Mehmet Çak r (*), Osman Çekiç (**), Nefle Molla (***), fiükrü Bayraktar (**), Ömer Faruk Y lmaz (****)

Transkript

1 T. Oft. Gaz. 38, , 2008 Yafla Bagl Maküla Dejenerasyonuna Bagl Subretinal Koroidal Neovasküler Membranlar n Tedavisinde Tek Bafl na veya ntravitreal Triamsinolonla Kombine Yap lan Oküler Fotodinamik Tedavinin Karfl laflt rmas Mehmet Çak r (*), Osman Çekiç (**), Nefle Molla (***), fiükrü Bayraktar (**), Ömer Faruk Y lmaz (****) ÖZET Amaç: Yafla bagl maküla dejenerasyonu (YBMD) sonucu oluflan subretinal koroidal neovasküler membran (SKNM) tedavisinde, oküler fotodinamik tedavi (FDT) ve kombine FDTintravitreal triamsinolon asetonit ( VTA) tedavisi yöntemlerinin etkinliginin görme keskinligi ve tedavi s kl g ile degerlendirilmesi. Gereç ve Yöntem: Bu çal flmaya yafla bagl maküla dejenerasyonuna bagl olarak geliflen SKNM sebebiyle tek bafl na FDT (1. grup, n=44) ya da kombine FDT ve 4mg VTA (2. grup, n=20) yap lan 51 hastan n 64 gözü al nm flt r. Her iki tedavi grubunun fonksiyonel etkinligi için görme keskinlikleri ölçülmüfl ve karfl laflt r lm flt r. statistik karfl laflt rmalar için logmar görme keskinlikleri kullan lm flt r. Ayr ca gruplar aras nda tedavi s kl g degerlendirilmifltir. Bulgular: Her iki grup birlikte ele al nd g nda yafl ortalamas 72 y l (yafl aral g, 52-85) olup ortalama takip süresi 8.5 ayd (en az 3, en fazla 27 ay). SKNM'ler 27'si (%42) klasik, 34'ü (%53) gizli ve 3'ü (%5) minimal klasik olarak s n fland r ld. 1. grupta, bafllang ç logmar görme keskinligi (1.04 ± 0.09, ortalama ± SEM) ile son takipteki görme keskinligi (1.05 ± 0.07) aras nda bir fark görülmedi (P=0.80). 2. gruptaki bafllang ç görme keskinligi de (0.98 ± 0.08) son takipte artmad (1.05 ± 0.15, P=0.60). Gruplar ortalama FDT say s aç s ndan k yasland g nda 1.grupta uygulanan ortalama FDT say s 1.9 ± 0.1 iken 2. grupta uygulanan ortalama FDT say s 1.4 ± 0.1 idi. ki grup aras nda fark anlaml yd (P=0.01). Tart flma: SKNM'li gözlerde, FDT ve kombine FDT- VTA tedavileri ortalama 8.5 ayl k takipte benzer görsel sonuçlar vermektedir. Fakat kombine tedavinin yeniden tedavi s kl g n azaltabilecegi göz önüne al nabilir. Anahtar Kelimeler: Fotodinamik tedavi, intravitreal triamsinolon, subretinal koroidal neovasküler membran, yafla bagl maküla dejenerasyonu SUMMARY Photodynamic Therapy Versus Combined Photodynamic Therapy - Intravitreal Triamcinolone Acetonide in Treatment of Subretinal Neovascular Membrane Associated with Age-related Macular Degeneration Purpose: To evaluate the efficacy of ocular photodynamic therapy (PDT) and combined PDT-intravitreal triamcinolone acetonide (IVTA) in the treatment of subretinal neovascular (*) Uzm. Dr., S.B. Beyoglu Göz Egitim ve Araflt rma Hastanesi, stanbul (**) Doç. Dr., S.B. Beyoglu Göz Egitim ve Araflt rma Hastanesi, stanbul (***) Asist. Dr., S.B. Beyoglu Göz Egitim ve Araflt rma Hastanesi, stanbul (****) Prof. Dr., S.B. Beyoglu Göz Egitim ve Araflt rma Hastanesi, stanbul, Klinik fiefi Yaz flma adresi: Bahçeflehir 2. K s m Mah. Banu Evleri Sitesi. Safir 9 Bahçeflehir, B.Çekmece / stanbul E-posta: drmcakir@hotmail.com Mecmuaya Gelifl Tarihi: Düzeltmeden Gelifl Tarihi: Kabul Tarihi:

2 Yafla Bagl Maküla Dejenerasyonuna Bagl Subretinal Koroidal Neovasküler Membranlar n Tedavisinde Tek Bafl na veya ntravitreal Tr iamsinolonla Kombine Yap lan Oküler Fotodinamik Tedavinin K arfl laflt rmas 145 membrane (SRNM) due to age-related macular degeneration (AMD) in terms of visual acuity changes and retreatment rates. Materials and Methods: A total of 64 eyes of 51 patients with SRNM due to age related macular degeneration (AMD) were treated with PDT alone (1st group, n=44) or combined PDT- 4 mg IVTA (2nd group, n=20). Functional outcome was evaluated by comparing visual acuitiy in both groups. LogMAR visual acuity was used for statistical analysis. Retreatment rates were also evaluated. Results: The mean age was 72 years (range 52 to 85 years), and the mean follow-up period was 8.5 months (range 3 to 27 months). Of 64 eyes, 27 (42%) were classified as classic, 34 (53%) as occult and 3 (5%) as minimally classic. In 1st group no significant change was noted between initial (1.04 ± 0.09, mean ± SEM) and final (1.05 ± 0.07) logmar visual acuity (P= 0.80). Likewise, initial visual acuity (0.98 ± 0.08) did not improve in the 2nd group in last examination (1.05 ± 0.15, P=0.60). Average PDT rate was 1.9 ± 0.1 in the 1st group, 1.4 ± 0.1 in the 2nd group (P=0.01). Conclusion: Visual outcomes of PDT and combined PDT-IVTA in the treatment of SRNM were found similar at a mean follow up of 8.5 months. However, it should be kept in mind that retreatement rate is less in combined group. Key Words: Photodynamic therapy, intravitreal triamcinolone, subretinal choroidal neovascular membrane, age-related macular degeneration G R fi Subretinal koroidal neovasküler membran (SKNM), koriokapillaris tabakas ndan köken al p çeflitli sebeplerle oluflan Bruch membran çatlaklar ndan geçerek retina pigment epitel (RPE) alt ya da retina alt boflluklara uzanan fibrovasküler bir dokudur. SKNM, retina içi ve retina alt nda s v birikimi, kanamalar, lipid eksudasyonu ile birlikte seyretmekte ve nihayetinde fibrozisle sonuçlanarak geri dönüflümsüz görme kayb oluflturabilimektedir. SKNM'nin en s k sebebi yafla bagl maküla dejeneresyonudur (YBMD). Daha nadir olarak yüksek miyopi, anjioid streak, travmatik koroid rüptürü, uygunsuz laser, oküler histoplasmozis sendromu ve idiopatik kaynakl d r (1). YBMD geliflmifl ülkelerde körlügün en s k sebebidir. YBMD'lrin %80'i neovasküler olmayan tip (kuru tip) fleklinde görülürken %20'si de eksudatif tip fleklindedir. YBMD'ye bagl SKNM'de Verteporfin ile yap lan oküler fotodinamik tedavi (FDT) TAP çal flmas nda klasik tipteki membranlarda etkin oldugu ilk defa gösterildikten