İLETİŞİM REHBERİ. UTZ Fındık Programı Üyeleri için

Transkript

1 Bu döküman, Fındık Programı ile ilgili kendi iletişim materyalinizi geliştirmenize yardımcı olmak ve konuyla ilgili sorularınızı cevaplamak için hazırlanmıştır. Lütfen bu dökümanı tam metin olarak paylaşmayın, bunun yerine ilgili kısımları kopyalayıp yapıştırın. Daha fazla ilgi için ise; ile iletişime geçebilirsiniz. Önemli Mesajlar Bizler sektörde öncülük etmekte ve zorlu bir görevi yürütmekteyiz Bizler, Türkiye ve Gürcistan fındık sektörü için sürdürülebilir sosyal yaşam, sürdürülebilir ekonomik koşullar ve sürdürülebilir çevre üzerinde çalışan, bağımsız bir sürdürülebilirlik programı olan UTZ fındık programının üyeleriyiz. Bugüne kadar yaptıklarımız Fındık programı şuan 3600 den fazla fındık üreticisi ile çalışmaktadır ve bu üreticiler; işçilerin koşullarının iyileştirilmesi, çocuk işçiliğinin önlenmesi ve üretimin arttırılabilmesi için iyi tarım uygulamaları ile eğitilmiştir. Eğer UTZ etiketine sahip olan fındıklı bir ürün alır iseniz, fındık sektörünün sürdürülebilirlik programına destek veriyorsunuz demektir. Sektörü değiştirmek adına birlikte çalışımaktayız Sektörün değişimi; üreticiden tüketiciye yani süpermarkete varan bütün aşamalara; topluluklara, hükümetlere ve sivil toplum örgütlerine kısaca bütün tedarik zincirinin sorumluluğuna, özverisine bağlıdır. UTZ programının bir üyesi olarak bizler fındık sektörünün gelişmesi adına bu gelişimin içerisinde yer almaktayız. SORU - CEVAP 1. UTZ Fındık Programı Nedir? UTZ programı, fındık sektörünü daha sürdürülebilir bir sektör yapmayı amaçlamaktadır. UTZ Fındık Programı, Türkiye ve Gürcistan fındık sektörü için Sürdürülebilir Sosyal Yaşam, Sürdürülebilir Ekonomik Koşullar ve Sürdürülebilir Çevre üzerinde çalışan, bağımsız bir sürdürülebilirlik programıdır. UTZ Fındık Programı, üreticilerden tüketicilere ve süpermarketlere kadar; STK ları, hükümetleri ve benzeri diğer aktörleri bir araya getirerek; çocuk işçiliği, işçiler için yaşam koşulları ve verimlilik gibi konulara çözüm bulmaya katkıda bulunmaktadır. 2. Türkiye Fındık Sektörünün Ana Sürdürülebilirlik Konuları Nelerdir? Türkiye fındık sektörünün karşı karşıya kaldığı en büyük sürdürülebilirlik sorunlarının başında muhtemelen, fındık hasadının mevsimlik işçilere olan ihtiyacı ve bunun doğrultusunda oluşan, işçilerin yaşam ve çalışma koşulları, dayıbaşıların rolleri, kayıtsız işçilik ve çocuk işçiliği gelmektedir. Fındık hasadının mevsimsel doğasından ötürü kalıcı işgücüne ihtiyaç duyulmamaktadır. Bu sebeple, Türkiye nin güneydoğusundan gelen göçmen işçiler hasat döneminin bir özelliği olmaktadır. Mevsimlik tarım işçilerinin sayıları bilinmemektedir fakat Türkiye nin birçok yerinde farklı ürünlerde çalışan 1 milyon işçinin varlığı tahmin edilmektedir. Bazı işçiler aylarca ürünlerin sırasına göre seyahat etmekte, bir tarım 1

2 ürünün hasadından diğerine geçmektedir. Örneğin; elma, biber, domates ve fındık bu listeye örnek gösterilebilmektedir. Türkiye nin karşı karşıya kaldığı diğer önemli sorun ise; Düşük Verimlilik olarak görülmekedir. Türkiye dünya fındık üretiminin %70 üretmektedir fakat fındık üretiminde önde gelen diğer ülkeler, örneğin; İtalya ve Amerika ile kıyaslandığı zaman Türkiye nin verimliliği düşük kalmaktadır. Türkiye, İtalya nın 2 katı, Amerika nın ise 3 katı düşük seviyede üretim yapmaktadır. UTZ fındık programının özellikle odak noktaları; Üretkenlik ve Sosyal Konuların iyileştirilmesi olmaktadır. 