Patates Yumrularmda Rhizoctonia solani Kuhn Sklerotlarmm Canhhgi ye Olulumu Uzerine Bazi Antagonistlerin Etkinlik inin Belirlenmesi

Transkript

1 ANADOLU, J. of AARI 21 (2) 2011, MARA Patates Yumrularmda Rhizoctonia solani Kuhn Sklerotlarmm Canhhgi ye Olulumu Uzerine Bazi Antagonistlerin Etkinlik inin Belirlenmesi M. Hadi AYDIN1 Gfilay TURHAN2 M. Erhan GORES 1Zirai miicadele Araprma Enstitiisii 35040, Bornova, Izmir - TURKEY 2E. U Ziraat Fakiiltesi,Bitki Koruma Bfiliimii, Bornova, Izmir - TURKEY 3AIBU, Meslek Yiiksek Okulu, Mudurnu - BOLU Galls tarihi (Received): Diizeltme (Revised): Kabul (Accepted): OZ: Bu calisma yillart arasinda laboratuvar ye sera kosullarznda yitratalmiistar. Bu calismanin amact, patateste yumru kokenli Rhizoctonia solani Kuhn sklerotlaronn canitlzgt ve olusumu i,izerine bazi Icimyasallartn ye antagonist uygulamalarznin etkilerini belirlemektir. Uygulamalar; a) dokal bulastk yumrularin antagonist siispansiyonlart icinde bekletilmesi, ve b) ilaclartn bulasik yumrulara paskiirtalmesi seklinde yaptlmtsttr. Laboratuvar calismasinda, dekisik topraklardan izole edilmis 14 antagonist (Trichoderma asperellum TZ17, T. atroviride VG3, T. croceum BOZ26, T. gamsii VG47, T. hamatum OT16, T. harzianum L052, T. inhamatum PT12, T. neokoningii A15, T. spirale KB13, T. strigosum L043, 7'. tomentosum VG2, T virens OT19, T. viride VG18, ye Gliocladium roseum L041) ile 2 kimyasal uygulamantn Rizolex-7 (Tolclofos methyl+ Thiram, %20 +30) ye Celest-Max (Fludioxonil, 100 g/l) etkinligi arashrtlmtsnr. Laboratuvar caltsmalart sonucunda antagonistlerin etkinligi %0,0 ile %75,0 arasinda dekisen oranlarda bulunmustur. Kimyasal uygulamalar ise yumru uzerinde bulunan sklerotlarin canhltkon tamannyla engelleyerek %100 oranznda etki gosterdigi belirlenmistir. En etkili izolatlar T. viride VG18, T. gamsii VG47, T. strigosum L043, G. roseum L041 ve T. asperellum TZ17 olurken, en az etkili antagonistler T. inhamatum PT12 basta olmak iizere T. tomentosum VG2, T. spirale KB13, T. harzianum L052 olarak belirlenmistir. Serada sakst denemesi seklinde yariitillen calismada ise, laboratuvar calismasinda %50,0'nin uzerinde etki gosteren 5 Trichoderma ye 1 Gliocladium turn (T. virens OT19, T. asperellum TZ17, T. viride VG18, T. strigosum L043, T. gamsii VG47 ye G.roseum L041) ile vine Rizolex-7 (Tolclofos methyl+ Thiram, %20 +30) ye Celest-Max (Fludioxonil, 100 g/l) isimli kimyasal ilaclar kullanzlnnstzr. Antagonistlerin etkinligi %26,89 ile %6I,67 arasinda detisen oranlarda bulunmustur. En etkili izolatlar T. virens OT19, T. asperellum 7217, 7'. gamsii VG47 olurken en az etkili antagonistler, G. roseum L041 ye 7'. viride VG18 olarak belirlenmistir. Kimyasal ilaclar ise straszyla %73,12 ile %96,38 oraninda etki gostertnivir. Anahtar Sozciikler: Patates, Rhizoctonia solani Kuhn, fungal antagonistler, biyolojik macadele, kimyasal miicadele Determination of some Antagonists Efficiency on the Viability and Formation of Sclerotia of Rhizoctonia solani Kuhn on Potato Tubers ABSTRACT: This study was carried out at laboratory and greenhouse between The purpose of this study conducted in laboratory and pot trials at greenhouse conditions was to determine the effectiveness of some antagonists and two chemicals on the viability and the formation of tuber-born sclerotia of Rhizoctonia solani Kuhn on potato. The 14 antagonists under test originally isolated from various soil samples in Turkey were Trichoderma asperellum TZ17, T. atroviride VG3, 7'. croceum BOZ26, 7'. gamsii VG47, T. hamatum OTI6, 7'. harzianum L052, T. inhamatum PT12, T. neokoningii A15, T. spirale KB13, 7'. strigosum L043, T. tomentosum VG2, T. virens OT19, T. viride VGI8, and G. roseum L041. Rizolex-T (Tolclofos methyl+ Thiram, %20 +30) and Celest-Max (Fludioxonil, 100 g/l) were used as the test fungicides. Both laboratory treatments and pot trials were designed as follows: a) dipping naturally infested potato tubers into spore suspensions of the antagonists, and b) spraying the chemicals on to the infested tubers. In laboratory treatments, sclerotial viability of R. solani was completely prevented by the fungicides. The viability was also reduced by the antagonistic isolates under test between 0.0% to Sorumlu Yazar (Corresponding Author): M Hadi AYDIN hadiaydin@hotmail.com 29