sonra kullan m tüm dünyada yayg nlaflm flt r (2). FDT'nin seçilmifl vakalarda plasebodan daha etkili bulunmas na ragmen, s k tekrar gerektirdigi ve görme art fl na etkisi s n rl oldugu için daha iyi tedavi yöntemlerinin bulunabilmesi amac yla araflt rmalar halen devam etmektedir (3). SKNM için deneme aflamas ndaki tedavi ajanlar ndan birisi intravitreal triamsinolon asetonid ( V- TA) olup, bu ilac n antienflamatuar ve antianjiojenik etkisi bulunmaktad r (4,5). Bu yüzden, FDT'yi VTA injeksiyonu ile kombine etme fikri ortaya at lm flt r: Bu amaçla Spaide ve ark. YBMD'ye bagl SKNM'de FDT'den hemen sonra VTA uygulamas n n etkinligini göstermifller ve bunun ilk tedavide uygulanmas n önermifllerdir (6). Bu çal flmada, YBMD'ye bagl SKNM bulunan gözlerde oküler FDT ve kombine FDT- VTA tedavi yöntemlerinin etkinligi görme keskinligi ve tedavi s kl g aç s ndan degerlendirilmifltir. GEREÇ ve YÖNTEM YBMD'ye bagl SKNM tedavisi için tek bafl na FDT uygulanan (1.grup, n=44) ya da kombine FDT- V- TA uygulanan (2.grup, n=20) 51 hastan n 64 gözünün kay tlar geriye dönük olarak degerlendirildi. Her iki tedavi grubunun fonksiyonel etkinligi için görme keskinlikleri Snellen efleliyle ölçüldü. statistiksel ölçümler için logmar görme keskinligi efldegerleri kullan ld. Takiplerde görme keskinliginde art fl ya da azalma için en az 2 s ra fark kabul edildi. Tedavi öncesi tüm hastalara rutin göz muayenesi yap ld. Hastalara tedavi öncesi floresein anjiografisi (FA) ve renkli fundus fotograf çekilerek lezyon boyutu ölçüldü. Gerekli olgulara indosiyanin yeflili anjiografisi ve optik koherens tomografi (OKT) çekildi. Verteporfin (Visudyne 25 mg, Novartis) ile uygulanan FDT'de hastan n vücut yüzey alan na göre metre

3 146 Mehmet Çak r, Osman Çekiç, Nefle Molla, fiükrü Bayraktar, Ömer Faruk Y lmaz kareye 2 mg düflecek flekilde distile su ile kar flm fl çözelti %5 dekstroz ile 30 cc'ye tamamland ktan sonra antekübital venden 10 dakikada gidecek flekilde verildi. Bafllang ç süresinden 15 dakika sonra kontakt maküla lensi kullanarak lezyon üzerine 83 saniye boyunca 689 nm dalga boyunda, 50 J/cm 2 diyot laser uyguland. Spot büyüklügü lezyonun en büyük lineer çap na 1000 µm eklenerek hesapland. Kombine FDT- VTA uygulanan olgulara FDT'den ortalama 1 hafta önce steril koflullarda 0.1ml 4 mg triamsinolon asetonit limbustan 3-4 mm mesafeden alt temporal kadrandan intravitreal olarak uyguland. Uygulamadan 1 gün ve 1 hafta sonra hastalar göz içi bas nç ölçümü için kontrole çag r ld. Birinci ay kontrolünde hastalar n en iyi düzeltilmifl görme keskinlikleri ve göz içi bas nçlar degerlendirilip göz dibi bulgular kaydedildi. Daha sonraki takipler üçer ay ara ile yap ld. Kontrollerde çekilen FA ve OKT'ye göre membranda kaçak ve aktivasyon oldugu düflünülen hastalara FDT tekrarland. Hasta kay tlar iki gruba ayr larak incelendi. Birinci grupta sadece FDT uygulananlar ve 2. grupta FDT- V- TA uygulananlar n sonuçlar karfl laflt r ld. statistiksel analizler için student-t testi ve ki-kare testinden yararlan ld. statistik ölçümler için logmar görme keskinlikleri kullan ld. SONUÇLAR Her iki grup birlikte ele al nd g nda yafl ortalamas 72 y l (yafl aral g, 52-85) olup ortalama takip süresi 8.5 ayd (en az 3, en fazla 27 ay). 