İktisatçılar için L A TEX

Transkript

1 İktisatçılar için L A TEX Murat Donduran 17 Ocak 2014 Özet L A TEX, TEX dizgi programı için belge düzenleme biçimidir. Genellikle bilimsel çalışmaların yazımı sırasında kullanılır ve bilim dünyasında neredeyse standarttır. Bu dökümanda L A TEXsayesinde iktisatçıların kitap, makale ve diğer işlerini ne kadar kolay yapabileceği gösterilmeye çalışılmıştır 1. Yıldız Teknik Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü donduran@yildiz.edu.tr 1 Yardımlarından ve eleştirilerinden dolayı Prof. Dr. Suut Doğruel e teşekkürü bir borç bilirim. Kalan hatalardan benim sorumlu olacağım açıktır. Elektronik posta ile bu dökümanın tex hali isteyenlere iletilebilir. 1

2 İçindekiler 1 Giriş 4 2 Sistemin Kurulumu Miktex Kurulumu Texmaker Kurulumu ve Ayarları L A TEX Dökümanına Giriş Matematiksel İfadeler Grafik gnuplot Tablolar İktisatçılar için L A TEX Yazılım İlişkileri STATA MATLAB WORD ve EXCEL ile İşlemler Sonuç 25 2

3 Şekil Listesi 1 Miktex Program Yükleme Penceresi Miktex Program Yükleme Penceresi 2. Adım Miktex Program Yükleme Penceresi 3. Adım Miktex Program Yükleme Penceresi 4. Adım TEXMAKER Kurulumu TEXMAKER Ekran Görüntüsü TEXMAKER Ayarlarını Yapma TEXMAKER Ayarlarını Yapma TEXMAKER Ayarlarını Yapma TEX Dökümanının Ana Yapısı MATLAB ta Küre MATLAB Grafiği ve LATEX Komutları

4 1 Giriş L A TEX aslen Unix sistemi üzerinde çalışan bir platformdur. İlk olarak 70 li yıllarda Donald Knuth 2 tarafından oluşturulmuştur. 3 TeX bir dizgicinin (yani eskiden baskı için bir yazının harflerini tek tek dizerek hazırlayan kişinin) hemen hemen bütün vazifesini üstlendiği için zengin bir komut hazinesine sahiptir ve kullanılması kolay olmayan bir sistemdir. Bu yaklaşık 900 komuttan oluşan sistemin kullamını kolaylaştırmak için Leslie Lamport tarafından 1984 yılında LaTeX adı verilen sistem geliştirilir. LaTeX bir çok TeX komutundan olusan makrolarla kullanıcının daha kolay ve hızlı çalışmasını sağlar. Günümüzde TeX kullanicilarınin sayısı LaTeX kullanicilarinin sayisina göre çok azdır 4. 2 Sistemin Kurulumu 2.1 Miktex Kurulumu Windows altında L A TEX platformunun kurulması için çeşitli alternatifler vardır. Bunların, en yaygını MIKTEX sistemidir. Gerekli yükleme dosyası sitesinden indirilebilir. Windows işletim sisteminin 32-bit veya 64-bit olmasına göre, değişen yükleme seçeneklerinin dışında "Basic" ve "Full" olarak iki seçenek daha bulunmaktadır. Bu çalışmada Basic Miktex 2.9 sürüm 4250 üzerinden kurulum yapılmaktadır 5. Şekil (1) Basic Miktex 2.9 sürüm 4250 çalıştırıldığında karşımıza gelecek windows penceresidir. Sol alttaki kutucuğu tıklayarak ileri tuşunu aktive hale getirmek gerekmektedir. Bundan sonraki adımda karşımıza çıkacak pencere şekil (2) de görülmektedir. Bilgisayarı kullanan herkesi bu sistemi kullanmasını istiyorsanız, sadece ileri tuşuna basmanız yeterlidir. Ancak, sadece yüklenen bilgisayarda siz kullanmak istiyorsanız alttaki seçeneği işaretlemeniz gerekmektedir. Bundan sonraki adımın penceresi şekil (3) de görülmektedir. 2 Programlama Sanatının yazarıdır. Yazdığı kitap 40 yıla yakın süredir programlama konusunda en çok satanlar listesinde birinci sıradadır. 3 Ayrıntılı bilgi için bakınız: MACINTOSH marka bilgisayarlar için Mactex adı altında sistemler de mevcuttur. Miktex kurulumu yerine Mactex kurulumu yapılması gerekmektedir 4

