olumlu etkilemiş ve Nisan ayında her iki sektörde de istihdam artışı sağlanmıştır.

Transkript

1 NİSAN / APRIL 2017

2

3

4 SAMEKS 2017 yılı Nisan ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi, bir önceki aya göre 3,2 puan artarak 53,6 değerine yükselmiş ve ekonomik aktivitedeki canlılığın sürdüğüne işaret etmiştir. Endekste gözlenen bu artışta, sanayi ve hizmet sektörlerinin 4,6 şar puan artarak sırasıyla 55,8 ve 54,7 puana yükselmesi etkili olmuştur. Sanayi sektöründe yeni siparişlerin artışı üretimi olumlu etkilerken; hizmet sektöründe girdi alımlarındaki artışın sürmesi, iş hacminde gözlenen ivmelenmede oldukça etkili olmuştur. Sanayi sektöründe üretimin, hizmet sektöründe ise iş hacminin artışı işgücü piyasalarını olumlu etkilemiş ve Nisan ayında her iki sektörde de istihdam artışı sağlanmıştır. Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi nin 53,6 puanlık değeri 2017 yılı Nisan ayına ilişkin ekonomik aktivitenin canlılığına işaret ederken, Şubat ayında başlayan olumlu görünüm sürmüştür. 1. Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SA- MEKS Sanayi Endeksi, 2017 yılı Nisan ayında, bir önceki aya göre 4,6 puan artarak 55,8 seviyesine yükselmiştir. Üretim (4,1 puan), Yeni Sipariş (5,0 puan) ve İstihdam (4,8 puan) alt endekslerinde gözlenen artışlar, sanayi sektörünün hızlanmasında belirleyici olmuştur. 4

5 PUMAX In April 2017 seasonally adjusted PUMAX Composite Index, compare to one previous month with 3.2 point increase risen up to 53.6 value and pointed to the ongoing vitality in economic activity. In that increase on index, industrial and service sectors each of them with 4.6 point rise respectively 55.8 and 54.7 score increases were affective. In the industrial sector vitalization in the new orders while positively influencing production; in service industry sustainability in inputs purchases impressed the vitalization in the business volume acceleration. Increase of production in industrial sector and increase of business volume in service sector, reinforced labour markets and in April in both sector employment increases were accomplished. In The 53.6 point-value of the seasonally adjusted PUMAX Composite Index demonstrates the vitality of economic activities in April 2017, which perpetuates the positive outlook started in February. 1. PUMAX Industry Sector Index Seasonally adjusted PUMAX Industry Index rose by 4.6 point in April 2017 compared to the previous month and reached 55.8 points. The increases observed in the sub-indexes of Production (4.1 point), New Orders (5.0 point) and Employment (4.8 point) were decisive in the momentum gained in the industry sector. In April proliferations witnessed in the new orders rapidly enhanced productions and in due 5

6 Nisan ayında firmaların yeni siparişlerinde gözlenen artışlar üretimi hızlı bir şekilde artırmış ve böylece sektöre ait istihdamda 6 aydır süregelen kayıplar bu dönemde sona ermiştir. Önceki aya göre ivme kaybetmesine rağmen girdi alımlarında artış sürmüş ve nihai mal stoku artış kaydetmiştir. Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Endeksi, yılın ilk çeyreğindeki olumlu görünümünü Nisan ayında da sürdürmüş ve 55,8 puanlık değeriyle sektördeki canlılığa işaret etmiştir. c. Satın Alım Sanayi sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 0,6 puan azalarak 59,4 seviyesine gerilemiştir. Önceki aya göre cüzi bir miktar ivme kaybı gözlenmiş olmasına karşın, girdi alımlarındaki canlılık Nisan ayında da devam etmiştir. a. Üretim Sanayi sektörüne ait Üretim alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 4,1 puan artarak 55,6 seviyesine yükselmiştir. Üretiminde gözlenen bu artışta yeni siparişlerde gözlenen ivmelenme önemli bir rol oynamıştır. d. Nihai Mal Stoku Sanayi sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 3,2 puan artarak 52,5 seviyesine yükselmiştir. Sektöre ilişkin girdi alımlarındaki canlılığın sürmesi, bu dönemde nihai mal stokunun artmasına neden olmuştur. b. Yeni Sipariş Sanayi sektörüne ait Yeni Sipariş alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 5,0 puan artarak 55,0 seviyesine yükselmiştir. Yeni Siparişlerde gözlenen bu artış, sanayi sektörüne ilişkin pozitif görünümün önümüzdeki dönemde de süreceğine işaret etmektedir. e. Tedarikçilerin Teslimat Süresi Sanayi sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 5,6 puan artarak 53,8 seviyesine yüksel- 6

7 course, in the sector employment losses kept on for 6 months ended up in that period. Compare to the one previous period despite the deregulation in the acceleration inputs purchases increases continued, which led to an increase in final goods inventories. Therefore, seasonally adjusted PUMAX Industry Index maintained its positive outlook observed in the first quarter of the year also in April and pointed to the sectoral vitality with a value of 55.8 points. c. Purchasing The Purchasing sub-index of the industry sector declined by 0.6 points in April compared to the previous month to reach 59.4 points. According to previous month despite the witnessed negligible slow down, vivid composition in inputs purchases efforts also preserved in April. a. Production The Production sub-index of the industry sector rose by 4.1 points in April compared to the previous month to reach 55.6 points. With that increase in production acceleration in the new orders played an important role. d. Final Good Inventory The Final Good Inventory sub-index of the industry sector rose by 3.2 points to 52.5 level in April compared to the previous month. Progressive inputs purchases efforts led to the enhancement of final goods procurements in that period. b. New Orders The New Orders sub-index of the industry sector rose by 5.0 points in April compared to the previous month to reach 55.0 points. The increase in new orders indicates that positive outlook of industry sector will also continue in the next periods. e. Suppliers Delivery Time The Suppliers Delivery Time sub-index of the industry sector rose by 5.6 points to 53.8 level in April compared to the previous month. In 7

