbonate deposition in, Middle Lignite Succession of the Soma Formation, Soma Coalfield, Western Turkey. Int. Journal of Coal Geology, 37, Karayiğit, A. Ġ. ve Whateley, M.K.G., Properties of a lacustrine subbituminous (k1) seam, with special reference to contact metamorphism, Soma-Turkey. Int. Journal of Coal Geology, 34, MTA-TJVT. Türkiye Jeoloji Veri Tabanı. Nebert, K., Linyit ihtiva eden Deniş Neojen sahasının (Kaza Soma, Vil. Manisa) jeolojisi ve linyit yatakları hakkında rapor. MTA Raporu, No (yayımlanmamıģ). Reddy, R. K. T. and Bonham-Carter, G. F A decision tree approach to mineral potential mapping in Snow Lake area, Manitoba: Can. Jour. Remote Sensing, v. 17, no. 2, p Rencz, A. N., Harris, J. R., Watson G. P., and Murphy, B., Data integration for mineral exploration in the Antigonish Highlands, Nova Scotia, Can. Jour. Remote Sensing, v. 20, no. 3, p Singer, D. A. and Kouda, R Application of feedforward neural network in search for Kuoroko deposits in the Hokuroku district, Japan: Math. Geology, v. 28, no. 3, p Singer, D. A. and Kouda, R A comparison of the weights-of-evidence method and probabilistic neural Networks: Natural Resources Research, v. 8, no. 4, p Wilkinson, L., Harris, J. R. and Kjarsgaard, B Searching for kimberlite: preliminary exploration model fort he Lac de Gras area, NWT: 13th International Conf. Applied Geologic Remote Sensing (Vancouver, British Columbia, Canada), p Wright, D. F., and Bonham-Carter, G. F., VHMS favourability using GIS-based integration models, Chisel Lake-Anderson lake Area, in Bonham-Carter, G., F., Galley, A. G., and Hall, G. E. M., eds., EXTECH I: A Multidiciplinary Approach to Massive Sulphide Research in the Rusty Lake-Snow Lake Greenstone Belts, Manitoba. Geol. Survey Canada Bull., 426, p ,