2 ANADOLU 21 (2) %. T. viride VG18, T. gamsii VG47, T. strigosum L043, T. virens OT19, G. roseum L041 and T. asperellum TZ17 proved to be the most effective antagonists, whereas T. harzianum L052, 7'. spirale KB13, T. tomentosum VG2, T. inhamatum PT12 were found as having the least effect if at all. In pot experiments conducted in the greenhouse, six antagonists (T. virens 0T19, T. asperellum TZ17, T. viride VG18, T. strigosum L043, T. gamsii VG47 and G.roseum L041) which have exhibited over 50.0% efficacy in vitro and all of the aforementioned fungicides under test were evaluated. Sclerotial formation of R. solani was reduced up to 73.12% and 96.18% by the fungicides Rizolex-7' and Celest-Max, respectively. The viability was also reduced by the antagonistic isolates between 26.89% to 61.67%. T. virens 0T19, T. asperellum TZ17, T. gamsii VG47 proved to be the most, whereas G.roseum L041 and T. viride VG18 the least effective. Keywords: Potato, Rhizoctonia solani Kiihn, fungal antagonists, biological control, chemical control GIRIS Patatesin gerek tarlada gerekse depoda onemli olcode verim ye kalite kayiplanna neden olan hastaliklan vardir. Bunlarm en onemlilerinden biri de, etmeni Rhizoctonia solani Kan. olan Kok Bogazi Nekrozu ye Siyah Sigil Hastaligi'dir. Hastalik etmeni hem tohum hem de toprak kaynakli bir fungustur. Bu fungus topraktaki bitki kalintilannda miselyum halinde veya serbest halde sklerot olarak, yumrularda ise 1-10 mm capinda sklerotlar halinde canhhgmi stirdtiriir (Banville ye ark., 1996). Bir patates tarlasinda Rhizoctonia enfeksiyonu sonucu meydana gelen verim kaybint hesaplamak zordur. ciinkii ayirt edici bir cok simptom toprak yiizeyinin alt kisminda meydana gelir ve verim Uzerindeki etkisi hasada kadar gortilmez. Ancak meydana getirdigi ekonomik kayiplar da oldukca onemlidir. Ornegin patateste pazarlanabilir Onin kapplannin %30'a kadar vardigi sik sik ornek gosterilmektedir. Bununla birlikte verim kayiplannm cogunlukla %10-15 arasi oldugu kabul edilmektedir (Little ye ark., 1988; Carling ve ark., 1989; Read ve ark., 1989). R. solani 'nin toprak ye tohumluk kokenli olmasi ye yumru ile kolay tawimasi nedeniyle hastaligin mticadelesinde zorluklar yapnmaktadir. Bunun baoica nedenleri, patojenin genii bir konukcu dizisine sahip olmasi ye yillarca organik materyalde miselyum olarak, toprakta ise sklerot olarak canli kalabilmesidir (Boosalis and Scharen 1959). R. solani, besinlerin Uzerinde hizli geli mesi, koklerin yiizeyinde geli erek kolonize olmasi ve enfeksiyon bolgesinde epidermal hucreleri hizli bir istila edebilmesi ile giiclu bir patojen ozelligi gostermektedir. Bu fungusun 13 anastomosis grubu tanimlanmitir (Carling ve ark., 2002). Bunlardan AG-3 patatesin govdesi Uzerinde ye stolonlarda nekrozlara, yine yumru tizerinde sklerot olu umuna; AG-4 ise patateste cokerten ye g8vde nekrozlanna neden olmaktadir (Sneh, 1996). Patates yumrulan Uzerinde bulunan R. solani sklerotlan, hastaligin yayilmasinda onemli bir faktordiir. Patojenin govde, stolon ve yumru enfeksiyonuna etkisinde topraktan kaynaklanan inokulumun yaninda yumrudan kaynaklanan inokulumun da onemli oldugu belirtilm4tir (Demirci ye Eken., 1995). Ulkemizde patates Ureticilerinin genellikle bu hastaligi yumru belirtilerinden tammlayamadiklan gozlemlenrni tir. Bu durum bulavk yumrulann tohumluk olarak kullanilmasiyla hastaligin kolayca yayilmasi sonucunu dogunnaktadir. Son yillarda yapilan bazi ara tirmalarda fungusun tohumluk olarak kullamlan yumrular Uzerinde yaygin olarak bulundugu ye bu durumun hastaligin yeni bolgelere bula masmin temel nedeni oldugu belirtilm4tir (Wicks ye ark., 1996). Sklerot olu umu, patates bitkilerinin olmeye baoadigi, sezonun gec doneminde gercekle*. Yumrulann uzun sure toprakta kalmasi, sklerotlann sayisimn daha fazla artmasma ve geli mesine neden olur. Bundan dolayi Ulkemizde gerek doku kulturu yontemi ile Uretilen patates tohumluldannin standardizasyonunda, gerekse patates tohumluk sertifikasyonunda R. solani 'nin yumruda oli4turdugu belirtilerin belli bir degerde tutulmasi gerekmektedir (Anonymous, 1999). R. solani'ye kam cogunlukla Trichoderma spp., Gliocladium spp., bintikleit Rhizoctonia, 30