8 miştir. Nisan ayında firmaların %83 ü teslimat sürelerinde önemli bir değişim olmadığını ifade etmiştir. f. İstihdam Sanayi sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 4,8 puan artarak 54,4 seviyesine yükselmiştir. Yeni siparişler ve girdi alımlarının artışıyla hızlanan üretim, bu dönemde sektöre yönelik istihdam artışını olumlu etkilemiştir. 2. Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SA- MEKS Hizmet Endeksi; 2016 yılı Nisan ayında, bir önceki aya göre 4,6 puan artarak 54,7 değerine yükselmiştir. İş Hacmi (4,9 puan), Satın Alım (4,4 puan), ve İstihdam (2,9 puan) alt endekslerinde gerçekleşen artışlar, hizmet sektöründe gözlenen hızlanmanın en önemli belirleyicileri olmuştur. Girdi alımlarında gözlenen olumlu görünüm Nisan ayında da devam etmiş ve böylece sektöre ait iş hacmi kaydetmiştir. Bununla birlikte; girdi alımlarının iş hacminden daha hızlı artması, nihai mal stokunda da artışlar görülmesine neden olmuştur. Sektöre ilişkin istihdam ise iş hacmindeki ivmelenmeden olumlu etkilenerek artışa geçmiştir. Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Endeksi nin 2017 yılı Nisan ayında 54,7 puana yükselerek sektöre yönelik olumlu görünümün sürdüğüne işaret etmektedir. a. İş Hacmi Hizmet sektörüne ait İş Hacmi alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 4,9 puan artarak 52,7 seviyesine yükselmiştir. Girdi alımlarındaki olumlu görünümün sürmesi, sektöre yönelik iş hacminin artışına destek vermektedir. b. Satın Alım Hizmet sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 4,4 puan artarak 61,7 seviyesine yükselmiştir. Böylece girdi alımlarındaki artış trendi 8. ayına ulaşırken, 61,7 puanlık bu seviye son 15 ayın en yükseği olmuştur. c. Nihai Mal Stoku Hizmet sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 3,4 8

9 April 83% of the enterprises expressed none of any significant variation in delivery time periods. f. Employment The Employment sub-index of the industry sector rose by 4.8 points to reach 54.4 points in April compared to the previous month. Production accelerated in association with new orders and inputs purchases attempts, in that period contributed to sector related employment increases in that period. 2. PUMAX Services Sector Index Seasonally adjusted PUMAX Service Index rose by 4.6 point in April 2017 compared to the previous month and reached 54.7 points. The increases observed in the sub-indexes of Business Volume (4.9 point), Purchasing (4.4 point) and Employment (2.9 point) were decisive in the momentum gained in the service sector. Positive outlook witnessed in the inputs purchases also continued in April and consequently, sector associated business volume gained proliferation. Additionally; faster precipitation in inputs purchases activities over business volume associated with improvements in final goods inventories. Employment in the industry increased due to precipitation in business volume. Therefore, seasonally adjusted PUMAX Service Index in the year 2017 April matching to 54.7 point proves the presentation of positive approach of the sector. a. Business Volume The Business Volume sub-index of the services sector rose by 4.9 points to 52.7 level in April compared to the previous month. Sustainable development in the inputs purchases supports the business volume increase in the sector. b. Purchasing The Purchasing sub-index of the services sector rose by 4.4 points to 61.7 level in April compared to the previous month. In due course, sophistication trend in the inputs purchases, while reaching to its 8th month, corresponding to 61.7 point represented the highest value in the last 15 months. c. Final Good Inventory The Final Good Inventory sub-index of the services sector rose by 3.4 points to 52.3 level in April compared to the previous month. Rapid 9

10 puan artarak 52,3 seviyesine yükselmiştir. Girdi alımlarının iş hacminden hızlı bir şekilde artması, bu dönemde nihai mal stokunun artmasına neden olmuştur. d. Tedarikçilerin Teslimat Süresi Hizmet sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 6,1 puan artarak 53,9 seviyesine yükselmiştir. Nisan ayında katılımcıların %82 si teslimat sürelerinde önemli bir değişim olmadığını ifade etmiştir. e. İstihdam Hizmet sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Nisan ayında bir önceki aya göre 2,9 puan artarak 52,7 seviyesine yükselmiştir. Bu dönemde girdi alımları ve iş hacminde gözlenen artışlar, sektöre yönelik istihdama olumlu yansımıştır. YORUM: 2017 yılının ilk ayında 46,4 puanda kalarak ekonomideki durgunluğa işaret eden SAMEKS Bileşik Endeksi, Şubat ve Mart aylarında yeniden artışa geçerek 1. çeyreği 50 referans değerinin üzerinde tamamlamıştı. Endeksteki artış eğilimi Nisan ayında da sürmüş ve Bileşik Endeks in 53,6 puanlık değeri, reel sektördeki canlılığın sürdüğüne işaret etmiştir. Nisan ayı içerisinde açıklanan resmi veriler de Türkiye ekonomisinde toparlanma sürecinin hızlandığına işaret etmektedir. TÜİK tarafından açıklanan Sektörel Güven Endeksi verileri, piyasaların hizmet ve perakende sektörlerine olan güvenlerinde artış olduğunu göstermiştir. TCMB tarafından açıklanan Reel Kesim Güven Endeksi nin 2,3 puan artarak 111,2 puana yükselmesi ve İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranının %78,8 ile Ağustos 2008 döneminden sonra en yüksek seviyesine ulaşması, SAMEKS in Nisan ayındaki pozitif görünümünü teyit etmektedir. SAMEKS in hem sanayi hem de hizmet sektöründe istihdam artışına işaret etmesi, Şubat ayında başlatılan İstihdam Seferberliği kampanyasının etkilerinin reel sektörde hissedilmeye başlandığını göstermiştir. Bu bağlamda SAMEKS teki artış eğiliminin önümüzdeki dönemde de süreceğini tahmin ediyoruz. 10

11 elevations in inputs purchases higher than the business figure led to the increase in final goods inventories in that period. d. Suppliers Delivery Time The Suppliers Delivery Time sub-index of the industry sector rose by 6.1 points to 53.9 level in April compared to the previous month. In April, 82% of the participants stated out none of any crucial change in delivery time periods. e. Employment The Employment sub-index of the services sector rose by 2.9 points to 52.7 level in April compared to the previous month. In that era, inputs purchases and business volume increases impacted the sector employment in expected manner. COMMENT: In the first month in 2017, remaining at 46.4 points pointing out a stagnant economic outlook PUMAX Composite Index, in February and March again with a new shift final the 1. quarter over 50 reference ratio. Proliferation predisposition in the index also preserved in April and Composite Index value corresponding to 53.6 point proved the sustainability in real sector. Official data declared in April also points out a precipitation of a progression in Turkish economy. TÜİK associated announced Industrial Confidence Index data, submitted the fact that markets trust considering service and retail industries have been strengthened. Declared by TCMB Real Sector Confidence Index with 2.3 point increase generating an elevation up to point and Manufacture Industry Capacity Use Proportion in 78.8% reaching to its utmost figure after August 2008, verifies the positive outlook of PUMAX in April. SAMEKS representing both industrial and service industry associated employment increase proved the fact that in February launched Employment Mobilization campaign impacts begun to have been perceived in real sector. In that respect, improvement inclination in PUMAX is also anticipated to progress in prospective period. 11

12 VERİ DERLEME VE HESAPLAMALAR SAMEKS kapsamında aylık olmak üzere sanayi ve hizmet sektörleri için iki ayrı anket formu düzenlenmiştir. Sanayi ve imalat sektörü anketi 6; hizmet sektörü anketi ise 5 sorudan oluşmaktadır. Sanayi ve imalat sektörü anketi, üretim, yeni sipariş, satın alınan hammadde, stoklar, teslimat süresi ve çalışan sayısına ilişkin değerlendirmeleri içermektedir. Hizmet sektörü anketi ise iş hacmi, satın alım, stoklar, teslimat süresi ve çalışan sayısına ilişkin değerlendirmeleri kapsamaktadır. Endekse kaynak olan anketler, her ayın sinde belirlenen örnek grubunun satın alma müdürlerinin profesyonel çağrı merkezince telefonla aranmasıyla hayata geçirilir. SAMEKS endeksini oluşturan ham veriler, bu kapsamda düzenlenen ankete katılan işyerleri satın alma müdürlerinin sorulan sorulara verdiği, içinde bulunulan aya dair arttı/azaldı/ değişmedi cevaplarından oluşmaktadır. Örneklem büyüklüğü hizmet ve sanayi sektörlerinin ekonomideki ağırlıklarını da yansıtan bir karışımdaki 500 ü aşkın şirketten oluşmaktadır. Bu veriler daha sonra şirketin sağlığının farklı yönlerini ölçen aylık alt endekslerin oluşumunda kullanılmaktadır. Alt endekslerin her biri, soruya arttı cevabı verenlerin yüzdesiyle değişmedi cevabı verenlerin yüzdesinin yarısının toplamı ile oluşan 0 ile 100 arasındaki yayılım değerleridir. Örneğin arttı ve azaldı diyenlerin sayısı eşitse, bu yayılım değeri 50 olacaktır. Bu hesaplama, göstergelerin aynı yönlü olmaları için, tedarik teslim süreleri endeksi hesaplanırken azaldı diyenlerin yüzdesi ile yapılmaktadır. Bu alt endekslerin her biri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından da kullanılan iş günü etkilerinden arındırma yöntemiyle düzeltilmiştir. Bu değerlerde 50 nin üzerinde bir okuma son ayda bir gelişim ve iyiye gidiş, 50 altındaki değerler ise durumda kötü yönde bir hareket olarak algılanır. SAMEKS sanayi ve hizmet endeksleri, kendileri ile ilgili alt endekslerin belli bir yüzdeye göre ağırlıklandırılması ile oluşturulmuştur. Bu ağırlıklar, alanında uzman akademisyenlerin profesyonel satın alma müdürleri ile yaptıkları odak grubu çalışmaları ve her bir göstergenin şirket sağlığı için önemini ölçen anketler sonucu karar verilmiş; kullanım kolaylığı için yuvarlatılmış değerler belirlenmiştir. SAMEKS Bileşik Endeksi ise, hizmet ve sanayi endekslerinin her bir sektörün Türkiye Gayri Safi Milli Hasılası (GSMH) içindeki göreceli ağırlıklarına göre alınan ortalaması ile belirlenmiştir. Bu değerler GSMH toplamından tarım sektörünün çıkarılmasından sonra hizmet ve sanayi sektörlerinin ekonominin geri kalanındaki ağırlıklarıdır. 12

