Talep Analizleri. Marjinal Fayda Yaklaşımı. Yrd.Doç Dr. Dilek Seymen DEÜ.İİBF-İktisat Bölümü

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Talep Analizleri. Marjinal Fayda Yaklaşımı. Yrd.Doç Dr. Dilek Seymen DEÜ.İİBF-İktisat Bölümü"

Meryem Bulut
9 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Talep Analizleri Marjinal Fayda Yaklaşımı Yrd.Doç Dr. Dilek Seymen DEÜ.İİBF-İktisat Bölümü

2 Talep Analizleri- Marjinal Fayda Yaklaşımı Toplam ve Marjinal Fayda Azalan Marjinal Fayda Kanunu Marjinal Fayda Yaklaşımına Göre Tüketici Dengesi Marjinal Fayda,Tüketici Rantı ve Talep Eğrisi

3 FAYDA: Malların ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama özelliğine denir.bir tüketici bir malı kullandığında ondan fayda elde eder. Bir malı satın alan tüketici aslında o malın faydasını satın alır. Bu fayda kıtlıkla birlikte o malın değerini belirler TOPLAM FAYDA: Bir malın tüketilmesi sonucu elde edilen tatmindir. MARJİNAL FAYDA: Tüketilen mal miktarının bir birim değiştirilmesiyle toplam faydada meydana gelen değişmedir.

Bir malı satın alan tüketici aslında o malın faydasını satın alır.

4 Faydanın ölçülüp ölçülemeyeceği konusunda, iki temel görüş vardır. Bunlardan birisi faydanın ölçülebileceğine dair olan "Kardinal Fayda Teorisi" diğeri ise faydanın ölçülemeyeceği yalnızca kıyaslama yapılabileceğine dair olan "Ordinal Fayda Teorisi" dir.

5 KARDİNAL FAYDA TEORİSİ Kardinal fayda yaklaşımını benimseyen iktisatçılara göre fayda birim olarak ölçülebilir kabul edilmektedir. Yani herhangi bir mal ya da hizmetin sağladığı fayda birim olarak ölçülebilmektedir ve bu fayda birimine "Util" ya da "Utilon" adı verilmektedir. Örnek vermek gerekirse, iki ayrı malın faydaları; 1 adet elma = 5 fayda birimi (Utilon) 1 adet armut = 3 fayda birimi (Utilon) şeklinde ifade edilebilir.

Yani herhangi bir mal ya da hizmetin sağladığı fayda birim olarak ölçülebilmektedir ve bu fayda birimine

6 ORDİNAL FAYDA TEORİSİ Ordinal Fayda Teorisi, faydanın ölçülemeyeceği prensibine dayanır. Buna göre, fayda yalnızca kıyaslanabilir. Bir birim A malının sağlamış olduğu fayda bir değer alınarak ölçülemez. Bu kişiden kişiye değiştiği gibi yer ve zamana göre de değişir. Bu noktada kişi A malından sağladığı faydayı, diğer mallardan sağlayacağı faydayla kıyaslayarak karara varır. Bu durum farksızlık analizi (kayıtsızlık analizi) ile açıklanır.

Bir birim A malının sağlamış olduğu fayda bir değer alınarak ölçülemez.

7 AZALAN MARJİNAL FAYDA TEORİSİ Toplam fayda, bir mal ya da mal demetinin tüketilmesi neticesinde elde edilen tatmindir. Marjinal fayda ise, bu mal tüketiminin bir birim daha artırılması sonucu kişinin sağladığı ek tatmin düzeyidir. Bu nedenle "marjinal" kavramı bir bakış açısı ya da bir yaklaşım olayıdır. Mesela bir sürahi suyun içinden alınan bir bardak su bir marjinalliği ifade ettiği gibi bir bardak su içinden alınan bir yudum su da marjinal bir kavramdır. Bu nedenle herhangi bir maldan (A malı) satın alan ya da kullanan tüketicinin fayda fonksiyonu U=f(qa) ise Marjinal fayda; MU= DUa /Dqa MU DU a Dq a : Marjinal Fayda : A malından sağlanan toplam faydadaki değişim : A malının tüketilen miktarındaki değişim Tüketici bir maldan tüketimini devamlı artırırsa sağlayacağı toplam fayda, tüketilen mal miktarı ile birlikte artmaya başlar. Tüketicinin tatminini maksimumlaştırdığı noktada toplam fayda eğrisi de maksimum olur ve azalmaya başlar. Marjinal fayda ise başlangıçtan itibaren giderek azalır ve doyma noktasında sıfır olur. Daha sonra negatif değer kazanır.

Mesela bir sürahi suyun içinden alınan bir bardak su bir marjinalliği ifade ettiği gibi bir bardak su içinden alınan bir yudum su da marjinal bir kavramdır.

8 Fayda (util) Burcu nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük) A B C D Paket E TU (util) TU F Paket çikolata (günlük)

B C D Paket 0 1 2 3 4 5 6 E TU (util) 0 7 11 13

9 16 14 Burcu nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük) TU Fayda (util) Paket TU (util) MU (util) A B C D 0 E F -2 MU Paket çikolata (günlük) MU = TU / Q

0 0-8 1 7 7 A 2 11 4 6 3 13 2 4 14 1 4 B 5 14 0 6 13-1 2

10 TOPLAM FAYDA - MARJİNAL FAYDA Fayda Birimi(U) TU2 TU2 TU1 A B Toplam Fayda Eğrisi TU1 MUx = TUQ / Q Marjinal O q1 q1 q2 q2 Q Fayda (MU) Marjinal Fayda Eğrisi O Q

11 Marjinal Fayda Qx TUx MUx

12 Mal Fiyatları Tüketiciler İçin Veri İken Tüketicinin Denge Koşulu Malın Marjinal Faydası MU1 = MU2 = MU3 = = Malın Fiyatı P1 P2 P3 MUn Pn

13 ÖRNEK VERİLER X ve Y adlı iki mal tüketiyoruz X in Marjinal Faydası 8 Birim MUx Y nin Marjinal Faydası 10 Birim MUy Px = 2 TL ( X Malının Fiyatı ) Py = 5 TL ( Y malının Fiyatı) Tüketicimiz X malı için harcadığı son lira karşılığında 4 birimlik ek fayda elde etmiştir. Y malı için harcadığı son lira karşılığında 2 birimlik fayda artışı elde etmiştir. Rasyonel tüketicimiz; Y malı için harcamış olduğu son lirayı X malı alımında kullanarak ve 2 birimlik fayda alımına karşılık 4 birimlik fayda kazanacaktır. Net kazanç 2 birim faydadır. MUx Px > MUy yani Py > 10 = >

Y malı için harcadığı son lira karşılığında 2 birimlik fayda artışı elde etmiştir.

14 ÖRNEK; Marjinal faydayı temel alarak fayda maximizasyonu VERİLER X ve Y olamak üzere iki mal tüketilmektedir. Her iki malın fiyatı 1 TL olup tüketicinin geliri zaman birimi başına 8 TL dir MAKSİMUM TOPLAM FAYDA 107 Util MUx = MUy Px Py 1 PxQx + PyQY = (1TL). (2) + (1TL).(6) = 8 TL Qx Toplam Mux Muy = 10 MU sürekli olarak azaldığı için, tüketici toplam faydasını maksimize edebilmek için mutlaka harcamış olduğu her liradan ( 1TL) elde edeceği faydayı maksimuma çıkarması gerekmektedir. Tüketici gelirinin ilk 1TL sını Y malından bir birim almak için harcamalıdır. Bu durumda 19 util fayda sağlayacaktır. Daha sonra tüketici ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci birim TL larını yine Y malından satın almak için harcamalıdır. Altıncı birim TL sını ise X malı satın almak için harcamalıdır. Tüketici yedinci ve sekizinci birim TL larını ise ikinci birim X malı ve Altıncı birim Y malı alımında kullanmalıdır.

(6) = 8 TL Qx 1 2 3 4 5 6 7 8 Toplam Mux 11 10 9 8 7 6 5 4 60 Muy 19 17 15 13 12 10 8 6 100 = 10 MU sürekli olarak azaldığı için, tüketici toplam faydasını maksimize edebilmek için mutlaka harcamış

15 MUx Px = MUy Py Şeklinde yazılabilir.

16 Marjinal Fayda ve Tüketici Rantı

17 Tüketici Rantı; ; Bir Tüketicinin T Süt S t TüketimiT Tüketilen süt miktari kg(1) Tüketicinin ödemeye razi olduğu u fiyat (2) Tüketici ranti Piyasada Süt S fiyati 30 TL/kg (3) TL 150 TL 100 TL 80 TL 60 TL 50 TL 40 TL 30 TL 25 TL 20 TL 270 TL 120 TL 70 TL 50 TL 30 TL 20 TL 10 TL 00 TL - -

S fiyati 30 TL/kg (3) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 300 TL 150 TL 100 TL 80 TL 60 TL 50

18 90 Ayşe nin incir tüketiminin marjinal faydası MU, P (TL/adet) a b c MU Q (yıllık adet)

19 90 Ayşe nin incir tüketiminin marjinal faydası MU, P (TL/adet) a Tüketici rantı b c MU Q (yıllık adet)

20 MU, P Tüketici rantı P 1 Toplam tüketici rantı Toplam tüketim harcaması MU O Q 1 Q

21 P A ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ RANTI S p B E D O q Q

Benzer belgeler

İKTİSADA GİRİŞ - 1. Ünite 4: Tüketici ve Üretici Tercihlerinin Temelleri.

İKTİSADA GİRİŞ - 1. Ünite 4: Tüketici ve Üretici Tercihlerinin Temelleri. Giriş Temel ekonomik birimler olan tüketici ve üretici için benzer kavram ve kurallar kullanılır. Tüketici için fayda ve fiyat kavramları önemli iken üretici için hasıla kâr ve maliyet kavramları önemlidir.