Konsorsiyal Elektronik Dergi Kullanımına Dayalı Lisans Modelleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Konsorsiyal Elektronik Dergi Kullanımına Dayalı Lisans Modelleri"

Gonca Ersin
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Konsorsiyal Elektronik Dergi Kullanımına Dayalı Lisans Modelleri Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html -1

2 Plan ANKOS, ULAKBİM, EKUAL Türkiye de elektronik dergilerin konsorsiyal kullanımı ScienceDirect SpringerLink Wiley InterScience Kullanıma dayalı lisans modelleri Öneriler -2

3 Yöntem 148 üniversite, 2,5 milyon öğrenci, öğretim elemanı Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS) ( ) Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) ( ) Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı (EKUAL) Elsevier ScienceDirect, SpringerLink ve Wiley InterScience elektronik dergileri Elektronik dergilerden de indirilen 30 milyona yakın tam metin makale verileri -3

4 Araştırma soruları İndirilen makalelerin dağılımı ve güç yasaları (Bradford, Pareto, Price, Urquhart) Çekirdek dergiler Çekirdek dergilerin yıldan yıla değişimi -4

5 Bulgular -5

6 ANKOS tam metin makale indirme istatistikleri ( ) Kaynak:

7 ScienceDirect dergilerinden indirilen makale sayıları ( ) Number of downloaded articles ,203 1,362,934 3,346,381 4,575,094 5,264,423 5,652,780 5,843,049 (est.) Year -7

8 ANKOS tam metin dergi veri tabanları maliyetleri (2006) $ Toplam: $ ,00 $ $ $ $ $ $0 SD Ebsco Wiley Proquest Springer Blackwell OVID ACS T&F Nature Sage PAO ALJC OUP CUP JSTOR ACM AIP Science SIAM Kaynak:

9 ScienceDirect dergileri kullanımı Bradford eğrileri / Cumulative percentage of dow nloaded articles (% ) Number of journals Region 2001/ Total Cumulative number of journals -9

10 SpringerLink ve Wiley InterScience dergileri kullanımı Bradford eğrileri Cumulative percentage of use (%) Cumulative number of journal titles SpringerLink: 2004/07 Wiley InterScience: 2003/06-10

11 Dergilerin bölgelere göre yıllık dağılımı (ScienceDirect) 100 1st region 2nd region 3rd region Percentage of journals (%) Year -11

12 Dergilerin bölgelere göre yıllık dağılımı (SpringerLink ve Wiley InterScience) 100 SL 1st region SL 2nd region SL 3rd region W 1st region W 2nd region W 3rd region Percentage of journals (%) / /07 Year -12

13 Ortak çekirdek dergiler için korelasyon katsayıları (ScienceDirect) Yıllar Spearman korelasyon katsayısı (ρ)

14 Ortak çekirdek dergiler için korelasyon katsayıları (SpringerLink ve Wiley InterScience) Years Spearman rank order correlation coefficient (ρ) SpringerLink Wiley InterScience

15 Ortak çekirdek dergiler Ranks by years Journal name 2001/ Food Chemistry European Journal of Operational Research Lancet, The Journal of Materials Processing Technology Journal of Food Engineering Tetrahedron Letters Journal of Chromatography A Analytica Chimica Acta Water Research Cement and Concrete Research Materials Science and Engineering A Tetrahedron Polymer Biomaterials Surface and Coatings Technology Bioresource Technology

16 En sık kullanılan 10 ScienceDirect dergisi World-wide Turkey ( ) Journal name Rank % Rank % The Lancet Tetrahedron Letters Cell Biochemical and Biophysical Research Communications Tetrahedron FEBS Letters Journal of Chromatography A Journal of Molecular Biology Journal of the American College of Cardiology Brain Research

17 İndirme verileri ve güç yasaları Dergilerin %5-%6 sı tüm indirme isteklerinin üçte birini %29 u %80 ini 208 dergi isteklerin yarısını karşılıyor Percentage of downloaded articles (%) Bradford Pareto Price -17