5 Şekil 1: Miktex Program Yükleme Penceresi Şekil 2: Miktex Program Yükleme Penceresi 2. Adım Miktex 2.9 programının nereye yükleneceğinin sorulduğu 3. adımda klasörü değiştirmemek ileride yüklenecek olan TEXMAKER programı için önemlidir. Bu yüzden ileri tuşunu tıklamak yeterlidir. 4. adım şekil (4) de görülmektedir. 4. adımda ilk olarak kullanılacak kağıt boyutu sorulmaktadır. Türkiye de genellikle A4 kullanıldığından programın bu ayarını değiştirmeye gerek yoktur. Ancak, ikinci soru Basic Miktex yüklediğimizden Ask me first yerine Yes olarak değiştirilmelidir. Bu derleyici temel paketleri içerdiğinden ileride sistemde olmayan paketlerin kullanımında internet üzerinden size sormadan paketlerin yüklenmesini sağlayan seçenektir ve evet denmesinde bir sakınca 5

6 Şekil 3: Miktex Program Yükleme Penceresi 3. Adım Şekil 4: Miktex Program Yükleme Penceresi 4. Adım yoktur. Bu seçimden sonraki pencerede Miktex bilgisayarınıza yüklenmek için start tuşuna basılmasını bekleyecektir. 2.2 Texmaker Kurulumu ve Ayarları Texmaker yazılımı L A TEX platformu için ücretsiz dağıtılan bir yazılımdır. Ayrıca, Texmaker Linux, MacOsx ve Windows işletim sistemleri için kullanılabilen modern bir çok-platformlu bir L A TEX kelime işlemcisidir. L A TEX ile döküman oluşturmak isteyenlerin hemen hemen bütün ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir yazılımdır. Texmaker programının unicode desteği, heceleme, oto- 6

7 matik doldurma, code ayrıştırma ve en önemlisi içinde kurulu bulunan bir pdf göstericisi bulunmaktadır. Texmaker programının son sürümüne ücretsiz olarak internet sitesinden ulaşılabilinir. İlgili işletim sistemi için uygun programdan internetten indirildikten sonra programı bilgisayarınıza yüklemeye çalıştığınızda şekil (5) deki pencere ile karşılaşacaksınız. Şekil 5: TEXMAKER Kurulumu Bilgisayarınıza Texmaker programı yüklendikten sonra masaüstündeki yada Başlat-Programlar-Texmaker yoluyla çalıştırılacak olan programın görüntüsü aşağıdaki şekilde olacaktır; Programın ayarlarının yapılması Türkçe yazım için çok önemlidir. Öncelikle gelen Texmaker penceresinde hemen yazıma başlanabilir, ancak Türkçe karakterlerde sorun yaşanacağından aşağıdaki şekilde pencerelere giderek işlemlerin yapılması gerekmektedir. Öncelikle Texmaker programının Türkçe karakterlerle sorunu gidermek için programın Türkçe karakterlerini tanıması sağlanmalıdır. Bunu gerçekleştirecek işlem şekil (7) deki gibi başlatılmalıdır. Şekil (8) de yapılacak işlem Texmaker için Türkçe karakter sorunlarını ortadan kaldıracaktır. Ayrıca, şekil (9) de yapılacak işlem, Dvi viewer ile ilgili sürekli açılma problemini ortadan kaldıracaktır. Direk pdf değil de DVI formatı üzerinden PDF oluşturma seçeneği kullanılacaksa bu işlemin de yapılması uygun 7

