Haftanın Ortası. Güncel konularla her hafta. 18 Mayıs Trump la görüşme ne virgül, ne de nokta

Transkript

1 Haftanın Ortası Güncel konularla her hafta Masadaki konuların önemi bir yana, Erdoğan ın Trump ile görüşmesi zamanlama açısından daha kötü olamazdı. İktidarına her gün yeni bir deprem ile devam eden Trump açısından geçtiğimiz bir haftalık süre, ABD de dikkatlerin Erdoğan a çevrilmesine izin veremeyecek kadar önemli gündemlerle doluydu. Trump ın kendi koltuğunun hızla ve şiddetle sarsıntıda oluşu verilen ya da alınan sözlerin çok sağlam bir zeminde gerçekleşmediğinin habercisi. Bu tabi Rakka Operasyonu nun başlamayacağı anlamına gelmiyor. Türkiye açısından ABD deki politik karambol nedeniyle Suriye içinde yeni fırsatlar çıkabildiğini düşünmek de oldukça naif bir yaklaşım olur. ABD nin içerideki politik karmaşalarından bağımsız, Suriye planları devamlılık arz etmekte. Rakka Operasyonu ve sonrasında yaşanacaklar, ufka bakmayı bilenler açısından bugün neden iktidar kulislerinde Türkiye nin Kürtleri ile yeniden bir barış süreci benzer bir girişimin konuşulduğunu da çok gösteriyor. Bu yolun da taşları aslında Suriye merkezli olmayan ABD-Türkiye arasındaki başka ilişkilerden, mayınlı alanlardan geçmekte aslında. Trump la görüşme ne virgül, ne de nokta Masadaki konuların önemi bir yana, Erdoğan ın Trump ile görüşmesi zamanlama açısından daha kötü olamazdı. İktidarına her gün yeni bir deprem ile devam eden Trump açısından geçtiğimiz bir haftalık süre, ABD de dikkatlerin Erdoğan a çevrilmesine izin veremeyecek kadar önemli gündemlerle doluydu. Hatta yaşananlar 1972 yapımı Başkanın Bütün Adamları (All the President s Men) filminin içine düşmek gibi sanki. Şekil 1: Trump ve Yakın Çevresinin Rusya Bağlantıları Mercek Altında Kaynak: Washington Post, Egeli & Co. 1

2 FBI Başkanı Comey in Trump seçim kampanyası-rusya bağlantısı araştırmasına devam etmesi nedeniyle bizzat Başkan tarafından görevden alınması; Hemen ardından Trump ın Rus Dışişleri Bakanı Lavrov la yaptığı görüşmenin ABD basınına kapalı ancak Rus basınına açık oluşu; İsrail kaynaklı olduğu speküle edilen ve müttefiklerden bile gizlenen IŞİD le ilgili istihbaratı bizzat Trump ın Lavrov ile paylaştığının ortaya çıkması; Watergate Skandalı nı yıllarca iğneyle kuyu kazıyarak ortaya çıkararak Başkan Nixon ın istifasını sağlayan Washington Post un Trump ın bizzat Putin den para aldığını iddia edilen Cumhuriyetçi vekillerin konuşmaları haberleştirmesi, ve en sonunda ABD Adalet Bakanlığı nın eski bir savcı ve arasında FBI Başkanı Mueller i Trump-Rusya bağlantılarını araştırmak için görevlendireceğini açıklaması Trump ın kabuslarına girecek kadar büyük, çok büyük gelişmelerdi. Bu açıdan Trump ile görüştüğü haftada Trump ın başına gelenler Erdoğan açısından da önemli talihsizlik anlamına geliyor. Çünkü masadaki diğer önemli konularla birlikte, ABD nin Rakka Operasyonu nun merkezine ağır silahlarla desteklediği YPG yi koyup Türkiye yi dışlayarak başlamasına günler kala, görüşmenin önümüzdeki günlere yansımaları olmalıydı. Ancak, Trump ın kendi koltuğunun hızla ve şiddetle sarsıntıda oluşu verilen ya da alınan sözlerin çok sağlam bir zeminde gerçekleşmediğinin habercisi. Bu tabi Rakka Operasyonu nun başlamayacağı anlamına gelmiyor. Aksine, Musul da kaydedilen ilerleme yanında IŞİD in Suriye deki başkenti konumundaki Rakka nın kuzeybatı ve kuzey kırsalında ilerleyen ABD destekli YPG ağırlıklı Suriye Demokratik Güçleri (SDG nin) Fırat ın Gazabı Operasyonu altında geçtiğimiz hafta stratejik önemdeki Tabka nın %95 ini 50 gün gibi kısa sayılabilecek bir sürede IŞİD den geri almasının önemi büyük. Rakka nın 45km batısındaki Tabka, hem havaalanı, hem Suriye nin SSCB zamanından kalma en büyük su rezervini barındırmakta. IŞİD in Tabka yı kaybetmesi demek aynı zamanda Rakka-Halep-İdlip hattının, Rakka-Hama-Humus bağının ve Der Zor-Rakka-Halep hattının da kesilmesi anlamına gelmekte. 2

