Sayı -21-

Transkript

1 Sayı -21-

2 » Sedasyon 3 Derginin amacı içeriği ve iletişim bilgileri...» Bilim 4-5 Bilimsel faaliyetler ve sağlıklı yaşam üzerine...» Felsefe 6-7 Düşünce tarihi ve filozoflar üzerine...» Kültür Sanat 8-9 Sanatsal faaliyetler ve eşsiz örnekleri üzerine...» Edebiyat Edebiyat tarihinden örnekler ve incelemeler üzerine...» Sinema 12 Keşfedilmeyi bekleyen ve iz bırakan filmler üzerine...» Teknoloji Güncel web siteleri ve yazılım incelemeleri üzerine...» Kaynakça 15

3 Sedasyon, güncellendiği süre boyunca ücretsiz olarak yayımlanmayı kendisine amaç edinmiş bir internet dergisidir ve editörü tektir. Bu dergi, okuyucunun dikkatini dağıtma ihtimali olan tüm kirlilikten arındırılarak minimal bir tarzda tasarlanmıştır. Sedasyon un pdf formatında paylaşılmasının temel nedeni, derginin çıktısının kolaylıkla alınabilmesine ve okuyucunun evinde veya işyerinde fiziksel basılı bir materyal olarak farklı insanlarla paylaşabilmesine olanak sağlamaktır. Dergide yayınlanan her türlü bilginin kaynağı, kaynakça kısmında belirtilecektir. Sağlığı tartışmalı olan hiçbir bilgiye yer verilmemesine dikkat edilecek ve okuyucu tarafından tespit edilen hatalı bilgiler bir sonraki sayıda düzeltilmiş şekilde okuyucularla paylaşılacaktır. Sedasyon, paylaşılması, araştırılması ve incelenmesi istenen konuları ve okuyucu tarafından gönderilmiş, yayıma uygun her türlü bilgiyi araştırmaya veya paylaşmaya daima açıktır. Dergi hiçbir okuyucuya kesinlikle abonelik usulü ücretli olarak satılmayacağı gibi, varlığının mevcudiyetini koruyabilmek için bağış ve minimal tarzda tasarlanacak reklamlara da açıktır. Görüş ve önerileriniz derginin mevcudiyeti için önemlidir. Her geçen günün sağlık, huzur, mutluluk getirmesi dileği ve de dost sevgilerimle. Editör - 3 -

4 » İktisat ve Ekonomi İnsan ihtiyaçları sonsuz, fakat bu ihtiyaçları karşılayacak olan mal ve hizmet miktarı sınırlıdır. Mal ve hizmet miktarının sınırlı oluşu ise bunların üretimine tahsis edilecek kaynakların sınırlı oluşundan doğmaktadır. Şu halde kaynakların kullanımında bir seçim yapmak ve hangi malların, nasıl ve ne miktarda üretilip kimlere dağıtılacağı hakkında bir karara varmak gerekmektedir. Bu konularla doğrudan doğruya ilgilenen ve her düzeyde sınırlı imkânların sonsuz ihtiyaçlara maksimumu sağlayacak şekilde dağıtılması yollarını araştıran bilime iktisat denir. Kişi için sorun, sınırlı gelirini ihtiyacı olan mal ve hizmetlere maksimum tatmini sağlayacak şekilde dağıtmaktır. Kişinin ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetleri üreten firmalar ise maliyet şartları ile satış hâsılatlarını karşılaştırarak maksimum kâr peşinde koşarlar. Toplumun amacı ise en yüksek maddi refah düzeyine varmaktır. İhtiyaçlar gibi mal ve hizmet miktarı da, daha doğrusu bunların üretimine tahsis edilecek kaynaklar da sonsuz olsaydı iktisat bilimi ve iktisadi analiz gereksiz bulunacaktı. Temel Kavramlar: İktisat biliminin terimleri günlük konuşmalarda sık kullanılan kelimelerdir. Anlamlarındaki açıklık, tanımlanmalarının gereksiz olduğu izlenimini yaratmaktadır. Oysa bu kelimeler bir bilimin terimleri olarak düşünüldüğünde basit de olsa tanımlarını yapmak ve yersiz tartışmaları önceden önlemek zorunludur. Yukarıda defalarca kullanılan ihtiyaç, mal ve hizmet kavramları şöyle tanımlanabilir: Tatmin edilmediğinde elem, edildiğinde haz veren duygulara ihtiyaç denir. İhtiyaçları tatmin eden herşeye mal, malların ihtiyaçları karşılama özelliğine fayda adı verilir. Bu tanımlar sayesinde mesela kumarda kullanılan zarların ekonomik açıdan faydalı olup olmadığı hakkında açılabilecek gereksiz bir tartışma önlenebilir. Kumar oynamaktan hoşlananlar açısından belli bir ihtiyacı karşılama özelliğine sahip olan iskambil kâğıdı faydalıdır ve bir mal türüdür. Bu sebepten de bir piyasası ve bu piyasada oluşan fiyatı vardır. Şimdi de fiyatın tanımını yapmaya çalışalım. Fiyat bir malın değerinin para ile ifadesidir. Burada karşımıza değer adı verilen yeni bir kavram çıktı. Değeri de mal ve hizmetlere verilen önem olarak tanımlamak mümkündür. Bir mal veya hizmetin değerini veya fiyatını belirleyen, o malı talep eden tüketiciler ile adı geçen malı üretip arz edenlerin karşılıklı davranışlarıdır. Alıcı ve satıcıların karşı karşıya geldiği ortama piyasa denir. Çeşitli mal ve hizmet piyasalarında fiyatların nasıl oluştuğunu analiz eden iktisat dalma fiyat teorisi adı verilir. Toprak, emek ve sermaye gibi üretim faktörlerinin fiyatları de benzer koşullar içinde belirlenir. Bununla birlikte faktör fiyatlarının belirlenmesi genellikle gelir dağılımı başlığı altında incelenir. Tüketicilerin ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetleri üretip ilgili piyasalara arz eden iktisadi birimlere firma adı verilir. Firmalar yüklendikleri maliyet koşulları ile arz ettikleri mallardan elde ettikleri satış hâsılatlarını dikkate alarak kârlarını maksimize etmeye çalışırlar. Maksimum kârı veren üretim düzeyinin nasıl belirlendiği de yine fiyat teorisi içinde incelenir. Mal ve Fiyatları Nasıl Belirlenir?: Enflasyon, yani fiyatların devamlı yükselmesi son yıllarda yine en çok tartışılan konulardan biri. Ancak fiyat artışlarının yalnızca son yıllarda kişilerin, düşünürlerin, iktisatçıların, politikacıların ve yöneticilerin ilgisini çekmediği açık