8 Şekil 6: TEXMAKER Ekran Görüntüsü Şekil 7: TEXMAKER Ayarlarını Yapma - 1 olacaktır. İlerleyen bölümde DVI dan PDF e geçme veya alternatif olarak PDFLATEX denilen sistemle işlem yapma arasındaki farklar tartışılacaktır. İlgili alana yazılacak olan ifade yap.exe yazılan klasör de ise aşağıdaki şekilde olmak zorundadır. "C:/Program Files/MiKTeX 2.9/miktex/bin/yap.exe" -1 %.dvi 6 6 Yeni sürüm TEXMAKER yazılımında bu ayarı yapmamaıza gerek yoktur. 8

9 BURASI TIKLANARAK YUKARIDAKİ windows-1254 SEÇİLMELİDİR Şekil 8: TEXMAKER Ayarlarını Yapma - 2 İlgili alan bu şekilde doldurulmalıdır. BURASI TIKLANARAK YUKARIDAKİ windows-1254 SEÇİLMELİDİR Şekil 9: TEXMAKER Ayarlarını Yapma - 3 9

10 3 L A TEX Dökümanına Giriş Şekil (10) de görülen genel L A TEX döküman yapısı iki bölümden oluşmaktadır. Girizgah (preamble) ve ana blok (body) olarak adlandırılmaktadır. Girizgahta 4. nesil programlama dillerinde olduğu gibi ana blokta kullanılacak olan komutların bulunduğu paketlerin hangi özelliklerle kullanılacağı belirtilmektedir. Standart olarak bir L A TEX dökümanı aşağıdaki komutla başlamaktadır; \documentclass[özellikler]{döküman_sınıfı} [özellikler] kısmına 12pt gibi font büyüklüğünü, twocolumn gibi iki sütun yazı yazabilme durumunu belirtebiliriz. döküman_sınıfı article, book, report ve letter genellikle kullanılan döküman sınıflarıdır. Sırasıyla makale, kitap, rapor ve mektup olarak ayrıntılanabilir. Paketlerin belirtildiği komut olan usepackage aşağıdaki şekilde kullanılmaktadır; Özellikler her bir paket için farklılık içermektedir. \usepackage[özellikler]{paket} Daha sonra ana blok başlamaktadır. Burada ana blok içerisinde yapılacak işlemler aşağıdaki komut grubu arasına yazılmalıdır. \begin{document} \end{document} Ana bloğun ilk kısmı ana sayfanın tasarlanması ile ilgili komutları içermektedir. Burada kullanılan komutlar title ve author etrafında toplanmaktadır. 10

11 Şekil 10: TEX Dökümanının Ana Yapısı 11

12 \documentclass[12pt]{article}% \usepackage{amssymb} \usepackage{amsfonts} \usepackage{amsmath} \usepackage{graphicx}% \usepackage[latin5]{inputenc} \usepackage[turkish]{babel} \usepackage[t1]{fontenc} \begin{document} \shorthandoff{=} \title{iktisatçılar için \LaTeX} \author{murat Donduran\thanks{Yıldız Teknik Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü \maketitle \begin{abstract} Özet burada olacak \end{abstract} \newpage \tableofcontents \newpage \section{giriş}. \subsection{}. \subsubsection{}. \bibliographystyle{chicagoa} \bibliography{bib_dosyası} \end{document} 12

13 3.1 Matematiksel İfadeler Matematiksel ifadeler mutlaka $ $ işaretlerinin arasında yazılmalıdır. Eğer ortalanmış şekilde bir satırda tek başına duran bir matematiksel ifade yazmak gerektiğinde, $$ $$ için de yazmak yeterlidir. Örneğin, $e = mc^2$ ile $$e = mc^2$$ e = mc 2 e = mc 2 Ayrıca, numaralı denklemler yazmak için aşağıdaki şekilde denklem yazılmalıdır; \begin{equation}\label{denklem1} e = mc^2 \end{equation} e = mc 2 (1) Yukarıdaki denklem (1) enerji, ışık hızının karesi ile kütlenin çarpımına eşittir 7. c, burada ışık hızını ifade etmektedir. 3.2 Grafik Bu sistemin iki adet compiler mantığı vardır. Birincisi latex diğeri pdflatex olarak çalışmaktadır. Eğer latex sistemi ile yazdıklarınızı derleyecekseniz, grafiklerinizin.eps (encapsulated postscript) formatında olması gerekmektedir. Herhangi bir fotografi yada çizimi bedavaya eps formatına dönüştürmek için gerekli program INKSCAPE olarak google dan rahatlıkla bulunabilir. pdflatex sistemi seçilecekse, kullanılacak grafik formatları daha fazla çeşitlilik göstermektedir..jpg,.png ve.pdf formatları rahatlıkla kullanılabilir. 7 Bu bilgi, Marmara Üniversitesi Endüstri Mühendisliği 2010 girişli öğrencilerinden alınmıştır. 13