3. Fındık Ürünlerinde UTZ Etiketi Ne Anlama Gelmektedir? Eğer UTZ etiketli bir fındık ürünü satın alır iseniz, Fındık sektöründe daha fazla sürdürülebilir tarım yolculuğunu destekliyorsunuz demektir. UTZ Fındık Programı, Türkiye ve Gürcistan fındık sektörü için sürdürülebilir sosyal yaşam, sürdürülebilir ekonomik koşullar ve sürdürülebilir çevre üzerinde çalışan, bağımsız bir sürdürülebilirlik programıdır. Etiketli bir UTZ fındık ürünü, şirketin UTZ sertifikalı fındık satın aldığı anlamına gelmektedir. UTZ sertifikalı üreticiler; UTZ davranış kurallarına göre uygulamalar yapmakta ve sorumluluklarını yerine getirmekte, ayrıca bağımsız, üçüncü taraf sertifikasyon kuruluşları tarafından sosyal, çevre ve ekonomik standartlara karşı denetlenmektedirler. Örneğin; Sürdürülebilir Sosyal Kısım, çalışma koşullarını iyileştirmek adına tasarlanmış gereklilikleri içermektedir. Türkiye fındık üretiminde çocuk işçiliği önemli bir konu olduğu için de, çocuk işçiliğini önlemek adına alınan tedbirler ayrıca programın önemli bir parçası olmaktadır. Ayrıca; iyi tarım uygulamaları da, üreticilere; üretimlerini, verimliliklerini güçlendirmek yani daha iyi bir kalitede, daha verimli üretim yapabilmeleri adına olanaklar sağlamaktadır. Bizler 2014 yılında fındık sektöründe çalışmaya başlayan UTZ sürdürülebilirlik programının üyeleriyiz. Fındık sektöründe hala birçok sorun mevcuttur ve bu köklü sorunlar bir gece de değişmemektedir, UTZ Sürdürülebilir Fındık Programı ise adım adım fındık sektöründe ki zorluklar ile mücadele etmektedir. 4. Does the UTZ label on hazelnut products guarantee (100%) sustainability? Hiçbir etiket %100 sürdürülebilirliği garanti edememektedir. Sürdürülebilirlik sürekli bir yolculuktur, bir bitiş noktası anlamına gelmemektedir. Eğer UTZ etiketli bir fındık ürünü satın alır iseniz, Fındık sektöründe daha fazla sürdürülebilir tarım yolculuğunu destekliyorsunuz demektir. 5. UTZ Programı Çocuk İşçiliği İçin Ne İfade Etmektedir? UTZ Programı; çocuk işçiliğinin üstesinden gelmek adına önlemeyi, izlemeyi ve iyileştirmeyi bir araya getiren birkaç gereklilik düzenlemektedir. Bu gereklilikler; üreticilerin, çocuk işçiliğinin tam olarak ne olduğuyla ilgili, çocuk işçiliğinin nasıl önleneceği ve eğer çocuk işçi bulunur ise neler yapılması gerektiğiyle ilgili eğitilmiş oldukları anlamına gelmektedir. Topluluk içerisinden bir kişi; ilişkileri kurmak, farkındalığı arttırmak ve çocuk işçiliği vakalarını tanımlamaktan sorumlu olarak atanmalıdır. 2

3 Fındık için üzerinde çalıştığımız diğer ürünlerden farklı bir sorun da mevcuttur; Bu sorun, fındık hasadı için çocuklarıyla birlikte seyahat eden göçmen işçilerdir. Bunun sonucu olarak; UTZ sertifikasına sahip olmak isteyen fındık üreticileri için özel birkaç gereklilik oluşturulmuştur. UTZ sertifikasına sahip olmak isteyen üreticiler, her bir çalışanının kendisi ile birlikte seyahat eden herhangi bir çocuğa sahip olup olmadıkları dahil olmak üzere güncel kayıtlarını tutmalıdır. Bu kayıt tutma işlemi, çocuk işçiliği riskinin nerede olduğunu belirlemek ve devam eden gözlemler için çok önemlidir. UTZ sertifikasına sahip olmak isteyen üreticiler, yaşam koşulları ve çocuk bakımı da dahil olmak üzere işçiler ve işçilerin çocukları için uygun olanakları sağlamalıdır. UTZ sertifikasına sahip olmak isteyen üreticiler eğer bu olanakları kendileri sağlayamazlar ise üretici grupları bu hizmetleri sunan yerel yetkililere veya STK lara ulaşmalı ve şartları iyileştirmek için onlar ile birlikte çalışmalıdır. Bunların yanında, yıllık denetimler arazilerde çocuk işçiliğiyle ilgili her göstergeyi kontrol etmektedirler, ancak daha önemlisi sistemin çocuk işçiliğini önlemekte elverişli olup olmadığını yani UTZ sertifikasına sahip olmak isteyen üreticilerin eğitilmiş olup olmadıklarını, uygun koşulların çocuklar için sağlanıp sağlanmadıklarını ve benzerlerinin mevcut olup olmadığını kontrol etmektedirler. 