Ham Test; Asit Hemoliz testi; Acid hemolysin test

Transkript

1 HAM TEST Ham Test; Asit Hemoliz testi; Acid hemolysin test Paroksismal Nokturnal Hemoglobinüri (PNH) tanısı amacıyla kullanılan laboratuar testidir. Eritrositlerin hassasiyetini ölçer. Hafif asit ortamda eritrositlerin patlayıp patlamadığını ölçer. Özel bir hazırlık gerektirmez. Ham test için normal değerler: Normal: negatif Testin pozitif olması Paroksismal Noktürnal Hemoglobinüri teşhisi koydurur. Test nadir rastlanan konjenital diseritropoietik anemi teşhisinde de kullanılır. Ham test yerini yeni ve güvenilir yöntemlere bırakmıştır. Flow cytometri bu hastalıkların teşhisinde daha güvenilir yöntemdir. Referanslar: 1.Elghetany M, Banki K. Erythrocytic disorders. In: McPherson R, Pincus M, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap Schwartz R. Autoimmune and intravascular hemolytic anemias. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 164 GEBELİK TESTİ Beta HCG; βhcg= BETA HCG= Human Koriyonik

2 Gonadortopin; Bkz: Beta HCG Beta HCG Gebelik sırasında plasentadan salgılanır. Hem kan hem de idrarda bakılabilir. En çok kullanılan gebelik testi çeşididir.gebelikte Beta HCG nin normal den çok yüksek olması dış gebelik yada komplike gebelik göstergesidir. Ayrıca erkekte ve kadında over ve testis tümörlerinin göstergesidir. ( tümör marker ). Beta HCG için normal değer: Gebe olmayan kadınlarda : <5.0 miu/ml altındadır. Gebeliğin 3. Haftasında : 5 50 miu/ml Gebeliğin 4. Haftasında : miu/ml Gebeliğin 5. Haftasında : 18 7,340 miu/ml Gebeliğin 6. Haftasında : 1,080 56,500 miu/ml Gebeliğin 7 8. Haftalarında: 7, ,000 miu/ml Gebeliğin Haftalarında: 25, ,000 miu/ml Gebeliğin Haftalarında: 13, ,000 miu/ml Gebeliğin Haftalarında : 4, ,400 miu/ml Gebeliğin Haftalarında: 3, ,000 miu/ml Menopozdan sonra : <9.5 miu/ml HCG arttıran sebepler: Gebelik Dış gebelik Genetik bozuklukları olan gebelik ( Mol hidatiform ) Over tümörleri, Testis tümörleri. HCG azaltan sebepler: Anabolik steroid tedavisi Plasental yetmezlik

3 EVDE OVÜLASYON TESTİ Ovulation home test; Luteinizing hormone urine test (home test); Ovulation prediction test; Urinary LH immunoassays; Athome ovulation prediction test; LH urine test; Evde ovülasyon testi nedir? Gebe kalmak için en uygun zamanın tespit edilmesi amacıyla evde yapılan testdir. İdrardaki Lüteinizan Hormon (LH) miktarını ölçerek en uygun zamanı gösterir. LH miktarı ovülasyon olduğu zaman artar. Bu artış overlerin bir yumurtayı döllenmek üzere serbest bıraktığını gebelik için en uygun zaman olduğunu gösterir. Evde ovülasyon testi nasıl yapılır? Bu test kitleri eczanelerden temin edilir. Bu bir laboratuvar testi değildir. Bu test kutusu içinde 5 yada 7 test çubuğu çıkar. Normalde 28 günde bir adet gören kişilerde yumurtlama ( ovülasyon ) son adet tarihinden itibaren 11 ila 14. günler arasında olur. Bu gebelik için en uygun zamandır. Adet düzensizliklerinde yada bu dönemin tahmin edilemediği durumlarda evde ovülasyon takibi ile gebelik için en uygun zaman tespit edilir. Bu amaçla test çubukları adetin 11. Gününden itibaren birkaç gün arayla idrara daldırılarak uygun zaman yakalanmaya çalışılır. Test LH miktarının arttığı zamanı yakalar. Test ya test çubuğunun üzerine işeyerek ya da temiz bir kaba yapılan idrarın içine batırılarak yapılmalıdır. Test çubukları renk değişikliği ile uygun zamanı gösterir. Pozitif sonuç ( yani LH da artış ) saat sonra ovülasyon olacak anlamına gelir. Düzensiz adetlerde bu artışı yakalamak zor olabilir. Test süresince aşırı su içilmemelidir. LH miktarını düşüren ilaçlar kesilmelidir.