51 hastan n 38'i erkek, 13'ü kad nd. Ortalama takip süresi 1.grupta 9.0 ± 0.9 ay (ortalama ± SEM), 2. grupta 7.4 ± 0.9 ay olup aras ndaki fark istatistiksel olarak anlams zd (P=0.22). Tüm gruplarda SKNM'ler 27'si (%42) klasik yada bask n klasik, 34'ü (%53) gizli ve 3'ü (%5) minimal klasik olarak s n fland r ld. Bafllang ç logmar görme keskinlikleri her iki grupta (1.04± 0.09 ve 0.98 ± 0.08) benzerdi (P=0.64). 1. grupta, FDT öncesi görme keskinligi ile son takipteki görme keskinligi (1.05 ± 0.07) aras nda bir fark görülmedi (P=0.80). 2. gruptaki bafllang ç görme keskinligi de son takipte artmad (1.05 ± 0.15, P=0.60). 1. grupta 35 gözde (%79.5) Snellen görme keskinligi s ras nda stabilite yada art fl elde edildi, 9 gözde (%20.5) ise Snellen eflelinde 2 ve daha fazla s ra düflme oldu. 2. grupta 17 gözde (%85) görme keskinliginde stabilite ya da art fl saptan rken 3 gözde (%15) Snellen eflelinde 2 ve daha fazla s ra düflme oldu. ki grup aras nda anlaml fark saptanmad (P=0.26). 1.grupta görme keskinliginde ortalama fark Snellen efleli iken 2.grupta Snellen efleliydi (P=0.13). fiekil 1'de her iki grupta görme keskinliklerindeki degiflikler gösterilmifltir. fiekil 1. Gruplara göre tedavi öncesi ve tedavi sonras son kontrolde görme keskinligi degiflimi Gruplar ortalama FDT say s aç s ndan k yasland - g nda 1.grupta uygulanan ortalama FDT say s 1.9 ± 0.1 iken 2. grupta uygulanan ortalama FDT say s 1.4 ± 0.1 idi. ki grup aras nda fark anlaml yd (P=0.01) (fiekil 2). fiekil 2. Gruplara göre tedavi s kl g dag l m Sadece FDT uygulanan ve 2 y l takip edilen bir olgunun tedavi öncesi ve sonras FA görüntüleri resim 1'de gösterilmifltir.

4 Yafla Bagl Maküla Dejenerasyonuna Bagl Subretinal Koroidal Neovasküler Membranlar n Tedavisinde Tek Bafl na veya ntravitreal Tr iamsinolonla Kombine Yap lan Oküler Fotodinamik Tedavinin K arfl laflt rmas 147 Resim 1. Sadece FDT uygulanan YBMD ve klasik SKNM'l bir olguda FDT öncesi ve sonras FA görüntüleri. 1a. FDT öncesi, görme keskinligi 0.1, 1b. FDT sonras 1. haftada görme keskinligi 0.2, membrandan s z nt ve kaçak kaybolmufl ve koroidal hipoflöresans mevcut. 1c. FDT sonras 3. ay, nüks SKNM mevcut, görme keskinligi d. 2 y l sonunda ve toplam 3 FDT uygulad ktan sonra skarl membran mevcut, kaçak yok ve görme keskinligi Kombine FDT ve VTA yap lan resim 1'deki hastan n SKNM geliflen diger gözünün tedavi öncesi ve sonras FA görüntüleri resim 2'de gösterilmifltir. YBMD'ye bagl gizli SKNM geliflen baflka bir olgunun kombine FDT ve VTA öncesi ve sonras FA ve OKT bulgular resim 3'de gösterilmifltir.