14 Bu formatlar arasındaki dönüşümü sağlayan en iyi program yine INKSCAPE olacaktır. Standart olarak graphicx paketini kullanan bir dökümanda bir grafiği aşağıdaki syntax da ekleyebiliriz; \begin{figure}[!htb] \centering \includegraphics[scale=1]{dosya_adi.pdf} \caption{şekil altında yazacak bilgi}\label{fig:matlab1} \end{figure} [!htb] grafiğinizi yazıyı yazdığınız yere koymak için here, top ve bottom kelimelerinin baş harflerinden oluşmaktadır. resmi kağıtta ortalamaya yaramaktadır. scale=1 resminizi yada grafiğinizi birebir olarak ekrana taşıyacaktır. Birden küçük değerleri resmi küçültecek ve birden büyük değerler büyütecektir. caption komutunun parantezlerinin içine yazılan bilgi şeklin adı olacaktır. label komutu şekilleri, tabloları, numaralı denklemleri etiketlemek için kullanılan çok önemli bir L A TEXkomutudur. Aşağıdaki şekil (11) de gösterilen MATLAB programında oluşturulmuş ve.eps formatında kaydedilmiş şeklin komut sıralaması da aşağıdaki şekildedir. \begin{figure}[!htb] \centering \includegraphics[scale=0.5]{matlab1.pdf} \caption{matlab ta Küre}\label{matlab1} \end{figure} Doküman içindeki pek çok şekil ve tablolar yüzer-gezer hale getirilir. Böylece, bir sayfadaki yerine sığmayan sekil ileri bir sayfaya erteleyip onun bırakacağı boşluğu metinle doldurur. L A TEXyüzer-gezer nesneler için, biri şekiller, diğeri tablolar olmak üzere, iki ortam sunar. \begin{figure}[konum] veya \begin{table}[konum] Örnek :\begin{table}[!hbp] [!hbp] tabloyu bulunduğu yere (h) veya yerleştireceği sayfanın dibine (b) veya yüzer-gezerler için özel bir sayfaya (p), veya kötü görünse de bunlardan 14

15 a sphere: x 2 +y 2 +z z y x Şekil 11: MATLAB ta Küre birine (!) yerleştirmesini söyler. Yerlestirme parametresi verilmemişse, [tbp] seçenegi olduğu varsayılır 8. Hem şekiller listesi hem de tablolar listesi için önemli komutlar olarak, dokümanınızın basına Sekiller ve Tablolar listesi koymak için, su iki komutu kullanırsınız: \listoffigures \listoftables

16 3.2.1 gnuplot set xlabel "x" set ylabel "U(x)" plot x**0.5 set terminal latex set output "Figure1.tex" replot 5 x** U(x) x U(x) = xy fayda fonksiyounun grafiği gnuplot ile aşağıdaki şekilde olacaktır. 16

17 (x*y)** x f(x) 3.3 Tablolar Tablolar birçok dokümanın vazgeçilmez unsurlarından biridir. Özellikle verileri topluca, daha kolay okunur ve daha anlaşılır biçimde sunduğundan çoğunlukla tercih sebebidir. LaTeX de tablolar tabular ortamında kullanılır 9. Tablo oluşturuken sütun genişliklerini L A TEXkendisi ayarlar. \begin{tabular}[konum]{özellikler} \end{tabular} özellikler argümanı tablonun formatını belirler. Özellikler için aşağıdaki parametreler kullanılır. Sola yanaşık bir sütun için: l Sağa yanaşık bir sütun için:r Ortalanmış bir sütun için: c işareti dikey bir çizgi çizdirir. Bir sütun içindeki metin fazla uzunsa L A TEXonu bölüp alt satıra yazmaz. pgenislik komutu kullanırsanız, verilen genişlikte bir sütun açar ve normal bir paragraf gibi yazıyı böler

18 konum argümanı tablonun, çevresindeki metne göre dikey konumunu belirler. Üst: t, Alt: b, Orta :c harfleri tabloyu sırasıyla üst, alt ve orta konuma yerleştirir. tabular ortamında & işareti bir sonraki sütuna yazdırır ve hline komutu yatay bir çizgi çeker. Sütundaki maddelerin altını çizdirmek isterseniz \cline{i-j} komutu kullanırsınız. Burada i ve j, çizginin başlayıp bittiği sütun numaralarıdır 10. \begin{tabular}{ r l } \hline 7C0 & hexadecimal \\ 3700 & oktal \\ \cline{2-2} & ikili \\ \hline \hline 1984 & ondalık \\ \hline \end{tabular} Yukarıdaki L A TEXkomutları sayesinde aşağıdaki tablo oluşacaktır. 7C0 hexadecimal 3700 oktal ikili 1984 ondalık 4 İktisatçılar için L A TEX 4.1 Yazılım İlişkileri STATA Herhangi bir veri setini açıp sutex komutunu değişken adlarıyla kullandığımızda aşağıdaki sonuçları elde ederiz

19 . sutex CAR ROA ROE % Begin LaTeX code % \begin{table}[htbp]\centering \caption{summary statistics \label{sumstat}} \begin{tabular}{l c c }\hline\hline \multicolumn{1}{c}{\textbf{variable}} & \textbf{mean} & \textbf{std. Dev.} \\ \hline CAR & & \\ ROA & & \\ ROE & & \\ \multicolumn{1}{c}{n} & \multicolumn{2}{c}{2914}\\ \hline \end{tabular} \end{table} % End LaTeX code % Yukarıdaki latex komutlarından aşağıdaki tablo oluşmaktadır. Tablo 1: Summary statistics Variable Mean Std. Dev. CAR ROA ROE N 2914 Korelasyon tablolarını otomatik olarak oluşturmak STATA da sadece corrtex komutuna ihtiyaç duymaktadır.. corrtex LNASSETS PROFIT ROE, file(latex1) replace \begin{table}[htbp]\centering \caption{cross-correlation table\label{corrtable}} \begin{tabular}{l c c c }\hline\hline \multicolumn{1}{c}{variables} &Log of Assets&Profit&ROE\\ \hline Log of Assets&1.000\\ Profit&0.495&1.000\\ ROE&0.375&0.326&1.000\\ \hline \hline \end{tabular} 19

20 \end{table} Output writted successfully in file : latex1.tex Yukarıdaki STATA çıktısını L A TEXdökümanına yapıştırdığımızda aşağıdaki tablo ortaya çıkacaktır. Tablo 2: Cross-correlation table Variables Log of Assets Profit ROE Log of Assets Profit ROE use bank.dta. eststo: quietly reg ROA LNASSETS EMPLOY BRANCH CAR (est1 stored). eststo: quietly reg ROA LNASSETS EMPLOY BRANCH (est2 stored). esttab using example.tex, label nostar /// > title(regression table\label{tab1}) (output written to example.tex) Yukarıdaki komutların sonucu aşağıdaki tablo olacaktır. \begin{table}[htbp]\centering \def\sym#1{\ifmmode^{#1}\else\(^{#1}\)\fi} \caption{regression table\label{tab1}} \begin{tabular}{l*{2}{c}} \hline\hline &\multicolumn{1}{c}{(1)}&\multicolumn{1}{c}{(2)}\\ &\multicolumn{1}{c}{roa}&\multicolumn{1}{c}{roa}\\ \hline 20