4 LH miktarını düşüren ilaçlar: Östrojen, Progesteron, Testosteron. Östrojen ve progesteron doğum kontrol haplarında ve hormon replasman tedavileri içinde bulunabilir. Klomifen sitrat LH miktarını arttıran ovülasyonu tetikleyen bir ilaçtır. Bu ilaç kullanılıyor ise evde ovülasyon testleri ilaç kesildikten 3 gün sonra yapılmalıdır. Evde ovülasyon testleri büyük doğrulukla ovülasyon zamanını ve gebe kalmak için en uygun tarihi söyler. Evde Ovülasyon testi için normal değerler: Testin pozitif olması önümüzdeki saat içinde ovülasyon olacağını gösterir. Evde ovülasyon testi pozitif olmuyor ise ya da bu teste rağmen aylarca gebe kalma şansınız olmadı ise mutlaka doktorunuza danışınız. Evde ovülasyon testleri evde fertilite monitörleri ile aynı şey değildir. Evde fertilite monitörleri tükürükteki elektrolitler, idrardaki LH miktarı ve bazal ateş ölçerek değerlendirme yaparlar. Referanslar: 1. Falcone T. Women s health. In: Carey WD, ed. Cleveland Clinic: Current Clinical Medicine nd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2010:section Fritz MA, Speroff L. Induction of ovulation. Speroff L, Fritz MA, eds. Clinical Gynecologic Endocrinology and Infertility. 8th ed. Philadelphia, Pa: Lippincott Williams & Wilkins; 2011:chap 31

5 ERİTROSİT Eritrosit; RBC: Red Blood Cell = Alyuvar Kanı oluşturan ana hücrelerdir. İçlerindeki hemoglobin sayesinde akciğerlerden dokulara oksijen taşırlar. Kana kırmızı rengini veren hücrelerdir ( al= kırmızı). Disk şeklinde ortasından hafice basık hücrelerdir. Eritrositler kemik iliğinde üretilir buradan kan dolaşımına geçerek yaklaşık 2 hafta boyunca dokulara oksijen taşır. Ömrü dolan eritrositler dalak ve karaciğerde parçalanarak içlerinde işe yarar demir çıkartılır ve yeni eritrosit yapımında kullanılır. Eritrosit için normal değerler: Erkekte: 5,1 5,7 milyon/ mm3 Kadında: 4,2-5,4 milyon /mm3 dür. Eritrosit sayısını arttıran sebepler: ( polisitemi ) Yüksek irtifa, Sigara, Hava kirliliği, Bazı akciğer ve kalp hastalıkları, KOAH Kalp yetmezliği, Eritrosit yapımında bozukluk. Eritrosit sayısını azaltan sebepler : Kan kaybı, Beslenme bozukluğu, Vitamin eksikliği, Kan yıkımının arttığı hastalıklar,

6 Kan yapımının bozuk olduğu kan hastalıkalrı, Akdeniz anemisi, Hemoglobinopatiler, Demir eksikliği, Demir emilmesinin bozulduğu hastalıklar, Kemik iliğini ilgilendiren hastalıklar ve tümörler, Zehirlenmeler Eritrosit miktarını düşüren sık görülen sebeplerdir. CRP C-reactive protein; High-sensitivity C-reactive protein; hs-crp Karaciğerde yapılan ve enfeksiyon hastalıklarda artan bir proteindir. Kanda bakılır. CRP ne için bakılır? Vücutta iltihabi bir reaksiyon olup olmadığını gösterir. Spesifik bir test değildir. Yüksekliği belirli bir hastalığı göstermez sadece enfeksiyon olduğunu gösterir, yerini göstermez. CRP: Romatizma gibi iltihabi hastalıkların alevlenmelerini tespit etmekte, Enfeksiyon hastalıkların tedaviye verdikleri cevapların izlenmesinde, Ateş sebebinin araştırılmasında kullanılan bir testtir. High sensitive CRP ise kalp hastalıklarının tespitinde kullanılır. Tek başına High Sensitif CRP değerli değildir