5 148 Mehmet Çak r, Osman Çekiç, Nefle Molla, fiükrü Bayraktar, Ömer Faruk Y lmaz Resim 2. Bir önceki olgunun takiplerinde soldan 22 ay sonra sagda klasik KNV geliflen ve tedavide kombine FDT ve VTA uygulanan diger gözü. 2a. SKNM geliflmeden önce, görme keskinligi b. 3 ayd r sag görmesi azalm fl, klasik SKNM; görme keskinligi c. Kombine FDT ve VTA sonras 3. ay, nüks SKNM mevcut, görme keskinligi d. 9 ay sonra ve toplam 3 FDT ve VTA uygulad ktan sonra skarl membran görülmekte, kaçak yok ve görme keskinligi VTA enjekte edilen gruptaki hiçbir hastada endoftalmi tespit edilmedi. FDT'de verteporfin infüzyonu esnas nda enjeksiyon yerine ait komplikasyona rastlanmad. TARTIfiMA YBMD'ye bagl SKNM'de verteporfin kullan larak FDT uygulanmas Nisan 2000 tarihinde FDA onay alarak uygulamaya girmifltir. YBMD ve YBMD-d fl

6 Yafla Bagl Maküla Dejenerasyonuna Bagl Subretinal Koroidal Neovasküler Membranlar n Tedavisinde Tek Bafl na veya ntravitreal Tr iamsinolonla Kombine Yap lan Oküler Fotodinamik Tedavinin K arfl laflt rmas 149 Resim 3. Kombine FDT ve VTA uygulanan YBMD ve gizli SKNM olan olgunun tedavi öncesi ve 6 ay sonraki FA ve OKT bulgular 3a. FDT öncesi FA, görme keskinligi 0.1, 3b. FDT öncesi OKT, subretinal s v mevcut. 3c. Kombine tedavi sonras 6. ay FA, görme keskinligi d. Tedavi sonras OKT, subretinal s v çekilmifl. SKNM'lerde etkinligi bir çok çaliflmada kan tlanm flt r (2,7-21). TAP çal flmas nda klasik tip lezyonlarda FDT tedavisi alan hastalar n %59'unda 3 s radan az kay p gözlenirken kontrol grubunun sadece %39'unda 3 s - radan az kay p olmufl, digerlerinde görmeler progresif olarak azalm flt r (2). Ayn flekilde VIP çal flmas nda da gizli tip SKNM'de %51 oran nda görme keskinliginde stabiliteye ulafl lm flt r (7). Bardak ve ark. yapt g çal flmada 78 gözde %18 oranda görme keskinliginde en az bir s ra art fl saptan rken %30 gözde görmede degifliklik olmam flt r, fakat %52 gözde görmede azalma bildirmifllerdir (22). FDT'ye ragmen görme keskinligi düflmeye devam eden hastalar için ve nüks sebebiyle tekrarlanan FDT seanslar n azaltmak, böylece doku düzeyinde hasar azaltmak ve maliyeti düflürmek için ek tedavi yöntemleri araflt r lmaya bafllanm flt r. Bu sebeple SKNM fizyopatolojisinde önemli rol oynad g duflünülen anjiojenik faktörler hedef al nm flt r (23,24). VTA tek bafl na SKNM tedavisinde oldukça s n rl kalmaktad r (25,26). Deneysel çal flmalar FDT ile kombine uyguland g nda FDT'den hemen sonra bafllayan da-

7 150 Mehmet Çak r, Osman Çekiç, Nefle Molla, fiükrü Bayraktar, Ömer Faruk Y lmaz mar t kanmas ve bunun sonucunda oluflan yayg n RPE iskemisi ve oksidatif stres ile geliflen enflamatuar olaylar n etkisini azaltt g n göstermifltir (27,28). Enflamasyon ile RPE'den vasküler endotelyal büyüme faktörü (VEGF) ve diger enflamatuar mediatörlerin sal n m artt g ndan kan retina barieri bozulmaktad r, bu da FDT sonras erken dönemde retina içi ve retina alt s v art fl n aç klamaktad r. FDT'nin seçici endotel hasar ve neovasküler yap daki damar oklüzyonu hastal g n altta yatan anjiojenik stimulusunu ortadan kald rmamaktad r. SKNM' n patofizyolojisini inceleyen çal flmalarda enflamatuar ve oksidatif olaylar n