21 \multicolumn{3}{l}{\footnotesize \sym{*} \(p<0.05\), \sym{**} \(p<0.01\), \sym{*** Log of Assets & \sym{***}& \sym{***}\\ & (5.14) & (5.41) \\ [1em] Employment & & \\ & (-1.46) & (-1.36) \\ [1em] # of Branches & & \\ & (1.46) & (1.49) \\ [1em] Capital Adequacy Ratio& & \\ & (1.11) & \\ [1em] Constant & \sym{***}& \sym{***}\\ & (-4.17) & (-4.36) \\ \hline Observations & 2893 & 2893 \\ \hline\hline \multicolumn{3}{l}{\footnotesize \textit{t} statistics in parentheses}\\ \end{tabular} \end{table} Bunu L A TEX de yapıştırsak aşağıdaki tabloya sahib oluruz MATLAB Syntax latex(s) Description latex(s) returns the LaTeX representation of the symbolic expression S. Examples The statements 21

22 Tablo 3: Regression table (1) (2) ROA ROA Log of Assets (5.14) (5.41) Employment (-1.46) (-1.36) # of Branches (1.46) (1.49) Capital Adequacy Ratio (1.11) Constant (-4.17) (-4.36) Observations t statistics in parentheses p < 0.05, p < 0.01, p <

23 syms x f = taylor(log(1+x)); latex(f) return ans = \frac{x^5}{5} - \frac{x^4}{4} + \frac{x^3}{3} - \frac{x^2}{2} + x The statements Sonuçta, f = ln(1+x) fonksiyonun Taylor açılımı aşağıdaki gibi olacaktır; x 5 5 x4 4 + x3 3 x2 2 + x H = sym(hilb(3)); latex(h) return ans = \left(\begin{array}{ccc} 1 & \frac{1}{2} & \frac{1}{3}\\... \frac{1}{2} & \frac{1}{3} & \frac{1}{4}\\... \frac{1}{3} & \frac{1}{4} & \frac{1}{5} \end{array}\right) Hilbert işlemi aşağıdaki gibi olacaktır; Aşağıdaki örnek ve ürettiği grafik MATLAB ile LATEX arasındaki ilişkiyi daha ilginç yapacaktır. syms x f = taylor(log(1+x)); ezplot(f)

24 hold on title([ $ latex(f) $ ], interpreter, latex ) hold off Yukarıdaki MATLAB komutlarından sonra oluşacak olan grafiğin başlık kısmında LATEX komutlarından oluşturulmuş bir fonksiyon görülecektir. x 5 5 x x3 3 x x x Şekil 12: MATLAB Grafiği ve LATEX Komutları WORD ve EXCEL ile İşlemler Microsoft Word Son bölümün ilk yarısında Piouyt lar üreten bir firma ile ilgili olarak kullanılan model mikroekonominin çeşitli önemli parçaları kullanılarak oluşturuldu: Bu fonksiyonların aynı piyasa için ortaya çıkan çizimleri sayfada aynı gözüküyordu. Talep fonksiyonu 4000 birimin $13 olan bir fiyata satılacağını ifade ederse, 4000 birimin satılabileceği fiyat $13 Kopyalama-yapıştırma işlemlerinde ortaya çıkan problemler aşağıda sıralanmıştır; - 24

25 " Microsoft Excel: Excel2LaTeX v3.3 L A TEX de tablo hazırlamak bazen zor olabilir. Ancak bunu kolaylaştırmak için çok basit bir makro kullanıcılara bedava sunulmuştur. Excel2LaTeX makrosu sayesinde Excel den L A TEX e kolayca tablolar aktarılmaktadır. 5 Sonuç Bu dökümanla L A TEXkelime işlem yazılımının profesyonel iktisatçılar için getirdiği avantajlar anlatılmıştır. Sisteminin kurulumundan başlayarak, adım adım makale ve kitap yazıp tablolar ve grafikler eklemek için nelerin yapılması gerektiği kısaca anlatılmıştır. 25