5 » İktisat ve Ekonomi Geçmiş yıllar ve hatta yüzyıllar boyu süren ilgi, önümüzdeki yıllar boyunca da sürecek. Çünkü fiyat hareketleri bir yandan fertlerin tüketim harcamalarını ve kişisel refah düzeyini belirlerken, öte yandan gelir dağılımı, üretim ve istihdam seviyesi, dış ekonomik ilişkiler gibi kişisel kavramların üstünde milletin çıkarlarını topyekûn ilgilendiren olayları da etkilemektedir. Bunun ötesinde fiyat hareketleri tüm düşünürlere meydan da okumaktadır, çünkü çok zor ve o da ancak belli bir oranda denetlenebilmektedir. Tanınmış bir yazara göre, insanlar bir gün mutlaka yıldızlara ulaşacaklardır ama o dönemde dahi fiyat artışlarına nelerin neden olduğunu ve bu artışları nasıl denetim altına alabileceklerini düşünmeye devam edeceklerdir. Fiyat, değer kavramının para birimleriyle ifadesi olarak tanımlanabilir. Uygarlık tarihi boyunca insanlar malların ve hizmetlerin değerlerinin kökenlerini ve değerlerin birbirlerinden farklı oluşlarının nedenlerini merak etmişlerdir. Bazı düşünürler bu konuda birtakım açıklamalar getirmişlerdir ama bugün bir malın değerinin veya fiyatının nasıl oluştuğu incelenirken kullanılan metotlar en çok önceki yüzyılın sonunda ortaya konmuştur. İnsanlar malların değerini, önceleri bu malların toplam faydalarıyla, kıt veya bol olmalarıyla, üretim maliyetleri ile açıklamaya çalışmışlardır. Oysa uzun bir dönem boyunca ekonomik faaliyet genişleyip üretilen mal türleri ve dolayısıyla ihtiyaçlar çeşitlendikçe bu açıklamaların tek başlarına yetersiz kaldıkları görülmüştür. Mesela toplam faydası elmasın toplam faydasından çok yüksek olan suyun değerinin (fiyatının) elmasa göre çok düşük oluşması, kıtlık kavramının nispi bir kavram oluşu, maliyetlerin üstünde fiyatlarla satılan mallar vs. düşünürleri devamlı yeni açıklamalara itmiştir. Sonunda, 19. yüzyılın yeni bilimlerinden psikoloji, kendi gibi yeni bir bilim olan iktisat bilimine yardımcı olmuştur. Psikoloji ile uğraşan düşünürlerin tanımladığı doygunluk (işba) kavramı ile fayda arasında kurulan ilişki, sorunu bir yönden çözmüş sayılabilir. Kişiler, tükettikleri veya tüketime hazır tuttukları mal birimleri artıp fizyolojik veya psikolojik doygunluk noktasına yaklaştıkça tükettikleri veya ellerindeki stoka ekledikleri her yeni mal birimine, bir öncekine göre daha az önem verirler; çünkü doygunluğa yaklaşma, her yeni mal biriminin getirdiği (ve toptan faydaya eklediği) ek faydayı (marjinal fayda) giderek azaltmaktadır. Doygunluğa ulaşıldığında, kişiyi bu noktaya ulaştıran sınırdaki (marjinal) mal biriminin toplam faydaya katkısı sıfır olmuştur. Şu halde kişinin gözünde tükettiği malın değeri, doygunluk noktasına uzak veya yakın bir noktada tüketim ve stok miktarına bağlı olacaktır. Sonuç olarak bir malın değeri o malın rengi, şekli, yoğunluğu vs. gibi objektif bir niteliği değil, tüketilen miktarına ve tüketen kişinin eğilimlerine bağlı bir sübjektif (deyim yerinde ise psikolojik) niteliğidir. 19. yüzyılın sonlarında konunun iki yönüne de aynı ağırlığı veren analizler geliştirilmeye başlanmıştır. Bu analizler, mal satın alma isteğini (talep) faydaya, mal satma eğilimini (arz) maliyetlere dayandırarak, bir malın değerinin ya da fiyatının, o maldan satın alınmak istenen miktarla, satılmak istenen miktarı eşitleyen fiyat şeklinde oluşacağını ileri sürmüşlerdir. Devamı Sayı