rol ald g, ve bu olaylar sonucunda anjiojenik faktörlerin art p antianjiojenik faktörlerin azald g gösterilmifltir (27-29). Steroidlerin, yeni oluflan damarlardan eksudasyonu azaltan, enflamatuar stimulusu ortadan kald ran ve kan retina barierini stabilize eden anti-anjiojenik, anti-fibrotik ve anti-enflamatuar etkileri bilinmektedir. Birçok çal flmada kombine FDT- VTA'n n SKNM tedavisinde etkinligi araflt r lm flt r (6,30-35). Bizim çal flmam zda her iki grup birlikte ele al nd - g nda, bafllang ç logmar görme keskinligi ile son görme keskinli aras nda ortalama 8.5 ayl k takipte fark saptanmad. Gruplar ayr ayr incelendiginde sadece FDT alan yada kombine FDT- VTA tedavisi alan gruplarda da bafllang ç ve son görme keskinlikleri aras nda fark yoktu. Ayr ca her iki grubun son görme keskinlikleri de benzerdi. Her iki grupta görme keskinliklerinde stabiliteye büyük oranda ulafl ld (1.grupta %79.5 ve 2. Grupta %85). ki ve daha fazla Snellen s ras nda art fl 2.grupta (%25) 1. gruptan (%11) daha fazlayd. Spaide ve ark. kombine FDT- VTA tedavisi uygulad klar hastalarda görme keskinliklerinde ortalama art fl 6 ve 12 ayl k takiplerinde 2.4 ve 2.5 Snellen s ras olarak buldular (6). Augustin ve arkadafllar n n yapt g çal flmada ise bu oran 1.22 idi (27). Kumar ve ark. 19 hastada (%82) görme keskinliginde degiflim saptamazken, 2 hastada (%9) 2 s ra ve üstünde art fl, 2 hastada da (%2) 2 s ra ve üstünde azalma kaydettiler (34). Baflka bir çal flmada 25 mg VTA ile kombine uygulanan FDT, standart FDT'ye göre görme keskinliginde daha fazla düzelmeye sebep olmufl ve yeniden tedavi oran VTA ile kombine olan grupta daha az oldugu görülmüfltür (32). Bizim çal flmam zda görme keskinligi sonucu aç - s ndan her iki grupta fark olmamas na ragmen, kombine tedavinin sadece FDT'ye üstünlügünün uygulanan FDT say s n düflürmesi oldugu görüldü. 1. grupta ortalama FDT say s 1.9 iken 2.grupta 1.4 idi. Kombine FDT- V- TA ile yap lan çal flmalarda 12 ayl k takipte bu oran aras nda bulunmufltur (16-19). Benzer bir flekilde Ergun ve ark. 4 mg VTA ile yap lan kombine FDT tedavisinin standart FDT'ye göre görme sonuçlar n lar n iyilefltirmedigi fakat yeniden tedavi s kl g n azaltt - g n bildirmifltir (33). Sonuç olarak, VTA ile kombine FDT uygulamas - n n, standart FDT'ye göre görme sonuçlar nda ilave bir art fla sebep olmad g kanaatindeyiz. Fakat kombine tedavinin yeniden tedavi s kl g n azaltabilecegi göz önüne al nabilir. Yine de daha kesin sonuç alabilmek için daha fazla hasta gruplar n içeren kontrollü, prospektif çal flmalara ihtiyaç vard r. KAYNAKLAR 1. Bressler NM, Bressler SB, Fine SL. Neovascular (exudative) age-related macular degeneration. In Retina, Vol 3 Medical Retina. Ryan SJ.Eds. Philadelphia. Mosby comp. 2006; Treatment of Age-related Macular Degeneration With Photodynamic Therapy (TAP) Study Group, Photodynamic therapy of subfoveal choroidal neovascularization in age-related macular degeneration with verteporfin: twoyear results of 2 randomized clinical trials. TAP report no. 2. Arch Ophthalmol 2001;119: Sternberg P, Lewis H. Photodynamic therapy for age-related macular degeneration: acandid apprasial. Am J Ophthalmol 2004;137: Ishibashi T, M iki K, Sorgente N, et al. Effects of intravitreal administration of steroids on experimental subretinal neovascularization in subhuman primate. Arch Ophthalmol 1985;103: Gillies MC, Simpson JM, Lou W, et al. A randomized clinical trial of single dose of intravitreal triamcinolone acetonide for neovascular age-related macular degeneration: one-year results. Arch Ophthalmol 2003;121: Spaide RF, Sorenson J, Maranan L. Combined photodynamic therapy with verteporfin and intravitreal triamcinolone acetonide for choroidal neovascularization. Am J Ophthalmol 2003;110: Verteporfin in Photodynamic Therapy (VIP) Study Group. Photodynamic therapy of subfoveal choroidal neovascularization in age-related macular degeneration: two-year results of a randomized clinical trial including lesions with occult with no classic choroidal neovascularization. VIP report no. 2. Am J Ophthalmol 2001;131: Verteporfin in Photodynamic Therapy (VIP) Study Group. Photodynamic therapy of subfoveal choroidal neovascularization in pathologic myopia: with verteporfin: Oneyear results of a randomized clinical trial. VIP report no. 1. Ophthalmology 2001;108: Krebs I, Binder S, Stolba U, et al. Choroidal neovascularization in pathologic myopia: three-year results after photodynamic therapy. A m J Ophtalmol 2005;140: Verteporfin in Ocular Histoplasmosis (VOH) Study Group. Photodynamic therapy of subfoveal choroidal neovascularization with vertoporfin in ocular histoplasmosis

8 Yafla Bagl Maküla Dejenerasyonuna Bagl Subretinal Koroidal Neovasküler Membranlar n Tedavisinde Tek Bafl na veya ntravitreal Tr iamsinolonla Kombine Yap lan Oküler Fotodinamik Tedavinin K arfl laflt rmas 151 syndrome one-year results of an uncontrolled, prospective case series. Ophthalmology 2002;109: Karaçorlu M, Karaçorlu S, Bürümcek E, Özdemir H. Y a- fla bagl makula dejenerasyonunda fotodinamik tedavi uygulamas n n klasik koroid neovaskularizasyonlu olgular ile klasik+gizli koroid neovaskularizasyonlu olgulardaki 6 ayl k takip sonuçlar. Türk Oftalmoloji Gazetesi 2002; 32: Karaçorlu S, Özdemir H, Karaçorlu M. Patolojik miyopiye bagl subfoveal koroid neovaskülarizasyonu olgular nda fotodinamik tedavi. Türk Oftalmoloji Gazetesi 2002; 32: Karaçorlu M, Karaçorlu S, Özdemir H. Klasik koroid neovaskülarizasyonlu ve gizli koroid neovaskülerizasyonlu yafla bagl makula dejenerasyonu olgular ndaki fotodinamik tedavi uygulamas n n 12 ayl k takip sonuçlar. Retina- Vitreus 2003;11: Yetik H, Müftüoglu G, Akar S, ve ark. Oküler fotodinamik tedavide 24 ayl k sonuçlar m z. Retina-Vitreus 2005;13: Akar S. Koroid neovaskülarizasyonlar n n tedavisinde fotodinamik tedavi. Retina-Vitreus 2005;13: Sönmez K, Atmaca LS. Yafla bagl makula dejeneresans - n n tedavisinde yenilikler. Türkiye Klinikleri Cerrahi T p Bilimleri 2006;2: Mentefl J. Fotodinamik tedavi. Türkiye Klinikleri Cerrahi T p Bilimleri 2006;2: Koçak N, Karahan E, Öner FH, ve ark. Anjioid streaks'e bagl geliflen koroid neovaskülarizasyonunda argon lazer fotokoagülasyon ve fotodinamik tedavi sonuçlar. Retina- Vitreus 2006;14: Altan T, Kapran Z, Yalç n O, ve ark. Yafla bagl maküla dejenerasyonunda subfoveal koroidal