6. UTZ Standartlarına Göre, Çocukların Fındık Hasadında Hangi İşleri Gerçekleştirmesine İzin Verilmekte Ya Da Hangi Çeşit İşlerin Çocuklar Tarafından Fındık Hasadında Gerçekleştirilmesine İzin Verilmemektedir? UTZ Davranış Kuralları, UTZ sertifikasına sahip olmak isteyen üreticilerin UTZ davranış kuralları ve ulusal yasaların hangisi daha katı ise ona uymalarını gerektirmektedir. Türkiye de ulusal mevzuat, 16 yaşın altında hiçbir çocuğun bahçede çalışmamasını ve tehlikeli işlerinde 18 yaşına kadar yasaklandığını belirtmektedir. Bu, 16 yaşın altındaki çocukların fındık bahçeleri için çalışmasına izin verilmediğini ve genç işçilerin de fındık bahçelerinde çalışmalarına izin verilmediğini göstermektedir. Fakat bu durum aile işçiliği için biraz farklı şekillenmektedir. Fındık üreticilerinin çocukları, yapacakları işler okullarına müdahale etmediği ve hafif işler olması koşulu ile 16 yaşından önce bahçede bulunabilmektedirler. 7. Denetim Sırasında UTZ Sertifikalı Bir Fındık Bahçesinde Çocuk İşçi Bulunur İse Ne Olmaktadır? Eğer denetimler sırasında çocuk işçi bulunur ise, çocuk işçi bulunduğu durumdan biran önce çıkartılmalı ve çocuk işçinin ailesi ile yakın bir işbirliği içerisinde mevcut koşullar iyileştirilmelidir. Bunun üretici ve üretici grubu için anlamı, denetçilerin başka neler bulduklarına ve şartlara bağlı olmaktadır. Örneğin, bahçede çocuk işçinin varlığını kontrol etmenin yanında, denetçiler çocuk işçiliği vakaları için önleme, izleme ve iyileştirme sistemlerinin varlığını da kontrol etmektedir. Denetçiler, çocuk işçiliğini önlemek adına hayati öneme sahip olan; yeterli çocuk bakım tesislerinin bulunup bulunmadığını, eğitim yapıp yapılmadığını ve tüm çalışanların kayıtlarının tutulup tutulmadığını kontrol etmektedirler. 8. Eğer Fındık Bahçesinde Çocuk İşçi Var İse, Fındık Üreticisinin Sertifikası İptal Mi Edilmektedir? 3

4 UTZ ve ortakları arasındaki kapsamlı deneyim, aşırı derecede yaptırımlara odaklanmanın genellikle karşı etki oluşturduğunu göstermektedir. Çocuk işçiyi basitçe fındık bahçesinden çıkarmak, çocuk işçinin başka yerlere çalışmaya gittiği anlamına gelmektedir. UTZ sertifikalı fındık bahçesinde çocuk işçi bulunması takdirde derhal sertifikasyonun iptalinin çocuk işçiliğinin devam ettirilebileceiğini gösterebilmektedir. Bu nedenle, UTZ standartları yaptırımların yanı sıra önleme, izleme ve iyileştirmeye odaklanmaktadır. Eğitim ve rehberlik yoluyla, üreticiler ve topluluklar çocuk işçiliği sorununu çözmek adına iyi bir donanıma sahip olmaktadırlar. Bu nedenle; denetçiler, çocukların fındık bahçelerinde çalışıp çalışmadıklarını kontrol etmekle kalmayıp, çocuk işçiliğinin önlenmesi için topluluk ile birlikte çocuk işçiliğinin korunması adına alınan önlemleri de kontrol etmektedir. Tabi ki, durum çözülmez ise sertifikasyonun iptali dahil olmak üzere bireysel önlemler alınmaktadır. 9. Türk Fındık Sektöründeki İşçiler Kimlerdir? Fındık sektöründeki birçok işçiliği, mevsimlik tarım işçileri oluşturmaktadır. Mevsimlik tarım işçilerini ise genellikle iç göç ile güneydoğudan gelen Türk vatandaşları oluşturmaktadır. Bazı mevsimlik tarım işçilerini; genç, yalnız, geneli iyi eğitimli, eğitimi ya da evlenmesi için gerekli parayı biriktirmek için gelen çalışanlar oluşturmaktadır. Bazıları ise ailelerdir, çocukları ile birlikte okul zamanı hasada gelen ve hasat bittikten sonra hemen kendi bölgelerine dönen gruplar oluşturmaktadır. En hassas grup olarak ise, yılda yedi ay olmak üzere birçok ürünün hasadını birbirini takiben yapan göçmen aileler oluşturmaktadır. Ayrıca, fındık hasadında bazı yabancı işçiler var olmaktadır özellikle Gürcistan dan. Yerel işçiler, aile işçiliği ayrıca imece usulü komşuların birbirlerine yardımcı olması bölgelerin genel özellikleri olmaktadır. 10. Suriyeli Mülteciler UTZ Sertifikalı Fındık Bahçelerinde Çalışabilmektedirler Mi? Bu kısımda önemli olan husus, UTZ sertifikalı bir fındık bahçesinde çalışmak üzere işe alınan her işçinin kayıtlı olması ve geçerli çalışma izni belgesine sahip olması gerekmesidir. Bu kayıt sistemini kontrol etmek, UTZ sertifikası için yapılan denetimlerin en önemli parçasını oluşturmaktadır, çünkü çalışma koşullarını daha iyi bir yere taşımak için çalışanların kayıtlarının tutulması ve yasal olması bu yolculuğun önemli bir yerini tutmaktadır. Bu durum ayrıca Türk hukuk içinde önem taşımaktadır. Bu durumda, Suriyeli mülteciler gerekli çalışma izni belgesine sahip olduğu ve kayıtlı olduğu sürece çalışabilmektedirler. En önemli şey, tüm istihdamın yasal olduğundan ve kayıtların tutulduğundan emin olmaktır. 11. UTZ Programı İşçiler İçin Ne Anlama Gelmektedir? UTZ standardı, işçiler için uygun koşulları belirlemektedir. Türkiye bağlamında fındık için üzerinde durulması gereken bazı özel şartlar bulunmaktadır. Bu ek şartların çoğu, birçok göçmen işçinin varlığından kaynaklanmaktadır. Örneğin; - İşçilerin birçoğu hükümet veya Uluslararası Çalışma Örgütünün sağladığı konaklama alanlarında yaşamaktadırlar ve UTZ standardı üretici gruplarının bu işçilerin temiz suya ve sağlık, temizlik olanaklarına vb. sahip olmaları için ilgili yetkililer ile temas kurmayı 4

5 gerektirmektedir. UTZ standartlarına göre; grup üreticileri, işçilerine kendi imkanları ile kalacak yer sağlıyor ise gerekli yaşam koşullarını sağlamak zorundadırlar. - Özellikle işçiler ile ilgili kayıtlar ve çocukları ile birlikte gelip gelmeyecekleri UZT standartlarının gereklilikleri içerisinde yer almaktadır. - Her hangi bir çocuğun eşlik etmesi durumunda çocuk bakımı için gerekli imkanlar hazır bulunması da UTZ standardının içerisinde yer almaktadır. - Fındık işçilerinin dayıbaşı, aracı tarafından getirildiği genel bir kanı olarak bilinmektedir. Bu nedenle, UTZ standardı bu kişilerin komisyonlarının doğrudan fındık işçileri tarafından değil, fındık üreticisi tarafından ödenmesi gerektiğini söylemektedir. 12. UTZ Sertifikalı Fındık Bahçelerinde Çalışan İşçiler Nerede Yaşamaktadır? UTZ sertifikalı fındık bahçelerinde çalışan işçilerin nerede yaşadıkları, işçiliğin türüne ve bölgeye bağlı olarak farklılıklar göstermektedir. Bazıları üreticilerin sağladığı konutlarda, bazıları Uluslararası Çalışma Örgütü nün desteği ile hükümet tarafından çadır kamplarda yaşamakta ve bazıları da kendi koşulları ile sağladıkları yaşam alanlarında yaşamaktadırlar. Bazı bölgelerde ise yaşam alanlarının sorun olmadığı aile işçiliği ve yerel işçilerin kullanılması durumu söz konusu olmaktadır. 