Dijital Emek ve Karl Marx. «Giriş Bölümü»

Transkript

1 Dijital Emek ve Karl Marx «Giriş Bölümü» Dr. Gamze Aktuna 21 Mart 2016 Ankara Üniversitesi Kadın Çalışmaları Tezli Yüksek Lisans Programı «Yeni İletişim Teknolojileri ve Feminist Dijital Aktivizm»

2 Sömürünün Yeni ve Sevimli Yüzü Dijital Emek Yeni Dünya Enformasyon(Bilgi) Toplumu Maddi Güç = Enformasyon Üretimi Gerçek? Farklı sömürü biçimlerini bünyesine ekleyen kapitalist sömürü egemenliği Gelir düzeyine bakmaksızın neredeyse her insana ulaşan akıllı cihazlar ve internet Bu alanların eleştirel politik hatlarını çizmenin anlamlılığı

3 Yeni Emek Biçimleri 1970 lardan bu yana Kapitalist üretim ilişkileri yeni alanlara sıçradı; Doğa, sağlık, eğitim sayısız yeni metalaşma alanı Yeni tüketim alanları da yaratıldı; Bilgisayar teknolojisindeki hızlı ilerleyiş Bu yeni alanlarda hangi emek ve sömürü biçimlerinin nesneleştiğini analiz etmek önemli görevi oluştu

4 Özgürlük ya da Sömürü 1990 lerden bu yana İnterneti kullanan 3 milyar kişi Tim O Reilly Web2.0 Kullanıcı üretimleri dolaşımda Yükselen Yıldızlar - Facebook, Twitter, Youtube Demokratikleşme olanakları ve özgürlüğü destekleyici mekanizma ya da İnternet kullanıcılarının ürettikleri içerikler ve çevrimiçi varoluşları nedeniyle sömürüldükleri düşüncesi

5 Dallas Smythe; İzleyici Emeği TV izleyicileri gibi internet kullanıcıları da zamanlarını bu platformda geçirmekte Kullanıcıların izleyicilerden farklılıkları İçerik Üretimi TV: Katkı Sunmaz İnternet: İçerik Üretimi Var Zaman Kısıtı TV: Serbest Zaman İnternet: Her zaman Mekan Bağımlılık TV: Sabit mekanda İnternet: Her yerde

6 İnternete Bağlanabilmek Emek İster Maden Çıkarma Donanım İmalatı Yazılım Mühendisliği Hizmet İşi Kullanıcıların Üretken Tüketimi Tüm bu emek biçimleri Enformasyon ve İletişim Teknolojileri(EİT) cihazında nesneleşmiştir ki bu da EİT lerinin karmaşık zamansal ve mekânsal bir üretim geçmişi olduğunu göstermektedir

7 Demokratik Kongo Cumhuriyeti «Küçücük delikte sürünürken, ellerinizi ve parmaklarınızı kullanarak kazıyorsunuz, doğru dürüst kazmak için yeterince boşluk yok ve her tarafınız kötü bir şekilde sıyrıklarla doluyor. Ve sonra elinizde kalay taşıyla birlikte nihayet dışarı çıktığınızda, onu sizden silah zoruyla almak için bekleyen askerlerle karşılaşıyorsunuz. Bunun anlamı ekmek alabileceğiniz hiçbir şeyinizin olmamasıdır. Dolayısıyla biz her zaman açız.» Muhanga Kawaya

8 Dijital Dünya Gerisi ve Berisi Amazon- Almanya 5000 göçmen işçi ambarında istihdam ve neo-nazi yöntemlere sahip güvenlik görevlileri Foxconn Çinli bir mühendis «sadece 13 günde bir istirahatimiz vardı» Google da çalışan bir mühendis «iyi bir iş yaşam dengesini gerçekleştirmek zor oluyor» Örneklerin hepsinin ortak özelliği insan emek gücünün parasal çıkarlar için sömürülmesi ve işçilerin zihinlerinde, bedenlerinde ve yaşamlarında olumsuz etkilere sahip olmasıdır

9

10 Dijital Emek Dijital medyanın varlığı kullanılması ve uygulanması için gereken kolektif emek gücünün bir parçasıdır. Buluşma noktası ortak türde bir meslekten ziyade katkı yaptıkları ve onları sömüren ortak bir sanayidir. Çağdaş medya ve iletişim çalışmaları, yaratıcı ve kültürel ekonominin sermaye kısmına odaklanmış olup hep emek kısmını geri planda bırakmıştır. Bu kitabın görevi ise EİT sanayisinde gerçekleştirilen emeğin bir kısmı için eleştirel kuramsallaşmayı geliştirmektir. Dijital emek nedir ve onun çalışma koşulları en iyi nasıl anlaşılır? sorusu ile başlar

11 Emek Emek ve ekonomik değer bağlantılıdır Emek belirli mekanlarda gerçekleşir ve belirli zamanlarda harcanır. Yani zaman ve mekan emeğin can alıcı boyutlarıdır. Belirli bir metanın üretimi için gereken emek tek bir mekanda sınırlanmamış ve yer kürenin etrafına yayılmıştır. Emeğin zaman boyutu ise karşımıza çalışma zamanı, boş zaman, üretimin hızlandırılması gibi kavramlarla ilişkili olarak çıkar.

12 Marksist Yaklaşım Emeğin her bir saniyesi paraya malolduğu için emek zaman kapitalizm için oldukça önemlidir. Bu da sermayenin, emeği en yüksek karlılığı sağlayacak kadar yoğunlaştırmasının nedenidir. En yüksek karlılık: Karşılığı ödenmemiş emek zamanın çıktısıdır. Değer: belirli bir metayı üretmek için harcanmış emek zamanın miktarıdır. Her bir metanın üretimi için tekil bir emek zaman vardır. Ekonomik açıdan önemli olan bunun belirli bir zamandaki ortalamasıdır. Marksist kuram dijital emeği eleştirel bir şekilde anlamak için uygulanabilecek zengin bir kategori sistemi sağlamaktadır.

13 EİT, Emek Zaman ın önemi Köle maden işçileri Silikon vadisi kadın göçmen işçiler Foxconn işçileri fazla mesai ücreti alamadan uzun saatler çalışmaları Hindistan yazılım sanayisinde mühendislerin aşırı çalışmaları Can korkusu, açlık, işlerini kaybetme korkusu, geçici sınırlı sözleşmeler yani daha uzun süreler düşük ücretle çalışma iknası Amaç, maliyetleri düşürmek yani aynı emek zamana daha az ödemek

14 Work.Shop.Play Çalışma zamanı mı? Serbest Zaman mı? Sonuçları meta olarak satılan anketler Internet kullanıcılarının bu anketlerde yer alması Karşılığında biletler, kuponlar, özel teklifler şeklinde hediyeler Herkese değil, çoğunluğun çalışmasının hakkı yok Kullanıcıların serbest zamanda çalışmaları Çok anket çok kupon çok kupon çok internette zaman Çalışma zamanı ile serbest zaman arasındaki sınırlar akışkan bir hale gelmiştir

15 Marx ın Kayboluşu Yükselen neoliberal sınıf mücadelesi Kamusal mülkiyet ve kamu üniversiteleri de dahil olmak üzere her şeyin metalaşması Postmodernizmin yükselişi Alternatiflere duyulan güven eksikliği Mücadelelerin varlığının ve yoğunluğunun zayıflığı Akademinin muhafazakar geriye dönüşü ve metalaşma ikliminde, Marksist çalışmalar yapmanın akademik itibar ve akademik kariyer için elverişli ve yol açıcı olmaması

16 Makale sayıları, Marx İlgi yüksek [yayınlanan makale sayısının arttığı da düşünülürse] ve Marx a odaklanan makalelerde daralma Neoliberalizmin yoğunlaşması Metalaşma Postmodernizm ve kültürcülüğe dönüş

17 Marx Geri Döndü «Çatırdama Marx ı diriltti» «Marx mezardan çıktı, kapitalizm gömüldü» «Marx başından beri haklı mıydı?» «Onun eserlerinin raflardan kapışıldığını söyleyen kitapçıların kanaati» Bu gazete haberleri yeni bir Marksist döneme girdiğimizin belirtisidir de başlayan yeni dünya krizi Marx a dönüşün en açık nedenidir.

18 Makalelerde Yıllık Ortalama, Marx Yayınlanmış ortalama makale sayısında artış Krizin bir etkisi olarak Marksizm e karşı yenilenen ilgi

19 Marx ın Dönüşünün Diğer Boyutları Kriz kavramına artan ilgi Yaşamın prekaryalaşması en iyi şekilde sınıf, sömürü ve metalaşma görüngüsüyle çözümlenir Yeni toplumsal hareketler sınıf sorunlarıyla ilgilidir Savaşlar ve emperyalizme ilgi Prekarya olarak çalışan tüm bir üniversite bilim insanları ve öğrenciler Çağdaş kapitalizmde medyalaşma, EİT ve bilgi işinin rolü Marx ın genel zekaya verdiği dikkatle öngörülmüştü. Güncel devrimlerin özgürlüğe dikkat çekmesi

20 Marx a Önyargılar ve Karşı Savlar Marx ı Yanlış Anlamak ve Yorumlamak 1. Marksist Demodelik: Eski modadır ve sanayi sonrası topluma uygun değildi Marksist Güncellik: İletişimi layıkıyla ve eleştirel kavramamız için Marx a ihtiyacımız var 2. Marksist Baskı: Pratikte sadece terör, kitle katliamları ve zorbalık ile sonuçlanır yıkım Kapitalist Baskı: Geniş çaplı eşitsizlik, küresel savaşlar ve çevresel

21 Marx a Önyargılar ve Karşı Savlar 3. Marksizm = Belirlenimcilik Kapitalizmin kendisinden sona ermesine inanırdı Marksizm = Diyalektik ve Karmaşıklık Medyanın tarihini yapısal koşullanmalar gibi biçimlendirilmiş olarak görmemizi sağlıyor 4. Marksist Saflık İnsanın iyiye dair saf bir bakış açısına sahipti bencil, açgözlü olanı görmezden geldi Kapitalist Kötülük Rekabet mantığı medyanın görünümünü de dönüştüren ve daha eşitsiz kılan kapitalizmin etkisi denenmiş ve görülmüştür

22 Marx a Önyargılar ve Karşı Savlar 5. Marksist İndirgemecilik Tüm kültürel olayları ekonomiye indirgemektedir Marksist Karmaşıklık Kapitalizmde ekonominin belirleyici olmadığı ancak sınıf boyutu olan özel bir sistem olduğu 6. Marksist Anti-Hümanizm Din ve ahlaka ilgi göstermemiş, medya etiğine dayanak oluşturamaz Marksist Hümanizm Komünizm hümanizmin icrası idi, sınıf mücadelesi de uygulamalı etikti, onun kuramı köklü bir şekilde etikti.

23 Marx a Önyargılar ve Karşı Savlar 7. Sınıfın Çağdışılığı kaldırır Sınıf saplantısı çağ dışıdır, bilgi işi sınıf sınırlarını Sınıfın Önemi Bilgi işi içsel sınıf ilişkilerini içeren sınıf yapılı heterojen bir alandır 8. Marksist Demokrasi Karşıtlığı Zorla devrimden yanadır ve barışçıl reformlara ve demokrasiye karşı çıkarlar Sosyalizm = Demokrasi Marksizm barış, demokrasi ve demokratik bir medya için bir taleptir.

24 Marx a Önyargılar ve Karşı Savlar 9. Marksist Diktatörlük Denetleyen, medyayı sansürleyen devasa bir parti kurulması mantığıdır Kapitalist Diktatörlük Kapitalizm medya denetleyen, sansürleyen devasa bir ekonomik diktatörlüktür 10. Sınıf Dışı Yönelimli Yeni Toplumsal Hareketler Yeni toplumsal hareketler sınıfı geride bıraktı Sınıf Yönelimli Yeni Toplumsal Hareketler Yeni toplumsal hareketler sınıfa dair derin endişelerin kaçınılmaz olarak birbirine bağlanmasıdır.

25 Marksist Bir İletişim Kuramı Marksist Bir İletişim Kuramı; İletişim ve kültürün nasıl maddi süreçler olduğunu Emek ve dilin karşılıklı olarak nasıl oluşturulduğunu İletişim ve enformasyonun nasıl aynı toplumsal etkinliğin, anlamın toplumsal inşasının diyalektik örnekleri olduğunu açıklamalıdır. İletişimi kapitalizmle ilişkili olarak görür ve kapitalizm çözümlemesini ön planda tutar. Bu kuramsal çalışmaları kurumsal dönüşümlere aktarabilecek miyiz?

26 İnterneti Karl Marx İcat Etti «Herkes kendini diğerleri hakkında bilgilendirmeye çalışır» «Bağlantılar başladı» dediği Küresel Enformasyon Ağı Tanımı Her ne kadar teknoloji olarak İnternet soğuk savaş ve Kaliforniyalı karşı kültürün ürünü de olsa Marx tarafından 19. Yüzyılda halihazırda öngörüldüğü görülmektedir.

27 On Kavram «Marx ın çalışmalarını İnternet ve sosyal medyayı anlamak için can alıcı kılan 10 kavram» C. Fuchs & N. Dyer-Witheford Bu kavramlar eleştirel İnternet çalışmaları için bir araştırma gündemini sorularla formülleştirmeye olanak sağlar.

28 On Kavram 1. Diyalektik İnternetin yaratımı, gelişimi ve çelişkileri diyalektik perspektife sahip bir bakış açısıyla nasıl anlaşılabilir? 2. Kapitalizm İnternet in kapitalizmdeki rolü tam olarak nedir? Bu rol nasıl kuramsallaştırılabilir ve deneysel olarak ölçülebilir? Hangi tür İnternet tabanlı sermaye birikim şekilleri vardır? 3. Meta/Metalaşma İnternet üzerinde hangi metalaşma biçimleriyle karşılaşıyoruz ve bu biçimler nasıl çalışıyorlar?

29 On Kavram 4. Artı Değer, Sömürü, Yabancılaşma, Sınıf İnternet üzerinden artı değer yaratımının hangi farklı türleri mevcut? Nasıl çalışıyorlar? Onlar hakkında kullanıcılar ne düşünüyor? 5. Küreselleşme İnternet küreselleşme süreçleriyle nasıl etkileşimde bulunuyor? 6. İdeoloji / İdeoloji Eleştirisi İnternet hakkında hangi mitler ve ideolojiler var? Bunlar nasıl açığa çıkabilir, çözümlenebilir ve eleştirilebilir?

30 On Kavram 7. Sınıf Mücadelesi Sınıf mücadelesinde İnternet in rolü nedir? Alternatif bir İnternet mücadelesi için potansiyeller, gerçeklikler ve sınırlar nelerdir? 8. Ortak Mülkiyet İnternet ortak mülkiyeti nedir? Internet ortak mülkiyetinin metalaşması nasıl çalışır? İnternet ortak mülkiyetini güçlendirmek için hangi modeller vardır?

31 On Kavram 9. Kamusal Alan İnternet için kamusal alana taşımanın potansiyelleri ve sınırları nelerdir? 10. Komünizm Ortak mülkiyete dayalı bir toplumda ortak mülkiyete dayalı İnternet nedir? Ortak mülkiyete dayalı İnternet için hangi nüveler ve modeller vardır? Ortak mülkiyete dayalı İnternet in kuruluşu ve ilgili mücadeleler nasıl güçlendirilebilir?

32 Emek Kör Noktasını Aşmaya Yönelik İş Örgütlenme Emek ve Küreselleşme Bilgi, EİT ve medya bağlamında emek üzerine eleştirel çalışmaların yayınlanması için bir platform Dijital Emek: İşçiler, Yazarlar, Yurttaşlar Dijital Emek üzerine Konferanslar Triple C Dergisi dijital medya ve Marksist çalışmalar

33 Yeni Çalışmalara Davet Tüm geçmiş çalışmalar yaratıcı ve kültürel ekonomiyi, Sanayide küresel işbölümü Uluslarararası dijital işbölümünde çalışma koşulları Prekarya kültürel emek Özgür dijital emek ve dijital emeğin değer yaratımını kuramsallaştırma zorlukları Üretketim [Üreten Tüketim] Bilgi çalışması için oyunemek zorlukları Sanal çalışma üzerine politik perspektifler Bilgi işindeki mesleki kimlikler konularda çalışmaya davet ediyor

34 Son Olarak «Her ne kadar ana akım hala yönetimsel araştırmaların boyunduruğu altında olsa da Marx, kapitalizm, emek ve dijital emek; medya ve iletişim çalışmalarında daha önemli bir konuma geldi. Görev, bu çalışmaları daha da kuramsallaştırmak ve böylece yeni nesil Marksist medya ve iletişim araştırmacılarının ortaya çıkması, canlanması ve yeni ana akım olarak büyümesi sağlayabilmektir.»

35 Teşekkür Ederim