7 beraberinde diğer faktörlerinde incelenmesi gereklidir. CRP için normal değerler: CRP için normal değer 0-6 mg/dl arasıdır. hs-crp için normal değerler: High Sensitif CRP < 1,0 mg/dl ise kardiyo vasküler risk düşük, High Sensitif CRP 1,0 3,0 arasında ise kardiyo vasküler hastalık riski orta derecede, High Sensitif CRP >3,0 ise kardiyo vasküler risk yüksek. CRP değerini yükselten hastalıklar: Yüksek CRP değeri vücutta bir enfeksiyon inflamasyon var anlamına gelir. Bu mikrobik hastalığa yada romatizma, kanser gibi mikrobik olmayan İnflamatuar hastalıklara bağlı olabilir: Bakteriyel viral enfeksiyon hastalıkları, Romatizmal hastalıklar, Kalp hastalıkları, kalp krizi, İltihabi barsak hastalıkları, Lupus, Romatizmal ateş, Tüberküloz, Kanserler. Ayrıca doğum kontrol ilaçları kullananlarda ve hamileliğin ikinci yarısında CRP yükselir bu hastalık anlamına gelmez. Referanslar: Ridker PM, Libby P. Risk Factors for Atherothrombotic Disease. In: Libby P, Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, eds. Braunwald s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 8th ed. Philadelphia, Pa; Saunders Elsevier; 2007: chap 39

8 BNP Pro- BNP; Brain natriutetic peptide test; N- terminal pro-bnp test; Kalp ve damarlar tarafından üretilen bir proteindir. Kalp yetmezliğinde kandaki miktarı artar. Kalp yetmezliği teşhisinin kolay, hızlı ve pratik bir yoludur. Kalp yetmezliği teşhisinde BNP ve Pro BNP testinin önemi gittikçe artmaktadır. Artık kalp yetmezliği teşhisi için efor testi EKG gibi birçok test yerine basit bir kan testi ile BNP tayini yeterli olmakta ve tanı koyabilmektedir. BNP, Pro-BNP, N terminal Pro BNP aynı amaçla kullanılan ve aynı proteini ölçen testlerdir. BNP testi ne için yapılır? Kalp yetmezliği bulguları var ise teşhis koymak amacıyla BNP testi yapılır. Kalp yetmezliğinde ayaklarda ödem, nefes darlığı, çabuk yorulma, karında şişme olabilir. Kalp yetmezliği şikayetleri birçok hastalıkla karışır. Karaciğer hastalıkları, böbrek hastalıkları ve akciğer hastalıklarında da benzer şikayetler olur. BNP testi ile kısa sürede kalp yetmezliği teşhisi konur. Şikayetler kalp yetmezliğinden ise BNP test sonucu yükselir. Tedavi ile BNP değeri düşer. BNP için normal değerler: Erişkin BNP : < 100pg/dL altında olmalıdır. 100 ve üzeri kalp yetmezliği olarak kabul edilir. Kalp yetmezliği arttıkça BNP değeri de artar. Referanslar: 1. Redfield MM. Heart Failure with normal ejection fraction.

9 In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald s Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap Jessup M, Abraham WT, Casey DE, Feldman AM, Francis GS, Ganiats TG, et al focused update: ACCF/AHA Guidelines for the Diagnosis and Management of Heart Failure in Adults: a report of the American College of Cardiology Foundation/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines: developed in collaboration with the International Society for Heart and Lung Transplantation. Circulation Apr 14;119(14): Lindenfeld J, Albert NM, Boehmer JP, et al. Executive Summary: HFSA 2010 Comprehensive Heart Failure Practice Guideline BİLİRÜBİN Total bilirübin; Direk Bilirübin; Ankonjuge bilirubin; İndirek bilirubin; Konjuge bilirübin; Sarı renkli safra pigmentidir. Kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sonucu oluşur. Karaciğer ile vücuttan temizlenir, safra ile atılır. Bir kısmı bağırsaktan emilip idrar ile atılır. Kandaki ve idrardaki miktarları ölçülür. Yeni doğan bebeklerin kanları hızla değiştiği için bebeklerde bilirübin yükselir ( yeni doğan sarılığı denir). Bilirübin ışıkta parçalanır. Bu nedenle sarılığı olan bebekleri ışık altında tutarak bilirübin miktarı düşürülebilir ( fototerapi ). Bilirübin ne için bakılır? Bilirübin fazlalığı sarılığa yol açar. Sarılıkların nedenini araştırmak amacıyla, karaciğer, safra kesesi, safra yolları