3 M. H. AYDIN, G. TURHAN ye M. E. GORE: PATATES YUMRULARINDA Rhizoctonia solani Kahn SKLEROTLARININ CANLILIGI VE OLUSUMU UZERINE BAZI ANTAGONISTLERIN ETKINLIGININ BELIRLENMESI Pseudomonas spp., Bacillus spp., Streptomyces spp. gibi antagonistlerle daha cok cali ilmaktadir (Trillas ye ark., 2006). Patateste R. solani ile miicadelede bazi biyolojik ajanlann etkili olabilecegini gosteren cali malar da vardir (Wicks ve ark., 1996). Bazi cali malarda Trichoderma harzianim Rifai ye T. virens (J. H. Mill., Giddens & A. A. Foster) Arx (=Gliocladium virens J. H. Mill., Giddens & A. A. Foster)'m cali ilan ko ullarda R. solanr yi basks altina alabildigi bildirilmi tir (Beagle-Ristaino and Papavizas,1985; Lewis ye ark., 1995; Lewis and Larkin, 1997 ye Lewis ye ark., 1998). Yine R. solani konusunda daha once bazi Trichoderma torlenin (T crassum, T. croceum, T. gamsii, T. inhamatum, T. neokoningii, T strigosum, T tomentosum) bu patojenin fungal antagonistleri oldugu belirtilmi tir (Aydin ye Turhan, 2009). Bu tali ma yillan arasinda ytiriltillmii tik. 13 Trichoderma ye 1 Gliocladium ti riine ait izolatlar ile 2 kimyasal uygulamanin [Rizolex-T (Tolclofos methyl+thiram, %20+30) ye Celest-Max (Fludioxonil, 100 g/1)], laboratuvar ko ullarinda R. solani'nin patates yumrulan iizerinde olu turdugu sklerotlann canliligi iizerine etkileri ara tirilmi ve en etkili gorillenlerden be Trichoderma ile bir Gliocladium turn, sera ko ullannda saksi denemeleri eklinde patateste R. solani sklerotlannin olu umu ilzerine etkilerinin, bu kimyasallarla kar ila tirarak belirlenmesi amaclanmi tir. MATERYAL VE METOT MATERYAL cali mada, Granola patates ce idi kullanilmi tir. Patates tarlalanndan hasat sezonu boyunca yumru toplam yiizeyinin en az %5'i R. solani Kuhn. sklerotlariyla dogal bula ik yumrular secilmi tir. Bu yumrular cali ma donemine kadar 4 C sicakhkta tutulmu ye denemelerde kullanilmadan Once steril su ile temizlenerek iizerindeki toprak parcaciklarin uzakla tirilmasi saglamm tir. Antagonistler, ba ka bir cali ma icin daha Once Tiirkiye'nin farkli bolgelerinden getirtilen toprak orneklerinden elde edilmi izolatlar icinden secilmi olup, in vitro cali malarda 13 Trichoderma ye bir Gliocladium turn kullanilmi tir (cizelge 1). cizelge 1. Laboratuvar ye sera denemelerinde kullanilan antagonist tikler. Table 1. Antagonistic species used in laboratory and greenhouse experiments. Izolat No.. Antagonistler Topragin ozelligi ye ahndlgl yer Isolate No. Antagonists Property and origin of the soil L041 TZ17 VG18 L043 VG47 OT19 L052 G. roseum Bainier Giinliik ormanlarda organik maddece zengin orman alts topraklan (Fethiye-Mugla) Lieckf.& Tuz Golu sulanndan etkilenmi topraklar (Konya) T asperellum Samuels, Nirenberg T. viride Pers. Giffin suyundan etkilenmi topraklar (Van) T strigosum Bissett Giinliik ormanlarda organik maddece zengin orman alts topraklan (Fethiye-Mugla) T gamsii Samuels & Druzhin Golan suyundan etkilenmi topraklar (Van) T virens (J.H. Mill., Giddens&A.A. i R. solani'nin sorun olmadigi patates tarlasi topraklan (Odemi -tzmir)!foster) Arx T harzianum Rifai Giinliik ormanlarda organik maddece zengin orman alts topraklan (Fethiye-Mugla) BOZ26 T croceum Bissett R. solani'nin sorun olmadigi patates tarlasi topraklan (Bozdag-Manisa) A15 T neokoningii Samuels & Soberanis Patates tanmina uygun, kumlu topraklar (Altmova-Balikesir) KB13 T. spirale Bissett Volkanik dag bolgesi topraklan, (Karacadag -Diyarbakir) VG3 T atroviride Bissett Golan suyundan etkilenmi topraklar (Van) VG2 T. tomentosum Bissett. Golun suyundan etkilenmi topraklar (Van) PT12 T. inhamatum Veerkamp & W. Gams Travertenlere biti ik konumlu, yogun kalkerli topraklar (Pamukkale- Denizli) OT16 T hamatum (Bonord.) Bainier R. solani'nin sorun olmadigi patates tarlasi topraklan (Odemi -Izmir) 31

4 ANADOLU 21 (2) 2011 In vivo calignada ise, in vitro denemelerde en etkili goriilen be Trichoderma ye bir Gliocladium tart (T. virens OT19, T. asperellum TZ17, T. viride VG18, T strigosum L043, T. gamsiivg47 ye G.roseum L041) Yine bu cali mada, patateste kok bogazi nekrozu ye siyah sigil hastaligma kar i yumrulara uygulama eklinde ticari ruhsati bulunan, Rizolex-T (Tolclofos methyl+thiram, %20+30) ye Celest- Max (Fludioxonil, 100 g/1) adli kimyasal ilaclar METOT Antagonist siispansiyonlarmin hazirlanmasi Antagonist stispansiyonlann hazirlanmasi her iki deneme icin a agidaki ekilde Antagonistik Trichoderma'lar ye G. roseum izolati PDA ortaminda bir hafta geli tirildikten sonra Uzerine su eklenip, spatula ile kazinarak sift kath tfilbentten gecirilmi ye boylece sporlarm besi yerinden aynlmasi saglanmi tir. Bir litre steril su eklenerek spor stispensiyonu hazirlanmi ye mikroskopta kan sayma lama (haematocytometre) yardimiyla sayim yapilarak spor yogunlugu 1 x107 spor/ml' ye ayarlanmi tir (Aydin, 2008). Spor stispansiyonlanna, yamma ozelligini guclendirmek icin %0,05 oraninda carboxy methyl cellulose ilave edilmi, yine sporlann suspensiyonda e it dagilimmi saglamak icin litreye iic damla Tween 20 eklenmi tir. Son olarak siispansiyonlar calkalayicida 15 dk tutularak homojen olmalan saglanmi tir. ilaclarm yumrulara uygulanmasi Denemelerde kullanilan ilaclar ticari etiketlerinde belirtilen lcullarnm dozlannda (Celest-max icin; 0,2 ml/kg tohum ye Rizolex-T icin; 0,4 g/kg tohum) su ile kan tirtlarak pusidirtmeli el pompasiyla yumrulara uygulanmi tir. Bunun icin her karekterdeki toplam yumrular tartilip agirhgi bulunduktan sonra bu agirhga dil en ilac hesaplannu tir. Yine ilaclann etiketlerinde belirtilen su miktan da yumru agirliklan oraninda ayarlanmi ye iyice kan tinldiktan sonra yumrulara uygulantm ttr. Laboratuvar denemesi Her antagonist stispansiyonu icine R. solani sklerotlariyla bula ik dort adet yumru daldirrlmi ye 24 saat stispansiyon ieinde bekletilmi tir. Denemede kullanilan ilaclar su ile kan tinlarak piisktirtmeli el spreyi ile dogal bula ik yumrulara uygulanmi tir. Uygulama gormemi yumrular ise sadece steril suda bekletilmi lerdir. Daha sonra yumrular suspansiyonlardan almarak kurutma kagitlari tizerinde bir saat kurumaya Steril su ile nemlendirilmi bir bezin tizerine plastik kaba yerle tirilmi ye nem kaybini onlemek icin yine plastik bir kapak ile kapatilmi tir. Yumrular inldibatorde C'de iki hafta geli meye biraluldiktan sonra plastik kaplar cikanlmi ye yumrularm iizerindeki sklerotlar almarak, her petriye dort adet sklerot gelecek ekilde su-agar ortamina (1 L musluk suyu 20 gr agar) aktanlmi ye tekrar inkithatorde be gun geli meye cali ma dort tekerrurlu olarak kurulmu tur. Sera denemesi Laboratuvar ko ullarinda patates yumrulan Uzerindeki sklerotlann canlingi tizerine en etkili olan be Trichoderma ye bir Gliocladium tart (T virens OT19, T asperellum TZ17, T viride VG18, T. strigosum L043, T gamsii VG47 ye G. roseum L041) kullanilmi tir. Saksi denemesinde kullanilan toprak, 1/3 oraninda bahce topragi, 1/3 oranmda kum ye 1/3 oraninda yannu hayvan garesi kari tmlarak hazfflanmi tir. Topragin dezenfeksiyonu icin formaldehid Bula ik yumrular antagonistik izolatlann spor stispansiyonlan icinde yakla ik 60 dk bekletildikten sonra 10 l'lik, toprak dolu saksilara iki er adet dikilmi tir. Uygulama gormemi yumrular ise sadece steril suda bekletildikten sonra saksilara dikilmi lerdir. Denemede kullanilan ilaclar, yine 32

5 M. H. AYDIN, G. TURHAN ye M. E. GORE: PATATES YUMRULARINDA Rhizoctonia solani Kuhn SKLEROTLARININ CANLILIGI VE OLUSUMU UZERINE BAZI ANTAGONISTLERIN ETKINLIGININ BELIRLENMESI laboratuvar denemesinde oldugu gibi su ile kanstmlarak piiskiirtmeli el pompasiyla yumrulara uygulanmistir. Deneme pozitif kontrol (temiz toprak+hastalikla bulasik yumru), negatif kontrol (temiz toprak+temiz yumru), alts antagonist ile iki ilac olmak iizere 10 karakterli ye dorder tekerrilffil olarak tesadilf parselleri deneme desenine gore tarihinde serada kurulmustur. Denemelerde sulama ve bakim islemleri peryodik olarak Degerlendirme ye Istatistiki Analizler Laboratuvar denemesinde sklerotlann canhhgml belirlemek icin petrilerde su-agar ortammda bulunan biltiin sklerotlar mikroskopik olarak incelenmis ye cimlenme durumlan kaydedilmistir. Uygulamalann sklerotlann canhligini engelleme oram (%), her tekerriir icin asagidaki formule gore hesaplanm's ye tekerrtirlerin ortalamasi ahnnustr. 100 (100 x Uygulamadan sonra canit kalan sklerot wpm) (Uygulama gormemis kontrolde canh sklerot saylst) Seradaki denemenin degerlendirmesi ise bitkiler hasat olgunlugu donemine girerken tarihinde yapilmistir. Her saksidaki butun bitkiler sokiilerek olusan yumrular incelenmis ve yumru iizerinde olusan sklerotlar dikkate ahnarak 0-5 skalasma gore degerlendirilmistir (Brewer and Larkin 2005). 0: Sklerot yok, 1: Yumru yiizeyinin % 1 'i sklerotla kaph 2: Yumru yfizeyinin % 2-5 'i sklerotla kaph 3: Yumru yiizeyinin % 5-10'u sklerotla kaplt 4: Yumru yiizeyinin % 'i sklerotla k-aph 5: Yumru yikeyinin % 15 'den fazlasz sklerotla kaph Sonuclar skala degerleri uzerinden her tekerrilriin hastahk siddetini yiizde olarak Tawsend-Heuberger'e gore belirledikten sonra, ortalama degerleri bulunmus ye her calismada pozitif kontrol degerleri kiyaslanarak uygulamalann % etkisi Abbott'a gore degerlendirilmitir. Hastahk yiizdesi: Toplam (n x V) Z x N n: Dekisik zarar gruplartna giren yumru saytst V: Gruplara ayrilmts olan zarar dereceleri seviyeleri N: Kontrole tabi tutulan yumru toplam saps' Z: En yiiksek skala deg- eri Yiizde etki. X - Y X x100 x100 X: Pozitif kontrol parsellerinde ortalama hastahk siddeti (%) Y: Uygulama gormiis parsellerdeki ortalama hastahk siddeti (%) Denemelerin istatiksel analizleri SAS Institute Inc. Tarafindan gelistirilen "JMP 5.0.1a" istatistik program' ile BULGULAR Laboratuvar denemesi sonuclan Denemede kullamlan 13 Trichoderma ve 1 Gliocladium taro ile Rizolex-T (Tolclofos methyl+thiram, %20+30) ye Celest-Max (Fludioxonil, 100 g/1) ilaclannin patates yumrulan ilzerindeki sklerotlarm canhligim engelleme oranlan Sekil l'de Sekil 1 incelendiginde, uygulamalann patates yumrulan iizerindeki sklerotlann cimlenmesini farkli oranlarda engelledigi ve denenen kimyasal preparatlann sklerot cimlenmesini %100 oramnda engelleyerek en etkili uygulamalar oldugu goriilmektedir. 33

6 ANADOLU 21 (2) ,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40, ,0 20,0 10,0 0,0 o to E rc Sekil 1. Laboratuvar kosullannda antagonistler ve kimyasal ilaclann yumrularda sklerot canhhgml engelleme oranlan (%)* Figure 1. The preventing rate (%) of the antagonists and fungicides on the viability of tuber-born sclerotia under laboratory conditions* *Ayni harfi tasiyan ortalama degerler, LSD testine gore P=0.05 onem duzeyinde birbirinden farksizdir. *Mean values with the same letter within a column are not significantly different at the 0.05 probability level by LSD. Antagonist uygulamalari ise yumru ilzerindeki sklerotlann cimlenmesini %0,0 ile %75 arasmda engellemistir. En etkili antagonistler %75 engelleme orani ile T. viride VG18, T gamsii VG47 ye T. strigosum L043 olarak belirlenmistir. G. roseum L041, T. asperellum TZ17 ye T. virens OT19 ise sirasiyla %58,3, %50,0, %50,0 oraninda etkili olurken, en az etkili antagonistler ise %33,3 ile T. harzianum L052, %25,0 ile T spirale KB13 ile %24,9 ile T. tomentosum VG2 olmustur. T. inhamatum PT12 uygulamasinin yapildigi yumrulardaki biltiin sklerotlar ise sadece steril su ile uygulamaya tabi tutulmus kontroldeki sklerotlar gibi tamamiyla cimlenmis, yani bu izolat hic etkili olamami stir. Sera denemesi sonuclan Saksi denemesinde kullanilan 5 Trichoderma ye 1 Gliocladium turn ile Rizolex -T (Tolclofos methyl+thiram, %20+30) ve Celest -Max (Fludioxonil, 100 g/1) ilaclarmin patates yumrulari tizerindeki sklerotlann olusumunu engelleme oranlan cizelge 2'de verilmistir. cizelge 2 incelendiginde, hastahk siddeti ortalamasinm pozitif kontrolde %45,92 oldugu gorulmektedir. Antagonist ye ilac uygulamalarda ise hastalik siddeti %1,66-%33,57 araltginda meydana gelmis ve uygulamalar arasinda istatistiki olarak fark, %5 seviyesinde onemli bulunmustur. 34

7 M. H. AYDIN, G. TURHAN ye M. E. GORE: PATATES YUMRULARINDA Rhizoctonia solani Kuhn SKLEROTLARININ CANLILIQ VE OLUSUMU UZERINE BAZI ANTAGONISTLERIN ETKINLIOININ BELIRLENMESI cizelge 2. Sera komlarda antagonist ye kimyasal uygulamalann yumruda sklerot oluotmu tizerine etkisi (%) Table 2. The effect of antagonist and chemical applications on the formation of tuber-born sclerotia at greenhouse conditions Uygulamalar Treatments Ortalama hastalik siddeti Mean disease severity (%) Abbott'a gore etki The effect according to Abbott (%) T. viride VG18 28,90 c 37,06 T. asperellum TZ17 21,52 de 53,13 T virens OT19 17,60 e 61,67 T. strigosum L043 23,92 d 47,90 T. gamsii VG47 23,25 d 49,36 G.roseum L041 33,57 b 26,89 Celest Max (Fludioxonil, 100 g/1) 1,66 g 96,38 Rizolex-T (Tolclofos methyl+thiram, % ,34 f 73,12 Pozitif kontrol 45,92 a CV (0,05) LSD Negatif kontrol 0,00 g F (uygulamalar) * 15,10 2,56 * % 95 gtivenle onemli (P<0.05) * Significant at 95 % (P<0.05) Yine cizelge 2'de gortildtigti gibi uygulamalar, yumru uzerinde sklerotlann olusumunu engelleme acisindan farkhliklar gostermistir. Antagonist uygulamalan yumru uzerindeki slderotlann olusumunu %26,89 ile %61,67 arasmda engellemistir. En etkili antagonist %61,67 engelleme oram ile T virens OT19 olmustur. T asperellum TZ17 ye T gamsii VG47 ise sirasiyla %53,13 ye % 49,36 oranmda etkili olurken, %37,06 ile T viride VG18 ye %26,89 ile G.roseum L041 en az etkili bulunmustur. Kimyasal preparatlar ise %73,12 ye %96,38 gibi yiiksek oranda yumru uzerindeki sklerotlann olusumunu engelledigi belirlenmistir. TARTISMA R. solani'nin patateste yaptigi enfeksiyonlar yumruda kalite ye verim kayiplarina neden olmaktadir. Ozellikle hasta yumrular uzerinde olusan sklerotlar, dilnyanin bir cok yoresinde sertifikalt tohumluk yumrular uzerinde de bulunmaktadir. Hastaligin yayilmasinda primer enfeksiyon kaynaginin bu oldugu diistintilmektedir (Weinhold ye Bowman, 1982). Tohum kokenli inokulumun elimine edilmesi, tarlada yumru Oust= zamamnda olmastm ye pazar degeri yilksek, temiz ye buyuk yumrularin elde edilmesini saglayacaktir. Bu hastaligm mucadelesinde, toprakta inokulumun azaltilmasma yonelik ekim nobeti basta olmak iizere bazi kalttirel onlemler onerilmektedir. Bunun yaninda illkemizde son donemlerde yumruya uygulanan kimyasal preparatlar ruhsatlandinlmistir. Ancak toprakta inokulumun yogun olmasi durumunda ilaclann da hastaligt yeterince basks altma alamayacagi bildirilmistir (Hall ye ark., 2000). Bu calismada kullanilan ye bu hastaliga karst ruhsatlandinlmis iki kimyasal preparatm %70,0'lerin uzerinde etki gostererek patateste tohum kokenli inokulumu olu turan patoj en sklerotlanrun canliligi tizerine etkili oldugu saptanmistir. Bu durum diger bazi calismalarla da dogrulanmaktadir (Hide ye Cayley, 1982; Jager ye ark., 1996; Hall ye ark., 2000). Ancak, kimyasal preparatlar tiretim alanlarinda tohum kokenli inokulumu yok edebildigi halde, toprak kokenli inokulumla mucadelede yetersiz kalmaktadir. Ozellikle topraktaki inokulum rant= cok yuksek oldugu durumlara kimyasallarin etkisi daha dastik kalabilmektedir (Jager ve Velvis, 1985; Hide ye Read, 1991; Tsror ye Peretz-Alon, 2005). ctinkti patatesin kok bogazmda, stolonlarda ye yumru uzerindeki sklerot olusumu genellikle bitki gelisiminin gec donemlerinde meydana gelmektedir. 35

8 ANADOLU 21 (2) 2011 Yumrulara uygulanan kimyasal ilaclann bu donemlere kadar etkili olmasi beklenemez; oysa Trichoderma ye Gliocladium tilrleri ba ta olmak tizere biyolojik miicadelede kullanilacak antagonist organizmalann, patates yeti tirme sezonu boyunca bitkinin govde, kok ve stolonlannda kolonize olma ye geli ebilme yeteneginden dolayi tohum kokenli inokulumla birlikte toprak kokenli inokulumun meydana getirdigi hastaliklarla mucadelede kimyasal preparatlara gore onemli bir avantaj saglayabilecegi kanisma vanlmi tir. Nitekim bu cali mada laboratuvar ko ullannda hastahkli yumrulardaki sklerotlara kar i kullanilan antagonistlerden bazilannin %75 oraninda etki gostermi olmasi onemlidir. Yine saksi cali malannda %50'nin ilzerinde etki gosteren Tricoderma tiirlerinin olmasi, Bu ba arili antagonistik izolatlarin ileride doga ko ullannda bula ik tarlalarda da denenmesi halinde toprak kokenli inokulumun neden oldugu hastaliklara kar i da onemli oranda ba an saglayabilecegi dif iintilmektedir. Bu cali mada laboratuvar ko ullanndaki antagonistlerin etkisi ile serada saksi denemelerindeki antagonistlerin etkisi birbirinden farkh sonuclar vermi tir. Antagonistlerin sera cali masindaki etkisi laboratuvar calignasina gore daha diisiik bulunmustur. Ornegin G. roseum L041 izolati, in vitro ko ullana %50 dolayinda etki gosterirken, saksi cali malannda bu etki %26'ya kadar dil mii ttir. Bu durum laboratuvarda antagonist uygulamalannin, onlann geli imine uygun sicaklikta (22-24 C) ye patojen ile bir sure direkt temaslanni saglayacak ekilde yapilmi olmasindan kaynaklanmi olabilir; sera ko ullannda yuriitillen calignada ise bawl duzeyinin daha dii tik olabilecegi belirlenmi tir. ciinkii dogal ortamda patojen ile antagonistlerin etkile imini etkileyen ye kontrol edilemeyen bir cok faktor (sicaklik, nem, topragin fiziksel ye kimyasal ozellikleri vb.) vardir. Bununla birlikte laboratuvarda ayin ko ullarda denenmi antagonistler arasinda, yumrulardaki sklerotlann cimlenmesini engellemede farkhhk olumasi; ornegin 7'. viride VG18, T gamsii VG47 ye T. strigosum L043'un %75 oraninda etki gi5sterirken T inhamatum PT12'un etkisiz kalmasi, yine saksi denemelerinde T asperellum TZ17 ye T. virens OT19'tin %50'nin uzerinde etkili olmasi ye T strigosum L043 ile T gamsii VG47'nin %50'ye yakin etki gostermi olmasi, bu cali mada denenen Trichoderma tiirlerinin sklerot cimlenmesini engellemede farkh potansiyele sahip olduklanni gostermektedir. GUntimilzde ytiriltillen cali malarda, bir cok antagonistin patateste R. solani'ye kar i ba an saglayacak kapasitede oldugu ortaya konulmu tur (Beagle-Ristaino ye Papavizas, 1985; Wicks ye ark., 1995; Tsror ye ark., 2001). Fakat uygulamalann ba an dereceleri arasinda farklar bulundugu; bazi uygulamalann hastaligi onlemede yeterince etki gosteremedigi de belirtilmektedir (Hall ye ark., 2000; Brewer ye Larkin, 2005). Beagle-Ristaino ye Papavizas (1985), tarafindan yapilan bir cali mada, patateste R. solani'nin kontroliinde bazi fungal antagonistlerin etkinliligi sera ye tarla denemeleriyle degerlendirilmi tir. T viride (T-1- R9)'nin fermente edilmi biomass (FB) ye G. virens (GI-21), ekimden Once R. solani sklerotlanyla bula ik patates yumrulanna toz formulasyonunda uygulanmi tir. Tarlada hastalik oraninin sirasiyla %50 ye %55 oranmda azaldigini, yumru parcalanndan alman sklerotlann canhhgmm antagonistler tarafindan %50 ye %89 oraninda azaltildigi bildirilmi tir. Bu cali mada T croceum, T gamsii, T neokoningii, T strigosum ve T tomentosum patates yumrulan iizerindeki R. solani sklerotlanna kar i etkileri ilk kez ele almmi ve farkh oranlarda etkililik gosterdigi ilk kez ortaya konmu tur. Yine bu caligna ile patateste tohumluk kokenli R. solani inokulumuna kar i T. asperellum, T. atroviride, T croceum, T. gamsii, T inhamatum, T. neokoningii, T. spirale T strigosum ye T tomentosum TUrkiye'de ilk kez incelenmi tir. Bu cali mada etkinligi ara tinlan antagonistlerden T. gamsii VG 47 nolu izolat, 2006 yilinda Van Gni ceyresinden alman topraklardan izole edilmi ye R. solani'nin hiperparaziti oldugu laboratuvar 36

9 M. H. AYDIN, G. TURHAN ye M. E. GORE: PATATES YUMRULARINDA Rhizoctonia solani Kiihn SKLEROTLARININ CANLILIGI VE OLUSUMU GZERINE BAZI ANTAGONISTLERIN ETKINLIGININ BELIRLENMESI testleriyle belirlendikten sonra tanisi 2007'de Systematic Botany ye Mycology Laboratory, Beltsville (Amerika Devletleri) Prof. Dr. Gary Samuels tarafindan yapilmitir (Aydin ye Turban, 2009). Bu turun, yeni bir tar olarak 2006 yilmda dtinya literatiktine girmesi (Jaklitsch ye ark., 2006) ye bu calimada R. solani'nin etkili antagonistlerden biri olarak bulunmasi da calimamizin 8nemli bir yeniligi olarak LITERATUR LISTESI Anonymous.,1999, Tohumluk Standartlan ye Uygulama Esaslan, Koruma kontrol Genet Mudurlugu, Ankara. Aydin, M.H ye G. Turhan Rhizoctonia solani'nin Fungal Antagonistlerinin Belirlenmesi Uzerinde Arastirmalar. Anadolu, 19 (2): Aydin, M.H.,2008. Patates Yetistiriciliginde Sorun Olan Rhizoctonia solani'nin Biyolojik Savasimi ye Bunun Kimyasal Savasla Entegrasyonu. Doktora Tezi. Ege Universitesi, Fen Bilimleri Enstittisti. Bitki Koruma Ana Bilim Dail Bornova- Izmir. Banville, J.B., E.C. Carling and B.E. Otrysko Rhizoctonia Diseases on Potato. pp , in Rhizoctonia Species: Taxonomy, Molecular biology, Ecology, Pathology and Disease Control, Edited by. B. Sneh., S. Jabaji-Hare., S. Neate and G. Dijst. Kluwer Academic Publishers, London. Beagle-Ristaino, J.E and G.C. Papavizas Biological control of Rhizoctonia stem canker and black scurf of potato, Phytopathology 75: Boosalis, M.G. and A.L. Scharen Methods for microscopic detection of Aphaanomyces euteiches and Rhizoctonia solani and for isolation of Rhizoctonia