18 Urquhart Yasası Kütüphanelerarası kullanım kütüphane içi kullanımı yansıtır ULAKBİM ScienceDirect OnSite kullanımıyla üniversitelerin ScienceDirect kullanımı arasında güçlü pozitif ilişki var (Spearman s ρ = 0,833, N = 1702) -18

19 İndirme isteklerini karşılayan dergilerin dağılımı Cumulative percentage of use (%) ScienceDirect-ULAKBIM-2002/06 ScienceDirect-ANKOS-2001/07 SpringerLink-ULAKBIM-2003/06 SpringerLink-ANKOS-2004/07 Wiley InterScience-ULAKBIM-2003/06 Wiley InterScience-ANKOS-2003/ Cumulative number of journal titles -19

20 Basılı-elektronik dergi kullanımı (SpringerLink) total # of downloads by Consortium members # of journals used by both ULAKBİM onsite users and total # of downloads by Spearman's Consortium members # of journals used by both ULAKBİM on-site users and Spearman's Member N % Consortium members r Member N % Consortium members r K N 4, H1 35, M 21, B1 23, M1 1, Y1 9, Z 2, Y 17, P2 1, O1 14, R C1 10, J C 13, V1 1, L 4, K S 22, A Z1 8, H P 21, D B 2, I 3, D 7, T1 10, J2 3, A1 1, A 9, K I2 10, J1 1, G 11, E N1 6, E R1 4, H 1, U 9, F N2 8, M2 2, S1 2, B C2 9, V O 5, U F2 6, G1 6, D2 7, R L1 8, L T 3, I O2 3, E Total/Avg 367, üyeden 47 sinde pozitif ilişki.5 ve üzeri ilişki olanlar %75 ini indirdi -20

21 Araştırma sonuçları Az sayıda çekirdek dergi indirme isteklerinin çoğunu karşılıyor Çekirdek dergiler ortak Güncel dergiler daha çok kullanılıyor Urquhart Yasası elektronik dergiler için de geçerli: ULAKBİM de sık kullanılan dergiler Konsorsiyum üyesi üniversitelerde de sık kullanılıyor -21

ANKOS tam metin dergi veri tabanları maliyetleri (2006) $6.000.

22 ANKOS tam metin dergi veri tabanları maliyetleri (2006) $ Toplam: $ $ $ $ $ $ $0 SD Ebsco Wiley Proquest Springer Blackwell OVID ACS T&F Nature Sage PAO ALJC OUP CUP JSTOR ACM AIP Science Kaynak: SIAM -22

23 ANKOS tam metin veri tabanları maliyet ve kullanım oranları (2006) %60 %50 %40 %30 %20 %10 %0 SD Ebsco Wiley Proquest Springer Blackwell OVID ACS T&F Nature Sage PAO ALJC OUP CUP JSTOR ACM AIP Science SIAM Maliyet Kullanım Kaynak:

24 ANKOS veri tabanları 2006 birim maliyet miktarları $12,00 $11,12 $10,00 $9,93 $8,00 $6,00 $4,00 $4,03 $3,06 $2,00 $2,45 $2,34 $2,21 $2,08 $1,81 $1,68 $1,63 $1,58 $1,56 $1,42 $1,31 $0,88 $0,79 $0,58 $0,54 $0,29 $0,19 $0,00 SIAM ALJC Wiley PAO Ortalama Nature Ebsco Proquest Springer ACM CUP Science ACS Sage OVID SD Blackwell T&F AIP OUP JSTOR Kaynak:

25 ScienceDirect 2006 üniversitelere göre maliyet ve kullanım oranları Maliyet ve K ullanı m Oranları (% ) Üniversiteler Maliyet Oranı K ullanım Oranı Kaynak:

26 Fiyatlandırma Fiyat modeli belirli bir müşteri grubunun ihtiyaçlarını karşılamak için geliştiriliyor. Her iki tarafın da memnun olması lazım. Örneğin, artık eşzamanlı kullanıcı sayısına göre fiyat belirlenmesi pek anlamlı değil çünkü bilgisayar gücü ve bant genişliği ucuz (bulut hesaplama) -26

