Bilimsel Araştırma Yöntemleri

Transkript

1 Bilimsel Araştırma Yöntemleri Nitel Araştırma Modelleri 1 Neler Öğreneceğiz? Nitel Araştırma Yöntemleri Durum Çalışması Olgubilim Etnografya 2 1

2 Nitel Araştırmalar Nicel yaklaşım ve sosyal bilimler? Sınav kaygısı ile başarı arasında ilişki var mıdır? Sınav kaygısı yüksek bireylerin okul ve ders başarısı hakkındaki düşünceleri nelerdir? 3 Nitel Araştırmalar Bir olay veya olgunun nitel veriler yardımıyla ayrıntılı bir şekilde ele alındığı nasıl sorusuna yanıt arandığı araştırma türüdür. Başka bir deyişle nitel araştırma, kuram oluşturmayı temel alan bir anlayışla sosyal olguları bağlı bulundukları çevre içerisinde araştırmayı ve anlamayı ön plana alan bir yaklaşımdır. (Yıldırım ve Şimşek, 2000, s.19). 4 2

3 Nitel Araştırmaların Temel Özellikleri Nitel bir araştırmada araştırma problemine yaklaşım aşağıdaki şekilde özetlenebilir; Araştırmacının Katılımcı Rolü Bütüncül Yaklaşım Bağlamında İnceleme Araştırma Deseninde Esneklik Nitel Veri ve Veri Toplama Teknikleri 5 Nitel Araştırmaların Temel Özellikleri: Nitel Veri Nitel araştırmalarda kullanılan veriler türü itibari ile nitel, yapısı itibari ile süreksizdir. Nitel veriler; metin, belge, doküman, resim, ses kayıtları, video kayıtları v.b. Biçimlerde olabilir. Nitel araştırmalarda kullanılan analiz teknikleri de toplanan verinin yapısına uygun olarak seçilmektedir. 6 3

4 Nitel Araştırma Modelleri Nitel Araştırmaların Temel Özellikleri : Veri Toplama Teknikleri Nitel araştırmalarda kullanılan başlıca veri toplama teknikleri; Gözlem Katılımcı-Katılımsız Görüşme Bireysel-Grup İnceleme Doküman-Materyal 7 Nitel Araştırma Yöntemi Durum Çalışması Fenomenoloji Etnografya 8 4

5 Durum Çalışması (Örnek Olay) Nitel Araştırma Modelleri 9 Örnek Olay Araştırmalarda durum çalışmaları bir olayda meydana gelen ayrıntıları tanımlamak ve görmek, bir olaya ilişkin olası açıklamaları geliştirmek ve bir olayı değerlendirmek amacıyla kullanılır (Gell, Brog ve Gell, 1996). Durum çalışmaları temel olarak, belirli bir ünitenin, konunun, kavramın derinlemesine kendisi ve çevresi ile ilişkilerini belirlemeyi ve o ünite, konu ve kavram hakkında bir yargıya varmayı, ne sorusundan çok, nasıl ve niçin sorularına cevap üretmeyi amaçlamaktadır (Kohlbeacher, 2006). 10 5

6 Örnek Olay Durum çalışması tek bir bireye, gruba ya da bütün topluma odaklanabilir. Bu yaklaşım birden fazla veri teknolojilerini, tarihler, belgeler, sözlü tarih, derinlemesine görüşmeler ya da katılımcı gözlemleri kullanabilir. Toplanan veriler incelenen olay, durum için geçerli olup genelleme amacı taşımaz ancak benzer çalışmaların yapılmasının ardından (örnek olay sayısının artması) genellenebilirlik sağlanabilir. 11 Örnek Olay Güçlü Yanları Olayları derinlemesine inceleme imkanı sağlar. Olayların Nasıl ve Niçin olduğunu açıklar. Değişimi anlamayı ve açıklamayı sağlar. Esnektir. Araştırmacıya olayları daha iyi anlaması için katılım şansı vermektedir. 12 6

7 Örnek Olay Sınırlılıkları Analiz edilecek çok fazla dokümanın olması Araştırmacının öznel yargılarına da yer verebilme ihtimali Genellenebilir olmaması Bulguların kullanışlılığı, bulguların birbirine benzer olması Bir durumdan farklı sonuç çıkarma yollarının olması 13 Fenomenoloji (Olgubilim) Nitel Araştırma Modelleri 14 7

8 Olgubilim Fenomenoloji olarak da adlandırılır. Olguların varlığını inceleme ve tanımlama yöntemidir. Bir başka deyişle olgu gerçek midir? sorusuna yanıt arar. Olgu, bilimsel verilere dayalı, kanıtlanabilir özellikteki bilgidir. Bu yaklaşıma göre olgular için tek bir gerçeklik yoktur. Olgular bağlamına göre değişkenlik gösterebilir. 15 Olgubilim - Örneklem Örnekleme dahil edilecek birey sayısı genellikle 10 u geçmemelidir. Bu tür çalışmalarda uzun görüşmeler, hatta birden fazla seans gerektiren görüşmeler söz konusu olacağı için örneklemin sınırlı kalması doğaldır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). 16 8

9 Olgubilim Veri Toplama Süreci Veri toplama süreci üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar (Sanders, 1982; Akt Baş ve diğ., 2008). 1.Bireylerle derinlemesine, yarı yapılandırılmış, sözlü görüşmeler yapılmalı, bunlar kaydedilmeli ve çözümlenmelidir. Görüşmelerin kaydedilmesi önemlidir. 2.Olgulara ilişkin anlamlandırmalar yapabilmek için bireylerden deneyimlerini ayrıntılı bir şekilde yazmaları istenmelidir. 3.Katılımcı gözlemci teknikleri kullanılarak bireyin araştırılan olguya ilişkin algıları gözlemlenmelidir. 17 Olgubilim - Örnek Örneğin; kız öğrencilerin düşük okullaşma oranı bir olgu olabilir. Kız öğrenciler için okullaşma oranının düşük olmasına ilişkin yapılan araştırmalar çeşitli değişkenlerin (coğrafi bölge, ailenin sosyo-ekonomik durumu, hangi sınıf düzeylerinde okulun terk edildiği, başarı durumu vb.) bu sonuç ile ilişkisini gösterebilir. Ancak başarılı olan kız öğrencilerin okulu terk etme nedenlerinin neler olduğu, ilköğretim beşinci sınıftan sonra terk etme oranının niye arttığı, hangi koşulları düzeltmenin bu oranı düşüreceği, ailelerin bu konuya ilişkin görüşleri vb. konularda yeterli bilgiye sahip olunamayabilir (Büyüköztürk ve diğ., 2011). 18 9

10 Etnografya Nitel Araştırma Modelleri 19 Etnografya Bir toplumun kültürü, bir kurumun kültürü, bir arkadaşlık grubunun kültürü ya da belirli bir amaç ya da neden ile bir araya gelen bireylerin oluşturduğu kültür ortak oluşturulmuş bir gerçeklik bütünü olarak nitel araştırma açısından ilginç ve önemli bir çalışma konusudur (Yıldırım ve Şimşek, 2006)

11 Etnografya Etnografi, etno (insan) ve grafi (tanımlama, tasvir etme) kelimelerinden oluşmaktadır. İnsan topluluklarının ilişkilerini ve davranışlarını kendi ortamlarında gözleme, belgeleme ve yorumlamayı içeren bir yöntemdir (Baş ve diğ., 2008). Etnografya araştırmalarının temelleri, tüm toplumlardaki insan davranışlarının benzerlikleri ve farklılıklarını anlamaya ve açıklamaya yönelik olan antropoloji bilimine dayanmaktadır. 21 Etnografya Araştırmacı incelediği toplulukla en az bir yıl süreyle yaşamalı, yerel dili kullanmalı, kendi kültüründen olan kişilerden soyutlanmalıdır. Böylece kişi, topluluğu tanımlamada onlar kavramından biz kavramına bir geçiş yaşayacak ve bu durum araştırmacıya kültürü ve davranışları anlama, anlamlandırma ve yorumlamada bir iç görü sağlayacaktır (Neuman, 2010; Çev. Özge)