10 hastalıklarının teşhisi amacıyla bakılır. Bilirübin için normal değerler: Total bilirübin: 0,3 1,9 mg/dl Direk bilirübin: 0 0,3 mg/dl Bilirübin yükselmesine sebep olan hastalıklar Yeni doğan bebeklerde hayatın ilk günlerinde bilirübin seviyeleri yüksektir. Eritrositlerin normalden daha hızlı parçalandığı durumlarda bilirübin artar: Eritroblastozis fetalis, Hemolitik anemiler, Transfüzyon reaksiyonları. Karaciğer hastalıklarında bilirübin yükselir: Hepatitler, Siroz, Karaciğer kanseri, karaciğer metastazları, Gilbert sendromu. Bilirübin Safra yolu ve safra kesesi hastalıklarında bilirübin artar: Referanslar: Safra taşları, Pankreas kanseri, Safra kesesi kanseri, Safra yolu tıkanmaları. 1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman

11 M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 73 BENCE JONES PROTEİNİ İdrarda Bence-Jones proteini; Immunoglobulin light chains urine; Urine Bence-Jones protein; Bence Jones proteini immün sistemin bir parçası olan immün globülinlerin hafif zinciridir. Bir proteindir, böbreklerden süzülerek idrarla atılır. Test idrarda bakılır. Normalde idrarda bulunmaz ancak Multipl Myelom hastalığında anormal miktarlarda üretildiği için idrarla atılır. Bence Jones Proteini için normal değerler: Normalde Bence Jones proteini negatif olmalıdır. Bence Jones Proteinin varlığı neyi gösterir? İdrarda Bence Jones proteini aşağıdaki hastalıklarda pozitif olur: Multipl Myelom, Waldenstrom makroglobülinemisi, Kronik lenfositik lösemi, Amiloidoz hastalıklarında test pozitif olur. Referanslar: 1. McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: WB Saunders; Hoffman R, Benz Jr. EJ, Shattil SJ, et al., eds.

12 Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed. Philadelphia, Pa: Churchill B CELL LÖSEMİ / LENFOMA PANELİ B-cell leukemia/lymphoma panel; B Lenfosit Yüzey Marker Paneli; B lenfositleri kanın beyaz hücreleridir. İmmün sistemin önemli hücreleridir. B cell Lösemi Lenfoma panelinde bu hücrelerin yüzeyinde yer alan proteinlere bakılır. Bu proteinler lösemi / Lenfoma tanısında kullanılır. Kan, kemik iliği yada Lenfoma şüphesinde lenf bezi biyopsisinden bakılır. Kan örneği immün fenotipleme ile flow citometri yöntemiyle incelenir. B cell lösemi / Lenfoma paneli ne için istenir? Periferik yaymada anormal lökositler / lenfositler görülürse, Lösemi yada Lenfoma dan şüphelenilirse, Lösemi / Lenfoma nın tipini belirlemek amacıyla istenir. Referanslar: 1. Appelbaum FR. The acute leukemias. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap Bierman PJ, Harris N, Armitage JO. Non-Hodgkin s lymphomas. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2007:chap Kantarjian H, O Brien S. The chronic leukemias. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa:

13 Saunders Elsevier;2007:chap Najfeld V. Conventional and molecular cytogenetic basis of hematologic malignancies. In: Hoffman R, Benz EJ, Shattil SS, et al, eds. Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier Churchill Livingstone; 2008:chap 55 BALGAMDA ARB ARB boyama; Erlich Ziehl Neelsen boyama yöntemi; Balgamda Aside Dirençli Basil; Balgamda Koch Basili; Balgamda TBC basili; Balgamda tüberküloz basili nin aside dirençli boyama yöntemiyle aranmasıdır. Derinden gelen ve tükrükle karıştırılmamış balgam örneğinin boyanarak incelendiği laboratuvar testidir. Sabah örneği tercih edilir. Bir gece önceden bol su içip sabah öksürerek alınan balgam örneği daha değerlidir. Balgamda ARB ne için istenir? Tüberküloz ( verem ) şüphesinde istenen bir testtir. Balgam kültürü de istenir. Balgamda ARB için normal değerler: Normalde negatif olası gerekir. Balgamda ARB pozitif olması ne demektir? Balgamda ARB pozitifliği : Mycobacterium tuberkülozis enfeksiyonu, Mycobacterium avium intercellulare enfeksiyonu yada, Diğer mycobakteri enfeksiyonları anlamına gelir.

14 Doğru sonuç almak için testin birkaç gün arayla en az 3 kez tekrarlanması gerekir