27 Lisans modelleri Ulusal lisans Aboneliğe çevrilen kullanım başına ödeme (pay per view converting to subscription) Önceden kullanım başına ödeme satın alma Açık Erişim (AE) yazar öder AE - karışık -27

28 ANKOS ta geçmişte kullanılan lisans modelleri sadece elektronik artı konsorsiyum ücreti (American Chemical Society, Elsevier Science Direct, IOP, Wiley); basılı artı konsorsiyum ücreti" (Emerald, Springer with Kluwer); Nüfusa dayalı (TZE) (American Institute of Physics, Blackwell Synergy, Cambridge University Press, ebrary, JSTOR, Oxford University Press); ölçekli" (fiyat azalması üyelerin artmasına bağlı (Association of Computing Machinery, Bowker Books in Print & Ulrich's, MathSciNet, OVID, Serials Solutions, SIAM, Taylor & Francis; TZE, derme bütçesi, İngilize düzeyi ve kullanımı (EBSCOhost, IEL, ProQuest, Web of Science). Sadece Thomson Gale konsorsiyumdaki tüm kurumlardan sabit bir ücret alıyor. Kaynak: Erdoğan ve Karasözen,

29 Kullanıma dayalı lisanslandırma Standart kullanım istatistikleri Aşırı ya da az kullanımın dengelenmesi (hem yayıncılar hem kütüphaneler açısından) Yıldan yıla fiyatı ayarlama süreci Kullanım başına fiyat konusunda uzlaşma (hem yayıncılar hem kütüphaneler açısından) Kaynak: -29

30 Kullanıma dayalı modeller Kullanım başına ödeme (Elsevier Science PEAK) Aboneliğe çevrilen kullanım başına ödeme (pay per view converting to subscription) Çekirdek dergiler artı çevre dergiler (Core plus periphery) Kaynak: Konyers ve Dalton, 2005) -30

31 Kullanıma dayalı modellerin sorunları Çift sayma Çekirdek dergilerin yıldan yıla az da olsa değişmesi Kullanım başına ödeme miktarının belirlenmesi İlk yıl için ya da konsorsiyuma yeni katılan üyeler için fiyatın belirlenmesinde güçlükler Hem yayıncılar hem de kütüphaneler açısından kullanım kayıtlarının tutulması ve izlenmesi Bütçelendirme sorunları Kaynak: Konyers ve Dalton, 2005) -31

32 Öneriler Konsorsiyum çekirdek dergileri saptanmalı ve koleksiyonda tutulmalı Hiç kullanılmayan ya da seyrek kullanılanlar ayıklanmalı ve lisans ücretinden kademeli olarak düşülmeli (OhioLink uygulaması) Konsorsiyum üyelerinin kullanım verileri analiz edilmeli Kullanılan dergiler için maliyet-yarar analizi yapılmalı Kullanım verilerine ve güç yasalarına göre fiyatlandırma politikaları gözden geçirilmeli -32

33 Teşekkür Bu çalışma TÜBİTAK destekli bir projenin (SOBAG- 106K068) verilerine dayanmaktadır (Y. Tonta ve Y. Ünal, Dergi Kullanım Verilerinin Bibliyometrik Analizi ve Koleksiyon Yönetiminde Kullanımı. (Proje No. SOBAG 106K068) H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Ankara, (xvi, 88 s.). Projeyle ilgili diğer yayınlar için bkz. son.pdf Çalışmanın değişik aşamalarındaki katkıları için: M. Uğur Yılmaz; Hatim El Faiz; Zeynep Niksarlı; Burcu Keten; Erol Gökduman; Dr. Umut Al; Dr. Stephen J. Bensman; ULAKBİM ve TÜBİTAK a teşekkür ederiz. -33

34 Konsorsiyal Elektronik Dergi Kullanımına Dayalı Lisans Modelleri Yaşar Tonta Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html -34

Benzer belgeler

Tam Metin Makale Kullanım Verilerinin Bibliyometrik Analizi

Tam Metin Makale Kullanım Verilerinin Bibliyometrik Analizi Umut Al ve Yaşar Tonta Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Hacettepe Üniversitesi {umutal, tonta}@hacettepe.edu.tr -1 Plan Koleksiyon yönetimi Yöntem