13. Fındık İşçilerinin Çadırda Yaşaması Doğru Mudur? Bu Durum UTZ Şartlarına Uygun Mudur? Fındık hasadı yoğun işçilik sınıfına girmektedir fakat her bahçede işçilik bahçenin elbette ki büyüklüğüne bağlı olarak birkaç gün sürmektedir. Bu sebeple çok kısa bir süre için birçok insan bölgeye gelmekte, böylece bu bölgelerde işçiler için konaklama sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu konaklama sorunundan ötürü birçok işçi çadırlarda kalmaktadır. Koşulların uygunluğundan emin olmak adına, UTZ standartları işçiler için kalma yerini kendileri sağlayan fındık üreticileri veya ILO ve hükümet tarafından sağlanan ortak çadır kamplar için koşullar gerektirmektedir. Örneğin, temiz su ve sanitasyon olanakları sağlanmalıdır. Fındık üreticilerini, yılın birçok zamanı boş kalacak betonarme binaya yatırım yapmaya zorlamak basit bir çözüm sağlamamaktadır, her şeyden önce böyle bir bakış açısı üreticilerin programa katılmalarına engel olabilmektedir. 14. UTZ Fındık Programının Çevre ile İlgili Zorlukları Nelerdir ve UTZ Bu Sorunlar ile Nasıl Başa Çıkmaktadır? UTZ fındık programının ana odak noktalarını verimlilik ve sosyal konuların iyileştirilmesi oluşturmaktadır. Bütün programlarımızda olduğu gibi; çiftçiler, çevreyi korumak için tasarlanmış bir dizi gerekliliği takip etmek zorundadırlar. Örneğin, su kaynaklarının korunması, ormansızlaşma olmaması vb. 5

6 15. UTZ Fındık Programının İyi Tarım Uygulamaları İçin Gereklilikler Nelerdir? UTZ fındık programının en önemli yönlerinden birisi; bir üreticinin ürününün ve verimlilik kalitesinin arttırılması adına iyi tarım uygulamalarını bir yol olarak görmesidir. Üreticiler, birçok gereklilik için eğitilmektedirler. Örneğin; yabancı ot temizleme, budama, zararlı yönetimi ile hasat sonrasındaki hasadın nasıl organize edileceğiyle ilgili birçok iyi tarım uygulaması adına üreticiler eğitilmektedir. 16. UTZ, UTZ Etiketli Ürünlerdeki Fındığın %100 ünün UTZ Sertifikalı Fındık Bahçelerinden Geldiğini Garanti Edebilmekte Midir? Hayır, UTZ etiketli ürünlerdeki fındığın %100 ünün UTZ sertifikalı fındık bahçelerinden geldiğini garanti edememekteyiz. UTZ nin kullandığı sisteme kütle denkliği denmektedir. Örnek olarak: fındıklarımızın yarısını UTZ sertifikalı olarak alır isek, UTZ sertifikalı fındık içermese de, ürünlerimizin yarısına UTZ etiketi koyabilmekteyiz. Kütle denkliği sitemi, yeşil bir enerji tedarikçisi seçmenize benzemektedir. Rüzgar türbinlerinden gelen enerjiyi, kömürle çalışan elektirik santrallerinde üretilen enerjiden ayrı tutmak olanaksızdır. Evinize ulaşan enerji aynı sistemden ve aynı kablolardan beslenmektedir. Komşunuz kömürle çalışan elektrik santralinden gelen enerji için para öderken, siz rüzgardan gelen enerji için para ödüyorsunuz fakat gelen enerji size ulaşmadan önce birbirine karışmaktadır. Aynı durum fındık sektörü içinde geçerli olmaktadır. Nihai üründen önce diğer fındıklar ile UTZ sertifikalı fındık karışmış olsa dahi, bizler UTZ sertifikalı fındık edindikçe daha çok fındık üreticisi sürdürülebilirlikten fayda sağlayacaktır. Bu UTZ sertifikalı fındık ile konvansiyonel fındığın karışmasının nedeni; fındıkların büyük miktarlarda işlenmesidir. Bunun anlamı ise; UTZ sertifikalı fındık ile diğer ürünleri ayrı tutmanın genellikle çok pahalı olma durumudur. Kütle Denkliği daha sürdürülebilir maddeler edinmenin daha uygun olmasını sağlar, bu da; daha fazla üreticinin ve işçilerin yararlarını görmesini sağlamaktadır. Kütle Denkliği, kakao, şeker, palm yağı ve meyve suyu gibi pek çok başka ürün içinde kullanılmaktadır ve bütün bu sektörlerin tamamında sürdürülebilirlik için pazarı ölçeklendirmeye önemli katkı sağlamaktadır. Bizler daha sürdürülebilir bir fındık sektörüne katkıda bulunmak istemekteyiz ve kütle denkliği bizlere bu hedefimize ulaşmamızda için önemli bir katkı sunmaktadır. 6