12 Etnografya Etnografya araştırmaları, bireylerin günlük deneyimlerini gözlemleyerek, bireylerle ve onlarla ilgili diğer kişilerle görüşme yaparak belgelenmeye dayanır ve amacı, bir durum, bir topluluk hakkında genel bir çerçeveye ulaşmaktır (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012). Doğallık Kavrayış Keşif 23 Etnografya Veri Toplama Süreci Etnografya araştırmalarında kişilere yüz yüze görüşmelerde olduğu gibi genel olarak belirli bir yargıya ilişkin ne düşündükleri, ne hissettikleri sorulmamaktadır. Araştırma sürecinde gözlemler not olarak kaydedileceği gibi, video kayıtları, sesli, kayıtlar ve fotoğraflar gibi farklı medyalar kullanılarak da kaydedilebilmektedir (Baş ve diğ., 2008). Gözlem, Görüşme ve Doküman İncelemesi 24 12

13 Etnografya Veri Toplama Süreci Gözlem katılımcı veya katılımcı olmayan türden olabilir. Ancak katılımcı gözlem yapan araştırmacının kendi varlığının doğal ortamı ve dolayısıyla kültürü nasıl etkilediği konusunda farkındalık geliştirmeli ve bu etkileri en aza indirmek için çaba göstermelidir (Yıldırım ve Şimşek, 2006). 25 Etnografya Sınırlılıklar Bu araştırma modeli genellikle araştırmacıların belirli gözlemlerine ve yorumlarına dayandığından (nadir olarak ortaya çıkan sayısal veriler dışında) araştırmacıların kanaatlerinin geçerliğini saptamaları oldukça zordur. Bunun sonucu olarak gözlemcilerin önyargılarını elemine etmek de genellikle imkânsızdır. Genelleme yapılamaz. Araştırma planının hazırlanması ve bu plana tam olarak uyulması oldukça güçtür. (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012)

14 Nitel Araştırma Modelleri 27 Gömülü teori, sosyal bilimlerde araştırma yürütme sürecinde verilerin sistematik analizi ile teori geliştirmeye vurgu yapan nitel araştırma yöntemidir (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012)

15 Sembolik etkileşimcilik ilkelerini kullanarak iki Amerikan bilgini, Glaser ve Strauss nitel veri toplanmasının ve analizinin sürecini daha sistematik ve detaylı olarak açıklamışlardır. Çalışmalarının nihayetinde insanın davranışları kelimeleri ve hareketleri arkasında gömülü olan geliştirilmiş teoriyi yansıtmak için adıyla bir metot geliştirmişlerdir (Goulding, 2002). 29 Gömülü teorinin özellikleri şunlardır (Baş ve Akturan, 2008); Gömülü teori bir karşılaştırma (comparison) ve indirgeme (reduction) sürecidir. Bu yöntemde teori geliştirilirken araştırma sürecinde elde edilen veriler doğrultusunda kavramlar tanımlanmaktadır

16 Daha sonra bu tanımlanmış kavramların dikkatli ve duyarlı bir biçimde gözden geçirilmesi, karşılaştırılması ve indirgenmesi gerekmektedir. Bu da gömülü teori sürecini bir karşılaştırma ve indirgeme süreci yapmaktadır (Wimpenny ve Grass 2000, akt Baş ve diğ., 2008) 31 Gömülü teori tanımlayıcı bir araştırmadır. Zira bu yaklaşımda insanların eylemlerini zaman ve mekandan bağımsız olarak açıklayabilecek kavramlar oluşturmaya çalışılmaktadır. Gömülü teori herhangi bir bilginin olmadığı bir alanda yürütülebileceği gibi, araştırma olgusuna ilişkin biraz bilginin olduğu ancak yeni bakış açısının üretilmek istendiği alanlarda da kullanılmaktadır

17 Gömülü teorinin diğer nitel araştırma yöntemlerinden farklılıkları (Goulding, 2002); Gömülü teoride vurgu teori oluşturma ve geliştirme üzerinedir. Bir çok nitel araştırma sonucu kısmi tanımlama içermektedir (durum çalışması ve olgubilimde olduğu gibi). Gömülü teori, anlamlara ve yaşantılara odaklanması açısından fenomenoloji geleneğine yakındır. Ancak, olgulara ilişkin kuramlar ortaya koymaktadır. Var olan kavramlara ve anlayışa özgü bir katkı söz konusudur (Yıldırım ve Şimşek, 2008). 33 Gömülü teorinin diğer nitel araştırma yöntemler ile benzerlikleri; Nitel araştırmanın diğer türleri gibi veri kaynakları genellikle aynıdır. Bunlar en yaygın olarak görüşme ve gözlemdir (Goulding, 2002)