neovaskülarizasyonun verteporfin ile fotodinamik tedavisinin orta ve uzun dönem sonuçlar. Retina-Vitreus 2006;14: Atsam N, Özmert E, Bat oglu F. Yafla bagl maküla dejeneresansl retinal anjiomatöz proliferasyon ve polipoidal koroidal vaskülopati olgular nda fotodinamik/kombine tedavi sonuçlar. Retina-Vitreus 2007;15: Öner A, Özk r fl A, Karaküçük S, ve ark. Fotodinamik tedavide 18 ayl k sonuçlar m z. Erciyes T p Dergisi 2007;29: Bardak Y, Çekiç O, T g fi, Kendir F. Subfoveal koroid neovaskularizasyonlu yafla bagl maküla dejenerasyonunda oküler fotodinamik tedavi sonuçlar m z. Türk Oftalmoloji Gazetesi 2007;37: Ishibashi T, Hata Y, Yoshikawa H, et al. Expression of vascular endothelial growth factor in experimental choroidal neovascularization. Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol 1997;235: Cui JZ, Kimura H, Spee C, et al. Natural history of choroidal neovascularization induced by vascular endothelial growth factor in the primate. Graefes Arch Clin Exp Ophthalmol 2000;238: Challa JK, Gillies MC, Penfold PL, et al. Exudative macular degeneration and intravitreal triamcinolone: 18 month follow-up. Aust N Z J Ophtalmol 1998;26: Gillies MC, Simson JM, Billson FA, et al. Safety of an intravitreal injection of triamcinolone: results from a randomized clinical trial. Arch Ophtalmol 2004;122: Augustin A J, Schmidt-Erfurth U. Vertoporfin therapy and triamcinolone acetonide: convergent modes of action for treatment of neovascular age related macular degeneration. Eur J Ophtalmology 2006;16: Michels S, Schmidt-Erfurth U. Sequence of early vascular events after photodynamic therapy. Invest Ophthalmol Vis Sci 2003;44: Schmidt-Erfurth U, Schlotzer-Schrehard U, Cursiefen C, et al. Influence of photodynamic therapy on expression of vascular endothelial growth factor (VEGF), VEGF receptor 3, and pigment epithelium-derived factor. Invest Ophthalmol Vis Sci 2003;44: Ruiz-Moreno JM, Montero JA, Barile S, Zarbin MA. Photodynamic therapy and high-dose intravitreal triamcinolone to treat exudative age-related macular degeneration: 1-year outcome. Retina 2006;26: Spaide RF, Sorenson J, Maranan L. Photodynamic therapy with verteporfin combined with intravitreal injection of triamcinolone acetonide for choroidal neovascularization. Ophthalmology 2005;112: Augustin AJ, Schmidt-Erfurth U. Verteporfin and intravitreal triamcinolone acetonide combination therapy for occult choroidal neovascularization in age-related macular degeneration. Am J Ophthalmol 2006;141: Ergun E, Maar N, Ansari-Shahrezaei S, et al. Photodynamic therapy with verteporfin and intravitreal triamcinolone acetonide in the treatment of neovascular age-related macular degeneration. Am J Ophthalmol 2006;142: Kumar A, Sinha S, Kumar V. Visual acuity and contrast sensitivity outcomes in Indian eyes undergoing photodynamic therapy with intravitreal injection of triamcinolone acetonide in age-related macular degeneration. Indian Journal of Ophtalmolgy 2007;55: Rechtman E, Danis RP, Pratt LM, Harris A. Intravitreal triamcinolone with photodynamic therapy for subfoveal choroidal neovascularisation in age related macular degeneration. Br J Ophthalmol 2004;88: