ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KESİN RAPORU

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KESİN RAPORU Proje Başlığı Tam Seramik Sistemlerde Tekrarlanan Fırınlama İşlemlerinin Etkisinin Densitometrik Analizi ve XRF ile Değerlendirilmesi. Proje Yürütücüsünün İsmi Prof. Dr. Doğan Dereya ÖZTAŞ Yardımcı Araştırmacıların İsmi Araş. Gör. Fehmi GÖNÜLDAŞ Proje Numarası 11B Başlama Tarihi 16/02/2011 Bitiş Tarihi 16/02/2013 Rapor Tarihi 21/12/2012 Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara

2 RAPOR FORMATI I. PROJENİN TÜRKÇE VE İNGİLİZCE ADI VE ÖZETLERİ Özet Tam seramik sistemlerde tekrarlanan fırınlama işlemlerinin etkisinin densitometrik analizi ve x-ray floresans (XRF) ile değerlendirilmesi Bu çalışmanın amacı, tekrarlanan fırınlama uygulamalarına bağlı tam seramik sistemlerde oluşan değişikliklerin densitometrik analizi ve XRF ile incelenmesidir. Bu çalışmada, IPS e-max press ve zirkonyum oksit tam seramikler olmak üzere iki farklı tam seramik materyali kullanılmıştır. Her tam seramik grubu 6 alt gruba ayrılmıştır. Bu alt gruplar 10 adet örnekten meydana gelip toplam 120 adet tam seramik örnek hazırlanmıştır. IPS e-max press tam seramikler ve zirkonyum oksit tam seramikler için 6 tane alt grup oluşturulmuştur. Bu gruplar; kontrol grubu, 1 kez fırınlanan, 3 kez fırınlanan, 5 kez fırınlanan, 7 kez fırınlanan ve 9 kez fırınlanan gruplardan oluşmaktadır. Her bir gruptan dental radyograflar alınmıştır. Bu filmler üzerine 10 ar adet örnek, 1,0 mm lik diş kesiti ve 12 basamaklı alüminyum step-wedge yerleştirilmiş ve x-ışınlamaları yapılmıştır. Toplam 12 adet radyografın densitometrik analizi Densonorm 21i densitometre cihazı ile yapılmıştır. Elde edilen veriler istatistiksel olarak ANOVA ve LSD test istatistiği ile değerlendirilmiştir. İstatistiksel değerlendirmeler sonucunda; tam seramik sistemlerin radyoopasite değerleri fırınlama sayısı arttıkça azalmıştır. Böylece daha radyoopak bir karakter kazandığı sonucuna varılmıştır. Ancak restorasyonların radyografik olarak izlenebilmesi için radyoopasite değerlerinin mineye eşdeğer veya mineden çok az yüksek radyoopasite değerine sahip olması gerektiği bildirilmiştir. XRF analizi sonuçları göstermiştir ki; her iki tam seramik sistemde de metal oksitleri oluşturan Fe, Bi, Ca, Cr, Co, Cu, Ga, Ge, As, Se, Cs, Hf, Pb, Sr, Br, Rb, Y ve Ta elementlerinin tekrarlanan fırınlamalar sonucunda yapı içerisindeki değerleri değişmiş ve kısmen yapıdan uzaklaşmıştır. Densitometrik analiz ve XRF analizi sonuçlarına göre, tekrarlanan fırınlama işlemlerinin tam seramikler üzerindeki etkileri klinisyenler tarafından göz önünde bulundurulmalıdır. Anahtar Sözcükler: Dental tam seramikler, radyoopasite, densitometrik analiz, XRF Summary The evaluation of the effects of repeated firings on the all-ceramic systems by densitometric analysis and x-ray fluorescence (XRF) The purpose of this study was to investigate the changes that occured in all-ceramic systems depending on repeated firing procedures by densitometric analysis and XRF. The two different all-ceramic system materials used in this study. The one is the IPS e-max press all-ceramic systems and the other one is zirconium oxide all-ceramic systems. Each group consists of 6 sub-groups and every sub-group consists of 10 samples prepared in a total of 120 full-ceramic samples. IPS e-max press all-ceramic systems and zirconium oxide all-ceramic systems with 6 sub-groups were created. These groups; the control group, 1 time firing, 3 times firing, 5 times firing, 7 times firing and 9 times firings. Dental radiographs were taken from each group. On these dental films 10 all-ceramics samples, 1,0 mm cross-section of tooth and 12 digit aluminum step-wedge was placed and exposed. The densitometric analysis of radiographs of 12 were made with Densonorm 21i densitometer. The data obtained were statistically analyzed by ANOVA and LSD test. At the end of statistical analysis; radiopacity values of all-ceramic systems decreased when the number of firings were increased. In other words, it was concluded that all ceramic samples became more radiolucent. However, it was reported that to observe restorations radiographically, radiopacity values of restorations should be equivalent to enamel or slightly high. The results of XRF analysis has shown that; at the end of repeated firings the Fe, Bi, Ca, Cr, Co,

3 Cu, Ga, Ge, As, Se, Cs, Hf, Pb, Sr, Br, Rb, Y and Ta elements that generate metal oxides have varied and moved away from the structure in both of all-ceramic systems. According to densitometric and XRF analysis results, the effects of repeated firing procedures on all-ceramic systems should be considered by clinicians. Key words: Dental all-ceramics, radiopasity, densitometric analysis, XRF II. AMAÇ VE KAPSAM Önerilen bu projede amaç, İki farklı yapıdaki tam seramik sistemlerde tekrarlanan fırınlamalar sonucunda tam seramik yapıda meydana gelen değişiklerin belirlenmesidir. Yüksek ısılarda ( ºC) yapılan fırınlama işlemleri porselen yapıda bazı değişiklikler meydana getirmektedir. Oluşabilecek bazı değişiklikler element kaybı, yeni oluşan bileşikler, kaybolan bileşikler ve densitometrik değişiklerdir. Bu projede yukarıda bahsettiğimiz oluşabilecek değişikliklerin tespit edilmesidir ve bu durumun klinik olarak değerlendirilmesini amaçlanmaktadır. Ayrıca bu proje tam seramik restorasyonların en büyük avantajlarından birisi de altındaki diş dokusunu radyografik olarak gösterebilmesidir. Tekrarlanan fırınlamalar tam seramiklerin bu özelliği üzerinde oluşabilecek değişikliklerin tespitini amaçlamaktadır III. MATERYAL VE YÖNTEM Bu projede, birisi zirkonyum esaslı ve diğeri IPS e-max press olmak üzere iki farklı yapıda tam seramik örnekler kullanılacaktır. Hazırlanacak örnekler 1mm kalınlığında ve 10 mm çapında disk şeklinde olacaktır. IPS e-max press porselen örnekler için, önce çapı 10 mm olan teflondan yapılmış vida sistemi ile dönebilen iki parçalı özel bir kalıp kullanılarak mumdan örnekler hazırlanacaktır. Daha sonra bu mum örnekler üretici firmanın tavsiyelerine uygun olarak bilinen yöntemlerle IPS e-max press porselen örneklere dönüştürülecektir. Zirkonyum örnekler ise bilgisayar yazılım programında istenilen ölçüler belirlenip üretici firmanın tavsiyeleri doğrultusunda hazırlanıp uygun sıcaklıkta sinterlenecektir. Yine üretici firmanın tavsiyelerine göre örnekler belli sayıda fırınlanacak ve çalışmanın amacı doğrultusunda tekrarlanan fırınlamalar yapılacaktır. Hazırlanan IPS e-max press porselen örnekler ve zirkonyum esaslı örnekler iki gruba ayrılacaktır. Bu iki grup ise kendi arasında altı(6) alt gruba ayrılacaktır. Her grup 13 adet örnekten oluşmaktadır. 1. grup: Kontrol grubu (normal prosedüre) 2. grub: 1 defa fırınlama (normal prosedüre ilave olarak) 3. grub: 3 defa fırınlama (normal prosedüre ilave olarak) 4. grup: 5 defa fırınlama (normal prosedüre ilave olarak) 5. grup: 7 defa fırınlama (normal prosedüre ilave olarak) 6. grup: 9 defa fırınlama (normal prosedüre ilave olarak) Fırınlama işlemleri biten örneklerin densitometrik analiz ölçümleri için radyograflar alınacaktır. Her bir grup için ayrı bir film kullanılacaktır. Her grubun tüm örnekleri aynı film üzerinde olması gerektiğinden dolayı okluzal filmler kullanılacaktır. Okluzal film üzerinde 12 basamaktan oluşan alüminyum step-wedge (%99,5 alüminyumdan yapılmış ilk basamağı 1 mm olan ve her basamaktan 1 mm artan) bir gruba ait 13 adet örnek ve yeni çekilmiş bir premolar dişten horizontal yönde 1,5 mm kalınlığında kesit yerleştirilip ; bunların hepsinin üzerine radyolojik olarak yumuşak dokuları taklit eden 1,5 cm kalınlığında plexiglass materyali (kullanılan plexiglass materyali 1 cm lik yanak dokusu kalınlığına eşdeğerdir.) konacaktır. (Türk,2007) Focalspot-film mesafesi 40 cm olacak şekilde 65 kvp, 8 ma, FS 0,1 0,1, total filtraston 2,5 mm Al, ışınlama süresi 0,5 sn olmak üzere ORIX 65/10 (Ardent/ Italy) cihazı ile film ışınlanacaktır. Densitometre cihazı ile densitometrik analizler yapılacaktır. Densitometrik kayıtlar alındıktan sonra, örnekler XRF cihazı ile analiz edilecektir. X-ray fluorescence (XRF) yıkıcı olmayan bir analiz tekniğidir. Katı, toz ve sıvı numunelerin içerdiği elemanların nitel ve nicel analizlerini yapmak için kullanılır.

4 XRF Sistemi X-ışınları Floresans (XRF) spektroskopisi elementel kompozisyonu belirlemede kullanılan önemli yöntemlerden biridir. Hızlı, duyarlı, kullanım kolaylığı, mazemeye zarar vermeme ve düşük fiyat özellikleri göz önüne alındığında teknolojik ve bilimsel araştırmadaki önemi daha da artmaktadır. XRF çalışma prensibi; Temel olarak eğer atom yüksek enerjili bir X-ışını fotonu düşürülecek olursa atomdan fotoelektronlar kopartılacaktır. Bu koşulda atomun yörüngelerinde bir yada daha fazla elektron boşlukları oluşacak ve kararsız olan atom dış yörüngelerdeki elektronların boşlukları doldurması ile kararlı duruma gelecektir. Fakat her bir elektron boşluğu doldurmada atom orbital enerji farkı ile orantılı bir photon yayınlayacaktır. Bu karakteristik photon enerjiler algılanarak kimyasal kompozisyon nitel ve nicel olarak hesaplanabilir. Densitometrik ve XRF analiz sonuçları kaydedilecektir. Alınan tüm kayıtlar istatistiksel olarak değerlendirilip gereken karşılaştırmalar yapılacaktır. Elde edilen istatistiksel sonuçlara göre tekrarlanan fırınlamaların farklı porselen yapılar üzerindeki etkisi belirlenecektir. IV. ANALİZ VE BULGULAR Densitometrik Analiz Sonuçları IPS e-max Press Tam Seramik Örneklerin Densitometrik Analiz Sonuçları IPS e-max press tam seramik örneklere ait radyograflar elde edilmiştir. Elde edilen bu radyograflardaki örneklerin görüntüleri üzerinde densitometre cihazı ile densitometrik ölçümler yapılmıştır. Densitometrik ölçümler yapılırken, her örneğe ait görüntü için üç farklı noktadan ölçüm yapılmış ve bu değerlerin ortalamaları alınmıştır. Üç farklı noktadan ölçümler yapılmasının amacı homojen bir değer elde edebilmektir. Her alt grubu oluşturan 10 adet örneğe ait değerlerin ortalamaları alınarak her fırınlama sayısı için ortalama bir değer elde edilmiştir. Aşağıdaki çizelgede IPS e-max press tam seramik örneklere ait fırınlama sayıları, örneklere ait ortalama ölçüm değerleri, standart sapmalar ve standart hatalar görülmektedir. Örnek Standart Standart Fırınlama sayıları sayısı Ortalamalar sapmalar hatalar Kontrol grubu 10 1,4470,03860, kez fırınlama 10 1,4210,02961, kez fırınlama 10 1,4010,02601, kez fırınlama 10 1,4590,04954, kez fırınlama 10 1,3950,03206, kez fırınlama 10 1,3590,03414,01080 Toplam 60 1,4137,04808,00621 Tekrarlanan fırınlama işlemleri IPS e-max press tam seramik örneklerin densite değerleri üzerinde etkilidir. Fırınlama sayısı arttıkça densitometre ölçüm değerleri 5 kez fırınlamaya kadar küçülmektedir. Başka bir ifadeyle IPS e-max press tam seramik örnekler giderek radyoopak bir karakter kazanmaktadır. Ancak 5 kez fırınlamanın ardından ise değer büyümekte ve sonra tekrar küçülmektedir. Genel bir ifade ile tekrarlanan fırınlama sayıları arttıkça IPS e-max press tam seramik örnekler daha radyoopak görüntü vermektedir. 5 kez fırınlamanın sonunda ise tam seramik örnekler en yüksek radyolüsent değeri göstermektedir. Tekrarlanan fırınlama sayıları birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırıldığında ise kontrol grubu ile 3 kez, 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları istatistiksel olarak anlamlıdır. Yine 1 kez fırınlama ile 5 kez ve 9 kez fırınlamalar istatistiksel olarak anlamlıdır. 3 kez fırınlama ile 5 kez ve 9 kez fırınlama sayıları istatistiksel olarak anlamlıdır. 7 kez fırınlama ise kontrol grubu, 5 kez fırınlama ve 9 kez fırınlama ile istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. 9 kez fırınlama ise istatistiksel olarak tüm fırınlama sayılarından farklıdır. Zirkonyum Oksit Tam Seramik Örneklerin Densitometrik Analiz Sonuçları Zirkonyum oksit tam seramik örneklere ait radyograflar da, IPS e-max press tam seramik örneklere benzer şekilde elde edilmiştir. Yine elde edilen bu radyograflardaki örneklerin görüntüleri üzerinde densitometre cihazı ile densitometrik ölçümler yapılmıştır. Her bir örneğe ait olan görüntünün

5 üç farklı noktasından densitometrik ölçümler yapılarak bu değerlerin ortalamaları alınmıştır. Üç farklı noktadan ölçümler yapılmasının amacı homojen bir değer elde edebilmektir. Her alt grubu oluşturan 10 adet örneğe ait değerlerin ortalamaları alınarak her fırınlama sayısı için ortalama bir değer elde edilmiştir. Aşağıdaki çizelgede zirkonyum tam seramik örneklere ait fırınlama sayıları, örneklere ait ortalama ölçüm değerleri, standart sapmalar ve standart hatalar görülmektedir. Fırınlama sayıları Örnek sayısı Ortalamalar Standart sapmalar Standart hatalar Kontrol grubu 10,3390,00876, kez fırınlama 10,3200,00000, kezfırınlama 10,3210,00316, kez fırınlama 10,3200,00000, kez fırınlama 10,3300,00000, kez fırınlama 10,3300,00000,00000 Toplam 60,3267,00795,00103 Tekrarlanan fırınlama işlemleri IPS e-max press tam seramik örneklerde olduğu gibi zirkonyum oksit tam seramik örneklerin densite değerleri üzerinde de etkilidir. Fırınlama sayılarına göre 1 kez fırınlama sonrası değer azalmakta ancak 7 kez fırınlama sonunda densite değeri artmaktadır. Başka bir ifadeyle zirkonyum oksit tam seramik örnekler 7 kez fırınlamaya kadar radyoopak karakter kazanırken, 7 ve 9 kez fırınlama sonrasında ise kısmen daha radyolüsent bir görünüm kazanmaktadır. Tekrarlanan fırınlama sayıları birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırıldığında ise kontrol grubu ile 1 kez, 3 kez, 5 kez, 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları arasında anlamlı istatistiksel farklar bulunmaktadır. 1 kez fırınlama ile 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları istatistiksel olarak anlamlıdır. 3 ve 5 kez fırınlama ile 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. 7 kez ve 9 kez fırınlama sayıları ise hem birbirlerinden, hem de diğer tüm fırınlamalardan istatistiksel olarak anlamlıdır. Hem IPS e-max press tam seramik örneklerin hem de zirkonyum oksit tam seramik örneklerin radyograflarının elde edilmesinde kullanılan alüminyum step-wedge basamaklarının densite değerlerinde herhangi bir değişikliğin olup olmadığını istatistiksel olarak yorumlayabilmek için elde edilen sonuçlar varyans analizi (ANOVA) testine göre yapılmıştır. ANOVA testi sonuçları çizelgede görüldüğü gibidir. Kareler Toplamı Stand. Sapma Gruplar arası Grup içi 13, ,096 Totplam 13, Kareler Ortalaması F P,069 11,006,065 1,000 (*) p>0.05 p=1,000 > 0,05 olduğundan farklı radyograflardaki birbirine karşılık gelen alüminyum stepwedge basamaklarının densite değerleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur. Bu durum şöyle açıklanabilir; radyograflar elde edilirken gerek ışınlama süreleri gerekse banyo işlemleri ile istenilen standardizasyon sağlanmış demektir. Sonuç olarak tüm aşamalar her her radyograf için aynıdır. XRF Analizi Sonuçları IPS e-max Press Tam Seramik Örneklerin XRF Analizi Sonuçları IPS e-max press tam seramik örneklerin XRF analizi için gereken ölçümler XRF spektrometre ile yapılmıştır. Her alt grubu oluşturan 10 adet tam seramik örnekten elementsel ölçümler yapılmıştır. Bu değerlerin ortalaması alınarak tek bir değer elde edilmiştir. IPS e-max press tam seramik örneklerin fırınlama sayılarına bağlı olarak örnekleri meydana getiren elementlerin ppm cinsinden değerlerinde meydana gelen değişikliklerin istatistiksel olarak

6 anlamlı olup olmadığını belirleyebilmek için elde edilen sonuçlar varyans analizi (ANOVA) testine göre karşılaştırılmıştır. Demir (Fe) elementi için p=0,003 < 0,05 ve Bizmut (Bi) elementi için p=0.009 < 0,05 olduğundan dolayı bu iki element için fırınlama sayıları arası fark istatistiksel olarak anlamlıdır. Kimyasal içerikte yer alan diğer elementlerde de bazı değişiklikler meydana gelmiştir ancak bu elementler için p > 0,05 olduğundan sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı değildir. Tekrarlanan fırınlama işlemleri IPS e-max press tam seramik örneklerin yapısında bulunan Fe ve Bi elementleri üzerinde etkilidir. 1 kez fırınlamadan sonra tam seramik örneklerin yapısında bulunan Fe ve Bi elementlerinin yapıdaki oranı azalmaktadır. 3 kez fırınlama sonrası ise aynı elementlerin oranı artmaktadır. 5 kez ve 7 kez fırınlamalardan sonra ise oran giderek azalmaktadır. 9 kez fırınlama sonrası Fe ve Bi elementlerinin oranları bir miktar artmaktadır. Tekrarlanan fırınlama sayıları birbirleriyle ikişerli olarak karşılaştırıldığında ise, Fe elementi için kontrol grubu ile 7 kez ve 9 kez fırınlama sayısı istatistiksel olarak anlamlıdır. 1 kez fırınlama ile 3 kez fırınlama arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Ayrıca 3 kez ve 5 kez fırınlamalar ile 7 kez ve 9 kez fırınlamalar istatistiksel olarak anlamlıdır. Bi elementi için kontrol grubu ile 1 kez, 7 kez ve 9 kez fırınlama sonuçları arasındaki farklar istatistiksel olarak anlamlıdır. Ayrıca 1 kez fırınlama ile 3 kez fırınlamalar ve 3 kez fırınlama ile de 7 kez fırınlamalar istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Zirkonyum Oksit Tam Seramik Örneklerin XRF Analizi Sonuçları Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin XRF analizi için gereken ölçümler aynen IPS e-max press tam seramik örneklerin ölçümleri gibi XRF spektrometre ile yapılmıştır. Her alt grubu oluşturan 10 adet tam seramik örnekten elementsel ölçümler yapılmıştır. Bu değerlerin ortalaması alınarak tek bir değer elde edilmiştir. Tekrarlanan fırınlama sayılarına bağlı olarak tam seramik örnekleri meydana getiren elementlerin ppm cinsinden değerlerinde meydana gelen değişiliklerin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirleyebilmek için elde edilen sonuçlar varyans analizi (ANOVA) testine göre karşılaştırılmıştır. Kalsiyum (Ca), Krom (Cr), Demir (Fe), Kobalt (Co), Bakır (Cu), Galyum (Ga), Germanyum (Ge), Arsenik (As), Brom (Br), Rubidyum (Rb), Stronsiyum (Sr), İtriyum (Y), Sezyum (Cs), Hafniyum (Hf), Tantalyum (Ta), Tungsten-Wolfram (W), Talyum (Tl) ve Kurşun (Pb) elementleri için p değeri 0,05 ten küçüktür. p < 0,05 olduğundan bu elementlerde fırınlama sayılarına bağlı meydana gelen değişiklikler istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Çizelgede yer alan diğer elementlerde de bazı değişiklikler meydana gelmiştir ancak bu elementler için p >0,05 olduğundan sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı değildir. Bu durum yani yukarıda isimleri geçen elementlerin fırınlama işlemleri sonucu yapıdaki oranlarının azalması şöyle açıklanabilir; tekrarlanan fırınlama işlemlerine bağlı olarak diğer elementler yapıdan uzaklaşmakta ve elementlerin kimyasal yapı içindeki oranı değişmektedir. Ayrıca elementlerin oransal değişiklikleri, istatistiksel olarak anlamlı bulunmayan elemetlerin de oransal olarak azaldığı göz önüne alınarak izah edilebilir. V. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışmada iki farklı tam seramik sistem kullanılmıştır. Bu tam seramik sistemlere tekrarlanan fırınlama işlemleri uygulanmıştır. Daha sonra tam seramik örneklerinin densitometrik analizleri ve XRF analizleri yapılmıştır. Böylece tekrarlanan fırınlama işlemlerinin tam seramik sistemler üzerindeki etkisinin densite değerleri ve elemental düzeydeki değişikliği değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar şu şekilde sıralanabilir. 1) Tekrarlanan fırınlama işlemleri IPS e-max press tam seramik örneklerin densite değerleri üzerinde etkilidir. 5 kez fırınlamaya kadar fırınlama sayısı arttıkça densitometre ölçüm değerleri küçülmektedir. 5 kez fırınlama sonrasında ise değer büyümekte ve sonra tekrar küçülmektedir. Bu durum şöyle açıklanabilir; 1 ve 3 kez fırınlama işlemlerinden sonra tüm yapıda istatistiksel olarak anlamlı olmayan bazı elementler uzaklaşmaktadır ve densitometrik değerler küçülmektedir. Bunun sonucunda örnekler radyoopak bir görünüm kazanmaktadır. Ancak 5 kez fırınlama sonunda metalik elementler yapıdan

7 ciddi anlamda uzaklaştığı için densitometrik değerler artmaktadır. Özellikle metal olan elementler uzaklaştığı için örnekler radyolusent karakter kazanmaktadır. 7 ve 9 kez fırınlama sonrasında ise metal olan elementler ve diğer elementlerdeki değişimlerden dolayı örnekler tekrar radyoopak karakter kazanmaktadır. Sonuç olarak fırınlama sayısı arttıkça örnekler giderek daha rayoopak olmaktadır. 2) Tekrarlanan fırınlama işlemleri zirkonyum oksit tam seramik örneklerin densite değerleri üzerinde de etkilidir. Fırınlama sayısı arttıkça densitometre ölçüm değerleri küçülmektedir. Bu durumda örnekler daha radyoopak bir karakter kazanmaktadır. Zirkonyum oksit tam seramik örnekler tekrarlanan fırınlama işlemlerinden en çok 7 ve 9 kez fırınlamalar sonucunda etkilenmektedir. Bu durum, özellikle metalik elementlerin yapıdan uzaklaşması ile açıklanmaktadır. Metalik elementler yapıdan uzaklaştıkça örnekler daha radyolusent görünmektedir. Zirkonyum oksit tam seramik örneklerin densite değerleri, 7 kez fırınlama sonunda daha radyolusent görünmeye başlamaktadır. Ancak IPS e-max press tam seramiklere oranla zirkonyum oksit tam seramiklerdeki densite değerleri daha az belirgindir. Bu durumun sebebi zirkonyum oksit tam seramiklerin zaten oldukça radyoopak karakterde olması ile açıklanabilir. Yukarıdaki bilgiler dikkate alınarak, IPS e-max press tam seramiklerin ve zirkonyum oksit tam seramiklerin densite değerleri tekrarlanan fırınlama işlemlerine bağlı olarak azalmakta ve daha radyoopak bir karakter kazanmaktadır. Radyoopak karakter kazanan restorasyonlar, altında kalan diş dokularındaki sekonder çürük gibi patolojik oluşumları gizleyebilmektedir. Bu durum klinisyenler tarafından dikkate alınmalı ve unutulmamalıdır. 3) IPS e-max press tam seramiklerde tekrarlanan fırınlamalardan en çok etkilenen elementler Fe ve Bi tur. Bu iki element için kritik fırınlama sayısı 7 kez fırınlamadır. Zirkonyum oksit tam seramikler için de kritik fırınlama sayısı 7 kez fırınlamadır. İstatistiksel olarak en çok etkilenen elementler ise Ca, Cr, Fe, Co, Cu, Ga, Ge, As, Se, Cs, Hf, Pb, Sr, Br, Rb, Y ve Ta elementleridir. Metal oksit oluşturan bu elementlerin tekrarlanan fırınlamalar sonrası tam seramik yapı içerisindeki değerleri değişmekte ve kısmen yapıdan uzaklaşmaktadır. Yukarıda XRF analizleri yapılan ve tam seramik yapı içerisinde değerleri değişen bu elementlerin, seramik sistemlerde nasıl sonuçlar doğurduğu ayrıca araştırılması gereken bir konudur. Bu durum tüm klinisyenler ve araştırmacılar tarafından dikkate alınmalıdır. Tekrarlanan fırınlamaların tam seramik sistemler üzerindeki etkileri göz önünde bulundurulduğunda, tam seramik restorasyonların yapım işlemlerinde gerek laboratuvar gerekse klinik uygulamalar sırasında azami özen gösterilerek restorasyonların tekrarlanan fırınlamalara maruz kalmamasına dikkat edilmelidir. VI. KAYNAKLAR 1- Cattell MJ, Thomas CC, Jonathan CK: The crystallization of an aluminosilicate glass in the K2O-Al2O3-SiO2 system. Dent. Mater. 2005: 21; Marcia HM, Omar EM: The radioopacity of the chemical cure and dual-cure cement. Int. J. Prosthodont 2003;18: Turgut MD, Atar N, Önen A: Radiopacity of direct esthetic restorative materials. Oper. Dent. 2003;28: Watts DC, Mccabe JF: Aluminum radiopacity standarts for dentistry: an international survey. J.Dent. 1999;27: Willems G, Noack MJ, Inokashi S, Lambrechts P, Meerbeek BV, Braem M, Roulet JF, Vanherle G: Radiopacity of composites compared with human enamel and dentin. J.Dent. 1991;19: O Brain W J: Dental Materials and Their Selection. Third Edition. Chicago: Quintessence Publishing Co., Inc. Chapter Twiggs SW, Mackert JR, Amalia LO, Erglr JW, Petra EL: Isothermal phase transformation of a dental porcelain. Dent. Mater. 2005:21; Öztaş DD, Kaplan R, Atakol O, Önel M: The effects of glaze thickness of the microstructure

8 of low fusing dental porcelain. Absracts. 6th Congress of the Balkan Stomatological Society May Öztaş DD; Özkan P: Dental porselenlerde tekrarlanan fırınlamaların lösit kristalleri Üzerine etkisi. T. Klin. Diş. Hek. Bil. Derg. 2000;6: Türk E: Farklı seramik materyallerinin densitometrik analizi ve x-ışınının etkisinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Doktora Tezi. Ankara Yılmaz K: Tekrarlanan fırınlama işlemleri uygulanan farklı yapıdaki dental seramiklerde parlatma yöntemlerinin yüzey pürüzlülüğüne etkisinin atomik kuvvet mikroskobu ve profilometre ile değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Doktora Tezi. Ankara Yuji OKUDA, Makoto NODA, Hiroshi KONO, Motoharu MIYAMOTO, Hideo SATO and Seiji BAN: Radio-opacity of core materials for all-ceramic restorations. Dental Materials Journal 2010; 29(1): VII. EKLER a) Mali Bilanço ve Açıklamaları Projenin toplam maliyeti olan lira Tam seramik örneklerin alınmasında, XRF analizi hizmet alımında ve Densinorm 21i densitometre cihazının alınmasında kullanılmıştır. Projenin tamamlanmasında ilave herhangi bir maddi ihtiyaç söz konusu değildir. b) Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar Proje kapsamında alınan Densinorm 21i densitometre cihazı Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Laboratuarında diğer çalışmalar için kullanılmak üzere mevcuttur. c) Teknik ve Bilimsel Ayrıntılar (varsa Kesim III'de yer almayan analiz ayrıntıları) d) Sunumlar (bildiriler ve teknik raporlar) (Altyapı Projeleri için uygulanmaz) Proje yeni tamamlandığı için herhangi bir sunum ve bildiri olarak yayınlanmamıştır. e) Yayınlar (hakemli bilimsel dergiler) ve tezler (Altyapı Projeleri için uygulanmaz) Proje Ankara Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Doktara tezi için kullanılmıştır. NOT: Verilen kesin rapor bir (1) nüsha olarak ciltsiz şekilde verilecek, kesin rapor Komisyon onayından sonra ciltlenerek bir kopyasının yer aldığı CD ile birlikte sunulacaktır. Kesin raporda proje sonuçlarını içeren, ISI nın SCI veya SSCI veya AHCI dizinleri kapsamında ve diğer uluslar arası dizinlerce taranan hakemli dergilerde yayınlanmış makaleler, III. Materyal ve Yöntem ve IV. Analiz ve Bulgular bölümleri yerine kabul edilir.