6 » Aziz Augustinus Gerçekten de yaratma ve Tanrının mutlak gücü konusunda, Hıristiyan inancına uygun olarak, dünyanın Tanrı tarafından hiçten, özgürce yaratılmış olduğunu öne süren; Yunanlıların ezeli maddeye biçim vermekten oluşan yaratma anlayışına ve daha özel olarak da Plotinos un türüm ya da sudur öğretisine karşı çıkan Aziz Augustinus, hiçten özgür yaratma ve Tanrının yüceliği ve üstünlüğüyle, dünyanın Tanrıya bağımlılığı konusunda ısrarlı oldu. O, Tanrının bunun dışında, zamanın da yaratıcısı olduğunu, yaratılmamış ve yok edilemez olmak anlamında ezeli-ebedi olduğunu öne sürdü. Buna göre, Augustinus, Tanrının kendinden-kaim, ezeli-ebedi, değişmez ve sonsuz olması nedeniyle sonlu insan zihni tarafından kavranamayan Varlık olduğunu öne sürer. Tanrı, ayrıca basit olan, kendisinde bileşik hiçbir yan bulunmayan yetkin Varlık tır; Tanrıda öz ve varoluş bir olup O nun bilgeliği ve kudreti, özünün ayrılmaz bir parçasını oluşturur. Tanrının tinselliği, sonsuzluğu ve basitliğiyle mekânı, ezeli-ebediliğiyle de zamanı aştığını ifade eden Augustinus, ilahi gerçekliğin yine mutlak olarak iyi olduğunu belirtmekteydi. Gerçekten de var olmanın iyi olduğu ve en gerçek varlığın en iyi olması gerektiği Augustinus için apaçık bir şeydi. Tanrı, yetkin bir bilgiye sahip olmasının dışında, O nun gücü de sınırsızdır. Yaratılmış tüm varlık türlerinin O nda İdeaları ya da tohumları vardır ve Tanrı bu İdeaları, kendisinin mümkün yansıma ya da tezahürleri, yaratacağı şeyler olarak, ezeli-ebedi bir tarzda, görmüş ve bilmiştir. Şu halde, söz konusu görü ya da ezeli-ebedi bilgi ediminde, Tanrı her şeyi, insanın özgür eylemlerini bile, önceden bilir. Augustinus, Tanrı dünya ilişkisi söz konusu olduğunda, dünyanın ya da varolanların hiyerarşik bir tarzda düzenlenmiş olduklarını savundu. Başka bir deyişle, köklerinin yine Platon da ve Plotinos da olduğu, varlıkları asli ve temel değerlerine göre dereceleyip düzenleyen hiyerarşik bir varlık görüşü benimsemişti. Onun bir değer hiyerarşisini bir gerçeklik hiyerarşisi haline getiren ve dolayısıyla varlık derecelerinden söz eden bu varlık anlayışına göre, bir şey daha iyi ve daha değerli olduğu, daha yüksek bir değere sahip bulunduğu sürece, varlık hiyerarşisinde, daha yüksekte bir yerlerde bulunur. Buna göre, en yetkin, en yüksek değere sahip, en iyi varlık olan Tanrı, sadece varlık değil fakat değer hiyerarşisinin de en tepesinde bulunmaktadır. Maddi varlıklar, fiziki şeyler hiyerarşinin en altında bir yerlerdedir. Buna karşın, insanların ruhları, Tanrıyla fiziki varlıklar arasında, ortalarda bir yerde bulunmaktadır; bu ruhlardan iyi insanların ruhları, günahkâr ruhların üstünde bir yerde olup, iyi melekler insan ruhlarının üstünde, Tanrının altında bir yer işgal ederler. İlk bakışta son derece açık ve masum bir varlık görüşü gibi görünen bu hiyerarşik varlık anlayışı, önemli birtakım ontolojik ve etik sonuçlar içerdiği için büyük önem taşır. Buna göre, en değerli, en iyi ve yetkin varlık olan Tanrı aynı zamanda, tüm varlıkların en gerçeği olan Varlık olduğu için değer ölçütü doğal olarak bir varlık dereceleri anlayışına götürür. Örneğin fiziki ya da duyusal varlıklar, oldukça düşük bir varlık derecesine sahiptirler, hatta tüm yaratıklar, Tanrıyla kıyaslandığında, hiçliğe yakındırlar. Başka bir deyişle, onlar mutlak bir yokluk ya da hiçlik içinde bulunmamakla birlikte, tümüyle ya da tam anlamıyla gerçek de değildirler.

7 » Aziz Augustinus Onlar oluş içinde olan, değişen, varlığa gelen ve sonra da geçip giden varlıklardır. Değer hiyerarşisinden gerçeklik hiyerarşisine ya da varlık derecelerine geçildiğinde, bu kez ölçüt iyilik değil de değişmezliktir. Augustinus un Platoncu bakış açısı burada, açık ve seçik bir biçimde ortaya çıkar: Değişen, oluş içinde bulunan, varlığa gelen tümüyle gerçek olamaz. Şu halde, Tanrının altında bulunan tüm varlıklar, ancak kısmen gerçektirler ve yalnızca Tanrı, bütünüyle gerçektir. Buna göre, değişmenin yaratıkların bir özelliği olduğu yerde, değişmezlik Yaratıcının temel sıfatlarındandır. Değere dayalı varlık hiyerarşisini, yine basitlik ve dolayısıyla birlik açısından değerlendirmek mümkündür. Buna göre, değişme ve oluş içindeki varlıkların yalnızca kısmen gerçek olduğu görüşü, bu değişme Aristotelesçi bir açıdan analiz edildiği takdirde, varlıkların ontolojik anlamda bileşik varlıklar olmalarını gerektirir. Başka bir deyişle, Tanrıyı Bir ve iyi diye adlandıran Augustinus un söz konusu gerçeklik anlayışında, iyilik dereceleriyle varlık ya da gerçeklik dereceleri birlik derecelerini içerir. Hiyerarşinin en tepesinde bulunan en yetkin, en iyi ve en gerçek Varlık olarak Tanrı, aynı zamanda mutlak anlamda bir olan, bileşik olmayan en basit Varlık tır. Yani, değişme gibi, bileşik olmanın da Tanrı tarafından yaratılmış varlıkların bir özelliği olduğu yerde, değişmezlik ve basitlik, eşdeyişle bileşik olmama, Tanrının başka bir temel sıfatıdır. Söz konusu anlayışta, değer hiyerarşisi ya da iyilik derecelerinin gerçeklik hiyerarşisi ya da varlık dereceleriyle özdeşleştirilmesi, Augustinus ta, Ortaçağ felsefesinin çok önemli problemlerinden biri olan kötülük problemini gözler önüne sermesi bakımından da önem taşır. Buna göre, hiyerarşide yer alan varlıklar, en iyi ve en yetkin varlık Tanrı olacak şekilde, iyilikten değişen derecelerde pay alırlar. Bundan dolayı, cetvelde, iyilikten hiçbir şekilde pay almayan ve tümüyle kötü olan tek bir varlık bulunmaz. Kötülüğün yokluk ya da hiçlikle eşanlamlı olduğunu, kendisinde iyi hiçbir şeyin bulunmadığı bir varlıkta gerçeklik de bulunamayacağını, onun hiçbir şekilde varolamayacağını dile getiren söz konusu hiyerarşik değer ve varlık anlayışına göre, varolan her şey, şöyle ya da böyle iyi olmak durumundadır. Kötülük Problemi: Augustinus a göre, bu yüzden dünyada mutlak kötülük diye bir şey söz konusu olamaz. Kötülük, dolayısıyla pozitif bir şey olarak açıklanamaz. Kötülük, ancak ve ancak mevcut olması gereken bir iyi ya da iyiliğin yokluğu olarak açıklanabilir. Bu çerçeve içinde, bir şeyin, o normalde daha yüksek bir iyilik derecesine sahip olmak durumundayken, bundan yoksun olduğu takdirde kötü olduğunu söyleyebiliriz. Bu durum, Augustinus un değere dayalı hiyerarşik varlık görüşü temele alındığında, varlık cetvelinde daha yukarıda bulunan şeylerin göreli olarak daha aşağıda bulunanları yönetmesi, yönlendirmesi, onlar üzerinde bir güce ve etkiye sahip bulunması gerektiği ama bunun tersinin hiçbir zaman söz konusu olamayacağı ilkesiyle açıklanabilir. Nedensellik açısından ifade edildiğinde, nedensel etkinin kendisini, aşağıdan yukarıya doğru değil de yukarıdan aşağıya doğru göstermesi gerekir. Buna göre, varlık cetvelinde şeyler olmaları gerektiği gibi oldukları, bulunmaları gerektiği yerde bulundukları, daha iyi olup daha üstte bulunan altındakini yönettiği ve alttaki varlık da üstündeki varlığa tabi olduğu sürece, her şey düzen içinde olup, adil bir biçimde ayarlanmıştır; aksi takdirde, varlıkların düzeni bozulmuş olup, onlar kargaşa ve adaletsizlik içinde kalmışlardır. - 7-

8 » Homininler Homininler (Hominini) Piramitlar takımının, hominidler ailesi içerisinde bir tribustur. insan ve insanın atalarını kapsar. Homo Habilis: Günümüzden 2.5 ilâ 1.5 milyon yıl öncesinde Güney ve Doğu Afrika da yaşamış olan Homo genusunun ilk üyesi yani ilk insan türüdür. Bununla beraber Homo habilisler morfolojik özellikleri bakımından insandan çok Australopithecuslara benzerler. Homo habilisler ortalama 1.3 metre boyunda ufak canlılardır, beyin hacimleriyse Australopithecuslarınkinden sadece biraz fazladır ( cm3). Homo habilisler taş aletler yapmışlardır ve bu nedenle ilk insan türü olarak kabul edilmektedirler. Homo habilis becerikli insan anlamına gelmektedir. İnsan elinden çıkan en eski taş aletler, diğer bir deyişle insan yaratıcılığının en eski ürünleri, yaklaşık olarak 2.5 milyon yıllıktır. Bu taş aletler Afrika kıtasındaki Tanzanya, Etiyopya, Zaire ve Malawi de bulunmuştur. Homo habilislerin yaptığı taş aletler, Oldowan taş alet teknolojisi olarak adlandırılmaktadır. Bu aletler çakıl taşlarının basit bir yöntemle yontulması esasına dayanır. 2.5 milyon ilâ 1.8 milyon yıl öncesine tarihlendirilen bir grup fosil, bazı araştırmacılar tarafından Homo rudolfensis adıyla ayrı bir tür olarak tanımlanmaktadır. Homo rudolfensisler, Homo habilislerden bazı anatomik özellikleri bakımından, örneğin daha büyük bir beyin ve dişlere sahip olmalarıyla ayrılmakta, ancak bunun dışında Homo habilislere benzemektedirler. Homo Erectus: Homo erectus, günümüzden 1.9 milyon yıl öncesinden 100 bin yıl öncesine kadar Afrika, Asya ve Avrupa da yaşamış bir insan türüdür. Fosiller Afrika da, Çin de, Endonezya nın Java Adası nda, Fransa da ve İspanya da bulunmuştur. 1.9 ilâ 1.6 milyon yıl arasına tarihlenen Homo erectus fosilleri, genellikle ayrı bir tür olarak tanımlanmakta ve Homo ergaster olarak adlandırılmaktadır. Homo erectusların beyin hacimleri, 950 ve 1100 cm3 arasındadır. Boyları uzun olup bölgesel farklılıklar göstermekle birlikte ortalama m olduğu söylenebilir. Homo erectus fosilleri, Afrika kıtası dışında bulunan ilk insan kalıntılarını temsil eder. Gürcistan da bulunan erken Homo erectus (Homo ergaster) fosilleri 1.8 milyon yıl öncesine tarihlenmektedir. Bu türün önce Afrika da evrimleştikleri, sonra Asya ve Avrupa ya doğru yayıldıkları kabul edilmektedir. Homo erectuslar, Acheulean teknolojisi adı verilen taş aletler yapmışlardır. Acheulean teknolojisi, günümüzden 1.4 milyon yıl önce başlar ve 500 bin yıl önceye dek varlık gösterir. Bu teknoloji bir baltanın uç kısmını hatırlattığı için el baltası denen, iki yüzü de işlenmiş, simetrik, genellikle damla biçimli aletlerden oluşmaktadır. Çok işlevli olan bu el baltaları kesmek, kazımak, parçalamak gibi pek çok iş için kullanılmıştır. Homo erectusların grup halinde örgütlenerek avcılık yaptıklarını gösteren kanıtlar vardır. Bu sayede bir avcının tek başına avlayamayacağı büyük hayvanları avlamışlardır

9 » Homininler Homo Heidelbergensis: Günümüzden 500 bin ilâ 200 bin yıl öncesine tarihlendirilen Homo heidelbergensis fosilleri Avrupa, Asya ve Afrika da bulunmuştur. Homo heidelbergensislerin beyin hacimleri oldukça büyüktür cm3 arasındaki beyin hacmi, modern insanınki ile neredeyse aynıdır. Avrupa da bulunan Homo heidelbergensislerin Homo neanderthalensisin atası olduğu kabul edilmektedir. Homo Neanderthalensis: Homo neanderthalensis veya neandertal insanı olarak adlandırılan bu insanların fosilleri, günümüzden 200 bin ilâ 30 bin yıl öncesine tarihlendirilmektedir. Neandertaller Avrupa da, Yakın Doğu da ve Orta Asya da yaşamışlardır. Neandertal fosillerinin bulunduğu yerler Almanya, Fransa, Hırvatistan, İtalya, Irak, İsrail ve Özbekistan dır. Buzul Çağ ında yaşamış olan Neandertallerin anatomik yapıları, soğuk iklime uyum sağladıklarını göstermektedir. Örneğin, kısa kalın bir vücut yapısı, kısa kol, bacaklar ve büyük beyin; soğuk iklime uygun fiziksel özelliklerdir. Bu özellikler, kutuplara yakın bölgelerde yaşayan günümüz insanlarında da görülmektedir. Neandertallerin beyin hacimleri modern insanlarınki kadar büyüktür. Boylarıysa ortalama olarak m dir. Kemiklerindeki kas yapışma yerleri, güçlü kaslara sahip olduklarını göstermektedir. Kafataslarında alın bölgesi basıktır ve kaşların bulunduğu yerdeki kemik çıkıntılı bir yapıya sahiptir. Bu dönemin taş alet teknolojisine, ilk bulunduğu yere atfen Mousterian adı verilmektedir. Mousterian teknolojisi, önceden hazırlanmış bir taştan yonga adı verilen parçalar çıkartılması ve bu parçaların tekrar şekillendirilerek alet olarak kullanılmasıdır. Neandertaller, ilk defa ölülerini gömmüş olan insanlardır. Ölüler, mezara anne karnındaki ceninin duruşuna benzer şekilde, bacakları karına doğru çekilmiş ve elleri çenenin altında birleştirilmiş bir biçimde yerleştirilmiştir. Ölünün yanına taş aletler ve şifalı bitkiler konmuştur. Ölü gömme davranışının gelişmesi, Neandertallerin yaşamı ve ölümü düşündükleri, ölüme bir anlam yükledikleri ve ölen soydaşlarına özen gösterdiklerini göstermektedir. Ölümle kurulan bu bağ, insanlık tarihinde ilk kez Neandertallerle birlikte ortaya çıkmış ve bundan sonra da hep var olmuştur. Neandertal insanlarının soyu günümüzden yaklaşık 30 bin yıl öncesinde tükenmiştir. Neandertaller gibi yüksek beyin hacimli, gerek alet teknolojileri gerekse manevi dünyaları gelişmiş, Buzul Çağ ının zor koşullarında hayatta kalmayı başarmış ve oldukça yakın zamana kadar yaşamış olan bu türün neden ortadan kalktığı tam olarak bilinmemektedir. En çok kabul gören açıklamalardan bir tanesi, hem fiziksel özellikleri hem de kültürleri bakımından soğuk iklim koşullarına fazlasıyla uyum sağlamış olan Neandertallerin, Buzul Çağ ının bitişiyle değişen yeni iklim koşullarına uyum sağlayamamalarıdır. Neandertal fosillerinden elde edilen DNA nın analizi, Homo sapiens ile Neandertal insanlarının iki ayrı tür olduğunu ortaya koymuştur. Neandertaller ortadan kalkarken Homo sapiensler dünyadaki tek insan türü haline gelmişlerdir. Devamı Sayı

10 » Dede Korkut Hikayeleri Dede Korkut un gerçek ismi, hayatı, yaşadığı çağ ve coğrafyayı kesin olarak aydınlatmak eldeki kaynaklar ve rivayet ile mümkün değildir. Destanlarda çıkarılabildiği kadarıyla ise Dede Korkut un kişiliği iki şekildedir; Kutsal Kişiliği, Bilge Kişiliği. Başka kaynaklarda devlet adamı kişiliğinin de bulunduğu belirtilmektedir. Dede Korkut çok kişilikli olarak karşımıza çıkması farklı zaman, hatta farklı mekanda yaşamış benzer şahsiyetlerin destanlarda tek isim altında toplanmış olabileceğini düşündürüyor. Fakat bu kişiliklerin halkın eklentisi olma ihtimali de vardır. HİKAYELERİNDEN ÖZETLER DİRSE HAN OĞLU BOĞAÇ HAN: Toy edilirken Karatağ a oturtulan ve çocuğu olmayan Dirse Han ın bir oğlu olur ve Bayındır Han ın boğasını öldürdüğü için Dede Korkut tarafından Boğaç Han olarak adlandırılır, bey olur. Dirse Han ın 40 yiğidi, oğlanı babasına kötüler. Babası avda oğlunu oklar. Annesinin sütü ve kırçiçeği oğlanın yarasına derman olur. Oğlan, kırk yiğit tarafından kaçırılan babasını kurtarır. Dirse Han oğluna taht verir. SALUR KAZANIN EVİNİN YAĞMALANMASI: Salur Kazan,oğlu Uruz Han ın uyarısına rağmen, Oğuz beyleriyle ava çıktığı sırada, evine üç yüz yiğidi ve Uruz u bırakmasına rağmen düşman gelir. Eşini, gelinini ve oğlunu esir alır. Gördüğü rüya üzerine avdan dönen Salur Kazan, düşman ellerine gider. On bin koyununu düşmana vermeyen çoban da (o istemese de) kendisiyle gelir. Oğuz beyleriyle birlikte düşmanı yener ve yurtlarına dönerler. KAM BÜRE BEG OĞLU BAMSİ BEYREK: Bayındır Han ın Oğuzları topladığı sohbete tüm beylerin oğullarıyla gelmesi üzerine, Büre Bey üzülür. Oğuz beyleri, Büre Bey için bir oğul, Bican Bey e de doğacak oğlana vermesi için bir kız dilerler. Doğan oğlan büyüdükten sonra kendisine hediye getiren bezirgânları kafirlerden kurtarır ve Bamsi Beyrek adını alır. Banı Çiçekle evleneceği gece kafirler düğünü basarak Bamsi yi esir alır. Banı Çiçek in abisi Deli Karçar a Yalancı oğlu Yaltacık ın kanlı bir gömlek getirip Bamsi öldü. demesiyle Banı Çiçek Yaltacık a verilir. Düğün gecesi esir bulunduğu kaleden, tekürün kızının yardımıyla kaçan Bamsi, yaşadığını Bani Çiçek e bildirir. Sonra düğün yapılır. KAZAN BEYİN OĞLU URUZ BEYİN TUTSAK OLMASI HİKÂYESİ: Kazan Bey, oğlunun henüz bir kan akıtıp, baş kesip isim sahibi olamayışına üzüldüğünü bildirir. Oğlu da babasından nasıl savaş edildiğini, kan döküldüğünü kendisine öğretmesini ister. Kazan Han bunun üzerine oğlunu ava çıkarır, bu sırada düşman gelir ve Kazan Han savaşmaya başlar. Oğluna sadece izlemesini söylemesine rağmen oğlan babasına fark ettirmeden savaşır. Babası, oğlunu bulamaz; evde de göremeyince düşmanla savaşılan yere gelir. Oğlunun kılıcını görünce onun esir düştüğünü anlar. Düşmanla tek başına savaşa giden Kazan Bey, yenilir. Bunun üzerine Hatun kırk kızla ve diğer Oğuz beyleriyle kafirleri yener. Oğuzlar yurtlarına dönerler. KOCA DUHA OĞLU DELİ DUMRUL HİKÂYESİ: Duha Koca oğlu Deli Dumrul, bir kuru çayın üstüne köprü diker, geçenden de geçmeyenden de akçe alır. Bunun sebebini de erliğinin, yiğitliğinin yayılması olarak açıklar

11 » Dede Korkut Hikayeleri Köprü üstünde birinin ölmesi üzerine Deli Dumrul, bu yiğidin canını alan Azrail in gelip kendisiyle savaşmasını ister. Bu başkaldırı üzerine Allah, Azrail i Deli Dumrul un canını alması için yollar. Deli Dumrul, Azrail i bir türlü yakalayamaz ve Allah ın birliğine iman eder. Bir can getirmesi şartıyla canı bağışlanacak olur. Annesi de babası da can vermeyi kabul etmez.artık öleceğine inanan Deli Dumrul, karısıyla helalleşmeye gider. Karısının kendisine canını vermesini istemesi üzerine Allah a Ya ikimizin canını de canını al ya ikimizi de yaşat. der. Allah ikisine de 140 ar yıl ömür verir.annesi ve babasının da canını alır. KANLI KOCA OĞLU KAN TURALI HİKÂYESİ: Kanlı Koca adında bir Oğuz eri kahraman oğlu Kan Turalı ya onu evlendirmek istediğini söyler. Ancak oğlan, aradığı kadar kahraman, gözü pek bir kız bulamaz.babası arar ve Trabzon tekürünün kızının tam oğlunun istediği gibi bir kız olduğuna kanaat getirir.bir aslanı, bir boğayı ve bir deveyi öldürmek şartıyla verilecek olan kızı, Kan Turalı bu şartları gerçekleştirerek alır. Evlendikleri gece kafirlerin saldırısına uğrar ve savaşırlar. Savaş devam ederken Selcen Hatun eşini arar, bulamaz. Bulduğu yerde de yardım eder. Selcen Hatun un düşmanı yendiği için övüneceğini düşünen Kan Turalı, Selcen i öldürmeye karar verir. Ok çekerler; ancak Selcen, okunun başındaki demiri çıkartmıştır. Selcen i böylece deneyen Kan Turalı ve Selcen, yurtlarına dönerler. KAZICIK KOCA OĞLU YİĞENEK HİKÂYESİ: Bayındır Han ın İç Oğuz beylerini sohbete çağırdığı bir gün, aralarından Kazılık Koca denilen bir bey Bayındır Han dan akın ister. İzin alınır, Kazılık Koca yararlı ihtiyarlarla birlikte Karadeniz kenarındaki bir kaleye gider. Kalenin Tekürü Kazılık Koca yı aklar ve esir alır. 16 yıl esir kalan Kazılık Koca nın 16 yaşına gelmiş olan oğlu Bayındır Han a giderek babasını kurtarmaya gideceğini söyler. Yanına 24 sancak beyini de alır. Yola çıkmadan gördüğü rüyada Dede Korkut tan öğütler alan Yiğenek, Allah a sığınıp dualar ederek tekürü yener. Babasını kurtarır. BASAT IN TEPEGÖZÜ ÖLDÜRMESİ HİKÂYESİ: Basat, Uruz Bey in Oğuzlar ın göçü sırasında düşürülüp bir aslan tarafından büyütülen oğludur. Uruz un çobanı Oğuzlar ın yaylaya göç ettikleri sırada bir peri kızıyla çiftleşir. Peri kızı, bunun acısını Tepegöz ü (çobandan olan çocuğu) Oğuzlar ın içine salarak çıkarır. Tepegöz, çocukların kulaklarını, burunlarını yer; adamları yiyerek öldürür. Basat ın kardeşi Kıyan Selçuk da Tepegöz yüzünden ölmüştür. Basat gider ve kardeşi uğruna Tepegöz ile savaşır. Önce gözünü yok eder; sonra da öldürür. BEGİL OĞLU EMREN İN HİKÂYESİ: Bayındır Han, Gürcistan dan haraç olarak bir kılıç, bir çomak, bir at geldiğini görünce kızar. Bunları yiğitlere, boylara veremeyeceğini söyler. Dede Korkut, bu üç haracın da bir yiğide verilmesi yönünde akıl verir. Begil Yiğit, bunları kabul eder. Haraçları alan Begil Yiğit, Gürcistan sınırına yerleşir. Oğuz a geldiğinde Kazan Bey in Begil Yiğide avda hünerli olduğunu; ancak bu hünerin ata bağlı olduğunu söylemesi üzerine darılır. Oğuzlara başkaldırışından onu ancak karısı döndürür ve ava çıkmasını söyler. Av sırasında sağ uyluğunu kıran Begil, bunu bir süre saklar. Açıklaması üzerine Tekür bunu duyar ve Oğuz üstüne yürür. Begil oğlu Emren direnir. Allah ona kırk er gücü verir, böylece kafirler yenilir

12 » Sinema 1- Det sjunde inseglet Yönetmen: Ingmar Bergman Senarist: Ingmar Bergman Oyuncular: Max von Sydow, Gunnar Björnstrand, Bengt Ekerot Yapım yılı: 1957, İsveç Süre: 96 dakika Konu: Savaştan bıkmış bir Orta Çağ şövalyesi, yanında bayraktarı ile Haçlı Seferi nden dönmektedir. Vebanın kasıp kavurduğu Avrupa yı gördükçe Tanrı dan kuşku duymaya ve onun yolundan sapmaya başlayan şövalye, çok geçmeden ölümün eşiğine gelir. Ancak ölüme meydan okuyarak Ölüm ü satranç oynamaya davet eden şövalye, kaybederse canını vermeye razıdır. Ingmar Bergman ın 3. dönem filmlerinden biri olan Yedinci Mühür, ilk planlarından itibaren kamerayı gökyüzüne çevirmesi ile metafiziğe yönelen yönetmenin bu döneminin ilk filmidir. 2- Circle Yönetmen: Aaron Hann, Mario Miscione Senarist: Aaron Hann, Mario Miscione Oyuncular: Allegra Masters, Aimee McKay, Ashley Key Yapım yılı: 2015, ABD Süre: 87 dakika Konu: Elli yabancı kendilerini nasıl geldiklerini hatırlamadıkları büyük gizemli bir odada kapalı bulur. Hareket etmelerini kısıtlayan birbirlerine dönük oldukları bir çemberde her iki dakikada bir birisinin odanın ortasındaki garip cihazla ölmesi gerektiğini öğrenirler. Başlarda saldırılar rastgele görünse de zaman geçmeden bir grup olarak sıradaki ölecek kişinin kim olduğunu belirleyebileceklerini fark ederler. Oylama... Makineyi kontrol etme şansı... Fakat kimin ölmeyi hak ettiğine nasıl karar verebilirler ve geriye bir kişi kaldığında ne olacak? Circle; insanların birbirine nasıl değer verdiğini ve olabilecek en kötü durumlarda neler yaptıklarını gösteren, bizi insan yapan kim olduğumuz, neye inandığımız ve sonunda kendimizi kurtarmak için yapabileceklerimiz- özelliklerimizle ilgili çerezlik bir film

13 » Fazla Gıda Açlıkla mücadelede, eşitsiz paylaştırılan kaynakların yeniden dağıtımı başvurulan ilk yöntemlerden biri. Türkiye de bu yöntemi izleyen ve kısa sürede Türkiye dışında da adını duyurmayı başaran Fazla Gıda, bugüne kadar 78 bin ton gıda atığını önlediğini paylaşıyor. Atıkları oluşmadan önceleyecek bir sistem geliştiren Fazla Gıda, Ekim ayında bu güncellemeyi devreye almayı planlıyor. Henüz aşina olmayanlar için Fazla Gıda, web tabanlı bir atık yönetim platformu. Arda Eren ve Olcay Silahlı nın yaklaşık iki yıllık araştırmadan sonra kurduğu girişim, geçtiğimiz yıl sonunda faaliyete başlamış ve Mayıs ta 500 İstanbul dan yatırım almıştı. Yatırımdan sonra operasyonlarını Whole Surplus markasıyla Almanya ya taşıyan girişim, Techstars Berlin hızlandırma programına da kabul edildi. Fazla Gıda, Techstars dan aldığı 120 bin euro luk yatırımla bu pazarda operasyonlarını yapılandırmaya devam ediyor. Sürdürülebilirlik hedefi ve küresel bir sorunu adreslemesiyle ilgi gören girişim, kısa sürede Türkiye dışında da ses getirdi. Fazla Gıda, KellyDeli Foundation ve Thought for Food işbirliği ile düzenlenen The Good Kitchen programına dünyada kabul alan 5 sosyal teknoloji girişimden biriydi. Fazla Gıda, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ve Impact Hub işbirliğiyle Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ne ulaşma yolunda çözümler sunan girişimlerin desteklenmesi için oluşturulan Accelerate 2030 programına seçilen 10 girişim arasından Türkiye den kabul edilen tek proje olmuştu. Şirketler Fazla Gıda nın atık yönetim platformunu bağış, satış ya da geri dönüşüm için kullanabiliyorlar. Girişimin bizimle paylaştığı bilgilere göre, atık yönetim platformu, bugüne kadar aralarında Migros ve Carrefour un olduğu toplam on büyük marka tarafından kullanıldı. Bu markalardan dördü Fazla Gıda yı bağış için efektif olarak kullanırken; proje geliştirme ve entegrasyon aşamalarında olan 6 büyük firma daha var. Bunların ikisi yurtdışında dördü ise yurt içinde. Bugüne kadar 78 ton gıdanın atığa dönüşmesini engelleyen platform, bu gıdaların yüzde 100 ünün bağışlanmasını sağladı. Yani platform, henüz satış ve geri dönüşüm için kullanılmıyor ancak Fazla Gıda, atık yönetimi etkinleştirecek bir özelliği önümüzdeki Ekim de devreye almayı planlıyor. Girişim, firmaların ürettikleri atıkların veri analizini yaparak, lokasyon bazlı raporlama modülünü devreye alıyor. Girişim, bu modülle, iş ortaklarının atığını kaynağında azaltmalarına yardımcı olacak önerileri, gerçek zamanlı olarak platform üzerinden paylaşmayı planlıyor. İlk etapta ücretli bir servis sunan Fazla Gıda, kısa süre önce üretici, distribütör, toptancı, çiftçi gibi tedarik zincirinin her aşamasında gıda atığı üreten her ölçekte işletme ve kişinin ücretsiz olarak kullanabileceği yeni hizmet paketini tanıtmıştı

14 » Glocalzone Kıtalararası ticaret giderek kolaylaşsa da halen bazı yarı-otomatik modellere ihtiyaç duymuyor değiliz. Glocalzone da bu modelde bir girişim ve kendi ülkenizde bulamadığınız ürünleri seyahat eden gezginler aracılığıyla başka ülkelerden sipariş edebilmenizi sağlıyor. Yurt dışında benzer örneklerini gördüğümüz Glocalzone, İzmir de filizlenen bir girişim yılı sonunda Burak Sönmez ve İclal Keskin tarafından geliştirilme süreci başlayan girişim, Haziran ayından bu yana 200 üye, 42 seyahat ve 58 ürün ile ziyaretçilerini karşılıyor. Hiçbir şey ulaşılamaz değildir mottosuyla hizmet veren girişim hem yerinden kalkmadan yurt dışındaki ürünlere sahip olmak isteyenleri hem de seyahat ederken az da olsa ek gelir elde etmek isteyenleri hedefliyor. İzmir merkezli girişim Glocalzone un kurucuları, kendi ihtiyaçlarından hareketle bu işe adım attıklarını ve konuya gerçekçi bir şekilde yaklaştıklarını ifade ediyorlar. Kargo ücretlerinden gümrük işlemlerine kadar çeşitli sorunların çözülmeyi beklediğini söyleyen girişimciler, yerleşik ve gezgin kullanıcıların bilgilerini korumaya özel itina gösterdiklerini de ekliyorlar. Yaşar Üniversitesi Kuluçka Merkezi girişimlerinden biri olan Glocalzone, Erasmus öğrencilerine dönük bir ağ olan Esn Turkey ve İzmir Ticaret Odası tarafından da destekleniyor. Bu desteklerle yeni kullanıcılar kazanmayı hedeflerken, kazandığı kullanıcılara da etiket(çıkartma) ve kartpostal gibi küçük hediyeler göndererek samimi bir ilişkinin temellerini atmak istiyor

15 » Kaynakça Sf4: ito.org.tr Sf5: ito.org.tr Sf6: Felsefe Tarihi/Ahmet Cevizci/Say Yayınları Sf7: Felsefe Tarihi/Ahmet Cevizci/Say Yayınları Sf8: anadolu.edu.tr Sf9: anadolu.edu.tr Sf10: turkedebiyati.org Sf11: turkedebiyati.org Sf12: imdb, sinemalar, beyazperde Sf13: webrazzi.com, fazlagida.com Sf14: glocalzone.com