3 Şekil 2: IŞİD Rakka Operasyonu öncesinde stratejik önemdeki Tabka dan temizlendi Kaynak: Stratejik Ortak, Egeli & Co. 3

4 Hem önemli bir noktayı kaybetmenin IŞİD li vahşilerde yaratacağı moral bozukluğu açısından önemli. Hem de, büyük barajı ile su ve elektrik kaynağı olan Tabka da IŞİD in artık söz hakkının olmayışı Rakka Operasyonu nu da başarıya taşıyabilecek önemli etkenlerden. Başka bir açıdan bu durum, IŞİD i batılı büyük şehirlerde olası terör saldırıları yapabilme açısından iyice yaralı bir hayvana döndürmüş oluyor. Suriye de sahadaki gerçekler Erdoğan-Trump görüşmesinde YPG nin silahlandırılması yoluyla Rakka nın geri alınacağı planının değişmeyeceğinin habercisi zaten. Ki, iki lider arasında yapılan 22 dakikalık görüşme; öncesi yakın ekibinin ABD ziyaretlerinde Türkiye hükümetinin YPG den duyduğu rahatsızlığın iletilmesine rağmen ABD nin planlarını değiştirmeyeceği net olarak artık ortada. Türkiye açısından bu aşamadan sonra geriye yapılacak en önemli iş, kısa sürmeyecek ve belki yılı aşacak Rakka Operasyonunun başlaması sonrasında gelişmeleri izlemek. Rakka Operasyonu nun başarısı için ABD nin Türkiye nin lojistik desteğine ihtiyacı var ancak bu da olmazsa olmaz bir şart değil şu aşamadan sonra. Fakat operasyon başladıktan sonra TSK nın 25 Nisan da olduğu gibi YPG hedeflerini vurması da bundan böyle kolay değil. Türkiye de iktidar ve TSK dan beklenen, açıktan olmasa da en azından dolambaçlı yollardan Suriye Demokratik Güçleri yani esasta YPG nin Rakka yı IŞİD den almasına destek olmak. Bunun için de Erdoğan a verilen; verilebilecek tek söz Rakka alındıktan sonra Suriye li Kürtlerin kendi alanlarına geri çekilecekleri. Bu sözün hükmü ise oldukça tartışmalı. Her ne kadar Suriye li Kürtler taktiksel amaçlarının silahlanarak bir isyan başlatmak değil, stratejik önceliklerinin IŞİD i yok etmek olduğunu söyleseler de, Rakka Operasyonu sonrasında özer Irak Kürdistanı benzer bir yapı çoktan söylemlerine girmiş durumda. Hele tam da Irak Kürdistanı bağımsızlık oylamasına adım adım ilerlerken. Diğer yandan Trump ın merkezinde olduğu deprem nedeniyle Rakka Operasyonu nun sekteye uğrayabileceği; tutulmayacağı şimdiden aşikâr olan sözlerin tutulmadığı noktada Türkiye açısından ABD deki politik karambol nedeniyle Suriye içinde yeni fırsatlar çıkabildiğini düşünmek de oldukça naif bir yaklaşım olur. Unutulmaması gereken önemli nokta, 4

5 Şekil 3: Rakka için Son Durum-10 Mayıs 2017 Kaynak: Stepagency, Egeli & Co. Türkiye nin keskin itirazlarına rağmen Rakka Operasyonu nun YPG ye ağır silahlar temin edilerek girilmesi kararını alanın eski Başkan Obama olurken; Obama nın planını uygulamaya koyanın yeni Başkan Trump oluşu. Kısaca, ABD nin içerideki politik karmaşalarından bağımsız, Suriye planları devamlılık arz etmekte. Türkiye nin Karaçok Dağı nda YPG karargâhını bombaladığı geceyi izleyen günlerde ABD tanklarının sınıra nasıl dizildiği, ABD li askerlerin YPGliler ile beraber fotoğraflarının nasıl basına yansıdığını atlamamak gerek. Zaten zamanlama açısından da operasyonun en makul olduğu yaz aylarının kaçırmak, darbe üzerine darbe yiyen IŞİD in yeniden güçlenmesi anlamına gelecek. Bu açıdan Rakka Operasyonu ve hatta sonrasında Türkiye nin sahadaki yeni 5

6 gerçeklikle uyumlu strateji değişikliğine gitmesi gerekebilir. De facto duruma göre şu anda Rojova nın batısında Rusların doğusunda Amerikalıların oluşu; bir anlamda iki süre gücün Kürtleri koruyuşu sahanın en temel gerçeği. Bölgede ABD-Rusya güç savaşları gelecek yıllarda Kürtlerin üzerinden olacak gibi görünüyor. Rusya nın Kürtlerle ilişkisi dengeli olsa da ABD açısından Kürtler Orta Doğu da geleceğin yeni müttefiki olarak konumlanıyor. Bitmek bilmeyen Suriye Savaşı bir gün bittiğinde, müttefik konumuna taşınan bir entitenin de içinde PKK gibi terörist unsurları barındırması ise pek kolay ve mümkün değil. Bu uzun bir süreç ama varacağı noktada da başlı başına Türkiye nin elini rahatlatan da bir süreç aynı zamanda. Rakka Operasyonu ve sonrasında yaşanacaklar, ufka bakmayı bilenler açısından bugün neden iktidar kulislerinde Türkiye nin Kürtleri ile yeniden bir barış süreci benzer bir girişimin konuşulduğunu da çok gösteriyor. Körfez Savaşı sonrası kurulan Irak Kürdistanı öncesi ve sonrası Türkiye ile yaşananlar; bugün Türkiye ile özerk Irak Kürdistanı arasında kurulan ilişkilerin derinliği bir manevranın mümkün olduğuna dair en belirgin kanıt. Fakat böyle bir manevranın hangi noktada yapılacağı kararı Rakka da işlerin gidişatına bağlı biraz da. Rakka da başarı için Türkiye nin SDG-YPG ile ortak adım atmasının gerekeceği zamanlarda iktidarın izleyeceği yolu hep birlikte göreceğiz zaman içinde. Bu yolun da taşları aslında Suriye merkezli olmayan ABD-Türkiye arasındaki başka ilişkilerden, mayınlı alanlardan geçmekte aslında. Trump-Erdoğan görüşmesinde masada Suriye konusu haricinde Fetullah Gülen ve çok muhtemelen de Zarrab ile ilgili dosyalar da bulunmaktaydı. İki konuyu birbirinden ayırmak bu aşamadan sonra çok da kolay değil zaten. Hatırlanırsa, te yaşanan deprem de Gülen sosuna bulanarak bir FBI soruşturmasının ardından başlamıştı. Görüşme sonrası basına yansıyanlardan, Trump ın bizzat Türkiye de FETÖ den tutuklu papazın serbest bırakılmasını istediği haberleri zaten gündemin maddelerini yakalamak açısından ufuk açıcı. Fetullah Gülen in kısa zamanda Türkiye ye iade edilmeyeceği artık net; Türkiye zaten bari tutuklayın noktasına ilerlemiş durumda. Gülen in adı sıklıkla Brezilya olarak geçen başka bir 17 Mayıs

7 ülkeye devri ise; çok muhtemel Türkiye nin başta Suriye olmak üzere başka konularda ABD ye vereceği destekten, NATO içindeki konumunu sürdüreceği belirlendikten sonra atılabilecek bir adım olarak bekletiliyor. Üstelik Türkiye deki 2019 başkanlık seçimi öncesi böylesi bir gelişme beklemek pek gerçekçi değil. ABD nin organize kriminal davalar konusunda kadim tecrübe sahibi NY Güney Bölge Federal Mahkemesinin elindeki Zarrab davasında Trump ın verebileceği herhangi bir sözün ise, mevcut Rusya ile ilişkilerinin araştırılmasının da yarattığı baskı altında pek bir değeri yok. Büyük resme bakınca ortaya çıkan ABD ile Türkiye nin anlaşamama gibi bir şansının zaten olmadığı. Pazarlık konusu olarak öne sürülecek NATO ortaklığına devam ya da tamam kararı, Türkiye nin ABD ile hatta batı ile bağlarını koparıp tamamen S-400 füze pazarlıkları yaptığı Rusya nın güdümüne girmesi anlamına gelir. Yüzünü doğuya dönerek Şangay Beşlisi adını daha sık kullanan Erdoğan açısından, Şangay Beşlisi hayalinin de anlamı aslında Rusya nın Türkiye üzerinde artan gücünden başka bir şey değil. Bu da Türkiye nin, iktidar anlamına gelen Cumhurbaşkanı Erdoğan ın manevra kabiliyetini, nefes alma alanını hızlıca daraltacaktır. Düşürülen uçak krizi sonrası Suriye de Türkiye nin elini bağlayanın ABD değil, Rusya olduğunu akıldan çıkarmamak gerek. Rusya nın Türkiye nin hareket alanını genişletmek karşılığında iktidarın Suriye de desteklediği gruplardan vazgeçmek zorunda kalışını da. Kısaca, Rakka Operasyonu nda ABD nin müttefiki olarak Orta Doğu da yükselen Suriyeli Kürtlerden ilerde bağımsız devlet olacakları endişesiyle rahatsız olan Türkiye esasta ne İncirlik Üssünü ne de NATO üyeliğini kolay kolay pazarlık konusu yapabilir. Üstelik Rusya nın o çok konuşulan Suriye anayasa taslağı içinde Suriye nin mevcut sınırları içinde farklı nüfuz bölgelerine ayrılabileceğinin işaretleri, Türkiye-ABD ilişkilerini kopararak Rusya ile daha sıkı fıkı olmanın da Türkiye nin isteklerinin gerçekleşmesi anlamına gelmeyeceğini anlatıyor. Başa dönersek, Erdoğan ın Trump ziyareti zamanlama açısından başarısız ve dolayısıyla masadaki konular açısından verimsiz bir randevu oldu. Sırada yakından izlemememiz gereken Ruysa ilişkileri nedeniyle etrafındaki çemberin giderek daralmakta olduğu Trump ın geleceğinin ne olacağı ve ABD deki karmaşadan bağımsız devam edeceği 7

8 anlaşılan Rakka Operasyonu nda yaşanacaklar. 19 Mayıs Atatürk ü Anma Gençlik ve Spor Bayramımız kutlu olsun. Şekil 4: Suriye de Son Durum-Rakka Operasyonu Öncesi Kaynak: HaberYirmi, Egeli & Co. 8

9 İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji Bu doküman Egeli & Co. Aile Ofisi Yönetim Danışmanlık ve Destek Hizmetleri A.Ş. ( Egeli & Co. Aile Ofisi Mersis No: ) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. Aile Ofisi ailelere, varlıklarının sürdürülebilirliği için aile üyeleri ile koordineli oluşturduğu yatırım felsefesi ve hedefler doğrultusunda farklı alanlardaki uzmanların koordinasyonunu sağlayan; objektif ve profesyonel yaklaşımla tek bir merkezden servet yönetimi, ilişki yönetimi ve varlık optimizasyonu hizmetleri veren ve aile içindeki tüm nesiller ve paydaşlar için yol gösterici olan bağımsız ve butik bir danışmanlık şirketidir. YASAL UYARI: Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/veya ortadan kaldırabilir. İşbu araştırma raporu, ticari iletişim ve ticari elektronik ileti olmayıp sadece ekonomik konjonktür ile ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 17 Mayıs