13 DATA COMPILATION AND CALCULATION Two separate questionnaires were prepared monthly for the industry and services sectors by PUMAX. The Industry and manufacturing sector survey includes 6 questions whereas the services sector survey consists of 5 questions. The industry and manufacturing sector survey includes an assessment of production, new orders, purchased raw materials, inventories, delivery times and the number of employees. The services sector survey covers business volume, purchases, inventories, delivery times and the number of employees. Surveys that contribute to the Index are conducted through the phone conversations on 20 th 21 st and 22 nd day of each month between the call centers and purchasing managers chosen for the sample group. Raw data that make up the PUMAX index are, in this context, based on the answers of increased/decreased/steady given by the surveyed purchasing managers of from different companies. Sample size consists of a mixture of over 500 companies reflecting the weight of services and industry sectors in the economy. These data are later used when forming monthly sub-indexes which measure different aspects of a company s health. Each sub-index is the spread value between reached by adding half the percentage of those who answers the question as increased and steady. For instance, such a spread value would be 50 if those who replied increased would be equal to those who replied decreased. This calculation is conducted with the percentage of those who reply decreased in supply delivery time index calculation so that indicators are in the same direction. Each sub-index was adjusted with a method, also applied by the Central Bank of the Republic of Turkey, to remove working day effects. A value of over 50 means an improvement and upturn in the past month whereas one below 50 indicates a negative change. PUMAX industry and services indices were created by weighting of relevant sub-indices pursuant to a certain percentage. Ratios were decided as a result of focus group studies conducted by specialist academics with professional purchasing managers and surveys which measure the importance of each indicator for the health of a company. Values were rounded for ease of use. PUMAX Composite Index, on the other hand, was determined with the average of relative weights of the services and industry indices in the Gross National Product (GNP). These values refer to the weight of the services and industry sectors in the rest of the economy after exclusion of the agricultural sector from the total GNP. 13

14 DÜNYA EKONOMİSİ 2017 Nisan ayında küresel jeopolitik risklerin artış göstermesi, bu dönemde piyasaların dalgalı bir seyir izlemesine neden olmuştur. ABD ve Rusya dan gelen Suriye meselesine yönelik açıklamaların yanı sıra Kuzey Kore ile ABD arasında tırmanan gerilim, küresel piyasalarda risk ortamının belirginleşmesine neden olmuştur. Küresel ölçekte artış kaydeden jeopolitik kaygıların Nisan ayında petrol fiyatlarının artışı yönünde baskı oluşturduğu görülmektedir. 1 Nisan itibariyle 52,83 dolar seviyesinde işlem gören Brent petrolün varil fiyatı ay ortasında 56,23 dolara kadar yükselmiştir. ABD ekonomisi 2016 yılının son çeyreğinde piyasa beklentilerini aşarak %2,1 oranında büyürken; enflasyon ve istihdam verileri de ekonomideki olumlu görünümün sürdüğüne işaret etmektedir. Tüketici fiyatları Mart 2017 döneminde yıllık bazda %2,4 artış kaydederken, işsizlik oranının %4,5 ile son 10 yılın en düşük seviyesine gerilediği görülmüştür. Çin ekonomisinde ise 2017 yılının ilk çeyreğine ilişkin büyüme oranları beklentileri aşarak olumlu bir görünüm sunmuştur. Bu dönemde %6,9 büyüyen Çin ekonomisi, %6,5 seviyesindeki yıllık büyüme hedefi için umut vadederken; Mart ayında beklentilerin üzerinde gerçekleşen dış ticaret fazlası ve son 5 yılın en yüksek seviyesine yükselen imalat PMI endeksi de ekonomiye ilişkin pozitif bir tablo ortaya koymuştur. Avro Bölgesi nde ise Mart ayına ilişkin yıllık bazlı tüketici fiyatlarının piyasa beklentilerinin gerisinde kalarak %1,5 seviyesinde artış kaydetmesi ve tüketici güveninde gözlenen gerileme, ekonomik aktivitedeki toparlanma sürecinin nispeten yavaşladığına işaret etmiştir. Özetle; 2017 yılı Nisan ayında gelişmiş ekonomilerde ılımlı büyüme sürecinin devam ettiği gözlenirken, mevcut ekonomik büyümeyi desteklemek amacıyla düşük faiz ortamına devam edileceği tahmin edilmektedir. TÜRKİYE EKONOMİSİ Türkiye ekonomisi 2016 yılının son çeyreğinde %3,5 ile beklentilerin oldukça üzerinde büyüme kaydetmiştir. Geçtiğimiz dönemde %4,5 olarak açıklanan ikinci çeyrek büyüme oranı %5,3 e, %1,8 küçülme olarak açıklanan üçüncü çeyrek oranı ise %1,3 küçülme olarak revize edilmiştir. Böylece Türkiye ekonomisi 2016 yılı genelinde %2,9 oranında büyümüştür. Yılın son çeyreğinde %5,7 oranında artış kaydeden hanehalkı tüketimi, bu dönemde sağlanan büyümenin en önemli çekici unsuru olmuştur. Yılın ilk 3 çeyreğinde sırasıyla %10,5, %14,4 ve %5,6 artış kaydeden devlet harcamaları; son çeyrekte yavaşlayarak %0,8 oranında artabilmiştir. Bu ivme kaybına rağmen iç tüketim 2016 yılının son çeyreğinde de büyümenin lokomotifi olma özelliğini sürdürmüştür. Toplam yatırımlarda ise ılımlı artış devam etmiştir yılını iyi bir başlangıç yapan yatırımlar, devam eden süreçte kademeli olarak hız kaybetmiş ve 15 Temmuz darbe girişimi sonrası belirgin bir ivme kaybına uğramıştı. Yılın son çeyreğinde ise yatırımlarda nispi bir toparlanma görülmüş ve %2,0 oranında artış kaydedilmiştir. Böylece yıl genelinde toplam yatırımlardaki artış oranı %3,0 olmuştur. İhracatta son çeyrekte gözlenen nispi toparlanmaya rağmen, net dış talebin 2016 yılında ekonomik büyümeye katkısı negatif olmuştur. 14

15 WORLD ECONOMY The increasing global geopolitical risks in April 2017 have caused markets in this period to follow a fluctuating course. In addition to the statements coming from the USA and Russia with regard to the conflict in Syria, the increasing tension between North Korea and the USA has paved the way for crystallization of risks in the global markets. Recording an evident increase in global scale, the geopolitical concerns have been observed to create pressure on oil prices to increase in April. Traded at the level of USD as of April 1, the Brent oil s price per barrel has increased to USD in the mid-month. Going beyond the market expectations in the last quarter of 2016, the US economy has grown by 2.1%; while the inflation and employment data points out to the continued positive outlook in the economy, as well. It has been observed that the consumer prices have recorded 2.4% increase in March 2017 on annual basis; while the unemployment rate has regressed to its lowest level in the last decade to 4.5%. In the Chinese economy, on the other hand, the growth rate in the first quarter of 2017 has presented a positive outlook by exceeding all expectations. Growing by 6.9% in this period, the Chinese economy looks promising for its targeted 6.5% annual growth; the foreign trade surplus exceeding expectations in March as well as the manufacturing PMI index rising to its highest level in the last 5 years also put forward a positive outlook for the economy. In the Eurozone, on the other hand, 1.5%-increase in annual consumer prices that resulted in falling behind the market expectations in March, as well as the decline in consumer confidence indicates a relative slowdown in the process of recovery in economic activities. In sum, while it is observed that the moderate growth in advanced economies continues in April 2017; the low interest rates are anticipated to continue for the purpose of supporting the current economic growth. TURKISH ECONOMY The Turkish economy has recorded a growth rate - 3.5% - in the last quarter of 2016 that is way beyond the expectations. Announced as 4.5% in the previous period, the second quarter growth rate is revised as 5.3%; while the third quarter growth rate announced to downsize to 1.8% is revised to shrink by 1.3%. Therefore, the Turkish economy grew by 2.9% throughout the year Recording an increase by 5.7% in the last quarter of the year, household consumption has been the most important attractor of growth during this period. Recording increases by 10.5%, 14.4% and 5.6% respectively in the first three quarters of the year, government expenditures have decelerated, increasing only by 0.8% in the last quarter. Despite this loss in momentum, domestic consumption continued to be the locomotive of growth in the last quarter of On the other hand, the moderate increasing trend continued in total investments. Making a good start in 2016, investments decelerated in the rest of the year and evidently lost momentum after the attempted coup in July 15. In the last quarter of the year, on the other hand, a relative recovery was observed in investments and a 2.0% increase was recorded. Thereby, the increase rate in total investments throughout the year was 3.0%. 15

16 İktisadi faaliyet kollarına göre ise; 2016 yılının tarım sektörü açısından iyi bir yıl olmadığı, sanayi ve inşaat sektörü açısından ise olumlu bir tablonun ortaya çıktığı görülmektedir. Tarım sektörünün toplam katma değeri 2016 yılında %4,1 oranında azalırken, 2016 yılının son çeyreğinde sanayi sektörü yıllık bazda % 5 oranında genişleyerek büyümeye 1 puan katkı sağlamıştır. Bu gelişmede imalat sanayindeki toparlanma belirleyici olmuştur. Özetle; Türkiye ekonomisi 2016 yılının son çeyreğinde ve 2016 yılı genelinde iç talep kaynaklı büyümesini sürdürmüş, bu dönemde ihracatta gözlenen daralmaya paralel olarak net dış talebin negatif etkisi sürmüş, toplam yatırımlarda ise yılın üçüncü çeyreğinde yaşanan duraksama döneminin etkisiyle ılımlı bir artış sağlanabilmiştir. Dış Ticaret: 2017 yılı Şubat ayında ihracat, önceki yılın aynı ayına göre %1,9 oranında azalarak 12,1 milyar dolara gerilerken, ithalat ise %1,6 oranında artarak 15,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece bu döneme ait dış ticaret açığı, önceki yılın aynı dönemine göre %15 oranında artarak 3,7 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde en fazla ihracat gerçekleştirilen 10 fasıldan 7 sinde önceki yılın aynı dönemine göre gerileme kaydedilmiştir. Geçtiğimiz yılın aynı ayına göre %13 oranında artış kaydeden motorlu taşıt ihtacatı, en fazla ihraç gerçekleştirilen sektör olma özelliğini Şubat 2017 döneminde de korumuştur. Petrol fiyatlarındaki düşük seyrin sürmesiyle 2016 yılı boyunca gerileyen enerji ithalatı, OPEC ülkelerinin petrol arzını kısıtlama kararı almasıyla birlikte artış kaydeden fiyatlardan olumsuz etkilenmeye devam etmektedir. Bu bağlamda Şubat 2017 döneminde enerji ihtalatında yaşanan artış dikkat çekmiş, mineral yakıtlar ve yağlar ithalatı %42,8 oranında artarak en fazla ithalat yapılan kalem olmuştur. En büyük ihracat pazarımız olan Avro Bölgesi ne yapılan ihracatımızın Şubat 2017 döneminde %3,2 oranında azalması, bu dönemde ihracatın gerilemesinde önemli bir rol oynarken; bu durum Avro Bölgesi nde ekonomik toparlanma sürecinin duraksadığına işaret etmektedir. Son dönemde Türk Lirası nda gözlenen değer kaybının ihracat üzerindeki olumlu etkisinin Şubat 2017 döneminde sınırlı kaldığı görülmektedir. Petrol fiyatlarında gözlenen tedrici artışın devam etmesi, önümüzdeki dönemde dış ticaret açığının bir miktar artış kaydedeceğine işaret etmektedir. Bununla bilrikte Türkiye İhracatçılar Meclisi ne ait öncü verilere göre Mart 2017 döneminde %19,0 oranında artış kaydeden ihracat, dış ticaret verileri için olumlu bir beklenti oluşturmaktadır. Cari Açık: 2017 yılı Şubat ayına ait cari işlemler açığı, beklentilere uygun şekilde bir önceki yılın Şubat ayına göre 564 milyon dolar artarak 2,5 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece 2017 yılı Ocak-Şubat döneminde cari açık, önceki yılın aynı dönemine göre 1,1 milyar dolar artarak 5,3 milyar dolar gerçekleşti. Yıllıklandırılmış bazda cari işlemler açığı ise 12 ay öncesine göre 4,3 milyon dolar genişlemiş ve 33,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Söz konusu gelişmelerde, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 546 milyon dolar artarak 2,5 milyar dolara yükselmesi etkili olmuştur. Yılın ilk iki ayında ise, önceki yılın aynı dönemine göre 982 milyon dolar genişleyen dış ticaret açığı, bu döneme ilişkin cari işlemler açığının artışında etkili olmuştur. 16

17 Despite the relative recovery in exports in the last quarter, net foreign demand had a negative impact on economic growth in According to economic activity branches; it can be observed that 2016 was not a good year for agricultural sector; while the year posed a positive outlook for the industrial and construction sectors. While the total added value of agricultural sector fell by 4.1% in 2016, industrial sectors grew by 5% on annual basis in the last quarter of 2016 and added 1 point to the growth. The recovery in manufacturing sector became the determinant of this growth. In sum; the Turkish economy continued its growth in the last quarter of 2016 as well as throughout 2016 thanks to the domestic demand; in parallel to the shrinkage in exports in this period, the negative impact of net foreign demand continued and a moderate increase was ensured in total investments due to the stagnation in the third quarter of the year. Foreign Trade: While the exports regressed to USD 12.1 billion by a 1.9% decrease in February 2017 in comparison to the same month of the previous year, imports were realized as USD 15.8 billion with a decrease by 1.6%. Thus, the foreign trade deficit in this period fell to USD 3.7 billion with a 15% drop compared with the same period of the previous year. 7 out of 10 most exported items in this period regressed to a certain extent in comparison to the same period of the previous year. Recording an increase by 13% in comparison to the same month of the previous year, exports of motor vehicles retained its position as the sector with the highest amount of exports in February 2017, as well. Energy imports that regressed throughout 2016 due to the continued low oil prices continue to be negatively affected by the unfavorable increasing prices resulting from OPEC s decision to restrict oil supplies. In this context, the increase in energy imports in February 2017 drew attention; while the item that has been imported at highest level became the mineral fuels and oils by 42.8% increase. While the 3.2%-decrease in February 2017 in exports to our biggest export market, Eurozone, played an important role in the regression of exports in this period; this situation also points out to the fact that the economic recovery process in the Eurozone is also hanging back. It is observed that the positive impact of the recent depreciation of Turkish Lira on the exports remained limited in February 2017, as well. Continuation of the gradual increase observed in oil prices signal an increase in the foreign trade deficit in the next period. Recording an increase by 19.0% in March 2017 according to the primary data released by the Turkish Exporters Assembly, the exports rates, on the other hand, create positive expectations with regard to the foreign trade data. Current Account Deficit: Satisfying the expectations, the current accounts deficit in February 2017 was USD 2.5 billion by increasing USD 564 million in comparison to the same month of the previous year. By this way, the current account deficit equaled to USD 5.3 billion by USD 1.1 billion-increase between January-February 2017 in comparison the same period of the previous year. Annual current accounts deficit, on the other hand, increased by USD 4.3 million in comparison to 12 months ago and reached the level of USD 33.8 billion. These developments were marked by the USD 546 million-increase in the foreign trade deficit reaching the level of USD 2.5 billion in the balance of payments chart when compared with 17

18 Diğer taraftan, Şubat 2017 döneminde, ikincil gelir dengesinden kaynaklanan net girişler 230 milyon dolar azalarak 154 milyon dolar, hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirler ise 200 milyon dolar artarak 519 milyon dolar olmuştur. Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler ise, bir önceki yılın aynı ayına göre 20 milyon dolar artarak 502 milyon dolara yükselmiştir. Cari açığın finans hesabı tarafında ise; doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, bir önceki yılın aynı ayına göre 2 milyon dolar azalarak 270 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde portföy yatırımlarında 907 milyon dolar seviyesinde net giriş kaydedilirken; alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 331 milyon dolar, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 179 milyon dolar net alım yaptığı görülmektedir. Son dönemde enerji fiyatlarındaki dengelenme süreci ile birlikte dış ticaret açığındaki düşüş eğiliminin yavaşlamıştır. TL deki değer kaybı kısa vadede ihracat performansını olumlu yönde etkileyebilse de, jeopolitik gelişmelerin ve AB ile son dönemde yaşanan sorunların gerek turizm gelirleri gerekse sermaye akımları kanalıyla cari açık üzerinde baskı oluşturmaya devam etmesi beklenmektedir. Bu gelişmeler ışığında önümüzdeki dönemde cari açıktaki sınırlı yükselişin sürebileceğini öngörebiliriz. Sanayi Üretimi: Büyümenin öncü göstergelerinden sanayi üretimi, 2017 yılı Şubat ayında, önceki aya göre %0,4 oranında azalış kaydederken; yıllık bazda %1 oranında artmıştır. Önceki yılın aynı ayına göre sağlanan bu artış, Ocak ayında gerçekleşen %2,6 lık artışla birlikte, yılın ilk çeyreğine yönelik büyüme oranı için olumlu bir izlenim vermiştir. Alt sektörler bazında incelendiğinde, madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %13,6 azalırken, imalat sanayi sektörü endeksi %0,7 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi %9,4 artmıştır. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış ana sanayi grupları incelendiğinde, 2017 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre en fazla azalışın %4,6 ile sermaye malları grubunda gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde dayanıksız tüketim malları ve enerji gruplarında da üretim azalırken; dayanıklı tüketim malları ve ara malları grubunda sırasıyla %5,1 ve %1,3 lük üretim artışı sağlanmıştır yılı Mart ayında SAMEKS Sanayi Endeksi bir önceki aya göre 1,0 puan artmış ve 51,1 puana yükselerek olumlu görünümünü sürdürmüştü. Bu bağlamda TÜİK sanayi endeksinin Mart ayında aylık bazda artışını sürdüreceğini tahmin edebiliriz. İşsizlik: Aralık, Ocak ve Şubat dönemlerinin ortalaması alınarak hesaplanan Ocak 2017 dönemi işsizlik rakamları, geçtiğimiz aya göre 0,3, önceki yılın aynı ayına göre ise 1,9 puan artarak %13 seviyesine yükselmiştir. Ocak ayı verisiyle beraber işsizlik oranındaki artış trendi 9. ayına ulaşmış, %13 lük bu işsizlik oranı yaklaşık son 83 ayın en yüksek işsizlik oranı olarak kayıtlara geçmiştir. Ocak 2016 döneminde istihdam 26,275 milyon seviyesinde iken Ocak 2017 döneminde 26,672 milyon seviyesine yükselmiştir. Böylece son 12 ayda sağlanan istihdam artışı yaklaşık 397 bin seviyesinde olmuştur. Son 12 ayda toplam işgücünün bu dönemde sağlanan istihdamı aşarak 1 milyon 93 bin artması toplam işsiz sayısının 695 bin kişi artmasına neden 18

19 the same period of the previous year. In the first two-month period of the year, on the other hand, the foreign trade deficit increasing USD 982 billion in comparison to the same month of the previous year, had an impact on the current accounts deficits pertaining to this period. However, net inputs from the balance of income-wealth in February 2017 decreased by USD 230 million to downsize to USD 154 million, while the net incomes from the services balance reached USD 519 million by a USD 200 million-increase. Again in comparison to the same month of the previous year, the net incomes from traveling set under the services balance, on the other hand, increased by USD 20 million to reach USD 502 million. In financial calculation of the current account deficit, on the other hand, net inputs from direct investments decreased by USD 2 million and equaled to USD 270 million in comparison to the same month of the previous years. While USD 907 million was recorded for portfolio investments in this period; USD 331 million and USD 179 million of net purchases were observed the sub-items of equity market of the foreign residents and government debt securities market respectively. The decreasing trend in the foreign trade deficit has slowed down due to the recent efforts of balancing the energy prices. Although the depreciation of TL could have a positive impact on exporting performance in the short term, it is estimated that the geopolitical developments as well as the recent problems with the EU will continue to create pressure on both the tourism receipts and current deficit through capital flows. In the light of these developments, we can fairly envision that the limited increase in current deficit will continue in the next period. Industrial Production: One of the primary indicators of growth, industrial production decreased by 0.4% in February 2017 in comparison to the previous month, while it increased by 1% on annual basis. This increase in comparison to the same month of the previous year, together with the 2.6% increase in January has provided a positive image for the growth rate in the first quarter of the year. While the mining and quarrying sub-sector index decreased by 13.6% compared to the same month of the previous year; the manufacturing sector index increased by 0.7% and the electricity, gas, steam and production and distribution of climatization sector index increased by 9.4%. Analyzing the seasonally and calendar adjusted main industry groups, it can be observed that the highest level of decrease in February 2017 compared to the previous month was in the capital assets group with a drop by 4.6%. While production in the consumer non-durables and energy groups also fell in this period; the consumer durables and intermediate goods have recorded increase in production by 5.1% and 1.3% respectively. The PUMAX Industry Index increased by 1.0 points in March 2017 in comparison to the previous month and continued its positive outlook by rising to 51.1 points. In this context, we can foresee that the industrial indices of TÜİK (Turkish Statistical Institute) will continue its monthly growth. Unemployment: Calculated by taking the average of December, January and February, the unemployment rates in January 2017 increased by 0.3 compared to the previous month and 1.9 points compared to the same period of the previous year and reached 13%. Together with the data from January, unemployment rates have continued an increasing trend for 9 months and this unemployment rate equaling to 13% have 19

20 olmuştur. Ocak 2017 dönemi itibariyle toplam işsiz sayısı yaklaşık 3 milyon 985 bin kişi olarak tahmin edilmektedir. Orta Vadeli Program da 2017 yılı için öngörülen işsizlik oranı %10,2 ydi. %13 lük Ocak ayı işsizliği 10,2 puanlık bu hedef için olumsuz bir görünüm arz etse de, İstihdam Seferberliğinin etkilerinin görülmeye başlandığı Mart ayı ile birlikte işsizlik oranında kademeli bir düşüş beklenmektedir. Önümüzdeki ay açıklanacak olan Şubat ayı işsizliği; Ocak, Şubat ve Mart aylarına ilişkin verilerin ortalaması alınarak hesaplanacağı için, bu dönem itibariyle işsizlik oranının azalması beklenmektedir. SAMEKS Hizmet Endeksine ilişkin istihdam alt endeksi Şubat 2017 döneminde 8,6 puan artarak 54,5 seviyesine yükselmişti. Bu gösterge Şubat ayı işsizliği için olumlu bir tablo sunarken, Sanayi Endeksine ait istihdam alt endeksinin 1,3 puan azalarak 47,8 seviyesine gerilemesi, sektördeki istihdam kaybının devam edeceğine işaret etmektedir. Enflasyon: TÜFE, 2017 Mart ayında bir önceki aya göre %1,02 artarken, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %11,29 artış göstermiştir. Çekirdek enflasyon ise %9,46 olarak gerçekleşmiştir. Böylece %11,29 seviyesindeki yıllık enflasyon oranı, Ekim 2008 döneminde gerçekleşen %11,99 luk enflasyon oranından sonraki en yüksek yıllık fiyat artışı olarak kayıtlara geçmiştir. Mart ayına 3,6503 seviyesinde giren Dolar/TL kuru, Mart ayı boyunca yatay seyrederek bu dönemi 3,6597 seviyesinde kapatmıştı. Kurun nispi bir stabilizasyon arz ettiği bu dönemde fiyatlarda gözlenen aylık %1,02 oranındaki bu artış oranı, Kasım 2016 ila Ocak 2017 arasında kurda gözlenen sert yükselişlerin fiyatlara gecikmiş yansıması olarak yorumlanmaktadır. Geçtiğimiz dönemde yurtiçi üretici fiyatlarında gözlenen artışlar, tüketici fiyatlarındaki artışın sinyalini vermişti. Ocak ayında %13,69 seviyesinde olan Yİ-ÜFE; Şubat ayında %15,36 ya, Mart ayında ise %16,09 a yükselmiştir. %16,09 luk bu oranın, önümüzdeki dönemde de tüketici fiyatlarına olumsuz yansıması beklenmektedir. Üretici fiyatlarında ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2017 yılı Mart ayında aylık (%1,93) ve yıllık (%21,73) en fazla artış ara mallarında gerçekleşirken, enerji grubunda aylık bazda %2,59 luk bir düşüş dikkat çekmektedir. Enerji üretimine yönelik fiyatlarda gözlenen bu düşüşün önümüzdeki dönemde enflasyona cüzi de olsa olumlu etki etmesi beklenmektedir. Tüketici fiyatlarında yıllık artış oranlarında en yüksek artış %21,71 le alkollü içecekler ve tütün olurken, bu grubu %17,69 la ulaştırma ve %13,28 le sağlık grubu takip etmiştir. Gıda grubundaki yıllık artış ise %12,53 olmuştur. Çekirdek enflasyon göstergelerindeki yükseliş eğiliminin sürmesi TCMB nin uyguladığı sıkı likidite politikasına devam edeceğine işaret etmektedir. 20

21 been recorded as the highest unemployment rate in the last 83 months. Employment rose from million in January 2016 to million in January Thus, the approximate increase in employment within the last 12 months has been 397 thousand. Total workforce in the last 12 months exceeded the employment rates in this period and reached the level of 1 million 93 thousand, which in turn, resulted in an increase of 695 thousand unemployed people in total. As of January 2017, the total number of unemployed people is estimated to be around 3 million 985 thousand. The unemployed rate foreseen in the Medium-Term Programme for 2017 was 10.2%. Even though 13% unemployment rate in January is a negative sign for the targeted 10.2 points, a gradual decrease in the unemployment rate is expected in March, when the results of Employment Mobilization started to be seen. To be announced next month, the unemployment rate in February is expected to have decreased as it is calculated by taking the averages of data from January, February and March. The sub-indice of employment in the PUMAX Service Index increased by 8.6 points in February 2017 and rose to the level of While this indicator is a positive sign for the unemployment rate in February, 1.3-point decrease in the sub-indice of employment belonging to the Industry Index - falling to the level of signals that the loss in employment in the sector will continue. Inflation: The Consumer Price Index (TÜFE) increased by 1.02% in March 2017 compared to the previous month, and 11.29% compared to the same month of the previous year. Core inflation, on the other hand, was realized at the level of 9.46%. Therefore, the annual inflation rate, which is now at the level of 11.29%, was recorded as the highest annual price increase following the 11.99%-inflation rate in October Starting March with the level of , the rate of exchange in USD/TL followed a horizontal course during the same month and closed this period at the level of Rate of exchange presented a relative stabilization in this period and the 1.02%-increase in prices in the same period has been interpreted as belated reflection on prices caused by the sharp increases in the rate of exchange between November 2016 and January The recent increases observed in domestic producer prices signaled the expected increase in consumer prices. Being at the level of 13.69% in January, the Yİ-ÜFE (Domestic Producer Price Index) rose to 15.36% and 16.09% in February and March respectively. The rate of 16.09% is expected to have a negative impact on the consumer prices in the next period, as well. According to the main industrial groups classification for producer prices, the highest level of increase in March 2017 on monthly (1.93%) and annual (21.73%) bases was in intermediate goods, while the 2.59% drop in the energy group is attention-grabbing. This decrease in energy production prices is expected to leave a positive impact - even if slightly - on the inflation rates in the next period. The highest level of annual increase in consumer prices have been in alcoholic beverages and tobacco with 21.71% and this group was followed by transportation with 17.69% and health with 13.28%. The annual increase in the food group, on the other hand, has been 12.53%. The continuing increasing trend in the core inflation indicators points out that TCMB (Central Bank of Turkey) will continue its strict liquidity policies. 21

22

23

24 Dr. Özer Balkız Ekonomist