solani associated with plant debris, Phytopathology, 49: Brewer, M.T. and R.P.Larkin Efficacy of several potential biocontrol organisms against Rhizoctonia solani on potato, Crop Protection, 24: Carling, D.E., R.H. Leiner and P.C. Westphale Symptoms, signs and yield reduction associated with Rhizoctonia disease of potato induced by tuberborne inoculum of Rhizoctonia solani AG 3. Am. Potato J. 66: Carling, D.E., S. Kuninage and K.A. Brainard Hyphal anastomosis reactions, rdna internal transcribed spacer sequences and virulence levels among subsets of Rhizoctonia solani anastomosis group 2 (AG2) and AG -BI. Phytopathology, 92: Demirci, E. ye C. Eken Patateste Rhizoctoni solani Ktihn'nin topraktan ye yumrudan kaynaklanan Hall, Hide inokulumunun hastalik siddetine etkisi, Turkiye VII. Fitopatoloji Kongresi. Adana. s B., K. Davies. and T. Wicks Biological and chemical control of Rhizoctonia, www. sardi.sa.gov.au /pages/ horticulture/ pathology. G. A. and G.R. Cayley Chemical techniques for control of stem canker and black scurf (Rhizoctonia solani) disease of potatoes. Annals of Applied Biology, 100: Hide G. A. and P.J. Read Effect of rotation length, fungicide treatment of seed tubers and nematicide on diseases and the quality of potato tubers, Annals of Applied Biology, 119: Jaklitsch, W.M., G.J. Samuels, S.L Dodd, B.S. Lu and I.S. Druzhinina Hypocrea rufa/trichoderma viride: a reassessment, and description of five closely related species with and without warted conidia, Stud Mycol. 56: Jager, V. and H. Velvis Biological control of Rhizoctonia solani on potatoes by antagonists. 4. Inoculation of seed tubers with Verticillium biguttatum and other antagonists in field experiments. Netherlands Journal of Plant Pathology. 91: Jeger, M.J., G.A. Hide, P.H.J..F van den Boogert, A.J. Termorshuizen, P. van Baarlen Pathology and control of soil-borne fungal pathogens of potato. Potato Research, 39: Lewis, J.A., Fravel, R.D. Lumsden and B.S. Shasha Application of biocontrol fungi in granular formations of pregelatinized starch-flour to control damping-off diseases caused by Rhizoctonia solani, Biol. Control 5: Lewis, J.A.and R.P. Larkin Extruded granular formulation with biomass of biocontrol Gliocladium virens and Trichoderma spp. to reduce damping-off of eggplant caused by Rhizoctonia solani and saprophytic growth of the pathogen in soil-less mix. Biocontrol Sci. Technol. 7: Lewis, J.A., R.P. Larkin and D.L. Rogers A formulation of Trichoderma and Gliocladium to reduce damping-off by Rhizoctonia solani and saprophytic growth of pathogen in soilless mix, Plant Dis, 82: Little G., R. Marquinez and L.R. Cooke The response of twelve potato cultivars to infection with Rhizoctonia solani. Tests of Agrochemicals and Culivars 9, Ann. Appl. Biol. 112: Read, P.J., G.A. Hide, J.P. Firmager and S.M. Hall Growth and yield of potatoes as affected by severity of stem canker (Rhizoctonia solani), Potato Res. 32:9-15. Sneh, B., Non pathogenic Isolates of Rhizoctonia spp. (np-r) and their role in biological Control, p, 37

10 ANADOLU 21 (2) 2011 in Rhizoctonia Species: Taxonomy, Molecular biology, Ecology, Pathology and Disease Control, Edited by. B. Sneh., S. Jabaji-Hare., S. Neate and G. Dijst. Kluwer Academic Publishers, London. Trillas, M.I., C.E. Cotxarrera, O.J.Borrero and C. Aviles Composts from agricultural waste and the Trichoderma asperellum strain T-34 suppress Rhizoctonia solani in cucumber seedlings, Biol. Control 39: Tsror, L., R. Barak and B. Sneh., Biological control of black scurf on potato under organic management, Crop Protection, 20 (2): Tsror, L. and I. Peretz-Alon The Influence of the Inoculum Source of Rhizoctonia solani on development of black scurf on potato. Journal of Phytopathology, 153: Weinhold, A.R. and T. Bowman Rhizoctonia disease of potato. Effect on yield and control by seed tuber treatment, Plant Dis. 66: Wicks, T.J., B. Morgan and B. Hall Chemical and biological control of Rhizoctonia solani on potato seed tubers, Australian Journal of Experimental Agriculture, 35: Wicks, T.J., B. Morganand, B.Hall Influence of soil fumigation and seed tuber treatments on the control of Rhizoctonia solani on potatoes, Aust. J. Exp. Ag. 36: