T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AŞILI ASMA FİDANI ÜRETİMİNDE FARKLI SULAMA ARALIKLARI VE MALÇ UYGULAMALARININ FİDAN RANDIMANI VE KALİTESİ ÜZERİNE ETKİLERİ Cenk KÜÇÜKYUMUK Danışman: Doç. Dr. Mustafa KELEN DOKTORA TEZİ BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI ISPARTA 2009

2 Fen Bilimleri Enstitü Müdürlüğüne Bu çalışma jürimiz tarafından Bahçe Bitkileri ANABİLİM DALI nda oybirliği ile DOKTORA TEZİ olarak kabul edilmiştir. Başkan : Prof. Dr. Zeki KARA Selçuk Ünv Ziraat Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü (İmza) Üye : Doç. Dr. Mustafa KELEN (Danışman) (İmza) S.D.Ü. Ziraat Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü Üye : Prof Dr. M. Atilla AŞKIN (İmza) S.D.Ü. Ziraat Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü Üye : Doç. Dr. Rüstem CANGİ (İmza) Gaziosmanpaşa.Ünv. Ziraat Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü Üye : Yrd. Doç. Dr. Ahmet ERTEK (İmza) S.D.Ü. Ziraat Fak. Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü ONAY Bu tez / /2009 tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonucunda, yukarıdaki jüri üyeleri tarafından kabul edilmiştir. / /2009 Prof. Dr. Mustafa KUŞCU Enstitü Müdürü

3 İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER...i ÖZET...iv ABSTRACT...v TEŞEKKÜR...vi ŞEKİLLER DİZİNİ.vii ÇİZELGELER DİZİNİ...xi 1. GİRİŞ KAYNAK ÖZETLERİ Aşılı Asma Fidanı Üretimi ile İlgili Yapılmış Çalışmalar Fidanlıklarda Sulama ile İlgili Yapılmış Çalışmalar Malç Kullanımı ve Konuyla İlgili Yapılmış Çalışmalar MATERYAL VE YÖNTEM Materyal Araştırma Alanının Tanıtımı Coğrafi Konumu ve İklim Özellikleri Toprak Özellikleri Sulama Suyu Özellikleri ve Sulama Suyunun Sağlanması Araştırmada Kullanılan Anaçlar ve Çeşidin Özellikleri Araştırmada Kullanılan Malç Materyalleri Yöntem Denemenin Kurulması Aşı Materyallerinin Muhafazası ve Aşıya Hazır Hale Getirilmesi Aşılama ve Parafinleme Arazinin Dikime Hazırlanması, Aşılı Çeliklerin Dikimi ve Malç Materyallerinin Serilmesi Fidanların Sökümü Sulama Uygulamaları Sulama Suyu Kullanım Etkinliği (IWUE) Arazide Yapılan Diğer Ölçümler Toprak Sıcaklıklarının Ölçümü Yabancı Ot Yoğunluğunun Belirlenmesi i

4 Fidan Randımanı ve Kalite Ölçümleri Tarımsal Uygulamalar Verilerin İstatistiksel Analizi Parametreler Arası İlişkilerin İncelenmesi ARAŞTIRMA BULGULARI Sulama Suyu ile İlgili Bulgular Sulama Suyu Miktarları Sulama Suyu Kullanım Etkinliği (Irrigation Water Use Efficiency, (IWUE) Toprak Sıcaklığı Bulguları Yabancı Ot Yoğunluğu Uygulamaların Fidan Randımanı ve Kalitesi Üzerine Etkileri Uygulamaların Fidan Randımanı Üzerine Etkileri Uygulamaların 1. Boy Fidan Randımanı Üzerine Etkileri Uygulamaların Sürgün Çapı Üzerine Etkileri Uygulamaların Sürgün Uzunluğu Üzerine Etkileri Uygulamaların Sürgün Ağırlığı Üzerine Etkileri Uygulamaların Kök Ağırlığı Üzerine Etkileri Uygulamaların Kök Sayısı Üzerine Etkileri Uygulamaların Sürgün Gelişim Düzeyi Üzerine Etkileri Uygulamaların Kök Gelişim Düzeyi Üzerine Etkileri Parametreler Arası İlişkiler BB Üzerine Aşılı Fidanlarda Parametreler Arası İlişkiler Sulama Suyu Miktarı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler Toprak Sıcaklığı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler Boy Fidan Randımanı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler Ru Üzerine Aşılı Fidanlarda Parametreler Arası İlişkiler Sulama Suyu Miktarı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler Toprak Sıcaklığı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler Boy Fidan Randımanı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler ii

5 B Üzerine Aşılı Fidanlarda Parametreler Arası İlişkiler Sulama Suyu Miktarı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler Toprak Sıcaklığı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler Boy Fidan Randımanı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler TARTIŞMA VE SONUÇ Uygulamalarının Sulama Suyu Miktarı Üzerine Etkileri Uygulamaların Sulama Suyu Kullanım Etkinliği (IWUE) Üzerine Etkileri Uygulamaların Toprak Sıcaklığı Üzerine Etkileri Uygulamaların Yabancı Ot Kontrolü Üzerine Etkileri Uygulamaların Fidan Randımanı Üzerine Etkileri Uygulamaların Fidan Kalitesi Üzerine Etkileri KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ iii

6 ÖZET Doktora Tezi AŞILI ASMA FİDANI ÜRETİMİNDE FARKLI SULAMA ARALIKLARI ve MALÇ UYGULAMALARININ FİDAN RANDIMANI ve KALİTESİ ÜZERİNE ETKİLERİ Cenk KÜÇÜKYUMUK Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Juri: Prof. Dr. Zeki KARA Doç. Dr. Mustafa KELEN (Danışman) Prof. Dr. M. Atilla AŞKIN Doç. Dr. Rüstem CANGİ Yrd. Doç. Dr. Ahmet ERTEK Bu çalışma, aşılı asma fidanı üretiminde farklı sulama aralıkları (4, 7, 10 gün) ve malç uygulamalarının (kontrol, gül posası, çim artıkları, siyah plastik) fidan randımanı ve kalitesi üzerine etkileri ile su kullanımı, toprak sıcaklığı ve ot kontrolü üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmada materyal olarak 3 farklı asma anacı (5 BB, 140 Ru, 41 B) üzerine aşılı Alphonse Lavallée çeşidi kullanılmıştır. Uygulanan sulama suyu miktarları 2007 yılında mm, 2008 yılında ise mm arasında değişmiştir. Malç uygulamaları toprak sıcaklıklarını etkilemiş, bu değerler 2007 yılında C, 2008 yılında ise C arasında değişmiştir. Yabancı ot yoğunluğu bakımından uygulamalar arasında önemli farklılıklar tespit edilmiştir. Her bir anaç için belirlenen fidan randımanı ve kalite değerleri üzerine malç uygulamaları ve sulama aralıklarının etkisi önemli bulunmuştur. Genel olarak kontrol konusundan en düşük değerler elde edilirken siyah plastik malç uygulamalarından en yüksek değerler elde edilmiştir. En yüksek fidan randımanı 4 gün aralıklı sulama konusundan, en düşük değerler ise 10 gün aralıklı sulama konusundan elde edilmiştir. Malç uygulamalarının fidan randımanı ve 1. boy fidan randımanı başta olmak üzere sürgün çapı, sürgün uzunluğu, sürgün ağırlığı, kök ağırlığı, kök sayısı, sürgün gelişim düzeyi ve kök gelişim düzeyi değerlerine olumlu etkilerde bulunduğu saptanmıştır. Sonuç olarak, benzer iklim ve toprak koşullarında aşılı asma fidanı üretiminde fidan randımanı ve kalitesini artırmak için malç materyali olarak Siyah plastik kullanılması ve sulama aralığının 4 gün olması tavsiye edilebilir. Aynı zamanda Gül posası ve Çim artıkları materyallerinin malç olarak kullanılması hem fidan randımanı ve kalitesinin artırılması hem de doğal atıkların değerlendirilmesi bakımından son derece önemli bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Aşılı asma fidanı, anaç, fidan randımanı, malç, sulama aralığı, toprak sıcaklığı, yabancı ot. 2009, 188 sayfa iv

7 ABSTRACT Ph.D. Thesis EFFECTS of DIFFERENT IRRIGATION INTERVALS and MULCH APPLICATIONS on NURSERY QUALITY and SUCCESS RATE in GRAFTED VINES Cenk KÜÇÜKYUMUK Süleyman Demirel University Graduate School of Natural and Applied Sciences Horticultural Sciences Deparment Thesis Committe: Prof. Dr. Zeki KARA Assoc. Prof. Mustafa KELEN (Supervisor) Prof. Dr. M. Atilla AŞKIN Assoc. Prof. Rüstem CANGİ Asst. Prof. Ahmet ERTEK This study aimed to determine effects of different irrigation levels (4, 7 10 days) and muclh applications (unmulch, rose oil processing wastes, grass clippings, black plastic) on nursery success rate, quality, water using, soil temperature and weed control in grafted grape nursery producting. Alphonse Lavallée variety grafted on three different grape rootstocks was used in this study. Amount of applying irrigation water changed between mm and ,1 mm in 2007 and 2008, respectively. Mulch applications effected the soil temperatures, values changed between C and C in 2007 and 2008, respectively. As weed density significant differences were determined between applications. When nursery success rate and quality measure values were investigated for each rootstocks, effects of mulch applications and irrigation intervals were significant. Generally, while the least values were obtained from control, the highest values were obtained from black plastic mulch applications. According to nursery succes rate, four days irrigation intervals showed the highest values, while ten days intervals had the least values. Mulch applicatons effected nursery success rate, first lenght nursery succes rate, shoot diameter, shoot lenght, shoot weight, root weight, number of root, shoot improvement level and root improvement level, positively. As a result, using black plastic mulch and 4 days irrigations intervals may be adviced to increase both nursery success rate and quality in similar climate and soil conditions. Using rose oil processing wastes and grass clippings as mulch and to increase both nursery success rate and quality, also evaluation of organic wastes were determined significantly important. Key Words: Grafted grape nursery, rootstock, nursery success rate, mulch, irrigation interval, soil temperature, weed. 2009, 188 pages v

8 TEŞEKKÜR Bu araştırmada; çalışmanın her aşamasında bilgi ve tecrübesiyle destek olan, sakinliği ve sabrıyla bana örnek olan değerli danışman hocam Doç. Dr. Mustafa KELEN e, Uzun süren tez ve arazi çalışmalarım süresince kendi iş yoğunluğuna rağmen bana hep destek olan eşim Zeliha KÜÇÜKYUMUK a, Arazi çalışmalarında bana yardımcı olan Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü teknik personeline ve tezin yürütülmesinde her türlü olanağı sağlayan Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğüne, Tez kapsamında kullanılmak üzere asma anaç ve kalemleri hibe ederek tezime katkıda bulunan Sun Fidan A.Ş. ve değerli yöneticilerine, 1554-D 2007 No lu proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi ne, Ve dünyalar tatlısı kızım Cemre ye, Teşekkür ederim. Cenk KÜÇÜKYUMUK ISPARTA, 2009 vi

9 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 3.1 Deneme alanının genel görünümü..29 Şekil 3.2 Sulama suyunu filtre eden yosun filtre sistemi...34 Şekil 3.3 Denemede kullanılan gül posası materyali...37 Şekil 3.4 Denemede kullanılan çim artıkları materyali...37 Şekil 3.5 Anaç ve kalemlerin aşılanması...41 Şekil 3.6 Aşılı çeliklerin parafinlenmesi...42 Şekil 3.7 Aşılı asma fidanlarının sökümü..44 Şekil 3.8 Gravimetrik yöntemle alınan örneklerin etüve konması.47 Şekil 3.9 Toprak ve hava sıcaklığını ölçen Hobolardan verilerin alınması Şekil ve 2008 yılı yığışımlı buharlaşma değerleri..59 Şekil yılında uygulamalara ait 10 ar günlük ortalama toprak sıcaklığı değerleri...70 Şekil yılında uygulamalara ait 10 ar günlük ortalama toprak sıcaklığı değerleri...71 Şekil 4.4 Anaçların fidan randımanı üzerine etkileri Şekil 4.5 Malç uygulamalarının fidan randımanı üzerine etkileri.. 81 Şekil 4.6 Sulama aralıklarının fidan randımanı üzerine etkileri Şekil 4.7 Anaç*malç interaksiyonunun fidan randımanı üzerine etkileri.. 82 Şekil 4.8 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun fidan randımanı üzerine etkileri Şekil 4.9 Malç*sulama aralığı interaksiyonunun fidan randımanı üzerine etkileri Şekil 4.10 Anaçların 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri 88 Şekil 4.11 Malç uygulamalarının 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri Şekil 4.12 Sulama aralıklarının 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri...89 Şekil 4.13 Anaç*malç interaksiyonunun 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri Şekil 4.14 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri Şekil 4.15 Malç*sulama aralığı interaksiyonunun 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri vii

10 Şekil 4.16 Anaçların sürgün çapı üzerine etkileri Şekil 4.17 Malç uygulamalarının sürgün çapı üzerine etkileri..95 Şekil 4.18 Sulama aralıklarının sürgün çapı üzerine etkileri...96 Şekil 4.19 Anaç*malç interaksiyonunun sürgün çapı üzerine etkileri...96 Şekil 4.20 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün çapı üzerine etkileri 97 Şekil 4.21 Malç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün çapı üzerine etkileri Şekil 4.22 Anaçların sürgün uzunluğu üzerine etkileri 102 Şekil 4.23 Malç uygulamalarının sürgün uzunluğu üzerine etkileri 102 Şekil 4.24 Sulama aralıklarının sürgün uzunluğu üzerine etkileri Şekil 4.25 Anaç*malç interaksiyonunun sürgün uzunluğu üzerine etkileri Şekil 4.26 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün uzunluğu üzerine etkileri Şekil 4.27 Malç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün uzunluğu üzerine etkileri Şekil 4.28 Anaçların sürgün ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.29 Malç uygulamalarının sürgün ağırlığı üzerine etkileri 109 Şekil 4.30 Sulama aralıklarının sürgün ağırlığı üzerine etkileri..110 Şekil 4.31 Anaç*malç interaksiyonunun sürgün ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.32 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.33 Malç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.34 Anaçların kök ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.35 Malç uygulamalarının kök ağırlığı üzerine etkileri 116 Şekil 4.36 Sulama aralıklarının kök ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.37 Anaç*malç interaksiyonunun kök ağırlığı üzerine etkileri.117 Şekil 4.38 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun kök ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.39 Malç*sulama aralığı interaksiyonunun kök ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.40 Anaçların kök sayısı üzerine etkileri Şekil 4.41 Malç uygulamalarının kök sayısı üzerine etkileri viii

11 Şekil 4.42 Sulama aralıklarının kök sayısı üzerine etkileri..124 Şekil 4.43 Anaç*malç interaksiyonunun kök sayısı üzerine etkileri Şekil 4.44 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun kök sayısı üzerine etkileri Şekil 4.45 Malç*sulama aralığı interaksiyonunun kök sayısı üzerine etkileri Şekil 4.46 Kontrol uygulamasının fidan gelişimi üzerine etkileri..128 Şekil 4.47 Gül posası uygulamasının fidan gelişimi üzerine etkileri..128 Şekil 4.48 Çim artıkları uygulamasının fidan gelişimi üzerine etkileri 129 Şekil 4.49 Siyah plastik uygulamasının fidan gelişimi üzerine etkileri 129 Şekil 4.50 Anaçların sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.51 Malç uygulamalarının sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri 132 Şekil 4.52 Sulama aralıklarının sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.53 Anaç*malç interaksiyonunun sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.54 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.55 Malç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.56 Anaçların kök gelişim düzeyi üzerine etkileri 139 Şekil 4.57 Malç uygulamalarının kök gelişim düzeyi üzerine etkileri.139 Şekil 4.58 Sulama aralıklarının kök gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.59 Anaç*malç interaksiyonunun kök gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.60 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun kök gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.61 Malç*sulama aralığı interaksiyonunun kök gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.62 Toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler Şekil Boy fidan randımanı ve büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler ix

12 Şekil 4.64 Sulama suyu miktarı ve büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 149 Şekil 4.65 Toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 150 Şekil Boy fidan randımanı ve bazı büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 151 Şekil 4.67 Sulama suyu miktarı ile sürgün gelişim düzeyi arasındaki ilişki 155 Şekil 4.68 Toprak sıcaklığı ile bazı büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler.156 Şekil Boy fidan randımanı ile bazı büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler.157 x

13 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 3.1 Araştırmanın yapıldığı Eğirdir yöresinin uzun yıllar ortalama iklim verileri ( )...30 Çizelge 3.2 Araştırmanın yapıldığı Eğirdir yöresinin 2007 yılı ortalama iklim verileri 31 Çizelge 3.3 Araştırmanın yapıldığı Eğirdir yöresinin 2008 yılı ortalama iklim verileri 32 Çizelge 3.4 Araştırma alanına ait toprak özellikleri...33 Çizelge 3.5 Araştırma alanında kullanılan sulama suyunun özellikleri.33 Çizelge 3.6 Deneme konuları.39 Çizelge 4.1 Uygulamalara göre 2007 yılı aylık ve toplam sulama suyu miktarları ile buharlaşma ve yağış miktarları...55 Çizelge 4.2 Uygulamalara göre 2008 yılı aylık ve toplam sulama suyu miktarları ile buharlaşma ve yağış miktarları...57 Çizelge 4.3 Konulara ait 2007 yılı sulama suyu, sürgün ağırlığı ve sulama suyu kullanım etkinliği (IWUE) değerleri Çizelge 4.4 Konulara ait 2008 yılı sulama suyu, sürgün ağırlığı ve sulama suyu kullanım etkinliği (IWUE) değerleri Çizelge 4.5 Uygulamalara ait 2007 yılı 10 ar günlük ortalama hava ve toprak sıcaklıkları ( C)..68 Çizelge 4.6 Uygulamalara ait 2008 yılı 10 ar günlük ortalama hava ve toprak sıcaklıkları ( C) Çizelge 4.7 Deneme alanında görülen yabancı otlar...72 Çizelge 4.8 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı yabancı ot yoğunluğu (adet/m 2 ) üzerine etkileri..75 Çizelge 4.9 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı yabancı ot yoğunluğu (adet/m 2 ) üzerine etkileri Çizelge 4.10 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı fidan randımanına (%) etkileri Çizelge 4.11 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı fidan randımanına (%) etkileri Çizelge 4.12 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı 1. boy fidan randımanına (%) etkileri...86 Çizelge 4.13 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı 1. boy fidan randımanına (%) etkileri...87 xi

14 Çizelge 4.14 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı sürgün çapına (mm) etkileri...93 Çizelge 4.15 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı sürgün çapına (mm) etkileri...94 Çizelge 4.16 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı sürgün uzunluklarına (cm) etkileri Çizelge 4.17 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı sürgün uzunluklarına (cm) etkileri Çizelge 4.18 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı sürgün ağırlıklarına (g) etkileri Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı sürgün ağırlıklarına (g) etkileri Çizelge 4.20 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı kök ağırlıklarına (g) etkileri Çizelge 4.21 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı kök ağırlıklarına (g) etkileri Çizelge 4.22 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı kök sayılarına (adet) etkileri Çizelge 4.23 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı kök sayılarına (adet) etkileri Çizelge 4.24 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı sürgün gelişim düzeylerine (0-4 skalası) etkileri Çizelge 4.25 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı sürgün gelişim düzeylerine (0-4 skalası) etkileri Çizelge 4.26 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı kök gelişim düzeylerine (0-4 skalası) etkileri Çizelge 4.27 Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı kök gelişim düzeylerine (0-4 skalası) etkileri Çizelge BB üzerine aşılı asma fidanlarında sulama suyu miktarı, toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki korelasyon katsayılarını gösteren matriks çizelgesi..143 Çizelge Ru üzerine aşılı asma fidanlarında sulama suyu miktarı, toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki korelasyon katsayılarını gösteren matriks çizelgesi 148 Çizelge B üzerine aşılı asma fidanlarında sulama suyu miktarı, toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki korelasyon katsayılarını gösteren matriks çizelgesi xii

15 1. GİRİŞ Önemli bağcılık ülkelerinden biri olan Türkiye, dünyada alan bakımından ha ile 4., üretim bakımından ise ton yaş üzüm ile 6. sıradadır (Anonim, 2007a). Dünyada ön sıralarda yer alan bağcılığımız, üretim ve yetiştiricilikle ilgili konularda birçok sorunla karşı karşıya bulunmakta, bunların başında da sağlıklı, kaliteli ve ismine doğru fidan üretiminin yetersizliği gelmektedir. Asma fidanı üretimindeki sorunun başlıca nedeni olarak kalite ve randımanın düşüklüğü ile arazide uygulanan teknik ve kültürel işlemlerin eksikliği ve yetersizliği gelmektedir. Bunlar bir yandan üretimde sağlanan artışı sınırlarken, diğer yandan fidan maliyetini önemli ölçüde artırmaktadır (Kelen, 1994; Çelik ve Odabaş, 1998; Cangi vd., 1999) yılı verilerine göre; ülkemizde asma fidanı üretimi; adedi aşılı, adedi aşısız olmak üzere toplam adettir (Anonim, 2007b). Ülkemizin yıllık ihtiyacı olan asma fidanı sayısı hesaplanmak istenirse: bağların 40 yılda bir yenilenmesi gerektiği dikkate alındığında her yıl ha / 40= ha bağ alanının sökülüp yeni fidanlar dikilmek suretiyle yenilenmesi gerekmektedir. Dikim mesafesi olarak 3 m x 2 m alındığında hektara 1670 adet fidan hesabıyla ülkemizin yıllık asma fidanı ihtiyacının adet olduğu hesaplanmaktadır. Elde edilen rakam ile üretilen asma fidanı sayısı karşılaştırıldığında büyük miktarda üretim açığının bulunduğu görülmektedir. Sağlıklı asma fidanı üretimi yetiştiriciliğin temel ilkesidir. Ekonomik ömrü 40 yıl olan bağların sağlıksız fidanlarla yenilenmesinin getireceği ekonomik kayıp son derece önemli bulunmaktadır (Yavaş ve Fidan, 1991). Asma fidanı üretimi yapan kuruluşlardaki söküm sonrası fidan randımanı genellikle % arasında değişmektedir (Ağaoğlu ve Çelik, 1976; Çelik, 1978; Çelik ve Ağaoğlu, 1981; Akman ve Ilgın, 1991). Yani %60-75 lik randıman kaybı söz konusudur. Dardeniz ve Şahin (2005), Anonim (2002a) e dayanarak verdiği rakamlarda Türkiye de asma fidanı randımanının ortalama % dolayında olduğunu belirtmektedir. Verilen fidan randıman rakamlarının kaynakları farklı tarihlere ait olsa da fazla değişmediği görülmektedir. Bunlara ilaveten kalitenin 1

16 göstergesi durumunda olan 1. boy fidan randımanı oranı da oldukça düşüktür. Bu yüksek kayıplar bir yandan üretimde sağlanan artışı sınırlarken, diğer yandan fidan maliyetini önemli ölçüde artırmaktadır. Türkiye de fidancılığın cazip bir sektör haline gelmesi ve fidan üretiminin hızla artabilmesi, öncelikle fidan kalite ve randımanın artırılmasına bağlıdır. Aradan geçen zamana rağmen fidan randımanının aynı rakamlarda kalması, mevcut üretim tekniklerinin randımanı artırmada yetersiz kaldığını ve yeni yetiştirme tekniklerinin belirlenerek üreticilere aktarılmasının zorunluluğunu göstermektedir. Günümüzde su kaynaklarının sınırlı oluşu ve yeni tarım alanlarının sulamaya açılmasına karşın, sanayide ve yerleşim birimlerindeki içme ve kullanma suyu ihtiyacının gün geçtikçe artışı, sulamada kullanılan suyun miktarının azalmasına veya kalitenin düşmesine neden olmaktadır (Beyazgül vd., 2002). Tekinel vd. (2002), ülkemizde tarımda su kullanımının %70 den %63 e düştüğünü, evsel ihtiyaçlardaki su kullanımının ise %27.5 ten %32 ye yükseldiğini belirtmiştir. Dolayısıyla mevcut koşullarda en fazla su kullanan sektör tarımdır. Ancak gelecekte bu oranda da değişmeler olacağı ve tarımdan sanayi ve kullanma suyuna doğru artış göstereceği beklenmektedir (Önder vd., 2005). Sonuç olarak tarımsal üretimde çok önemli bir girdi olan sulama suyundan optimum faydayı sağlayacak yöntemlerin araştırılması ve uygulanması önem kazanmaktadır. Sulamanın etkinliği ancak bölge, toprak ve iklim koşullarına göre hazırlanan bir sulama programı ile gerçekleşebilir. İyi bir sulama programının hazırlanabilmesi için öncelikle bitkilerin sulama aralığı ile her sulamada uygulanacak sulama suyu miktarı ve sulama sayısının belirlenmesi gereklidir. (Tokgöz, 1998; Barragon ve Wu, 2001). Programsız sulama uygulamaları, bitkinin sudan optimum şekilde yararlanmasını engellemesi yanında, işletme maliyeti, tuzluluk-sodyumluluk ve düşük verim gibi arzu edilmeyen sonuçlar ortaya çıkarabilmektedir (Levin ve Assaf, 1973). Bağ ve meyve fidanı üretiminde en büyük sorunlardan biri yabancı ot mücadelesidir. Yabancı otlarla mücadelede ülkemizde en çok kimyasal yöntemlere başvurulmakta ve herbisitler kullanılmaktadır yılı verilerine göre Türkiye de kullanılan 2

17 pestisit miktarı toplam kg iken bu miktar içerisinde herbisit miktarı kg ile en yüksek orana sahiptir. Ayrıca bu oran her geçen yıl artmaktadır (Anonim, 2005a). Malç uygulaması çevre dostu bir uygulama olup, toprak neminin muhafaza edilmesinde, yabancı ot kontrolünde, verimin artırılmasında, topraktaki mikroorganizma faaliyetinin artırılmasında, erozyonun önlenmesinde, toprak sıcaklığının daha düzenli olmasında, toprağın organik madde içeriğinin artmasında, yıkama yoluyla besin kaybının önlenmesinde, zaman ve paradan tasarruf sağlanmasında katkı sağlamaktadır. Yapılan birçok çalışmada fidan yetiştiriciliğinde malç kullanımının toprak nemini muhafaza ettiği, yabancı ot kontrolü sağladığı, toprak sıcaklığını artırdığı ve böylelikle kök büyümesini teşvik ederek fidan kalite ve randımanını artırdığı bildirilmektedir (Ağaoğlu, 1977; Schumann ve Sebastian, 1978; Abramova, 1984; Yazgan, 1991; Kelen, 1994). Son yıllarda çevre kirliliğin önlenmesi ve atıkların değerlendirilmesi amacıyla bitkisel üretimdeki oluşan hasat atıklarının (sap, saman, sera bitki atıkları, fındık zurufu vb.) veya hammaddesi tarımsal ürün olan pek çok sanayi atığının (gül posası, melas, bira sanayi atıkları vb.) tarımsal üretimde girdi olarak kullanılması yaygınlaşmıştır. Böylece tarımsal üretimde elde edilen ürün artıklarının tarımda kullanımı ile bu atıkların çevre üzerine olan olumsuz etkilerinin de azaltılması sağlanmış olacaktır (Aydeniz ve Brohi, 1991; Özenç, 2004; Benito vd., 2006). Tosun vd. (2003) nin bildirdiğine göre Isparta da gül yağı fabrikalarından işleme artığı olarak yılda ortalama ton (yaş ağırlık) gül posası elde edilerek doğaya atık olarak bırakılmakta, herhangi bir şekilde değerlendirilmemektedir. Yaklaşık 45 gün süren gül işleme sezonunda ortaya çıkan gül posaları gül yağı fabrikaları yakınlarında açılan toprak çukurlara doldurulmakta veya dere yataklarına boşaltılmaktadır. Bu da su kaynaklarının kirlenmesine neden olduğu gibi koku ve görüntü kirliliğine de neden olmaktadır. Gül posasının tarımda değerlendirilmesi ile ilgili bir çalışmada Erdal ve Aydemir (2003) gül posasının doğrudan ya da 3

18 zenginleştirilmiş her iki formunun kullanılmasının bitki gelişimini olumlu etkilediğini belirlemişlerdir. Bu çalışmada; 3 farklı Amerikan asma anacı (5 BB, 140 Ru, 41 B) üzerine aşılı Alphonse Lavallée üzüm çeşidi ile asma fidanı üretiminde farklı sulama aralıkları ve malç materyallerinin (gül posası, çim artıkları, siyah plastik) fidan randımanı ve kalitesi üzerine etkilerinin saptanması amaçlanmıştır. Ayrıca malç uygulamalarının fidan üretiminde yabancı ot kontrolü ve toprak sıcaklığı üzerindeki etkilerinin ortaya konulması ile aşılı asma fidanı üretiminde sulama suyu kullanım etkinliğinin ve anaçlara göre uygun sulama aralığının belirlenmesi hedeflenmiştir. 4

19 2. KAYNAK ÖZETLERİ 2.1.Aşılı Asma Fidanı Üretimi ile İlgili Yapılmış Çalışmalar Türkiye de 2007 yılında adet aşılı, adet aşısız olmak üzere aşılı asma fidanı üretilmiştir (Anonim, 2007b). Bu miktar yeterli değildir. Birçok girişimci asma fidanlarını başka ülkelerden (Fransa, İtalya, Bulgaristan gibi) ithal etme yoluna gitmektedir (Bahar vd., 2006). Bu durumun önüne geçmek için, fidan üretimi kazanç sağlayan bir sektör durumuna getirilerek cazip hale getirilmeli, bunun için üreticinin üretim maliyetini düşürecek, karını artıracak yeni yetiştirme teknikleri (malç kullanımı vb.) yaygınlaştırılmalıdır. Bağ ve bahçe tesisinde kullanılan fidanların kalitesi, dikim yıllarındaki gelişme ve verimliliği etkileyen önemli bir etkendir. İyi gelişmiş fidanlar dikimi takip eden yıllarda daha iyi bir gelişme göstermekte ve daha verimli olmaktadır (Soylu ve Başyiğit, 1991). Tüm bu nedenlerden dolayı fidanların yeterli ve dengeli gelişmesini sağlayacak faktörlerin ve yetiştirme tekniklerinin belirlenerek fidanlıklarda uygulanması gerekmektedir (Şan, 1998). Fidanlıklarda gerçekleştirilen aşılı ve aşısız-köklü asma fidanı üretiminde karşılaşılan fidan kalite ve randıman düşüklüğü, üretim maliyetinin yüksekliği ve üretim için fazla işgücüne ihtiyaç duyulması gibi problemler birçok araştırıcı tarafından konunun değişik yönlerini ele alan çalışmalar yapılmasına neden olmuştur. Fidanlıklarda aşılı-köklü asma fidanı üretimi söz konusu olduğunda aşılama zamanı doğrudan doğruya iklim ve toprak şartlarına bağlıdır (Oraman, 1972; Winkler vd., 1974). Çünkü çimlendirme süresi sonunda aşı yerlerinde kallus oluşturan ve genellikle gözleri sürmüş veya sürmek üzere olan aşılı çeliklerin birkaç günlük bir alıştırmadan sonra fidanlıklardaki yerlerine dikilmeleri gerekmektedir. Bu nedenle aşılı çeliklerin çimlendirme ve alıştırmadan çıktıkları dönemde ilkbahar geç donları tehlikesinin ortadan kalkmış olması, toprak ve hava sıcaklığının çimlendirme sırasında başlayan gelişmenin kesintisiz devamı için elverişli olması gerekmektedir 5

20 (Winkler vd., 1974; Çelik, 1985). Ülkemizin iç ve kuzey bölgelerinde iklim ve toprak koşulları genellikle Mayıs ayının ortasından önce aşılı çeliklerin dikimi için elverişli olmamaktadır. Buna göre, bu bölgelerde aşılama Mart sonu veya Nisan ortasında tamamlanmalıdır. Aşılama dönemi Ege ve Güney Doğu Anadolu bölgeleri için 15 gün, Akdeniz bölgesi için 1 ay öne alınabilmektedir (Çelik vd., 1998a) Aşıda kullanılacak materyallerin aşıdan önce Kurşuni küf (Botrytis cinerea Pers.) ve Ölü kol (Phomopsis viticola Sacc.) gibi mantari hastalıklara karşı dezenfekte edilmemesi özellikle çimlendirme sırasında çok önemli kayıplara neden olmaktadır. Bu amaçla kullanılan çok sayıda kimyasal maddenin etkili olduğu ve aşılı-köklü asma fidanı üretiminde kalite ve randımanı artırdığı bildirilmektedir (Ağaoğlu ve Çelik, 1981). Aşılı çeliklerin fidanlık, sera veya sıcak yastıklarda yetiştirilmeleri sırasında özellikle aşı yerinden meydana gelebilecek su kayıpları başarıyı etkileyen önemli bir faktördür. Fidan yetiştiriciliğinde başarı için bu kayıpların önlenmesi zorunludur (Çelik, 1985). Bu amaçla aşılama veya çimlendirmeden sonra aşılı çeliklerin kalem, aşı yeri ve bu kısmın birkaç cm altına kadar olan kısımlarının değişik erime derecelerinde saf parafin veya bazı maddelerle karıştırılmış durumdaki parafinle kaplanması önerilmektedir (Aron vd., 1974; Gavrilov, 1974; Richards, 1976; Çelik, 1978). Çimlendirmeden önce yapılan parafin uygulamasının aşı yerinden su kaybını önlediği, aşı yerini mantar enfeksiyonlarına karşı koruduğu, kalemden boğaz köklerinin oluşumunu önlediği ve bu uygulama ile fidanlıklarda kümbetlemeye gerek kalmadığı bildirilmektedir (Ağaoğlu ve Çelik, 1981; Çelik, 1985). Ancak son yıllarda yetiştirme sırasında aşı yerinden meydana gelebilecek su kayıplarının önlenmesi üzerine daha etkili olduğu düşüncesi ile parafin uygulamasının alıştırma sonrası yani dikimden hemen önce yapılması tavsiye edilmektedir (Winkler vd., 1974; Richards, 1976). Bununla beraber bazı araştırıcılar hem çimlendirmeden önce, hem de çimlendirme sonrasında olmak üzere yapılan çift parafinlemenin daha iyi sonuç verdiğini bildirmektedirler (Neshev ve Todor, 1978; Çelik vd., 1984). 6

21 En uygun çimlendirme sıcaklığının belirlenmesi amacıyla bir çok araştırıcı tarafından denemeler yürütülmüştür. Çelik (1985), çimlendirme oda sıcaklığının 20 o C nin altına düştüğünde veya 30 o C nin üzerine çıktığında aşı yerinde kaynaşma için yeterli kallus oluşumunun sağlanamadığını bildirmektedir. Bu konuda çalışan araştırıcıların bir kısmı çimlendirme süresince sabit, bir kısmı ise değişken sıcaklık uygulamalarını önermektedirler. Buna göre en uygun katlama sıcaklıkları olarak Bindra vd. (1974) 26±3 o C, Foksha (1971) 24 o C yi önerirlerken, Tikhvınskii ve Kaiseyn (1975), birer hafta süre ile 22 o C, 26 o C, 22 o C de tutmanın; Slesarenko (1976) ise ilk 2-3 gün o C, sonraki 5 gün o C ve son gün o C şeklindeki farklı sıcaklık uygulamalarının daha iyi sonuç verdiğini kaydetmektedirler. Diğer yandan çimlendirme odasındaki oransal nemin katlama süresince %80 in altına düşürülmemesine ve odanın belirli aralıklarla havalandırılmasına da özen gösterilmesi gerekmektedir (Oraman, 1972; Weaver, 1976). Çelik (1985), çimlendirme odası neminin %75 in altında seyretmesi durumunda aşı yerinden meydana gelecek su kayıplarının kallus oluşumunu olumsuz yönde etkilediğini ve odadaki yetersiz havalanmanın ise mantari hastalıklara neden olduğunu bildirmektedir. Aşılı çeliklerde katlama sonrası en önemli uygulamalardan birisi de alıştırma işlemidir. Dış şartlardaki sıcaklık ve hava nisbi nemi çimlendirme odalarına göre daha düşüktür. Çimlendirme odalarında gelişen çelikler çimlendirme sonunda alıştırmaya tabi tutulmadan doğrudan fidanlığa dikilecek olursa, çevre şartları şok etkisi yaparak fidanların zarar görmesine neden olmaktadır (Oraman, 1972; Winkler vd., 1974). Mıshurenko vd. (1976), aşılı-köklü asma fidanı üretiminde alıştırmayla ilgili olarak yaptıkları bir çalışmada; aşılı çeliklerin dip kısmında 3-5 cm su içeren sandıklar içinde 25 günlük bekletmeyi en uygun alıştırma süresi olarak belirlemişlerdir. Romberger vd. (1979) ise, alıştırma süresinin muhtemel dikim tarihine ve dikim için dışarıda iklim şartlarının uygun olmasına bağlı olduğunu belirtmektedirler. Bununla ilgili olarak Nikolenko (1977), alıştırmanın dışarıda hava sıcaklığının gündüz o C civarında seyrettiği, gece ise 4 o C den aşağıya düşmediği zaman bitirilmesinin uygun olacağını belirtmektedir. 7

22 Aşılı fidanların gelişmesi anaçlara göre farklılıklar gösterebilmektedir (Pomohaci vd., 1976). Mannini vd. (1990), 5 BB üzerine aşıladıkları üzüm çeşitlerinin kuvvetli bir gelişme gösterdiğini ve sürgün uzunluklarının cm arasında değiştiğini tespit etmişlerdir. Çelik ve Ağaoğlu (1979), aşılı köklü asma fidanı üretiminde farklı çeşit x anaç kombinasyonlarının çimlendirmedeki etkilerini saptamak amacıyla yaptıkları araştırmada, aşı yerinde çepeçevre kallus oluşum oranı (%) yönünden çeşit ve anaçların karşılıklı etkilerini önemli bulmuşlardır. Özellikle 5 BB Amerikan asma anacının (%97.4), 8 B Amerikan asma anacına (%45.4) göre aşı yerinde daha yüksek oranda çepeçevre kallus oluşturduğunu belirlemişlerdir. Ancak çimlendirme sırasında aşılı çelik başına düşen kök sayısı yönünden çeşit ve anaçların etkilerinin önemli olmadığını saptamışlardır. Çeliklerin köklenmesi sırasında meydana gelen hormonal değişiklikleri inceleyen Kracke vd. (1981), 140 Ru gibi zor köklenen çeliklerin bünyelerinde yüksek düzeyde GA ve ABA ile düşük düzeyde Auxin bulundurduklarını, buna karşılık kolay köklenen 5BB gibi çeliklerin ise yüksek Auxin ile düşük düzeyde GA ve ABA içerdiklerini belirlemişlerdir. Araştırmacılar 140 Ru çeliklerinin zengin nişasta kaynaklarını IAA aktivitelerinin düşüklüğü nedeniyle kullanılamadıklarını tespit etmişler ve suya daldırma uygulamalarıyla bu çeliklerin köklenme kabiliyetlerinin arttığını belirlemişlerdir. Ağaoğlu ve Çelik (1982), aşı makinelerinin köklü asma fidanı üretimindeki başarılarını saptamak amacıyla yaptıkları bir çalışmada; Hafızali, Hamburg Misketi ve Hasandede üzüm çeşitlerini 5 BB ve 99 R Amerikan asma anaçlarının üzerine aşılamışlardır. Toplam fidan randımanının %20-60, birinci sınıf fidan randımanının % , fidan başına ana kök sayısının adet ve aşı noktasında çepeçevre kallus oluşum oranının da % arasında değişim gösterdiğini belirlemişlerdir. Ancak aşı makinelerinin köklü asma fidanı randımanlarını önemli ölçüde etkilemediğini belirtmişlerdir. 8

23 Fidan kalitesi aşı kombinasyonlarına göre de önemli ölçüde değişmektedir. Konu ile ilgili yapılan bir araştırmada, Alphonse Lavallée'nin özellikle Rupestris du Lot ile 1616 C üzerine aşılandığında fidan kalitesinin birçok aşı kombinasyonuna göre çok daha yüksek olduğu belirlenmiştir (Anonim, 1990a). Özışık vd. (1990), Tekirdağ şartlarında 7 farklı Amerikan asma anacı (5 BB, 140 Ru, M, 1103 P, SO4, 110 R, Rupestris du Lot) üzerine aşılı Semillon üzüm çeşidi ile yaptıkları bir çalışmada, bu çeşit için en uygun anaçların SO4, 5 BB ve 110 R, en olumsuz özellikler gösteren anacın Ruperstris du Lot Amerikan asma anacı olduğunu saptamışlardır. Arıca vd. (1992) tarafından Antalya şartlarında aşılı-köklü asma fidanı üretiminde farklı dikim zamanları, malç ve parafin uygulamalarının fidan kalite ve randımanı üzerine olan etkileri araştırılmıştır. Çalışmada Cardinal üzüm çeşidiyle 41 B ve 99 R asma anaçlarının oluşturduğu aşı kombinasyonlarında üç farklı dikim zamanı ve dört farklı dikim şeklinin etkileri incelenmiştir. Köklenme bakımından 41 B anacının 99 R anacına göre daha üstün olduğu, dikim zamanı bakımından Nisan ayının Mayıs ayına göre daha uygun olduğu, dikim şekilleri içerisinde ise en uygununun malç+tek parafin uygulaması olduğunu belirlemiştir. Plastik malç uygulamasının gerek köklenme, gerekse fidan ağırlığı açısından her iki anaçta da tepe dikim yöntemine göre daha iyi sonuç verdiği belirlenmiştir. Samancı ve Uslu (1992), aşılı-köklü asma fidanı üretiminde kalite ve randıman üzerine çeşit/anaç kombinasyonlarının etkisini araştırmak amacıyla 8 anaç (5 BB, 140 Ru, 41 B Rupestris du Lot, 99 R, 110 R, 1045 P, SO4)ve 12 sofralık üzüm çeşidiyle (Razakı, Hafızali, Çavuş, Müşküle, Hamburg Misketi, Cardinal, Alphonse Lavallée, İtalia, Balbal, Erenköy Beyazı, Yuvarlak Çekirdeksiz ve Perlette) yaptıkları bir çalışmada, kalite ve randımanın çeşit/anaç kombinasyonuna göre değiştiğini belirlemişlerdir. Fidan randımanı açısından Rupestris du Lot anacının, fidan kalitesi açısından ise 140 Ru ve 41 B anaçlarının diğer anaçlara göre daha iyi sonuçlar verdiğini tespit etmişlerdir. Buna karşılık kallus oluşumu ve sürgün gelişimi açısından aşı kombinasyonları arasında önemli bir farklılık belirlenememiştir. 9

24 Cangi (1998), fidan gelişimi üzerine farklı anaçların etkisini incelediği çalışmasında; 5 BB, 420 A ve 99 R anaçları üzerine Alphonse Lavallée, Çavuş, Erciş, Gamay, Razakı ve Yuvarlak Çekirdeksiz çeşitlerini aşılamış, sürgün uzunluğu, ana sürgün çapı ve kök sayılarını belirlemiştir. Çalışma sonucuna göre, ağır toprak yapısına sahip fidanlık şartlarında üzüm çeşitlerinin 5 BB anacı üzerinde 420 A ve 99 R anaçlarına göre daha iyi sonuçlar verdiği belirlenmiştir. Araştırmacı, sürgün çapı, kök sayısı ve sürgün boyunun aşılı asma fidanı üretiminde fidan randımanı ve kalitesini belirleyen önemli kriterler olduğunu belirtmiştir. Çelik ve Odabaş (1998), fidanlık şartlarında aşı tipi ve aşılama zamanlarının aşıda başarı ve fidan verimi üzerine etkilerini saptamak amacıyla bir çalışma yürütmüşlerdir. İlkbaharda parsellere dikilen 5 BB ve SO4 Amerikan asma çelikleri köklenip sürgün oluşturduktan sonra 15 Ağustos, 15 Eylül, 15 Ekim ve 15 Kasım tarihlerinde Alphonse Lavallée, Cardinal, Çavuş ve Hafızali üzüm çeşitlerinin yazlık sürgünlerinden alınan kalem ve gözler kullanılarak omega ve yongalı göz aşı tipleriyle aşılanmışlardır. Deneme yıllarına göre en yüksek aşı tutma oranının sırasıyla %86.3 (Çavuş/SO4-Yongalı göz-15 Ağustos) ve %100.0 (Alphonse Lavallée/SO4-Yongalı göz-15 Eylül) olduğu saptanmıştır. Sürme oranlarının %80.0 ve %90.0 olduğu denemede gerek fidan randımanı gerekse birinci sınıf fidan oranı bakımından en iyi sonuçlar SO4 anacı üzerine 15 Eylül de yapılan yongalı göz aşısından elde edilmiştir. Makine ile yapılan omega aşılarındaki fidan randımanının ise en yüksek %76.7 (Alphonse Lavallée/5BB Omega-15 Eylül) olduğu belirlenmiştir. Eriş vd. (1998), 5 BB üzerine aşılı Müşküle ve Cardinal üzüm çeşitlerinin su stresine dayanımlarını belirledikleri çalışmada; su stresine karşı hassas olduğu tespit edilen 5 BB anacının kurak koşullar altında her iki üzüm çeşidi için de tercih edilmemesi gerektiğini belirlemişlerdir. Papazkarası üzüm çeşidi için yılları arasında Edirne de, Hafızali çeşidi için 1990 yılında Kırklareli nde başlatılan bir araştırmada; farklı Amerikan asma anaçlarının bu yörelerdeki üzüm çeşitleri ile etkileşimleri incelenmiştir. Papazkarası 10

25 ve Hafızali üzüm çeşitleri için 140 Ru anacının verim ve kalite özellikleri yönünden en uygun anaç olduğu, 1103 P anacının ise genellikle ortalama değerler verdiği tespit edilmiştir (Özen vd., 1998) Cangi vd. (1999) Van ekolojik koşullarında 46 aşı kombinasyonunda elde edilen bulgularda aşıda başarı oranı, 1. boy fidan randımanı ve odunlaşma düzeyi değerlerinin kombinasyonlara göre farklılıklar gösterdiğini belirlemişlerdir. Aşıda başarı oranının % arasında değiştiğinin tespit edildiği araştırmada, 1. boy fidan randımanının da % arasında değiştiği tespit edilmiştir. 5 BB amerikan asma anacı kullanılarak 9 farklı üzüm çeşidi ile oluşturulan aşı kombinasyonlarında 1. boy fidan randımanının %37 ile %57 arasında, 41 B amerikan asma anacına aşılanarak 7 üzüm çeşidi ile oluşturulan aşı kombinasyonlarında ise %9-20 arasında değiştiğini bildirmişlerdir. Ecevit ve Göktürk Baydar (2000), aşılı asma fidanı üretimindeki aşılama yöntemlerinin aşı tutma (%), fidan randımanı (%) ve 1. boy fidan randımanı (%) üzerine olan etkilerini incelemişlerdir. Bu amaçla Alphonse Lavallée, Italia ve Razakı üzüm çeşitlerini 5 BB ve 1103 P Amerikan asma anaçları üzerine 4 farklı aşılama yöntemiyle (yongalı göz aşısı, omega aşı, dilcikli İngiliz aşısı, adi İngiliz aşısı) aşılamışlar, araştırma sonunda en uygun aşılama yönteminin yongalı göz aşısı olduğu ve bunu omega aşısının takip ettiği, ayrıca aşıda başarının çeşit/anaç kombinasyonlarına göre değiştiğini belirlemişlerdir. Araştırmacılar Isparta da ve fidanlık koşullarında aşılı asma fidanı üretiminde aşıda başarı oranı, fidan randımanı ve 1. boy fidan randımanının aşılama yönteminin yanı sıra kullanılan çeşit/anaç kombinasyonlarına göre de önemli ölçüde değiştiğini tespit etmişlerdir. Aşılı asma fidanı üretiminde farklı çeşit/anaç kombinasyonlarının fidan üretiminden elde edilen randıman ve kaliteyi etkilemesi, her çeşit ve anacın kallus oluşturma, sürgün geliştirme ve köklenme yeteneklerinin farklı olmasından kaynaklandığı gibi, çeşit ve anaç arasındaki affinite durumu, anatomik yapıda ve gelişme kuvvetlerindeki farklılıklardan da kaynaklanmaktadır. Bu nedenle de bir çeşidin bütün anaçlarla aynı randıman ve kaliteyi sağlaması mümkün olamamaktadır (Ece, 2003). 11

26 Isparta ilinde yapılan bir araştırmada; Alphonse Lavallée, Razakı ve Italia çeşitleriyle, 5 BB, SO4 ve 1103 P Amerikan asma anaçlarının oluşturduğu aşı kombinasyonlarında aşıda başarı oranı, fidan randımanı, 1. boy fidan randımanı ve odunlaşma düzeyleri incelenmiştir. Fidanlık koşullarında köklendirilen aşılı asma fidanlarında incelenen kriterlerden aşıda başarı oranı, fidan randımanı ve I. boy fidan randımanının kullanılan çeşit/anaç kombinasyonlarına göre önemli ölçüde değiştiği; buna karşın odunlaşma düzeyi bakımından aralarında herhangi bir farkın olmadığı belirlenmiştir. Araştırma sonunda aşıda başarı oranı bakımından %98.33 ile Alphonse Lavallée/SO4 kombinasyonu en yüksek değerin elde edildiği kombinasyon olurken; çeşitler arasında Alphonse Lavallée, anaçlar arasında da SO4 diğerlerine göre daha yüksek oranlarda başarı göstermişlerdir. Fidan randımanı bakımından ise, araştırmada %61.00 ile Razakı/Kober 5 BB kombinasyonu en yüksek fidan randımanının elde edildiği aşı kombinasyonu olurken; çeşitler arasında Razakı, anaçlar arasında da Kober 5 BB diğerlerine göre daha yüksek bir performans göstermişlerdir. Araştırmada incelenen bir başka kriter olan I. boy fidan randımanı bakımından da %47.33 ile Alphonse Lavallée/SO4 kombinasyonundan en yüksek değerler elde edilirken; Alphonse Lavallée ile SO4'ün diğer çeşit ve anaçlara göre daha kaliteli fidan verdikleri tespit edilmiştir. Araştırmada sonuç olarak, fidan randımanı ve kalitesinin kullanılan çeşit/anaç kombinasyonlarına göre değiştiği belirlenmiştir (Ece, 2003). Çoban ve Kara (2003), yıllarında Datai, Danam, Ribol ve Lival üzüm çeşitlerinin 5 BB, 99 R ve 110 R anaçları üzerinde performanslarını incelemişlerdir. Sürgün uzunluğu, sürgün ağırlığı, kök sayısı, 1. boy fidan ve toplam fidan randımanı bakımından en yüksek değerlerin 5 BB anacı üzerine aşılı çeşitlerden elde edildiğini bildirmişlerdir. Göktürk Baydar ve Ece (2005) Isparta ilinde aşılı asma fidanı üretiminde farklı çeşit/anaç kombinasyonlarını karşılaştırdıkları çalışma sonucunda, Isparta ve benzeri ekolojik özellikler taşıyan yörelerde fidan randımanı ve kalitesini artırmak için malçlama ya da örtü altı fidan yetiştiriciliği gibi yöntemlerin de kullanılmasının yararlı olabileceği ve bu konuda çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu belirtmiştir. 12

27 Çanakkale ilinde 2003 yılında yürütülen bir çalışmada; 5 BB, 140 Ru, 41 B ve 1103 P anaçları üzerine Uslu ve Yalova İncisi çeşitleri aşılanmıştır. En yüksek çimlendirme odası randımanları 140 Ru, 1103 P ve 5 BB anaçları üzerine aşılı Uslu çeşidinden sırasıyla %98.75, %96.27 ve %92.63 olarak elde edilirken, en yüksek fidan randımanı 41 B ve 5 BB üzerine aşılı Uslu çeşidinde sırasıyla %44.61 ve %37.47 olarak belirlenmiştir (Dardeniz ve Şahin, 2005) Fidanlıklarda Sulama ile İlgili Yapılmış Çalışmalar Son yıllarda etkisini göstermeye başlayan küresel iklim değişiminin tarımsal üretime olduğu kadar su kaynakları üzerinde de olumsuz etkilerinin olması beklenmektedir. İklim değişimi ve buna bağlı olarak yaşanabilecek kuraklık sorununun yanında hızlı nüfus artışı, su kaynaklarına olan talebin artması, sektörlere göre su kullanımının gittikçe değişme eğilimi, su kalitesinin düşmesi gibi faktörlerle su kaynaklarının kullanımının önemi daha da artmaktadır. Bu koşullarda yapılması gereken en önemli iş, su kaynaklarının daha akılcı kullanımını gerekli kılmaktır (Önder vd., 2005). Kömüşçü vd. (1998), tarafından yapılan bir çalışmada, Güneydoğu Anadolu Projesi alanında iklim değişimine bağlı olarak yağış miktarı değişmese bile 2 o C lik sıcaklık artışı ile toprak neminde %4 ile %43, 4 o C lik sıcaklık artışı ile %8 ile %91 azalma olabileceği belirtilmektedir. İnal vd. (1968), Amerikan asma çeliklerinin köklendirilmesinde sulama aralık ve sayısını belirlemek için 5 BB ve 5 C aşılı asma çeliklerinde yaptıkları çalışmada, 15, 20, 25 ve 30 gün aralıklarla sulama ve hiç sulamanın yapılmadığı kontrol uygulamalarını denemişlerdir. Her iki aşılı asma çeliklerinde de su uygulanan parsellerde kontrol parsellerinde göre ortalama fidan randımanı % 12, 1. boy fidan randımanı ise % 17 artış göstermiştir. 5 BB aşılı asma çeliklerinde 20 gün arayla 7 kez sulama, 5 C aşılı asma çeklilerinde ise 25 gün arayla 6 kez sulamanın yapılması durumunda en iyi randımanın alınacağı araştırmacılar tarafından bildirilmiştir. 13

28 Ülkemizde farklı fidan türlere ait, fidan üretiminde sulama ihtiyacının belirlenmesine ve sulama programı oluşturulmasına yönelik yapılan çalışma sayısı çok azdır. Bugüne kadar Çelik (1996) tarafından şeftali fidanı randımanını artırmak için gerekli sulama programını belirlemek ve Yükçeken (1998) tarafından antepfıstığı çöğürlerinde farklı sulama programlarının gövde gelişimi ve su tüketimine etkilerini belirlemek amacıyla çalışmalar yapılmıştır Malç Kullanımı ve Konuyla İlgili Yapılmış Çalışmalar Malçlama; topraktan su kaybını önlemek, yabancı ot kontrolü sağlamak, toprağın yapısını iyileştirmek, verimi artırmak, topraktaki mikroorganizma faaliyetini artırmak, erozyonu önlemek, erkencilik sağlamak, gibi amaçlara yönelik olarak toprak üzerinin organik ve inorganik maddelerle kaplanmasıdır (Sevgican, 1999). Toprakların organik madde içeriğinin zenginleştirilmesi ve erozyona karşı korunması ve yabancı ot gelişiminin önlenmesi amacıyla malç kullanılması özellikle gelişmiş ülkelerde hızla yaygınlaşmaktadır (Görcelioğlu, 1998). Bitkilerde toksik etki yapmayan hemen hemen bütün organik ve inorganik materyaller malç olarak kullanılabilir. Bazı malç materyalleri tek başlarına kullanılırken, bazıları da birlikte kullanılabilir. Malç materyalleri organik (saman, çim artıkları, kuru ot, yapraklar, testere talaşı, odun kırıntıları, ağaç kabukları vb.) ve inorganik (farklı renklerde plastikler, taban örtüleri, vb.) olmak üzere başlıca iki gruba ayrılır (Küçükyumuk ve Kelen, 2006). Bazı araştırmacılar bitki artıkları (kuru ot, çim artıkları vb.) ve sentetik materyaller (plastik, taban örtüsü vb.) kullanılarak yapılan malçlamanın birçok bahçe bitkisinde kullanılan ve bitkilerin büyüme ve gelişmeleri üzerine olumlu etkileri olan bir teknik olduğunu bildirmektedir (Duranti ve Cuocolo, 1989; Gimenez vd., 2002). Malç materyallerinin etkilerini araştıran Forth ve Turk (1972) a göre, açık renkli organik malçlar solar radyasyonun büyük bir kısmını yansıtmakta, radyasyonla ısı kaybını ve toprak yüzeyinden suyun buharlaşmasını azaltmakta, suyun 14

29 infiltrasyonunu ise artırmaktadır. Araştırmacılar, açık renkli organik malçların net etkisinin toprak sıcaklığını azaltma yönünde olduğunu, koyu renkli plastik malçların, solar radyasyonu daha fazla absorbe ettiğini, radyasyon ile topraktan ısı kaybını önlediğini ve toprak yüzeyinden suyun buharlaşmasını azalttığını gözlemlemişlerdir. Libik ve Wojtaszek (1973), malç kullanımının, topraktaki bitki besin maddelerinin hareketine etkilerini saptamak için yürüttükleri araştırma sonucunda; malçların sadece evaporasyonu kontrol etmediğini, aynı zamanda yabancı ot kontrolünü de sağladıklarını tespit etmişlerdir. Araştırmacılar, denemede kullanılan malçların topraktan su kaybını, erozyonu ve yabancı ot gelişimini engellediğini, toprak sıcaklığındaki dalgalanmaları azalttığını, malçların mineral beslenme olanağını artırdığını, azotun kaybını engellediğini gözlemleyerek malç kullanımının toprağın yapısında olumlu etkiler yaptığını tespit etmişlerdir. Organik malçlar kullanılarak yapılan yabancı ot kontrol yöntemleri bağlar ve meyve bahçeleri için geliştirilmeye devam edilmektedir. Çim artıkları, saman, odun artıkları, kompost ve kağıt artıkları gibi geri dönüşümlü materyaller toprakta su muhafazasını artırmak, herbisit kullanımına gerek olmadan yabancı ot kontrolünü sağlamak, toprağın fiziksel ve kimyasal özelliklerini iyileştirmek için kullanılmaktadır (Merwin vd., 1994). Tahıl sapı gibi materyallerin C/N oranının yüksek olması, toprakta mevcut azotun mikroorganizmalarca bağlanmasına neden olarak bazı kültür bitkilerinde yüksek düzeylerde ve erken dönemlerde azot noksanlık belirtilerinin görülmesine neden olabilmektedir. Bu nedenle bu tip organik malç materyallerinin kullanıldığı alanlarda toprağa ilave bir azotlu gübreleme yapılması yararlı olmaktadır (Pilanalı, 2000). İnorganik (sentetik) malç materyallerinden plastik örtü materyallerinin tarımda çok geniş bir kullanım alanı vardır ve bağcılık alanında da çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Bağcılıkta plastik örtülerin kullanılması ilk kez fidanlıklarda olmuştur (Ağaoğlu, 1977). Gelişmenin ilk dönemlerinde sıraların plastik tünellerle örtülmesi (Calabrese, 1970) ve plastik örtü ile kaplanması (Horanszky, 1972; Arestov ve Khrupin, 1977; Khemelevskii ve Chirkov, 1977; Biennerhasset ve 15

30 Considine, 1978) fidanlık kayıplarının azaltılması, kalite ve randımanın artırılması amacıyla kullanılmaktadır. Aynı zamanda fidanlık sıralarının siyah plastik malçla kaplanmasının yabancı ot gelişimini azalttığını, toprak nemini muhafaza ettiği, bu nedenle sulama ihtiyacının azaldığı, toprak sıcaklığını artırdığı ve böylece kök büyümesini teşvik ederek fidan kalite ve randımanının arttığı değişik araştırıcılar tarafından bildirilmektedir (Ağaoğlu, 1977; Schumann ve Sebastian 1978; Abramova, 1984; Yazgan, 1991, Kelen, 1994). Malçlama uygulamalarından beklenen yararlardan birisinin de; evaporasyon azaltılarak topraktaki suyun muhafazasının sağlanması olduğu değişik araştırıcılar tarafından da vurgulanmaktadır (Decoteau vd., 1989; Abak vd., 1990; Tüzel ve Boztok, 1990). Asma fidanlarının gelişmelerinin ilk dönemlerinde sıraların plastik tünellerle örtülmesi ve plastik malç ile kaplanması fidanlık kayıplarının azaltılması, kalite ve randımanın artırılması amacıyla kullanıldığı ve alçak tünel uygulamalarının köklenmeyi ve 1.sınıf fidan randımanını önemli ölçüde arttırdığı ve sürgün gelişimini hızlandırdığı belirtilmektedir (Calabrese, 1970). Guillot ve Sauger (1974), asma fidanlıklarında şeffaf plastik malçı (40 mikron kalınlığında) denemişler, toprak sıcaklığını ve fidan randımanını artırdığını ancak yabancı ot gelişimini engellemede yetersiz kaldığını belirlemişlerdir. Araştırmacılar; şeffaf plastik malçın siyah ya da beyaz plastik malç kadar kullanışlı olmadığını, fidan üretiminde siyah plastik malçın kullanılmasının daha yararlı olacağını bildirmişlerdir. Plastik malç uygulamasının Amerikan asma çeliklerinin köklenmesi üzerine etkilerini belirlenmesi için Tekirdağ da yapılan bir çalışmada 5 BB ve 5 C çelikleri kullanılmıştır. Dikimden hemen sonra vejetasyon süresince sıra aralarının plastik malçla kaplanmasının etkileri 5 yıl süreyle ( ) incelenmiştir. Plastik malç uygulamasının köklenme randımanını %9 oranında, birinci boy fidan randımanını %19 oranında artırdığı, bunun yanında çapa ve sulama masraflarında tasarruf sağladığı, bu nedenle kullanılmasının ekonomik olacağı belirlenmiştir (İnal ve Çalışkan, 1976). 16

31 Aşılı asma fidan üretiminde plastik malçın kullanıldığı bir çalışmada, malç uygulamasında kontrol konusuna göre toprak sıcaklığının daha yüksek olduğu, bunun sonucu olarak fidanlarda daha hızlı ve daha iyi bir kök gelişimi belirlendiği bildirilmiştir (Khmelevskii ve Chirkov, 1977). Schumann ve Sebastian (1978) aşılı asma fidanı üretiminde kullanılan siyah plastik malçın özellikle yabancı ot kontrolünde şeffaf plastik malça göre daha üstün olduğunu, plastik malç kullanımının toprak sıcaklığını artırdığını ve kök gelişimini teşvik ettiğini bildirmişlerdir. Abramova (1984), Areni ve Burmunk çeşidi asma fidanı üretiminde siyah plastik malç kullanmış, malçlı parsellerde toprak sıcaklığının kontrol uygulamasına göre o C daha fazla olduğunu bildirmiştir. Areni ve Burmunk çeşitlerinde fidan randımanının kontrol parsellerinde sırasıyla %41 ve %31 iken malçlı parsellerde %60.7 ve %54.4 olduğunu belirlemiştir. Araştırıcı, siyah plastik malç kullanımının diğer avantajları olarak yabancı ot kontrolünün sağlanması ve sulamada kat daha az sulama suyu kullanılması olduğunu belirlemiştir. Stepnyak çeşidi asma fidanı üretiminde eriyebilir 3 farklı şeffaf plastik (No:325, No:326, No:332), siyah plastik ve eriyebilir 3 farklı yeşil plastik malç (K-13, K-15, K-16) kullanıldığı bir araştırmada; siyah plastik malçın en uzun süre dayanımlı olduğu ve fidanların sökümünden önce elle sökülerek araziden uzaklaştırıldığı bildirilmiştir (Malykh ve Melnikova, 1983). Toprak solarizasyonu, yabancı ot kontrolü ve fidanlarda sürgün büyümesi üzerine plastik malçın etkilerini belirlemek amacıyla yapılan bir araştırmada, asma fidanları, elma ve pikan cevizi sıraları siyah ve şeffaf plastik malç ile kaplanmıştır. Kontrole göre her iki uygulamanın da Pythium ultimum ve Verticullum dahline hastalık etmenlerini 0-30 cm toprak derinliğinde %55-97 oranında azalttığı belirlenmiştir. Siyah plastik malç uygulamasının %82 oranında yabancı ot kontrolü sağladığı tespit edilmiş, bunun yanında her iki malç uygulamasının da toprak nemini muhafaza ettiği ve vejetatif büyümeyi hızlandırdığı saptanmıştır (Stapletan vd., 1989). 17

32 Manisa da yapılan bir çalışmada, dikim öncesi parafinlemenin ve üç farklı malç uygulamasının (siyah plastik, buğday sapı, siyah plastik+buğday sapı) fidan kalite ve randımanı üzerine etkileri araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre; uygulamaların fidan randımanını etkilemediği, fidan kalitesini ise artırdığı belirlenmiştir. 1. boy fidan randımanı açısından en iyi sonuç parafin+siyah plastik ve parafin+siyah plastik+buğday sapı uygulamalarından elde edilmiştir (Anonim, 1990b). Kelen (1994), Van ekolojik koşullarında aşılı-köklü asma fidanı üretiminde plastik malç ve alçak tünel uygulamalarının etkilerini araştırmıştır. Araştırmada siyah malç, alçak tünel + beyaz malç ve beyaz malç uygulamaları fidan randımanı ve kalitesinin artırılması bakımından yararlı bulunmuştur. Bu uygulamaların kontrol uygulamalarına göre 1. boy fidan randımanını katı kadar artırdıkları belirlenmiştir. Kelen vd. (1995), Van ekolojik koşullarında 5BB ve 99R Amerikan asma anacı üretiminde beyaz ve siyah plastik malç uygulamalarıyla alçak tünel uygulamalarının fidan randımanı ve kalitesi üzerine olan etkilerini araştırmışlardır. Sonuç olarak; açıkta siyah malç, açıkta beyaz malç ve alçak tünel + beyaz malç uygulamalarının kontrol uygulamasına göre fidan kalite ve randımanını önemli ölçüde artırdığı saptanmış, siyah plastik malçın yabancı ot kontrolündeki avantajı göz önüne alındığında asma fidanı üretiminde siyah plastik malçın kullanımının daha uygun olacağı sonucuna varılmıştır. Denemede kullanılan anaçlar arasında sadece 1. boy fidan randımanı bakımından 5 BB anacı 99R anacına göre üstün bulunmuştur. Araştırıcılar bu farklılığın anaçların anatomik yapılarından kaynaklandığını bildirmişlerdir. Doğan (1996), 8 B, 140 Ru ve 41 B anaçları ile Cardinal ve Hafızali üzüm çeşitlerinin oluşturduğu kombinasyonlarda siyah plastik malç, beyaz plastik malç, IBA ve NAA uygulamalarının fidan randımanı ve kalitesi üzerine etkilerini araştırmıştır. Çalışma sonunda plastik malç uygulamalarının malç kullanılmayan kontrol uygulamasına göre fidan randımanı ve kalitesini artırdığını, fidan randımanı 18

33 bakımından her iki plastik malç arasında önemli fark bulunmadığını ancak fidan kalitesi bakımından beyaz plastik malçın daha üstün olduğunu belirlemiştir. Sofralık üzüm yetiştiriciliğinde de plastik malç kullanılmaktadır. Bunun için genellikle 100 mikron kalınlıkta siyah gri, yeşil ve şeffaf PE veya PVC (polivinilklorür) plastikler kullanılmakta ise de, her birinin avantaj ve dezavantajları dikkate alındığında en çok siyah PE plastiklere yer verildiği görülmektedir (Sevgican, 1974; Ağaoğlu, 1977). Malçlamanın omcanın kök sistemi gelişimi, sürgün büyümesi ve üzüm verimi üzerinde olumlu etkilerinin olduğu, omcaların verim çağına daha çabuk ulaştığı, ayrıca yabancı ot kontrolünü gerçekleştirdiği, erozyonu önlediği ve omcada erkencilik sağladığı bildirilmektedir (Sevgican, 1974). Fader (1974) yeni tesis edilen bağda dikimden hemen sonra 0.08, 0.10 ve 0.15 mm kalınlıklarında siyah plastik malç materyallerini 0.75 m ve 1.00 m genişliklerinde sıralara uygulamış, omca gelişimi ve işgücü ihtiyacına etkilerini incelemiştir. Malç materyallerinin sürgün gelişimi ve budama miktarının artmasını sağlayarak gelişimi teşvik ettiğini ve dikimden itibaren ikinci ve üçüncü yılda verim artışı sağladığını bildirmiştir. Araştırmacı, malç altındaki toprağın optimum fiziksel koşullarının köklerin daha çok gelişmesine, büyüme ve gelişme artışına neden olduğunu bildirmektedir. Araştırmada malç kullanımının işgücü ihtiyacını da önemli ölçüde azalttığı belirlenmiştir. Pemovski vd. (1976), Macaristan da bağlarda siyah plastik ile yapılan malçlamanın asmalarda salkım ve tane büyüklüğünü iyileştirmek suretiyle Prokupec çeşidinde %13, Merlot çeşidinde ise %22 verim artışına neden olduğunu belirlemişlerdir. Malçlamanın toprak işleme yerine geçerek yabancı ot kontrolünü sağladığı ve toprak nem kaybını azalttığı araştırmacı tarafından bildirilmektedir. Dikimden itibaren şeffaf plastik malç uygulanan 5 BB anacı üzerine aşılı çeşidin bulunduğu bağda plastik malç her yıl sıra arasına ilkbaharda serilmiş sonbaharda kaldırılmıştır. Araştırmanın 6. yılında malç uygulamasında 0-40 cm derinlikteki kök gelişiminin kontrol uygulamasına göre daha fazla olduğu, ortalama veriminin malç 19

34 uygulamasında 6.06 kg/omca, kontrol uygulamasında ise 4.26 kg/omca olduğu ve ayrıca malç uygulanan parsellerde günlük erkencilik sağlandığı bildirilmektedir (Chkhartishvili ve Bekauri, 1979). Godden ve Hardie (1981), yeni tesis edilen ve damla sulama ile sulanan bağda (Cabernet Sauvignon) siyah plastik malç ve herbisit uygulamalarını karşılaştırmışlardır. Araştırıcılar, dikimden itibaren 6 yıl boyunca yapılan gözlemler sonucunda vejetatif gelişim ve verimin malçlı parsellerde herbisit uygulamasına göre daha fazla olduğunu belirlemişlerdir. Malçlı parsellerdeki vejetatif gelişimin fazla olması ilk yıldan itibaren sürgünlerde terbiye sisteminin kullanılmasına olanak tanımış, herbisit parsellerinde ise gelişim yavaş olduğundan dolayı bu olay ancak 3. yılda olmuştur. İlk dikim yılının sonunda yapılan gövde çevresi ölçümleri sonucu, malçlı parsellerdeki omcaların gövde çevresi herbisit parsellerindeki omcalardan ortalama 3 cm daha büyük çıkmıştır. Srinivas vd. (1990) tarafında Anab-e Shahi (Vitis vinifera L.) üzüm çeşidinde siyah plastik, pirinç sapı artıkları ve malç uygulanmayan kontrol parsellerinde verimin sırasıyla 51.9 t/ha, 40.7 t/ha ve 33.7 t/ha olduğunu belirlemişlerdir. Araştırıcılar siyah plastik ve pirinç sapı artıklarının toprak yüzeyinden olan buharlaşmayı (evaporasyon) kontrol konusuna göre %50 oranında azalttığını tespit etmişlerdir. İtalya da iki farklı kompostun (arıtma tesisi atığı kompostu-ağaç kabuğu kompostu ve arıtma tesisi atığı kompostu) bağlarda malç materyali olarak kullanılmasının etkilerinin araştırıldığı bir çalışmada, her iki malç materyalinin de toprak sıcaklığındaki dalgalanmaları ve evaporasyonu azalttığı belirlenmiştir. Araştırıcı her iki kompostun bağlarda malç olarak kullanılmasın birçok avantajı olduğunu, bunların başında yabancı ot mücadelesinde herbisit kullanımının azaltılması ve verim, gelişme ve şıra kalitesinde olumsuz bir etki yaratmadan gübre yerine kullanılabilmesinin geldiğini bildirmiştir (Pinamonti, 1998). Hegazi ve Ogier (2000), bağda malç kullanımının etkilerini belirlemek amacıyla çapalama, plastik malç, saman malçı ve herbisit uygulamalarını denemişler, siyah 20

35 plastik malç konusuna herbisit ve çapalama konularından %50 oranında daha az sulama suyu uygulandığını belirlemişlerdir. Araştırmacılar bağda etkili bir yabancı ot kontrolü, ekonomik bir üretim ve sulama suyu tasarrufu sağlamak için siyah plastik malç kullanmayı önermektedirler. Phadung vd. (2005), Perlette üzüm çeşidinde farklı malç materyalleri (kontrol, buğday sapı, siyah plastik malç) ve sulamanın etkilerini araştırmışlardır. Araştırma sonunda; buğday sapı malçı uygulamasının en yüksek sürgün uzunluğu değerlerini verdiğini, buğday sapı ve siyah plastik malçın salkım ağırlığını malç kullanılmayan kontrol konusuna göre artırdığını, en yüksek verimin siyah plastik malç uygulamasından elde edildiği belirlenmiştir. Siyah plastik malçın uygulandığı konulara kontrol konusuna göre %60.3 daha az sulama suyu uygulanmıştır. Diğer meyve türlerine ait fidan üretiminde de farklı araştırmacılar tarafından değişik malç materyalleri kullanımının fidan randımanı ve diğer kriterlere etkileri araştırılmıştır. Fabbri (1989), kivi fidanlığında siyah renkli eriyebilir plastik malç kullanıldığında; yabancı ot kontrolünün sağlandığını, toprak sıcaklığı, nemi ve toprak yapısının muhafaza edildiğini, hastalık riskinin azaldığını bildirmiştir. Hogue ve Quamme (1990), siyah plastik malç ve damla sulama sistemi ile taban örtüsü malçı ve mini sprink sulama sistemlerinin elma fidanı (M9 anacı üzerine Summerland, McIntosh, Shamrock çeşitleri) üretiminde kullanılabilirliğini araştırmışlardır. Her iki malç uygulamasında da kontrole göre aşılamadan önce daha kalın bir anaç gelişimi elde edilmiş, aşılamadan sonra sürgün gelişiminde de yine kontrole göre daha uzun, kalın ve dal sayısı fazla olduğu gözlenmiştir. California San Ioaquin vadisinde yapılan bir araştırmada, şeftali ve badem ağaç sıraları 3 m genişliğinde siyah plastik malç ile kaplanmıştır. Uygulama sonunda siyah plastik malçın yabancı ot kontrolü sağlandığı, toprak nemini %75 oranında muhafaza ettiği, 30 cm lik toprak derinliğinde toprak sıcaklığını ve kök yoğunluğunu artırdığı saptanmıştır. Yine ağaç köklerinde yaşayan Pratylechus hexsinsius türü bir nematodun populasyonunun malçlama ile azaldığı, bir başka nematod türü olan 21

36 Pythium ultimum yoğunluğunun ise önemli ölçüde değişmediği belirlenmiştir. Siyah malç uygulamasının şeftalide gövde kalınlığını artırdığı, badem ağaçlarında ise azalttığı tespit edilmiştir (Duncan vd., 1992). Singh vd. (1993) okaliptüs fidanlarında 3 farklı sulama düzeyi (kullanılabilir su tutma kapasitesinin % 0, 25, 50 si tükendiğinde sulamaya başlama), malç (her fidan için 500 g çam iğnesi) ve her bir fidan için N (50 ppm), N (50 ppm) + P (50 ppm) ve N (50 ppm) + P (50 ppm) + K (25 ppm) olmak üzere 3 farklı gübreleme programı uygulamışlardır. Malç uygulamasının fidan boyunu %24, fidan ağırlığını %10 artırdığını,gübre uygulamalarında ise bu etkinin N uygulamasında %13.8 ve %15.6, N + P uygulamasında %13.4 ve %25.8, N + P + K uygulamasında ise %23.5 ve %36.8 olduğunu bulmuşlardır. Truax ve Gagnon (1993), ceviz, dişbudak ve meşe çöğürlerinin gelişimi üzerine siyah plastik ve saman malçı uygulamalarının etkilerini incelemişlerdir. Araştırmada malç uygulamalarının toprak sıcaklığını ve nemini önemli ölçüde etkilediği belirlenmiştir. Kontrole göre siyah plastik malç uygulamasının toprak sıcaklığını artırdığı, saman malçı uygulamasının ise azalttığı saptanmıştır. Malç uygulamalarının meşe ve dişbudak çöğürlerinin gelişmelerinin önemli ölçüde artırmalarına karşılık, ceviz çöğürlerinin gelişimi üzerine önemli bir etkilerinin olmadığı belirlenmiştir. Polero vd. (1994) tarafından yapılan bir araştırmada GF 677, Damas GF 1869 ve Brompton şeftali anaçlarının köklenmesi üzerine IBA ve malç uygulamalarının etkileri incelenmiştir. 0, 500, 2000 ve 4000 ppm IBA çözeltisine batırılmış olan çelikler siyah plastik malçlı ve malçsız parsellere dikilmişlerdir. Deneme sonunda bazı IBA uygulamaları iyi sonuç vermesine rağmen GF 677 ve Damas GF 1869 anaçlarında en iyi köklenme sonuçları yalnızca malç uygulamasından elde edilmiştir (sırasıyla %89.83 ve %90.17). Brompton anacında ise en iyi sonucu 4000 ppm + malç uygulaması vermiştir (%79.82). Bu sonuçlara göre; bazı anaç çeliklerinin köklendirilmesinde büyüme düzenleyicilerin kullanılmasının gereksiz olduğu, sadece malç uygulamasının yeterli olabileceği belirlenmiştir. 22

37 Pratap vd. (1996) ekim öncesi sulamanın ve çim artıklarının malç olarak kullanımının hardal bitkisinde verim ve su kullanım etkinliğine etkilerini incelemişlerdir. 6 t/ha olarak uygulanan çim malçının kontrol konusuna göre su kullanım etkinliğini ve verimi artırdığı belirlenmiştir. Şan (1998), Isparta ekolojik koşullarında yaptığı araştırmada; ceviz, erik ve elma çöğür anaçlarının gelişimi üzerine şeffaf plastik malç (ABM), siyah plastik malç (ASM), alçak tünel (ATK), alçak tünel + şeffaf plastik malç (ATBM) ve alçak tünel + siyah plastik malç (ATSM) uygulamalarının etkilerini belirlemiştir. ATBM, ATSM, ATK, ABM, ASM ve K (kontrol) uygulamalarında cevizlerde çöğür boyları sırasıyla cm, eriklerde cm ve elmalarda cm arasında belirlenmiştir. Çöğür çapları ise sırasıyla ceviz çöğürlerinde mm, erik çöğürlerinde mm, elma çöğürlerinde ise mm olarak tespit edilmiştir. Patates üretiminde siyah plastik ve kağıt artıkları malç uygulamaları ile kontrol konularının etkilerinin araştırıldığı bir çalışmada, malç kullanımının kontrol konusuna göre toprak nemini daha uzun süre muhafaza ettiğini, yabancı ot kontrolü sağladığı bulunmuştur (Cui vd., 2002). Plastik malç farklı bitki türlerinde de toprak nemini muhafaza ederek sulama suyundan tasarruf etmek için kullanılmıştır. Beyazgül vd. (2002), plastik malç kullanımının pamukta su tasarrufuna, verim ve kalitesi üzerine etkilerini araştırdıkları çalışmalarında pamuğun sulama suyu gereksiniminin malçlı ekimde mm (2-3 su), malçsız ekimde mm (3-4 su), bitki su tüketiminin ise malçlı ekimde mm, malçsız ekimde ise mm olarak belirlemişlerdir. Bu verilere göre maçlı ekim sistemi ile en az 1 su uygulaması (yaklaşık 100 mm) tasarruf edilmiştir. Raman vd. (1990), plastik malçlı ve malçsız ekimin yağıldığı pamukta üç farklı yüzey sulama metodu (tava, karık ve münavebeli karık) uygulamışlar, plastik malçlama ve münavebeli karık sulama yapılan uygulamalarda % 50 oranında su tasarrufu sağlandığını belirtmişlerdir. 23

38 yılları arasında siyah plastik malç uygulamasının kavak fidanı yetiştiriciliğinde fidanların erken gelişimi, canlı kalması ve bu fidanlıklarda problem olan yabancı otlarla mücadelesinde etkinliğini belirlemek amacıyla bir çalışma yürütülmüştür. Çalışma sonucunda yabancı otlarla etkili mücadelenin malç uygulaması sayesinde sağlandığı belirtilmiştir. Fidanlara olan etkiler değerlendirildiğinde ilk yıl fidanların gövde hacminde artış gözlenmiştir. Ancak ikinci yıl fidanlardaki vejetatif gelişimin artması ve yetiştirilme alanının daralması sebebiyle malçlamanın yararının sınırlı kaldığı belirtilmiştir (Green vd., 2003). Karipçin (2004) baş salata yetiştiriciliğinde farklı malç materyalleri (siyah plastik, çim artıkları, saman) kullanarak yaptıkları çalışmada, 0 cm (toprak yüzeyi), 5 cm, 15 cm ve 30 cm toprak derinliklerinde yaptıkları sıcaklık ölçümlerinde plastik örtü materyallerinin toprak sıcaklığını artırdığını, siyah plastiğin toprak sıcaklığını daha uzun süre muhafaza ettiğini bildirmiştir. Siyah plastik, pirinç sapları, herbisit ve kontrol uygulamalarının yerfıstığına etkilerinin araştırıldığı bir çalışmada, araştırmacılar siyah plastik malçın toprak sıcaklığını 4-6 C artırdığını, malç uygulamalarının toprak nemini muhafaza ettiğini, malç kullanılan parsellerde yerfıstığı bitkilerinin vejetatif gelişiminin daha kuvvetli olduğunu belirlemişlerdir (Ramakrishna vd., 2006). Diaz-Perez vd. (2007), domates yetiştiriciliğinde siyah, gri, gümüş rengi ve beyaz plastik olmak üzere 4 farklı malç materyalinin etkilerini araştırmışlar, tüm yetişme dönemi boyunca toprak yüzeyinden 10 cm derinlikte toprak sıcaklığı ölçmüşlerdir. Araştırmacılar, ortalama toprak sıcaklıklarını sırasıyla, siyah plastikte 27.5 C, gri plastikte 27.0 C, gümüş rengi plastikte 25.8 C, beyaz plastikte 24.8 C olarak belirlemişlerdir. Kar ve Kumar (2007) tarafından ve yıllarında yapılan çalışmada; patateste pirinç samanı malçı (6 t/ha) ile birlikte 4 farklı sulama zamanı (4 farklı kritik fenolojik gelişim zamanında sulama) denenmiş, malçlı konularda malçsız konulara göre benzer sulama uygulamalarında verim değerleri daha yüksek 24

39 çıkmış, bu değerler ortalama olarak; malçsız konularda kg/ha, malçlı konularda ise kg/ha arasında değişmiştir. Malç kullanımı verimde ortalama %24 ile %42 arasında artış sağlamıştır. Su kullanım etkinliği bakımından da konular arası önemli farklılıklar belirlenmiş, malçsız konularda bu değer kg/ha/mm iken maçlı konularda ise kg/ha/mm arasında değişmiştir. Mahajan vd. (2007) mısır üretiminde siyah plastik ve pirinç sapı artıklarını kullanmış, siyah plastik kullanılan parsellerde verimin pirinç sapı artıklarına konusuna göre %18.9, kontrol konusuna göre %77.5 arttığını belirlemişlerdir. Araştırmacılar, malç kullanımının sadece etkili bir yabancı ot kontrol yöntemi, sulama suyu ihtiyacını azaltan ve verimi artıran bir yöntem olmadığını, aynı zamanda herbisit kullanımını azaltarak çevreye de olumlu katkısı olduğunu bildirmişlerdir. Olabode vd. (2007) bamya üretiminde siyah plastik, çim artıkları, ağaç kabukları ve elle çapalama uygulamalarının yabancı ot kontrolüne etkilerini araştırmışlar, uygulamaların yabancı ot kontrolüne etkilerine göre sıralamayı en etkili olanından başlayarak siyah plastik, elle çapalama, ağaç kabukları, çim artıkları şeklinde olduğunu bildirmişlerdir. Öğüt (2007) Aydın da incir fidanlıklarında yapmış olduğu araştırmada kimyasal uygulama olarak; herbisitlerden trifluralin+fluazifopp- butyl ile glyphosate uygulamaları ve fumigantlardan metam sodium ve dazomet, kimyasal olmayan uygulamalar olarak da el çapası, zeytin karasuyu, talaş, siyah naylon ve örtücü bitki olarak Macar fiği (Vicia pannonica) nin yabancı otlara ve incir fidanlarının gelişmesine etkilerini araştırmıştır. Siyah polietilen uygulamasının hem tek yıllık hem de çok yıllık yabancı otların gelişmesinin engellenmesinde uzun dönem yabancı otlarla mücadelede başarılı sonuçlar verdiği, talaş uygulamasıyla tek yıllık yabancı otların önemli ölçüde etkilendiği, çok yıllık yabancı otlara olan etkinin ise çok düşük seviyede kaldığı belirlenmiştir. Abouziena vd. (2008) verim çağındaki mandarin ağaçlarında pirinç sapı artıkları, kamış artıkları, siyah plastik malç, elle çapalama, toprak işleme ve kontrol 25

40 uygulamalarının etkilerini araştırmışlar, siyah plastik maçın kontrol uygulamasına göre % oranında, pirinç sapı artıkları ve kamış artıkları uygulamalarının da %85-98 oranlarında yabancı ot kontrolü sağladıklarını bildirmişlerdir. Araştırmacılar ayrıca siyah plastik, kamış artıkları ve pirinç sapı artıklarının mandarin verimini sırasıyla %24, %20 ve %12 oranında artırdığını belirlemişlerdir yılları arasında 3 yıl süre ile dikimden itibaren kavak yetiştiriciliğinde çim artıklarının malç olarak kullanıldığı bir araştırmada; her ağaç çevresine 0, 2.5 kg/m 2, 5 kg/m 2, 7.5 kg/m 2 olmak üzere 4 farklı miktarda çim malçı uygulamasının etkileri incelenmiştir. Malç uygulaması yapılarak üzeri örtülen arazi miktarı toplam alanın %40 ına karşılık gelmektedir. Araştırmanın 3. yılının sonunda ağaç yüksekliği kontrol konusuna göre konulara göre sırasıyla (2.5 kg/m 2, 5 kg/m 2, 7.5 kg/m 2 ) %22.2, %93.8 ve % 95.1, ağaç gövde çapı da yine sırasıyla %24.3, %91.0 ve %102.7 daha yüksek bulunmuştur (Fang vd., 2008). Sekhon vd. (2008) kırmızı biberde pirinç sapı artıklarını (6 t/ha) kullanmışlar, malç kullanımının biberin verimini artırdığını, kontrol konusuna göre 120 mm daha az sulama suyu ihtiyacı gösterdiğini ve toprak sıcaklığını düşürdüğünü bildirmişlerdir. Bitkisel üretimde malç kullanımının toprak yüzeyinden olan erozyonu önlemede de olumlu etkileri vardır. Işıldar (1999), Isparta-Atabey yöresinde yaptığı çalışmada farklı bitki örtüsü koşullarında (meyve bahçesi, hububat, bağ ve boş arazi) ve farklı eğimlerde toprakların erozyona duyarlılığını incelemiştir. İncelenen eğim gruplarının tümünde hububat örtüsü altındaki toprakların erozyona duyarlılıkları en düşük çıkmış, meyve bahçesi ve bağ olarak kullanılan toprakların erozyona duyarlılıklarını belirleyen asıl faktörün bitki örtüsü türünden çok toprak yüzeyinin malçla kaplı olma durumu olduğunu gözlemlemiştir. Erdal ve Aydemir (2003), gül posasının zenginleştirilmiş ve zenginleştirilmemiş formunun tarımda kullanılma olanaklarını belirlemek amacıyla buğdayda yürüttükleri çalışmada; gül posasının her iki formunun kullanılması sonucunda bitki kuru ağırlığı ile bitkide belirlenen makro ve mikro besin elementlerinin miktarlarının 26

41 artış gösterdiğini tespit etmişlerdir. Araştırıcılar çalışma sonucunda elde edilen sonuçlar doğrultusunda, gül posasının ister doğrudan isterse zenginleştirerek uygulanması bitki gelişimini olumlu etkileyeceğinden bu atığın tarımsal amaçlı kullanımı mümkün bulunmuştur. 27

42 3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1. Materyal Araştırma Alanının Tanıtımı Coğrafi Konumu ve İklim Özellikleri Araştırma alanı, Eğirdir ilçe merkezine 10 km mesafedeki Kızılçubuk mahallesi mevkiinde, Eğirdir ve Kovada gölleri arasında uzanan km genişliğinde ve yaklaşık 20 km uzunluğundaki vadinin (Boğazova) kuzey başlangıç noktasında, Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü nde bulunmaktadır (Şekil 3.1). Deneme alanı rakımı ve koordinatları GPS (Global Positioning System) cihazı ile belirlenmiş olup, rakım 926 m, koordinatları ise 37 o 49.11' kuzey, 30 o 52.46' doğu olarak bulunmuştur (Küçükyumuk, 2007). Deneme alanı; Akdeniz, Ege ve İç Anadolu bölgeleri arasında, iklim, bitki örtüsü ve ulaşım bakımından geçit alanı oluşturan Göller Yöresinin Isparta-Eğirdir alt yöresindedir. Bu bölge Akdeniz iklim bölgesi ile İç Anadolu iklim bölgeleri arasında bir geçiş iklimine sahiptir. Özellikleri yönünden İç Anadolu iklimine daha yakın olmakla beraber Eğirdir yöresi aşırı sıcaklıkların fazla yaşanmadığı bir bölgedir (Çepel, 1988). Araştırmanın yapıldığı 2007 ve 2008 yılları ile Eğirdir yöresi uzun yıllar ortalama iklim verileri Çizelge 3.1, 3.2 ve 3.3 te verilmiştir. Çizelge 3.2 ve 3.3 ten görüleceği gibi aşılı asma fidanının yetişme dönemi olan yaz ayları boyunca düşen yağış miktarları 2007 yılında 40.1 mm, 2008 yılında 26.3 mm olup oldukça yetersizdir (Anonim, 2009). 28

43 Şekil 3.1. Deneme alanının genel görünümü 29

44 30 Çizelge 3.1. Araştırmanın yapıldığı Eğirdir yöresinin uzun yıllar ortalama iklim verileri ( ) AYLAR Gözlem ORT. O Ş M N M H T A E E K A Ortalama sıcaklık ( o C) En yüksek sıcaklık ( o C) 13.9 En düşük sıcaklık ( o C) Toplam yağış (mm) Ortalama nisbi nem (%) Ortalama rüzgar hızı (m/s) Hakim rüzgar yönü S S S S S N N N N S S S S

45 31 Çizelge 3.2. Araştırmanın yapıldığı Eğirdir yöresinin 2007 yılı ortalama iklim verileri AYLAR Gözlem ORT. O Ş M N M H T A E E K A Ortalama sıcaklık ( o C) En yüksek sıcaklık ( o C) En düşük sıcaklık ( o C) Toplam yağış (mm) Ortalama buharlaşma (mm) Ortalama nisbi nem (%) Ortalama rüzgar hızı (m/s) Hakim rüzgar yönü S NNW SSE NNW SSE NNE SW N WSW SSE SSW SSE S

46 32 Çizelge 3.3. Araştırmanın yapıldığı Eğirdir yöresinin 2008 yılı ortalama iklim verileri AYLAR Gözlem ORT. O Ş M N M H T A E E K A Ortalama sıcaklık ( o C) En yüksek sıcaklık ( o C) En düşük sıcaklık ( o C) Toplam yağış (mm) Ortalama buharlaşma (mm) Ortalama nisbi nem (%) Ortalama rüzgar hızı (m/s) Hakim rüzgar yönü N NE SSE S N N N S S S S S N

47 Toprak Özellikleri Araştırma alanı topraklarının kimyasal analizi için 0-30 cm ve cm olmak üzere iki farklı derinlikten toprak örnekleri alınmıştır. Toprak örneklerine ait kimyasal analizler Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Tarımsal Analiz Laboratuarında, fiziksel analizler ise Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü Laboratuvarında analiz edilmiştir. Analiz sonuçları Çizelge 3.4 te verilmiştir. Çizelge 3.4. Araştırma alanına ait toprak özellikleri Derinlik (cm) Hacim Ağırlığı (g/cm 3 ) Tarla kapasitesi (%) Solma noktası (%) Tuzluluk (ECx10 6 ) ph Kireç (%) Saturasyon (%) Organik madde (%) P (ppm) K (ppm) Bünye sınıfı Killi tın Killi tın Sulama Suyu Özellikleri ve Sulama Suyunun Sağlanması Araştırmada kullanılan sulama suyu Eğirdir Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Analiz laboratuarında analiz edilmiş, analiz sonuçları Çizelge 3.5 te verilmiştir. Çizelge 3.5. Araştırma alanında kullanılan sulama suyunun özellikleri Sulama suyu sınıfı ECx10 6 ph Katyonlar (mg/l) Na + K + Ca 2+ Mg 2+ CO 3 - Anyonlar (mg/l) HCO 3 - Cl - SO 4 = Na (%) SAR C 2 S Araştırma alanında kullanılan sulama suyu Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü içerisinden geçen Kovada ana sulama kanalından bir motopomp yardımıyla alındıktan sonra yosun filtre sisteminden (Şekil 3.2) geçirilerek 63 mm çapında PE ana boruyla parsellere iletilmiştir. Damla sulama sisteminin kullanıldığı araştırmada 33

48 sistemde basıncı sabit tutmak için motopomp çıkışına basınç düzenleyici vana ve sulama suyu miktarını kontrol etmek için sistem denetim birimine 0.1 lt hassas sayaç yerleştirilmiştir. Her konuya uygulanan sulama suyu miktarını denetlemek için her lateral girişine mini vana konulmuştur. Şekil 3.2. Sulama suyunu filtre eden yosun filtre sistemi 34

49 Araştırmada Kullanılan Anaçlar ve Çeşidin Özellikleri Araştırmada anaç olarak 5 BB, 140 Ru ve 41 B, kalem olarak Alphonse Lavallée çeşidi kullanılmıştır. Anaçlar ve çeşide ait özellikler aşağıda verilmiştir. 5 BB (Kober 5BB): Berlandieri x Riparia melezlemesinden oluşan Teleki 8 B anacının seleksiyonu sonucu elde edilmiştir. Sürgün uçları ayva gibi tüylü, yaprak kenarları kırmızı ve kıvrık, genç yaprakları örümcek ağı gibi tüylü ve bakır renginde, gelişmesini tamamlamış yapraklar beş köşelidir. Yapraklar düzgün, yaprak sapının birleştiği noktada damarlar pembemsi renktedir. Yaprak sapı tüylüdür. Çiçek dişi yapıda olup çiçek salkımı küçük, taneler küçük, yuvarlak ve siyah renklidir. Sürgün kırmızı çizgili, şarap rengindedir. Yıllık çubuklarda boğumlar hafifçe tüylü açık bej renkli, boğum araları orta uzunlukta, gözleri kubbe şekilli ve belirgin değildir. Sürgünleri çabuk odunlaşır. Orta derin veya yüzlek köklü olmaları nedeniyle orta kuvvetli bir anaç olup %20 aktif kirece dayanır. Erkenci, killi- tınlı topraklarda iyi gelişen serin ve yağışlı bölgeler için uygun bir anaç olup kuraklığa dayanıksızdır (Çelik vd., 1998b). 140 Ru (140 Ruggeri): Berlandieri Rességuier No 2 x Rupestris du Lot melezi olarak Sicilya da, Rugeri tarafından 19. yüzyılın sonunda elde edilmiş olan bir Amerikan asma anacıdır. Sürgün ucu örümcek ağı gibi tüylü ve kenarları açık kırmızı renklidir. Genç yapraklar donuk yeşil ve parlaktır. Gelişmesini tamamlamış yaprak küçük ve böbrek şekilli, lobsuz, kalın, yaprak ayası buruşuk veya bükümlüdür. Bu anaç %30-32 aktif kirece dayanıklı olup kökleri derine gider ve kurağa dayanıklıdır. Orta bünyeli topraklara iyi adapte olur. Filokseraya dayanıklı, nematoda orta derecede dayanıklıdır (Anonim, 2004). 41 B: Sürgün ucu keçe gibi tüylü, düzgün ve açık, yaprakların kenarlarında iz şeklinde kırmızılıklar görülür. Genç yapraklar ayva gibi tüylü, yaprak ayası bronz rengindedir. Gelişmesini tamamlamış yapraklar beş köşeli görünüşte, üzeri pürüzsüz düzgün, açık yeşil ve damarları örümcek ağı gibi tüylüdür. +40 aktif kirece dayanıklı bir anaç olup kireçli, fakir ve killi topraklar için uygundur. Kökleri yarı derin gelişir. 35

50 Dikimin ilk yıllarında yavaş gelişmesine göstermesine karşın ileriki yıllarda bunu telafi eder. Çeliklerin köklenme oranı düşüktür. Filokseraya dayanımı iyi olmasına karşılık nematodlara karsı çok hassastır (Anonim, 2004). Alphonse Lavallée: Koyu mor iri taneli, gösterişli, yola dayanıklı ve pazar değeri yüksek sofralık bir çeşittir. Kuvvetli ve verimli taban topraklarda iyi sonuç verir. Kısa budamaya ve kordon terbiye sistemine uygundur. Tane içi etli, sıkı, normal çekirdekli, tatlı ve düşük asitlidir. Salkımları orta iri, kısa konik, kanatlı, sıkı veya gevşek yapılıdır. Tane sap bağlantısı kuvvetlidir. Orta mevsim başlarında olgunlaşır. Taşımaya ve depolamaya uygun bir çeşittir (Çelik vd., 1998b) Araştırmada Kullanılan Malç Materyalleri Araştırmada kontrol uygulamasının yanında malç materyali olarak gül posası, çim artıkları ve siyah plastik kullanılmıştır. Gül posası: Gül posası 2006 ve 2007 yılları Eylül ayında Gülbirlik e ait İslamköy deki yağ gülü işleme fabrikasından temin edilmiş, araziye serileceği zamana kadar Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü arazisinde bekletilerek kuruması sağlanmıştır (Şekil 3.3). Çim artıkları: 2006 ve 2007 yılları yaz ayları boyunca Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü ne ait yeşil alanlardan biçilen çimler güneşte kurutulmuş, çuvallara doldurularak araziye serileceği zamana kadar Enstitü ye ait hangarda muhafaza edilmiştir (Şekil 3.4). Siyah plastik: Plastik malç olarak 80 cm genişliğinde ve 0.50 mm kalınlığında piyasadan temin edilen siyah plastik örtü kullanılmıştır. 36

51 Şekil 3.3. Denemede kullanılan gül posası materyali Şekil 3.4. Denemede kullanılan çim artıkları materyali 37

52 3.2. Yöntem Denemenin Kurulması Tesadüf Bloklarında Bölünen Bölünmüş Parseller Deneme Desenine göre kurulmuş olan araştırmada konular 3 farklı anaç üzerine (5 BB, 140 Ru, 41 B) aşılı çeliklerin 4 farklı malç uygulaması (Siyah plastik, Gül posası, Çim artıkları, Kontrol), ve 3 farklı sulama aralığı (4, 7 ve 10 gün) ile birlikte oluşturduğu 36 farklı uygulamadan oluşmuştur. Her farklı uygulamada 3 tekerrür, her tekerrürde 25 adet aşılı çelik yer almıştır. Deneme konularının tümü Çizelge 3.6 da gösterilmiştir. Denemede kullanılan anaçlar; R 1: 5BB anacı R 2 : 140 Ru anacı R 3 : 41 B anacı Denemedeki her bir anaç (R) için farklı malç konuları; M 1 : Kontrol M 2 : Gül posası M 3 : Çim artıkları M 4 : Siyah plastik malç Denemedeki kullanılan farklı sulama aralıkları; I 1 : 4 günde bir, 0-60 cm toprak derinliğindeki eksik nem tarla kapasitesine getirilene kadar sulama I 2 : 7 günde bir, 0-60 cm toprak derinliğindeki eksik nem tarla kapasitesine getirilene kadar sulama I 3 : 10 günde bir, 0-60 cm toprak derinliğindeki eksik nem tarla kapasitesine getirilene kadar sulama 38

53 Deneme konularının şematik görünümü aşağıdaki gibi oluşturulmuştur. Çizelge 3.6. Deneme konuları Anaç R 1 R 2 R 3 Uygulamalar (Malç) M 1 M 2 M 3 M 4 M 1 M 2 M 3 M 4 M 1 M 2 M 3 M 4 Sulama Aralıkları Uygulama Sayısı I 1 1 I 2 2 I 3 3 I 1 4 I 2 5 I 3 6 I 1 7 I 2 8 I 3 9 I 1 10 I 2 11 I 3 12 I 1 13 I 2 14 I 3 15 I 1 16 I 2 17 I 3 18 I 1 19 I 2 20 I 3 21 I 1 22 I 2 23 I 3 24 I 1 25 I 2 26 I 3 27 I 1 28 I 2 29 I 3 30 I 1 31 I 2 32 I 3 33 I 1 34 I 2 35 I Aşı Materyallerinin Muhafazası ve Aşıya Hazır Hale Getirilmesi Çalışmada 3 farklı asma anacı (5BB, 140 Ru, 41B) üzerine Alphonse Lavallée üzüm çeşidi aşılanan aşılı asma çelikleri kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan bitkisel materyallerden 41 B anacı Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü nden, diğer materyaller ise Sun Fidan A.Ş. den temin edilmiştir. Her iki yılda da 41 B anaçları 39

54 için Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü nde bulunan 41 B anaçlığından Şubat ayı içerisinde anaçlık çelikler alınmış, aşılama zamanına kadar Enstitü ye ait soğuk hava deposunda ±1 o C ve % 85 nem koşullarında muhafaza edilmiştir. Her iki araştırma yılında da Şubat ayı içerisinde Sun Fidan A.Ş. nden temin edilen 5 BB ve 140 Ru anaçlık çelikler ile Alphonse Lavallée çeşidine ait kalemler yine Enstitü ye ait soğuk hava deposunda +2 o C ve % 85 nem koşullarında aşılama zamanına kadar muhafaza edilmiştir. Sıcaklığın otomatik olarak ayarlandığı deponun hava nisbi nemi dijital nem ölçer ile ölçülmüş, nem oranının sabit kalması için ortama su buharı takviyesi yapılmıştır Aşılama ve Parafinleme Aşı zamanı soğuk hava deposundan çıkarılan anaçlık çelik ve aşı kalemleri aşılama odasına getirilerek, aşılamadan önce, soğuk hava deposunda muhafaza sırasında kaybedilen suyun kazandırılması, aşılamada kolaylık sağlanması, dokunun yumuşatılması ve materyal üzerindeki kumun temizlenmesi amacıyla hazırlanmış kalemler 12 saat, anaçlık çelikler ise 24 saat süreyle oda sıcaklığındaki su içerisinde bekletilmiştir. Daha sonra Alphonse Lavallée üzüm çeşidine ait kalemlik çeliklerden tek gözlü kalemler hazırlanmış, anaçlık çeliklerin ise üzerindeki gözlerin tümü budama makası ile köreltilmiştir. Mantari hastalıkların gelişmesini önlemek veya azaltmak amacıyla aşı kalem ve çelikler aşıdan hemen önce 1-2 dakika süreyle % 0.5 lik fungusitle (Benlate) muamele edilmiştir. Aşılama işlemi Nisan ayının ikinci haftası içerisinde ayakla çalışan pedal sistemine sahip, omega şeklinde aşı kesiti açan ve otomatik olarak kalemi anaca takan aşı makinesi ile yapılmıştır (Şekil 3.5). Aşılama işleminde hemen sonra, aşı yeri ve kalemden meydana gelebilecek su kaybını önlemek, aşı yerini hastalık etmenlerinden korumak ve kalemdeki gözün uyanmasını geciktirmek amacıyla parafinleme yapılmıştır (Ağaoğlu ve Çelik, 1978; Çelik, 1985). Parafin uygulaması aşılı çeliklerin kalem, aşı yeri ve aşı yerinin 5 cm altına kadar olan kısımlarının o C de eriyen parafine yaklaşık 1 sn süreyle batırılmalarıyla gerçekleştirilmiştir (Şekil 3.6). Aşı yeri ve gözün parafin 40

55 sıcaklığından olumsuz etkilenmemesi için parafine batırıldıktan hemen sonra, aşılı çeliklerin parafine batırılan kısmı tamamen suya girecek kadar, bir kova içerisinde bulunan suya batırılıp çıkarılmıştır. Ahşap katlama sandıklarında kullanılan kavak talaşı, sandıkların içine konmadan önce temiz bir zemin üzerine serilmiş, mantari hastalıklardan korunmak için üzerine fungusit ilacı ve nemlenmesini sağlayacak kadar yeteri miktarda su püskürtülerek bir kürek yardımıyla karıştırılmıştır. Aşılı çelikler 50 cm x 80 cm x 50 cm ebatlarındaki ahşap katlama sandıkları içerisine dik olarak yerleştirilmiş, aşı yerine kadar kavak talaşı, aşı yerinden çeliklerin 2-3 cm üst kısmına kadar ise perlit konulmuştur. Bu işlemler tamamlandıktan sonra kasalar aşı yerinde sağlıklı kallus oluşumunu sağlamak amacıyla çimlendirme odasına alınmış ve burada 3 hafta süreyle tutulmuştur. Şekil 3.5. Anaç ve kalemlerin aşılanması 41

56 Şekil 3.6. Aşılı çeliklerin parafinlenmesi Çimlendirme süresince aşı odasında ortaya çıkabilecek mantari enfeksiyonlara karşı oda fungusitle belirli aralıklarla ilaçlanmış ve havalandırılmıştır (Kelen, 1994). Çimlenme odasının sıcaklığı 26±1 o C, nemi % oranında olmuş, bu değerlerin sağlanması için, odada herhangi bir ısıtma sistemi olmadığından dolayı ısıtma elektrikle çalışan ve termostatlı radyatör (kalorifer) yardımıyla ısınma sağlanmış, nem değerini istenen seviyede tutmak için ise nem değeri düştüğünde mistleme ünitesi ile ortama su verilerek oda içerisindeki havanın nemlenmesi sağlanmıştır. Sıcaklık ve nem değerleri, gün içerisinde belirli sürelerde kontrol edilmiştir. Sıcaklık ve nem değerlerini izlemek için dijital nem ve sıcaklık ölçer cihazlardan faydalanılmış, cihazlardan her biri sağlıklı veri almak için odanın birbirine karşı gelecek şekilde karşı duvarlara yerden 2 m yükseklikte monte edilmiştir. 42

57 Aşının yapıldığı tarihten itibaren 3. haftanın sonunda aşılı çelikler, dış hava koşullarına alışmaları için 1 hafta süreyle alıştırma odasında tutulmuştur. Alıştırma odasına konuldukları günden itibaren her gün belirli oranlarda sıcaklık ve nem değeri kademeli olarak düşürülerek dış ortama uyum sağlamaları kolaylaştırılmıştır. Bunun sebebi aşılı çeliklerin araziye dikimleri esnasında dış hava koşullarından zarar görmelerini en aza indirmektir. Bu sürecin sonunda aşılı çelikler araziye dikime hazır hale gelmiştir. Aşılı çelikler araziye dikilmeden önce aşı yeri ve kalemden oluşabilecek su kaybını önlemek ve bu kısımları hastalık etmenlerine karşı korumak amacıyla tüm aşılı çeliklerde kalem, aşı yerleri ve aşı yerlerinin 2 cm aşağısında kadar olan kısımları Çelik (1978) tarafından açıklanan yönteme göre 55 o C de eriyen parafine yaklaşık 1 sn süreyle daldırılması suretiyle ikinci parafinleme yapılmış, daha sonra araziye dikimleri yapılmıştır Arazinin Dikime Hazırlanması, Aşılı Çeliklerin Dikimi ve Malç Materyallerinin Serilmesi Araştırma alanı her iki yılda da, aşılı çeliklerin dikim tarihinden 1 yıl önceki Kasım ayı sonunda pullukla derin sürülmüş, takip eden yılın Nisan ayında ise kaz ayaklı kültivatörle sürülmüştür. Aşılı çelikler araziye dikilmeden önce her bir konuya ait parseller oluşturulmuş, bir çizi açma aleti yardımıyla dikim yerleri belirlenmiştir. Daha sonra her fidan sırası için tek hat lateral boru döşenmiştir. Siyah plastik örtünün malç olarak kullanıldığı konularda damla sulama sistemi döşendikten sonra 80 cm genişliğindeki siyah plastik malç sırayı tam ortalayacak şekilde serilmiş, örtünün her iki kenarından 20 şer cm lik kısmı toprak altında kalacak şekilde toprakla örtülmüştür. Böylelikle toprak yüzeyinde 40 cm genişliğinde bir malç tabakası meydana gelmiş, plastik örtünün fidanların dikileceği yerlere denk gelen kısımları, demir çubuk yardımıyla aşılı fidanların dikimine izin verecek şekilde delinmiş, açılmış olan bu deliklerden fidanların dikimi yapılmıştır. Gül posası ve çim artıklarının kullanıldığı konularda; yine bir çizi açma aleti yardımıyla dikim yerleri belli olduktan ve aşılı çeliklerin dikimi yapıldıktan sonra damla sulama lateral boruları yerleştirilmiş, aşılı çeliklerin 43

58 sıra üzerlerini tamamen kaplayacak ve sıraların her iki yanında 20 şer cm olmak üzere toplam 40 cm genişlik ve 10 cm kalınlık olacak şekilde gül posası ve çim materyalleri toprak yüzeyine serilmiştir. Aşılı çelikler araziye dikilirken 3/4 lük kısımları toprak altında, geriye kalan 1/4 lük kısımları ise toprak üstünde kalacak şekilde 10 cm sıra üzeri mesafesinde dikimleri yapılmıştır Fidanların Sökümü Sökümden önce siyah plastik malç fidan sıralarından sökülerek kaldırılmış, tüm konulardan damla sulama sistemi lateral boruları toplanmış ve arazi söküme hazır hale getirilmiştir. Her iki yılda da aşılı köklü asma fidanlarında yaprak kenarlarının sararıp dökülmelerin başladığı dönemde (Kasım ayının sonunda), traktörün arkasına bağlı olan fidan söküm makinesi yardımıyla söküm işlemleri gerçekleştirilmiştir (Şekil 3.7). Şekil 3.7. Aşılı asma fidanlarının sökümü 44

59 Sulama Uygulamaları Çalışmada damla sulama yöntemi kullanılmıştır. Ayrıca aşılı çeliklerin gelişme dönemi boyunca olan buharlaşma ve yağış miktarları Eğirdir Meteoroloji İstasyonu Müdürlüğü nden alınmıştır. Sistemde kullanılacak damlatıcı debisi ve damlatıcı aralığını belirlemek için infiltrasyon testi yapılmış, yapılan hesaplamalar sonucunda; her fidan sırası için tek lateral kullanılmıştır. Damlatıcı aralığının 30 cm ve her bir damlatıcının debisinin 2 l/h olduğu sistemde ıslatma yüzdesi % 33 tür. Araştırmada kullanılan her bir anaç ve malç uygulaması (Kontrol dahil) için 4, 7 ve 10 gün olmak üzere 3 farklı sulama aralığı yer almıştır. Her sulama aralığında 0-60 cm toprak derinliğindeki eksik nem tarla kapasitesine getirilene kadar sulama suyu uygulanmıştır yılında aşılı asma çeliklerinin dikimi 15 Mayıs tarihinde yapılmış, aşılı çeliklerin tutumunu sağlamak amacıyla 29 Mayıs tarihine kadar belirli aralıklarla toplam 56,0 mm can suyu verilmiş, 29 Mayıs tarihinden itibaren tüm konularda 0-60 cm derinliğindeki toprak nemi tarla kapasitesine getirilerek programlı sulamalara başlanılmıştır. Programlı sulamalara 4 gün sulama aralığı konularında 25 Ağustos, 7 gün sulama aralığı konularında 28 Ağustos, 10 gün sulama aralığı konularında 27 Ağustos tarihinde son verilmiştir yılında 17 Mayıs tarihinde araziye dikilen aşılı asma çeliklerinin tutumunu sağlamak için 2 Haziran tarihine kadar çeşitli aralıklarla toplam 35,0 mm can suyu verilmiş, 2 Haziran tarihinden itibaren tüm konularda 0-60 cm derinliğindeki toprak nemi tarla kapasitesine getirilerek programlı sulamalara başlanılmıştır yılında programlı sulamalara 4 gün sulama aralığı konularında 25 Ağustos, 7 gün sulama aralığı konularında 25 Ağustos, 10 gün sulama aralığı konularında 21 Ağustos tarihinde son verilmiştir. Toprak nemi ölçümleri; 36 farklı uygulamada 0 30 ve cm toprak derinliklerinde gravimetrik yöntemle yapılmıştır. Her sulama aralığında verilecek su miktarını belirlemek için, sulama zamanından 1 gün önce 0-30 ve cm derinliklerden toprak burgusuyla alınan örnekler 80 mm x 50 mm çaplı kapaklı ve ağırlığı önceden bilinen alüminyum kaplara konularak laboratuara getirilmiş, yaş ağırlıkları tartılmıştır. Daha sonra etüve konarak 24 saat süresince 105 o C de etüvde 45

60 tutulmuştur (Şekil 3.8). Daha sonra etüvden çıkarılan örneklerin kuru ağırlıkları tartılmış, Güngör vd. (2002) de verilen Eşitlik (3.1) e göre toprak örneklerinin nem içerikleri hesaplanmıştır. Araştırma alanına ait toprağın tarla kapasitesi, solma noktası ve hacim ağırlığı değerlerinin belirlenmesi için 0-30 ve cm lik kısmının fiziksel analizleri yapılmıştır. P w = 100 x W - W s (3.1) W s P W = Toprağın kuru ağırlığının yüzdesi cinsinden nem miktarı (%) W = Toprak örneğinin yaş ağırlığı (g) W s = Toprak örneğinin kuru ağırlığı (g) (105 o C de 24 saat) Konulara uygulanan sulama suyu miktarı Eşitlik (3.2) yardımıyla hesaplanmıştır (Kanber, 2002). I = (Pw TK Pw) x D x γ x P (3.2) 100 Eşitlikte; I = Sulama suyu miktarı (mm) Pw TK = Tarla kapasitesi (%) Pw = Sulama öncesi topraktaki nem miktarı (%) D = Islatma derinliği veya kök derinliği (cm) γ = Toprağın birim hacim ağırlığı (g/cm 3 ) P = Islatma yüzdesi (%) Islatma yüzdesi yapılan hesaplamalar sonucunda %33 (0.33) olarak alınmıştır. 46

61 Şekil 3.8. Gravimetrik yöntemle alınan örneklerin etüve konması Sulama Suyu Kullanım Etkinliği (IWUE) Uygulanan her birim sulama suyu miktarına karşılık elde edilen sürgün ağırlığı oranını gösteren sulama suyu kullanma etkinliği (IWUE, Irrigation Water Use Efficiency) nin belirlenmesinde Eşitlik (3.3) ten faydalanılmıştır. IWUE değeri denemenin yürütüldüğü 2007 ve 2008 yıllarında her konu için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Eşitlikte; IWUE = Sürgün ağırlığı (g/da) (3.3) I IWUE = Sulama suyu kullanma etkinliği (g/da/mm) I = Sulama suyu (mm) Her konuda alt parseller dahil 1 m 2 de bulunan fidanlara ait başlangıçtan fidan söküm tarihine kadar gelişmiş bulunan sürgünler kesilerek tartılmış ve alt parsel sayısına bölünerek ortalama sürgün ağırlıkları bulunmuştur. Daha sonra 1 da alandaki fidan 47

62 sayısına oranlanarak ve sulama suyu miktarları dikkate alınarak IWUE değerleri hesaplanmıştır Arazide Yapılan Diğer Ölçümler Toprak Sıcaklıklarının Ölçümü Kontrol ve 3 farklı malç uygulamasının 3 farklı sulama aralığı ile oluşturduğu 12 farklı uygulamada, uygulamaların toprak sıcaklığına etkisini belirlemek için ölçüm yapılmıştır. Bunun için her iki yılda da aşılı çeliklerin dikiminden ve malç materyallerinin serilmesinden hemen sonra, her bir uygulamada 15 cm derinlikte toprak sıcaklığını o C cinsinden ölçen bir prob yerleştirilmiştir. Prob ucuna bağlı bir kablo yardımıyla ölçülen veriler veri kaydedici cihaza (Hobo) aktarılmıştır. Ölçüm yapan 1 cm çaplı prob, aşılı çeliklerin 10 cm uzağına olacak şekilde siyah plastik malç konularında siyah plastik örtü delinerek yerleştirilmiş, gül posası ve çim artıklarının kullanıldığı konularda ise prob yerleştirildikten sonra malç materyalleri serilmiştir. Kontrol konusunda ise yine aşılı çeliklerin 10 cm uzağına yerleştirilmiştir. Toprak sıcaklığı ölçümleri ve hava sıcaklığı ve nemi ölçümleri otomatik olarak her saat başı ölçülerek veri kaydedici cihaza (Hobo) kaydedilmiştir. Kaydı yapılan veriler, veri taşıyıcı cihaz (Hobo Shuttle) ile 15 günde bir olmak üzere bilgisayara aktarılmıştır (Şekil 3.9). 48

63 Şekil 3.9. Toprak ve hava sıcaklığını ölçen Hobolardan verilerin alınması Toprak sıcaklığı, hava sıcaklığı ve nemini ölçen ve kaydeden cihazları dış etkilerden korumak için 1.8 m boyunda (30 cm lik kısmı toprağa gömülü), 5 cm çap ve 2 mm et kalınlığına sahip demir boru üzerine alt ve üst kısımları geçirimsiz, çevresi ise hava almasına izin verecek şekilde dilimli ve kapaklı tahta kutulara koyulmuştur. Her bir cihaz için ayrı kutu hazırlanmış ve her biri ayrı demir boru üzerine yerleştirilmiştir. Tahta kutular için, Eğirdir Meteoroloji İstasyonu Müdürlüğü nde kullanılanların benzerleri yaptırılmıştır Yabancı Ot Yoğunluğunun Belirlenmesi Malç materyalleri serildikten sonra Kontrol konusu da dahil olmak üzere tüm konularda yabancı ot yoğunluğunu belirlemek için yılda 2 kez her tekerrürde 1 adet örnekleme olacak şekilde sayım yapılmış, Eşitlik (3.4) kullanılarak yabancı ot yoğunluğu belirlenmiştir. Örneklemelerde 1 m 2 alana sahip çerçeve kullanılmıştır. 49

64 Belirli bir alan içerisindeki (m 2 ) yabancı ot bireylerinin ortalama sayısı; Yoğunluk = B/n (3.4) B: Alınan örnekte toplam birey sayısı n: Alınan örnek sayısı Yabancı otların sayımında geniş yapraklı yabancı otlarda tüm bitki olarak, dar yapraklılarda ise bitki gövdesi (sapı) ayrı ayrı sayılmıştır (Güncan, 2006) Fidan Randımanı ve Kalite Ölçümleri Fidan randımanı (%); araştırmanın tamamlanmasından sonra farklı uygulamalardan elde edilen aşılı köklü asma fidanlarının sayımı yapılmış, her farklı uygulama için fidan randımanları % olarak belirlenmiştir. 1. Boy fidan randımanı (%); uygulamalardan elde edilen asma fidanları arasında TS:3981 e göre 1. boy fidan özelliği gösterenler ayrılarak bunların uygulamalara göre sayıları belirlenmiş, elde edilen rakamlar uygulamaların fidan randımanlarına oranlanarak 1. boy fidan randımanları bulunmuştur. Sürgün çapı (mm); aşılı köklü asma fidanlarında, 0,01 mm hassas dijital kumpasla ana sürgünlerin boğum aralarından iki taraflı ölçüm yapılarak ortalamasının alınmasıyla hesaplanmıştır. Sürgün uzunluğu (cm); sürgün uzunluğu 0,1 cm hassas şerit metre kullanılarak yapılmıştır. Sürgün ağırlığı (g); fidanların sökümünden sonra her tekerrürden 5 er adet fidan seçilmiş, bu fidanların budama makası ile sürgünleri kesilerek her bir fidana ait sürgün ağırlığı 0,1 g hassas terazide tartılmıştır. 50

65 Kök ağırlığı (g); fidanların sökümünden sonra her tekerrürden 5 er adet fidan seçilmiş, bu fidanların budama makası ile kökleri kesilerek her bir fidana ait kök ağırlığı 0,1 g hassas terazide tartılmıştır. Kök sayısı (adet); kök sayılarının belirlenmesinde uygulamalardan elde edilen asma fidanlarında kalınlığı 2 mm, uzunluğu 10 cm nin üzerinde olan kök sayıları esas alınmıştır (Kelen, 1994). Sürgün gelişme düzeyi (0-4 skalası); sürgün gelişme düzeyinin belirlenmesinde 0-4 sınıflamasından yararlanılmıştır (Çelik, 1982). 0: Gelişme yok 1: Zayıf gelişme 2: Orta kuvvette gelişme 3: Kuvvetli gelişme 4: Çok kuvvetli gelişme Kök gelişme düzeyi (0-4 skalası); kök gelişme düzeyinin belirlenmesinde 0-4 sınıflamasından yararlanılmıştır (Çelik, 1982). 0: Gelişme yok 1: Zayıf gelişme 2: Orta kuvvette gelişme 3: Kuvvetli gelişme 4: Çok kuvvetli gelişme Tarımsal Uygulamalar Toprak işleme Aşılı çeliklerin dikim tarihinden bir önceki Kasım ayında araştırma alanı pullukla sürülmüş, takip eden Nisan ayında da kaz ayaklı kültivatörle işlenerek keseklerin kırılması ve dikime hazır hale getirilmesi sağlanmıştır. 51

66 Gübreleme 2007 ve 2008 yılları Ocak aylarında araştırma alanına ait 0-30 cm derinlikten toprak örnekleri alınarak Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Tarımsal Analiz Laboratuarında analizleri yapılmış, analiz sonucunda elde edilen gübreleme programına göre gübreleme yapılmıştır yılında 11 g/fidan Amonyum Nitrat (%33) ve 9 g/fidan Potasyum Nitrat (%46-13), 2008 yılında ise 13 g/fidan MonoAmonyum Fosfat (% 12-61), 17 g/fidan Amonyum Nitrat (%33) ve 15 g/fidan Potasyum Nitrat (%46-13) verilmiştir. Gübreler sulama suyu ile birlikte fertigasyon tekniğine uygun olarak verilmiş, bu iş için ana boru girişine gübre tankı yerleştirilmiştir. İlaçlama Araştırmanın sürdüğü her iki yılda da bağ uyuzu, külleme, kızıl yanıklık ve kırmızı örümceğe karşı belirli zamanlarda ilaçlama yapılmıştır. Budama 2007 yılında 10 Temmuz, 2008 yılında ise 12 Temmuz tarihlerinde tekleme yapılarak aşılı fidanlardan çıkan sürgünler teke düşürülmüştür Verilerin İstatistiksel Analizi Denemeden elde edilen veriler JMP istatistik paket programı ile varyans analizine tabi tutulmuş, uygulamalar arasındaki farklılıklar LSD çoklu karşılaştırma testi ile değerlendirilmiştir Parametreler Arası İlişkilerin İncelenmesi Denemeden elde edilen toprak sıcaklıkları ve sulama suyu miktarları ile fidan randımanı ve kalite özellikleri (1. boy fidan randımanı, sürgün çapı, kök sayısı vd.) arasındaki korelasyon katsayıları (r); CoStat paket programında hesaplanmıştır. Bütün ikili ilişkilerin matriks tabloları çıkarılmıştır. Korelasyonları istatistiki olarak önemli bulunan uygulamalar arasındaki linear regresyon (y) analizleri yapılmıştır 52

67 (Yıldız ve Bircan, 1993). Linear regresyon denklem doğruları ve diğer tüm grafikler Excel 2003 paket programında çizilmiştir. Özellikler arası hesaplanan korelasyon katsayıları (r) aşağıdaki gibi; 1995). r = 0,0 ilişki yok, 0,0 < r 0,3 çok zayıf ilişki, 0,3 < r 0,5 zayıf ilişki, 0,5 < r 0,7 orta kuvvetli ilişki, 0,7 < r 0,8 kuvvetli ilişki, 0,8 < r 1,0 çok kuvvetli ilişki olarak değerlendirilmiştir (Karataş, Linear regresyon analizleri Minitab 15.1 paket programında R 2 değerleri dikkate alınarak en uygun regresyon modeli seçilmiştir. ve P regresyon 53

68 4. ARAŞTIRMA BULGULARI 4.1. Sulama Suyu ile İlgili Bulgular Sulama Suyu Miktarları Deneme konularında 2007 ve 2008 yılında belirlenen aylık ve toplam sulama suyu miktarları ile buharlaşma ve yağış miktarları Çizelge 4.1 ve 4.2 de verilmiştir yılında 4 gün sulama aralığındaki konular 24 kez, 7 gün sulama aralığındaki konular 15 kez, 10 gün sulama aralığındaki konular 11 kez sulanmıştır yılında ise 4 gün sulama aralığındaki konulara 23 kez, 7 gün sulama aralığındaki konulara 14 kez, 10 gün sulama aralığındaki konulara ise 10 kez sulama suyu uygulaması yapılmıştır Yılında aşılı asma çeliklerinin araziye dikiminden programlı sulamalara son verildiği tarihe kadar olan dönemde buharlaşma miktarı mm olurken aynı dönem içerisinde olan yağış miktarı toplam 40.1 mm olmuştur yılı aynı dönem içerisindeki buharlaşma miktarı mm iken yağış miktarı toplamı 26.3 mm olarak gerçekleşmiştir ve 2008 yılı yığışımlı buharlaşma miktarları Şekil 4.1 de gösterilmiştir. Her iki yılda da meydana gelen yağış miktarları Kontrol konularına uygulanan sulama suyu miktarlarına eklenmiştir yılında anaçlara ve sulama aralıklarına göre uygulanan sulama suyu miktarı bakımından en fazla su kullanımı 4 gün sulama aralığında mm, mm ve mm ile sırasıyla 5 BB, 41 B ve 140 Ru anaçları üzerine aşılı fidanlarda Kontrol uygulamalarında gerçekleşmiştir. En az su kullanımı ise 10 gün sulama aralığında Siyah plastik uygulamalarında mm, mm ve mm ile sırasıyla 41 B, 140 Ru ve 5 BB üzerine aşılı fidanlarda gerçekleşmiştir yılında uygulamalar arasında en fazla su kullanımı 5 BB, 140 Ru ve 41 B üzerine aşılı fidanlarda Kontrol + 4 gün sulama aralığında sırasıyla mm, mm ve mm olarak belirlenmiştir. En az sulama suyu kullanımı ise mm, 54

69 365.6 mm ve mm ile sırasıyla 41 B + 7 gün, 140 Ru + 10 gün ve 5 BB + 10 gün sulama aralığında Siyah plastik uygulamasında gerçekleşmiştir. Çizelge 4.1. Uygulamalara göre 2007 yılı aylık ve toplam sulama suyu miktarları ile buharlaşma ve yağış miktarları (mm) Anaçlar 5 BB Uygulamalar Aylık sulama suyu miktarları (mm) Sulama Malçlar Mayıs Haziran Temmuz Ağustos aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Toplam (mm) Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Ru 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik

70 Çizelge 4.1. (devam) Kontrol B 4 gün 7 gün 10 gün Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Buharlaşma (mm) Yağış miktarı (mm)

71 Çizelge 4.2. Uygulamalara göre 2008 yılı aylık ve toplam sulama suyu miktarları ile buharlaşma ve yağış miktarları (mm) Anaçlar 5 BB Uygulamalar Sulama aralıkları 4 gün 7 gün 10 gün Aylık sulama suyu miktarları (mm) Malçlar Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Toplam (mm) Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Ru 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik

72 Çizelge 4.2. (devam) Kontrol gün Gül posası Çim artıkları B 7 gün 10 gün Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Buharlaşma (mm) Yağış miktarı (mm)

73 Buharlaşma değerleri, mm yılı 2008 yılı Tarih Şekil ve 2008 yılı yığışımlı buharlaşma değerleri (mm)

74 Sulama Suyu Kullanım Etkinliği (Irrigation Water Use Efficiency, IWUE) Denemenin yapıldığı 2007 ve 2208 yılında konulara ait sulama suyu, m 2 deki fidanların toplam sürgün ağırlığı ve sulama suyu kullanım etkinliği (IWUE) değerleri Çizelge 4.3 ve 4.4 te verilmiştir. Buna göre 2007 yılında elde edilen IWUE değerleri incelendiğinde Siyah plastik uygulamalarından en yüksek değerlerin elde edildiği, en düşük değerlerin ise Kontrol uygulamalarından elde edildiği saptanmıştır. 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en yüksek IWUE değeri Siyah plastik + 4 gün sulama aralığından g/da/mm olarak elde edilirken onu Siyah plastik + 10 gün ve Siyah plastik + 7 gün sulama aralıkları sırasıyla ve g/da/mm değerleri ile takip etmiştir. En düşük değerler ise Kontrol uygulamasında 4, 10 ve 7 gün sulama aralıklarında sırasıyla 99.0, ve g/da/mm olarak belirlenmiştir. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda en yüksek IWUE değeri g/da/mm ile Siyah plastik + 4 gün sulama aralığında belirlenirken, en düşük değer 38.8 g/da/mm ile Kontrol + 10 gün sulama aralığında saptanmıştır. 41 B üzerine aşılı fidanlarda Siyah plastik uygulamasında 7, 4 ve 10 gün sulama aralıklarında sırasıyla 530.2, ve g/da/mm ile en yüksek değerler elde edilmiştir. En düşük değer ise 12.7 g/da/mm ile Kontrol + 10 gün sulama aralığında belirlenirken onu 34.6 ve 39.2 g/da/mm ile sırasıyla Kontrol uygulaması 7 ve 4 gün sulama aralığı izlemiştir yılında elde edilen IWUE değerleri incelendiğinde yine en yüksek değerleri Siyah plastik uygulamalarından, en düşük değerlerin ise Kontrol uygulamalarından elde edildiği saptanmıştır. Buna göre 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en yüksek değerler Siyah plastik uygulaması 4, 10 ve 7 gün sulama aralığında sırasıyla 353.5, ve g/da/mm olarak tespit edilmiştir. En düşük değerler ise Kontrol uygulaması 7 gün sulama aralığında 9.7 g/da/mm, 10 gün sulama aralığında 11.0 g/da/mm ve 4 gün sulama aralığında 33.4 g/da/mm olarak belirlenmiştir. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda en yüksek IWUE değeri Siyah plastik uygulamasında 7 gün sulama aralığında g/da/mm ile elde edilirken onu Siyah plastik uygulamasında 10 gün ve 4 gün sulama aralıkları sırasıyla ve g/da/mm ile takip etmiştir. Kontrol uygulamasında ise 10, 7 ve 4 gün sulama aralıklarında sırasıyla 29.1, 34.6 ve 42.1 g/da/mm ile en düşük değerler saptanmıştır. 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise 60

75 Kontrol + 4 gün sulama aralığında 9.3 g/da/mm ile en düşük IWUE değeri elde edilmiştir. Onu 17.4 g/da/mm ile 7 gün, 20.4 g/da/mm ile 10 gün sulama aralığı izlemiştir. En yüksek değerler ise Siyah plastik uygulamasında 7, 10 ve 4 gün sulama aralıklarından sırasıyla 225.9, ve g/da/mm olarak elde edilmiştir. 61

76 Çizelge 4.3. Konulara ait 2007 yılı sulama suyu, sürgün ağırlığı ve sulama suyu kullanım etkinliği (IWUE) değerleri Anaçlar Uygulamalar Sulama aralıkları Malçlar Sulama suyu (mm) Sürgün ağırlığı (g/m 2 ) IWUE (g/da/mm) Kontrol gün Gül posası Çim artıkları BB 140 Ru 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik

77 Çizelge 4.3. (devam) Kontrol gün Gül posası Çim artıkları B 7 gün 10 gün Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik

78 Çizelge 4.4. Konulara ait 2008 yılı sulama suyu, sürgün ağırlığı ve sulama suyu kullanım etkinliği (IWUE) değerleri Anaçlar Uygulamalar Sulama aralıkları Malçlar Sulama suyu (mm) Sürgün ağırlığı (g/m 2 ) IWUE (g/da/mm) Kontrol gün Gül posası Çim artıkları BB 140 Ru 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik

79 Çizelge 4.4. (devam) Kontrol , gün Gül posası , Çim artıkları , B 7 gün 10 gün Siyah plastik , Kontrol , Gül posası , Çim artıkları , Siyah plastik , Kontrol , Gül posası , Çim artıkları , Siyah plastik ,

80 4.2.Toprak Sıcaklığı Bulguları 2007 yılı ortalama hava ve toprak sıcaklıkları Çizelge 4.5 te verilmiş, aşılı asma fidanlarının 2007 yılı yetişme dönemi boyunca ölçülen toprak sıcaklığı değerlerinin zamana bağlı değişimi ise Şekil 4.2 de gösterilmiştir. Çizelge 4.5 e göre 2007 yılında Kontrol konusu dahil tüm uygulamalarda ortalama toprak sıcaklığı değerleri hava sıcaklığı değerinden biraz daha yüksek çıkmıştır. Konulardan elde edilen ortalamalar dikkate alındığında toprak sıcaklıkları yüksek değerden düşük değere doğru Siyah plastik, Gül posası, Kontrol ve Çim artığı uygulaması şeklinde olmuştur. En düşük toprak sıcaklığı değerleri Çim artıkları uygulamasından elde edilmiştir. Bu uygulamada 4 gün, 7 gün ve 10 gün sulama aralıklarında sırasıyla 23.9 o C, 23.5 o C ve 23.4 o C değerleri elde edilmiştir. En yüksek ortalama toprak sıcaklık değerleri ise 4 gün, 7 gün ve 10 gün sulama aralıklarında sırasıyla 26.7 o C, 26.4 o C ve 27.4 o C olarak Siyah plastik uygulamasında ölçülmüştür. Siyah plastik uygulaması 4 gün sulama aralığındaki toprak sıcaklığı, aynı sulama aralığında Çim uygulamasından 2.8 o C, Kontrol uygulamasından 2.7 o C, Gül posası uygulamasından ise 1.7 o C daha yüksek olarak belirlenmiştir. Siyah plastik uygulaması 7 gün sulama aralığında toprak sıcaklığı değerleri, Çim uygulamasından 2.9 o C, Kontrol uygulamasından 2.1 o C, Gül posası uygulamasından 1.2 o C daha fazla iken, Siyah plastik uygulaması 10 gün sulama aralığındaki sıcaklık değerleri ise Çim artıkları uygulamasından 4.0 o C, Kontrol uygulamasından 2.8 o C, Gül posası uygulamasından ise 2.2 o C daha fazla bulunmuştur. Sulama aralıkları arttıkça Kontrol ve Gül posası uygulamalarında toprak sıcaklığının arttığı görülmektedir. Bu durum Çim artıklarının malç olarak kullanıldığı uygulamada ise sulama aralığı arttıkça toprak sıcaklığının azaldığı şeklinde olmuştur. Siyah plastik malç uygulamasında ise sulama aralığı ile toprak sıcaklığı arasında belirgin bir ilişki saptanamamıştır yılı ortalama hava ve toprak sıcaklıkları Çizelge 4.6 da verilmiş, aşılı asma fidanlarının 2008 yılı yetişme dönemi boyunca ölçülen toprak sıcaklığı değerlerinin 66

81 zamana bağlı değişimi ise Şekil 4.3 te gösterilmiştir. Buna göre, 2008 yılında da tüm konulara ait ortalama toprak sıcaklıkları, ölçümlerin yapıldığı aynı döneme ait ortalama hava sıcaklığı değerinden biraz daha yüksek bulunmuştur. Uygulamalardan elde edilen ortalama toprak sıcaklıkları dikkate alındığında; yüksek değerden düşük değere doğru sırasıyla Siyah plastik, Gül posası, Kontrol ve Çim uygulaması şeklinde olmuştur. Uygulamalar dikkate alındığında en düşük ortalama toprak sıcaklığı değerleri Çim artıklarının malç olarak uygulandığı konularda belirlenmiştir. Çim uygulamasının 4 gün, 7 gün ve 10 gün sulama aralığındaki ortalama toprak sıcaklığı değerleri sırasıyla 23.4 o C, 22.9 o C ve 23.3 o C dir. Aynı sulama aralıklarında ise Siyah plastik uygulamasında bu değerler sırasıyla 26.5 o C, 25.9 o C ve 27.0 o C olarak ölçülmüştür. 4 gün sulama aralığında Siyah plastik uygulamasındaki toprak sıcaklığı, aynı sulama aralığında Çim uygulamasından 3.1 o C, Kontrol uygulamasından 2.6 o C daha yüksek olarak belirlenmişken Gül posası uygulamasından ise 1.5 o C daha yüksek olarak bulunmuştur. Siyah plastik uygulaması 7 gün sulama aralığındaki sıcaklık değeri, aynı sulama aralığında Çim artıkları uygulamasından 3.0 o C, Kontrol uygulamasından 1.6 o C, Gül posası uygulamasından ise 0.6 o C daha yüksek olarak tespit edilmiştir. 10 gün sulama aralığında Siyah plastik uygulamasında ortalama toprak sıcaklığı değeri aynı sulama aralığında Çim artıkları uygulamasından 3.7 o C, Kontrol uygulamasından 2.9 o C, Gül posası uygulamasından ise 1.7 o C daha yüksek olarak belirlenmiştir. Sulama aralıkları açısından ortalama toprak sıcaklığı değerleri incelendiğinde, Kontrol ve Gül posası uygulamalarında sulama aralığının artması ile toprak sıcaklığı artmış, daha sonra düşüş göstermiştir. Siyah plastik ve Çim artıkları uygulamalarında ise bu durum; sulama aralığı arttıkça toprak sıcaklığının azalması, daha sonra tekrar artış göstermesi şeklinde olmuştur. 67

82 68 Çizelge 4.5. Uygulamalara ait 2007 yılı 10 ar günlük ortalama hava ve toprak sıcaklıkları ( o C) Tarih Hava sıcaklığı TOPRAK SICAKLIKLARI Uygulamalar Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Sulama aralıkları 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Haziran Aylık ort Temmuz Aylık ort Ağustos Aylık ort. Genel Ort

83 69 Çizelge 4.6. Uygulamalara ait 2008 yılı 10 ar günlük ortalama hava ve toprak sıcaklıkları ( o C) Tarih Hava sıcaklığı TOPRAK SICAKLIKLARI Uygulamalar Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Sulama aralıkları 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Haziran Aylık ort Temmuz Aylık ort Ağustos Aylık ort. Genel Ort

84 Sıcaklık değeri 70 Tarih Şekil yılında uygulamalara ait 10 ar günlük ortalama toprak sıcaklığı değerleri ( o C) hava sıc. KONT 4 KONT 7 KONT 10 GÜL 4 GÜL 7 GÜL 10 ÇİM 4 ÇİM 7 ÇİM 10 SP 4 SP 7 SP 10

85 Sıcaklık değeri 71 Tarih Şekil yılında uygulamalara ait 10 ar günlük ortalama toprak sıcaklığı değerleri ( o C) hava sıc. KONT 4 KONT 7 KONT 10 GÜL 4 GÜL 7 GÜL 10 ÇİM 4 ÇİM 7 ÇİM 10 SP 4 SP 7 SP 10

86 4.3. Yabancı Ot Yoğunluğu Çizelge 4.7 de deneme alanında görülen yabancı otların Türkçe ve Latince isimleri verilmiştir. Denemenin yürütüldüğü 2007 ve 2008 yıllarında tespit edilen ve sayımı yapılan yabancı otlar her iki yılda da aynı türler olmuştur. Deneme anında görülen yabancı otlar; tarla sarmaşığı, domuz pıtrağı, sirken, yabani havuç, yapışkan ot, semizotu, köy göçüren, rumeks, ebegümeci, aslan dişi, horoz ibiği (geniş yapraklılar) ve ayrık, kanyaş (dar yapraklılar) tır. Çizelge 4.7. Deneme alanında görülen yabancı otlar İsim Latince ismi Dar/geniş yapraklı Tarla sarmaşığı Convolvulus arvensis Geniş yapraklı Domuz pıtrağı Xanthium strumarium Geniş yapraklı Sirken Chenopodium album Geniş yapraklı Yabani havuç Daucus carota Geniş yapraklı Yapışkan ot Galium aparina Geniş yapraklı Semiz otu Portulace oleracea Geniş yapraklı Köy göçüren Circium arvense Geniş yapraklı Aslan dişi Taraxacum officinale Geniş yapraklı Rumeks Rumeks crispus Geniş yapraklı Ebegümeci Malva neglecta Geniş yapraklı Horoz ibiği Amaranthus camelorum Geniş yapraklı Ayrık Cynodon dactylon Dar yapraklı Kanyaş Sorghum halepense Dar yapraklı 72

87 2007 yılında yabancı ot yoğunluğu üzerine malç ile anaç*malç ve anaç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkileri önemli bulunmuştur (p<0,01). Uygulamaların yabancı ot gelişimine etkileri Çizelge 4.8 de verilmiştir. Malç uygulamaları arasında en düşük yabancı ot yoğunluğu Siyah plastik uygulamasında 1.6 adet/m 2 olarak belirlenirken, onu 9.8 adet/m 2 ile Çim uygulaması, 11.9 adet/m 2 ile Gül posası izlemiştir. Kontrol uygulaması 44.2 adet/m 2 ile en yüksek yabancı ot yoğunluğunun belirlendiği uygulama olmuştur. Anaç*malç interaksiyonunda en düşük yabancı ot yoğunluğu Siyah plastik uygulamasında 140 Ru, 41 B ve 5 BB üzerine aşılı fidanlarda sırasıyla 1.1, 1.4 ve 2.1 adet/m 2 olarak belirlenmiştir. En yüksek yoğunluk ise 47.6 ve 46.1 adet/m 2 ile sırasıyla 5 BB ve 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda Kontrol uygulamasından elde edilmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise en fazla yabancı ot yoğunluğu 38.8 adet/m 2 ile Kontrol uygulamasında saptanmıştır. Anaç*sulama aralığı interaksiyonunda ise en yüksek yabancı ot yoğunluğu 41 B + 7 gün ve 41 B + 10 gün sulama aralığı uygulamalarından sırasıyla 18.8 ve 17.8 adet/m 2 olarak elde edilmiştir. 140 Ru + 10 gün ve 140 Ru + 4 gün sulama aralığında ise en yüksek değerler sırasıyla 18.8 ve 17.6 adet/m 2 olarak belirlenmiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en yüksek yabancı ot yoğunluğu 4 ve 7 gün sulama aralığında sırasıyla 18.0 ve 16.2 adet/m 2 olarak saptanmıştır yılında yabancı ot yoğunluğu üzerine anaç, malç ve anaç*sulama aralığı ile malç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkileri önemli bulunmuştur (p<0,01). Uygulamaların yabancı ot yoğunluğuna etkileri Çizelge 4.9 da verilmiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlar 17.2 adet/m 2 ile yabancı ot yoğunluğu bakımından ilk sırada yer alırken, onu 14.2 adet/m 2 ile 41 B, 11.5 adet/m 2 ile 140 Ru üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. Malç uygulamaları arasında Kontrol uygulaması 35.9 adet/m 2 yabancı ot yoğunluğunun en fazla görüldüğü uygulama olmuştur. Bu değer Çim uygulamasında 10.7 adet/m 2, Gül posasında 9.7 adet/m 2 olarak belirlenirken en düşük değer ise 0.9 adet/m 2 ilke Siyah plastik uygulamasından elde edilmiştir. 73

88 Anaç*sulama aralığı interaksiyonunda 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en yüksek yabancı ot yoğunluğu 20.8 ve 16.7 adet/m 2 ile sırasıyla 10 gün ve 4 gün sulama aralığında belirlenmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda en yüksek değer 19.8 adet/m 2 ile 4 gün sulama aralığından elde edilirken 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda bu değer 15.8 adet/m 2 ile 7 gün sulama aralığından elde edilmiştir. Malç*sulama aralığı interaksiyonunda en yüksek yabancı ot yoğunluğu 42.6 adet/m 2 ile Kontrol + 4 gün sulama aralığında saptanmıştır. En düşük değerler ise Siyah plastik uygulamasında 7, 10 ve 4 gün sulama aralığında sırasıyla 0.0, 0.9 ve 1.8 adet/m 2 olarak belirlenmiştir. 74

89 Çizelge 4.8. Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı yabancı ot yoğunluğu (adet/m 2 ) üzerine etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 53.7 a** 46.7 b 42.3 bc 47.6 a ** 5 BB Gül posası 3.7 j-o 5.7 ı-o 13.0 e-h 7.4 e Çim artıkları 12.7 e-h 9.3 g-j 5.7 ı-o 9.2 de Siyah plastik 2.0 mno 3.0 k-o 1.3 o 2.1 f Ortalama 18.0 ab** 16.2 a-d 15.6 bcd 16.6 Kontrol 47.0 b 34 0 d 57.3 a 46.1 a 140 Ru Gül posası 14.7 efg 11.3 e-ı 10.0 e-ı 12.0 d Çim artıkları 8.0 h-ı 7.7 h-m 7.3 h-n 7.7 e Siyah plastik 0.7 o 2.3 l-o 1.0 o 1.1 f Ortalama 17.6 abc 13.8 d 18.8 a 16.7 Kontrol 33.0 d 45.3 b 38.0 vd 38.8 b 41 B Gül posası 17.0 e 15.0 efg 16.7 e 16.2 c Çim artıkları 8.7 h-k 13.0 e-h 15.7 ef 12.4 d Siyah plastik 1.7 no 1.7 no 0.3 o 1.4 f Ortalama 15.1 cd 18.8 a 17.8 abc 17.2 Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol A** Gül posası B Çim artıkları C Siyah plastik D Ortalama ** Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Malç = LSD Anaç*malç = LSD Anaç*sulama aralığı =

90 Çizelge 4.9. Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı yabancı ot yoğunluğu (adet/m 2 ) üzerine etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 47.3 a** 26.3 bc 54.3 a BB Gül posası 9.0 e-k 12.0 e-ı 18.3 cde 13.1 Çim artıkları 10.0 e-j 18.3 cde 10.7 e-ı 13.0 Siyah plastik 0.3 jk 0.0 k 0.0 k 0.1 Ortalama 16.7 abc** 14.2 cd 20.8 a 17.2 A** Kontrol 24.0 bcd 47.3 a 23.7 bcd Ru Gül posası 4.3 g-k 7.3 f-k 5.0 f-k 5.6 Çim artıkları 8.7 e-k 8.7 e-k 6.0 f-k 7.8 Siyah plastik 2.7 h-k 0.0 k 0.3 jk 1.0 Ortalama 9.9 de 15.8 bc 8.8 e 11.5 B Kontrol 56.3 a 29.0 b 14.7 def B Gül posası 13.7 efg 4.7 g-k 13.0 efg 10.4 Çim artıkları 7.0 f-k 14.7 def 12.3 e-h 11.3 Siyah plastik 2.3 ıjk 0.0 k 2.3 ıjk 1.6 Ortalama 19.8 ab 12.1 cde 10.6 de 14.2 B Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 42.6 a** 34.2 b 30.9 b 35.9 A** Gül posası 9.0 cd 8.0 d 12.1 cd 9.7 B Çim artıkları 8.6 cd 13.9 c 9.7 cd 10.7 B Siyah plastik 1.8 e 0.0 e 0.9 e 0.9 C Ortalama **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Anaç*sulama aralığı = LSD Malç*sulama aralığı =

91 4.4. Uygulamaların Fidan Randımanı ve Kalitesi Üzerine Etkileri Uygulamaların Fidan Randımanı Üzerine Etkileri Denemede yer alan farklı uygulamaların fidan randımanı üzerine etkileri Şekil 4.4, 4.5, 4.6, 4.7, 4.8 ve 4.9 da gösterilmiştir yılı fidan randımanlarına anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkisi istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p<0.01). Uygulamalara göre fidan randımanları Çizelge 4.10 da sunulmuştur. 5 BB üzerine aşılı asma fidanları en yüksek randımanı verirken (%81.78) onu 140 Ru (%74.44) ve 41 B üzerine aşılı asma fidanları (%56.22) izlemiştir. Malç uygulamaları bakımından Çim uygulaması %73.93 fidan randımanı ile ilk sırada yer alırken onu %71.40 ile Siyah plastik, %70.07 ile Gül posası uygulamaları takip etmiştir. Kontrol uygulaması ise %67.86 fidan randımanı ile son sırada yer almıştır. Sulama aralığı bakımından ise 7, 4 ve 10 gün sulama aralığında elde edilen fidan randımanları sırasıyla %73.44, %70.89 ve %68.11 olarak belirlenmiştir. Sulama aralığı dikkate alınmaksızın en yüksek fidan randımanı 5 BB üzerine aşılı fidanlarda %87.56 ile Çim uygulamasından, 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda %79.56 ve %78.67 ile sırasıyla Siyah plastik ve Gül posası uygulamalarından elde edilmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise %60.44 ile Çim uygulamasında belirlenmiştir. En düşük fidan randımanı değeri ise 41 B üzerine aşılı fidanlarda Gül posası uygulamasında %53.78 olarak saptanmıştır. Anaçlar dikkate alınmaksızın malç ve sulama aralıklarının fidan randımanı üzerine olan etkilerini incelediğimizde en yüksek fidan randımanı değerlerinin %78.67, %75.11 ve %73.33 ile sırasıyla Çim uygulaması + 7 gün, Kontrol + 7 gün ve Çim uygulaması + 4 gün sulama aralığından elde edildiği belirlenmiştir. Çizelge 4.11 de verilen 2008 yılı fidan randımanlarının istatistik analizi sonucunda anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkileri önemli bulunmuştur (p<0.01). Anaçlar arasında %

92 ile 140 Ru üzerine aşılı fidanlar en iyi randımanı verirken onu 5 BB (%72.11) ve 41 B üzerine aşılı fidanlar (%66.56) izlemiştir. Malç uygulamaları bakımından ise Siyah plastik uygulaması %88.30 fidan randımanı ile ilk sırada yer alırken onu %78.22 ile Çim ve %73.78 ile Gül posası uygulamaları takip etmiştir. Kontrol uygulaması %62.81 ile son sırada yer almıştır. Sulama aralıklarının fidan randımanı üzerine olan etkilerine göre ise 4 gün ve 7 gün sulama aralıkları sırasıyla %78.11 ve %77.33 değerlerini verirken 10 gün sulama aralığı ise %71.89 sonucunu vermiştir. Sulama aralığı dikkate alınmaksızın fidan randımanı değerleri bakımından en yüksek değerler Siyah plastik uygulamalarından elde edilmiştir. Bu değerler 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda %94.67 iken 5 BB üzerine aşılı fidanlarda %86.67, 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise %83.56 olarak saptanmıştır. En düşük fidan randımanı değeri ise 41 B üzerine aşılı fidanlarda Kontrol uygulamasından %54.22 olarak elde edilmiştir. Malç*sulama aralığı interaksiyonunda fidan randımanı bakımından en yüksek değerler Siyah plastik uygulamasından elde edilmiş, bu değerler 7, 10 ve 4 gün sulama aralıklarında sırasıyla %89.33, %88.44 ve %87.11 olarak belirlenmiştir. En düşük fidan randımanı ise %56.89 ile 10 gün sulama aralığında Kontrol uygulamasında belirlenmiştir. 78

93 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı fidan randımanına (%) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol b** 5 BB Gül posası bc Çim artıkları a Siyah plastik b Ortalama A** Kontrol d 140 Ru Gül posası bc Çim artıkları c Siyah plastik bc Ortalama B Kontrol ef 41 B Gül posası f Çim artıkları de Siyah plastik f Ortalama C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol c** ab d C** Gül posası bc c bc BC Çim artıkları abc a bc A Siyah plastik bc bc bc AB Ortalama AB** A B **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Malç*sulama aralığı =

94 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı fidan randımanına (%) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol jk** k n f** 5 BB Gül posası g-j jk jk e Çim artıkları b-f e-ı f-ı d Siyah plastik c-g a-d a-e bc Ortalama B** Kontrol b-f hıj e-ı d 140 Ru Gül posası abc a-d c-g bc Çim artıkları a ab a-e ab Siyah plastik abc a a a Ortalama A Kontrol mn jk lmn f 41 B Gül posası g-j jk kl e Çim artıkları k ıj klm e Siyah plastik a-e d-h c-g cd Ortalama C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol e** e f D** Gül posası bc d de C Çim artıkları b b cd B Siyah plastik a a a A Ortalama A** A B **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Malç*sulama aralığı =

95 yıl 2. yıl 80 Fidan randımanı, % BB 140 Ru 41 B Anaçlar Şekil 4.4. Anaçların fidan randımanı üzerine etkileri yıl 2. yıl Fidan randımanı, % Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malçlar Şekil 4.5. Malç uygulamalarının fidan randımanı üzerine etkileri 81

96 yıl 2. yıl Fidan randımanı, % gün 7 gün 10 gün Sulama aralıkları Şekil 4.6. Sulama aralıklarının fidan randımanı üzerine etkileri yıl 2. yıl Fidan randımanı, % Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Malç Şekil 4.7. Anaç*malç interaksiyonunun fidan randımanı üzerine etkileri 82

97 yıl 2. yıl 80 Fidan randımanı, % gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Sulama aralığı Şekil 4.8. Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun fidan randımanı üzerine etkileri yıl 2. yıl Fidan randımanı, % gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malç*Sulama aralığı Şekil 4.9. Malç*sulama aralığı interaksiyonunun fidan randımanı üzerine etkileri 83

98 Uygulamaların 1. Boy Fidan Randımanı Üzerine Etkileri Denemede yer alan farklı uygulamaların 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri Şekil 4.10, 4.11, 4.12, 4.13, 4.14 ve 4.15 te gösterilmiştir. İstatistik analiz sonuçlarına göre, 2007 yılı 1. boy fidan randımanı üzerine anaç, malç, sulama aralığı ile anaç*malç (p<0.01) ve malç*sulama aralığı interaksiyonunun etkileri (p<0.05) önemli bulunmuştur. Çizelge 4.12 de de verilen 2007 yılı 1. boy fidan randımanları incelendiğinde, 5 BB üzerine aşılı fidanların %58.73 ile ilk sırada yer aldığı, onu %31.16 ile 140 Ru ve %29.84 ile 41 B üzerine aşılı fidanların izlediği görülmektedir. Malç uygulamaları arasında ise %65.29 ile Siyah plastik materyali en iyi sonucu vermiş, Çim, Gül posası ve Kontrol uygulamalarında sırasıyla %41.28, %36.40 ve %16.45 sonuçları saptanmıştır. Sulama aralıkları bakımından en yüksek 1. boy fidan randımanı %50.80 ile 4 gün sulama aralığından elde edilirken, 7 gün sulama aralığından %41.25, 10 gün sulama aralığından %27.67 değerleri elde edilmiştir. Sulama aralığı dikkate alınmaksızın en yüksek 1. boy fidan randımanı 5 BB üzerine aşılı fidanlarda %87.56 ile Siyah plastik uygulamasından, 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise %60.75 ile yine Siyah plastik uygulamasından elde edilmiştir. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda ise en yüksek 1. boy fidan randımanı değeri %47.57 ile Siyah plastik uygulamasından elde edilmiştir. Anaçları dikkate almaksızın en yüksek 1. boy fidan randımanı değerleri Siyah plastik + 4 gün ve Siyah plastik + 7 uygulamalarında sırasıyla %74.65 ve %64.78 olarak belirlenmiştir. En düşük 1. boy fidan randımanı değeri ise %11.07 ile Kontrol + 7 gün uygulamasından elde edilmiştir. Çizelge 4.13 te verilen 2008 yılı verilerinin istatistik analiz sonuçlarına göre anaç, malç, sulama aralığı ile anaç*malç ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkileri önemli bulunmuştur (p< 0.01). 1. boy fidan randımanları bakımından anaçlar arasında %32.05 randıman ile 140 Ru üzerine aşılı fidanlar ilk sırayı alırken, 5 BB ve 41 B üzerine aşılı fidanlar sırasıyla %26.29 ve %21.80 randıman sonuçlarını vermiştir. Malç uygulamaları arasında % boy fidan randımanı değeri ile 84

99 Siyah plastik uygulaması ilk sırada yer almıştır. Onu %24.50 ile Gül posası, %16.78 ile Çim ve %1.40 ile Kontrol uygulamaları takip etmiştir. Sulama aralıkları bakımından 4 gün sulama aralığı %33.63 ile en yüksek değeri vermiş, onu %29.04 ile 7 gün, %17.47 ile 10 gün sulama aralıkları izlemiştir. Anaç*malç interaksiyonunda en yüksek 1. boy fidan randımanı değerleri Siyah plastik uygulamalarından elde edilmiştir. Bu değerler 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda %70.99, 5 BB üzerine aşılı fidanlarda %68.07, 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise %53.48 olarak belirlenmiştir. Anaçları dikkate almaksızın Siyah plastik + 4 gün ve Siyah plastik + 7 gün uygulamalarından sırasıyla %69.24 ve %66.98 ile en yüksek 1. boy fidan randımanı değerleri elde edilmiştir. En düşük değer ise Kontrol + 10 gün uygulamasında %1.00 olarak saptanmıştır. 85

100 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı 1. boy fidan randımanına (%) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol ef** 5 BB Gül posası cd Çim artıkları b Siyah plastik a Ortalama A** Kontrol fg 140 Ru Gül posası e Çim artıkları e Siyah plastik d Ortalama B Kontrol g 41 B Gül posası e Çim artıkları ef Siyah plastik bc Ortalama B Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol e* g fg C** Gül posası cd d efg B Çim artıkları bc d ef B Siyah plastik a ab bc A Ortalama A** B C *Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.05) **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Malç*sulama aralığı =

101 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı 1. boy fidan randımanına (%) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 0.00 m** 0.00 m 0.00 m 0.00 e** 5 BB Gül posası g-j de 0.00 m d Çim artıkları de 6.07 klm 4.17 lm d Siyah plastik a ab b a Ortalama B** Kontrol 7.79 klm 3.33 m 1.45 m 4.19 e 140 Ru Gül posası b def h-k c Çim artıkları f-ı h-l 3.04 m d Siyah plastik a a ab a Ortalama A Kontrol 0.00 m 0.00 m 0.00 m 0.00 e 41 B Gül posası e-h ı-m 4.44 lm d Çim artıkları ı-m d-g 9.72 j-m d Siyah plastik bc bc cd b Ortalama C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 2.60 f** 1.11 f 1.00 f 1.40 D** Gül posası c d 7.45 f B Çim artıkları de e 5.64 f C Siyah plastik a a b A Ortalama A** B C **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Malç*sulama aralığı =

102 1. Boy fidan randımanı, % yıl 2. yıl 0 5 BB 140 Ru 41 B Anaçlar Şekil Anaçların 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri boy fidan randımanı, % yıl 2. yıl 0 Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malçlar Şekil Malç uygulamalarının 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri 88

103 1. boy fidan randımanı, % yıl 2. yıl 0 4 gün 7 gün 10 gün Sulama aralıkları Şekil Sulama aralıklarının 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri 1. boy fidan randımanı, % Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol 1. yıl 2. yıl Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Malç Şekil Anaç*malç interaksiyonunun 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri 89

104 1. boy fidan randımanı, % yıl 2. yıl 0 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Sulama aralığı Şekil Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri 1. boy fidan randımanı, % yıl 2. yıl 0 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malç*Sulama aralığı Şekil Malç*sulama aralığı interaksiyonunun 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri 90

105 Uygulamaların Sürgün Çapı Üzerine Etkileri Denemede yer alan farklı uygulamaların sürgün çapı üzerine etkileri Şekil 4.16, 4.17, 4.18, 4.19, 4.20 ve 4.21 de gösterilmiştir. Yapılan istatisik analiz sonuçlarına göre, 2007 yılı sürgün çapı sonuçları üzerine anaç, malç, sulama aralığı, anaç*malç (p<0,01) ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkileri (p<0,05) önemli bulunmuştur. Uygulamalara göre sürgün çapı değerleri Çizelge 4.14 te verilmiştir. 5 BB ve 140 Ru üzerine aşılı fidanlar 6.50 mm ve 6.42 mm değerleri ile ilk sıralarda yer alırken 41 B üzerine aşılı fidanlar 5.74 mm ile son sırada yer almıştır. Malç uygulamaları arasında en yüksek sürgün çapı değerini 8.11 mm ile Siyah plastik uygulaması verirken onu sırasıyla 6.39 mm ile Gül posası, 6.08 mm ile Çim ve 4.30 mm ile Kontrol uygulaması izlemiştir. Sulama aralıkları arasında 4 gün sulama aralığı 7.03 mm ile ilk sırada yer alırken onu 6.28 mm ile 7 gün ve 5.34 mm ile 10 gün sulama aralığı takip etmiştir. Anaç*malç interaksiyonunda en yüksek sürgün çapı değerleri 5 BB üzerine aşılı fidanlarda 8.40 mm, 41 B üzerine aşılı fidanlarda 8.00 mm, 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda ise 7.91 mm olarak Siyah plastik uygulamasından elde edilmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda Kontrol uygulamasında 3.83 mm ile en düşük sürgün çapı değeri belirlenmiştir. Anaçları dikkate almaksızın en yüksek sürgün çapı değerleri Siyah plastik uygulaması 4 gün ve 7 gün sulama aralıklarında sırasıyla 8.68 mm ve 8.19 mm olarak belirlenmiştir. En düşük sürgün çapı değerleri ise Kontrol uygulaması 7 gün ve 10 gün sulama aralığından sırasıyla 4.24 mm ve 3.73 mm olarak elde edilmiştir. Çizelge 4.15 te verilen 2008 sürgün çapı değerlerinin istatistik analizi sonucuna göre sürgün çapı değerlerine anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç, anaç*sulama aralığı ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkileri önemli bulunmuştur (p<0.01). Sonuçlara göre 5 BB üzerine aşılı fidanlar 5.38 mm ile en yüksek sonucu verirken, 140 Ru üzerine aşılı fidanlardan 5.26 mm, 41 B üzerine aşılı fidanlardan ise 4.58 mm sürgün çapı değerleri elde edilmiştir. Malç uygulamaları arasında Siyah 91

106 plastik uygulaması 6.57 mm ile ilk sırada yer almış, onu 5.07 mm ile Gül posası, 4.94 mm ile Çim ve 3.71 mm ile Kontrol uygulaması izlemiştir. Sulama aralığında ise 4 gün sulama aralığından 5.46 mm, 7 gün sulama aralığından 5.12 mm, 10 gün sulama aralığından ise 4.64 mm sürgün çapı değerleri elde edilmiştir. Sulama aralığını dikkate almaksızın en yüksek sürgün çapı değeri Siyah plastik uygulamalarından elde edilmiştir. Bu değerler 5 BB üzerine aşılı fidanlarda 7.22 mm, 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda 6.48 mm, 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise 6.00 mm olarak saptanmıştır. En düşük değerler ise 3.26, 3.71 ve 4.17 mm ile sırasıyla 41 B, 5 BB ve 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda Kontrol uygulamalarından elde edilmiştir. Anaç*sulama aralığı interaksiyonunda 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en yüksek değerler 4 gün ve 7 gün sulama aralığında sırasıyla 6.20 mm ve 5.22 mm olarak saptanmıştır. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda en yüksek sürgün çapı değerleri 4 gün ve 7 gün sulama aralığında sırasıyla 5.63 mm ve 5.26 mm olarak belirlenirken 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise 7 gün sulama aralığında 4.87 mm olarak elde dilmiştir. Anaçları dikkate almaksızın en yüksek sürgün çapı değerleri Siyah plastik uygulamasında 10, 7 ve 4 gün sulama aralıklarında sırasıyla 6.63 mm, 6.55 mm ve 6.52 mm olarak belirlenmiştir. En düşük değerler ise Kontrol uygulamasında 7 ve 10 gün sulama aralıklarında her ikisinde de 3.46 mm olarak saptanmıştır. 92

107 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı sürgün çapına (mm) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 4.91 nop** 4.47 pq 4.32 pq 4.56 e** 5 BB Gül posası 7.94 c-f 6.24 j-m 5.42 mno 6.53 b Çim artıkları 7.24 e-ı 6.46 ı-l 5.79 lmn 6.50 bc Siyah plastik 8.93 ab 8.38 a-d 7.89 c-f 8.40 a Ortalama A** Kontrol 5.12 nop 4.45 pq 3.90 qr 4.49 e 140 Ru Gül posası 6.73 g-k 7.58 d-g 5.68 lmn 6.67 b Çim artıkları 7.79 c-f 6.50 h-l 5.50 mno 6.60 b Siyah plastik 9.08 a 7.56 d-g 7.10 f-j 7.91 a Ortalama A Kontrol 4.72 opq 3.81 qr 2.97 r 3.83 f 41 B Gül posası 7.44 efg 6.22 klm 4.28 pq 6.00 c Çim artıkları 6.42 ı-l 5.11 nop 3.93 q 5.15 d Siyah plastik 8.04 c-f 8.63 abc 7.34 e-h 8.00 a Ortalama B Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 4.91 e* 4.24 f 3.73 f 4.30 D** Gül posası 7.37 b 6.68 c 5.12 e 6.39 B Çim artıkları 7.15 bc 6.02 d 5.07 e 6.08 C Siyah plastik 8.68 a 8.19 a 7.44 b 8.11 A Ortalama 7.03 A** 6.28 B 5.34 C *Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.05) **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Malç*sulama aralığı =

108 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı sürgün çapına (mm) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 4.70 hıj** 3.45 nop 2.98 p 3.71 h** 5 BB Gül posası 6.42 bc 6.21 b-e 4.15 j-m 5.59 d Çim artıkları 6.11 cde 4.54 ı-l 4.39 jkl 5.01 e Siyah plastik 7.57 a 6.68 bc 7.41 a 7.22 a Ortalama 6.20 a** 5.22 c 4.73 de 5.38 A** Kontrol 4.71 hıj 3.72 mno 4.08 klm 4.17 g 140 Ru Gül posası 5.78 def 5.24 fgh 4.65 ıjk 5.22 e Çim artıkları 5.70 ef 5.30 fg 4.49 ı-l 5.16 e Siyah plastik 6.31 bcd 6.78 b 6.34 bcd 6.48 b Ortalama 5.63 b 5.26 c 4.89 d 5.26 A Kontrol 3.23 op 3.21 op 3.33 op 3.26 ı 41 B Gül posası 5.07 ghı 4.41 jkl 3.72 mno 4.40 fg Çim artıkları 4.22 j-m 5.68 ef 4.04 lmn 4.65 f Siyah plastik 5.67 ef 6.18 b-e 6.16 cde 6.00 c Ortalama 4.55 ef 4.87 d 4.31 f 4.58 B Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 4.21 d** 3.46 e 3.46 e 3.71 C** Gül posası 5.76 b 5.29 c 4.17 d 5.07 B Çim artıkları 5.34 c 5.17 c 4.31 d 4.94 B Siyah plastik 6.52 a 6.55 a 6.63 a 6.57 A Ortalama 5.46 A** 5.12 B 4.64 C **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Anaç*sulama aralığı = LSD Malç*sulama aralığı =

109 yıl 2. yıl Sürgün çapı, mm BB 140 Ru 41 B Anaçlar Şekil Anaçların sürgün çapı üzerine etkileri yıl 2. yıl Sürgün çapı, mm Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malçlar Şekil Malç uygulamalarının sürgün çapı üzerine etkileri 95

110 yıl 2. yıl Sürgün çapı, mm gün 7 gün 10 gün Sulama aralıkları Şekil Sulama aralıklarının sürgün çapı üzerine etkileri yıl 2. yıl Sürgün çapı, mm Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*malç interaksiyonları Şekil Anaç*malç interaksiyonunun sürgün çapı üzerine etkileri 96

111 yıl 2. yıl Sürgün çapı, mm gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Sulama aralığı Şekil Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün çapı üzerine etkileri yıl 2. yıl Sürgün çapı, mm gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malç*Sulama aralığı Şekil Malç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün çapı üzerine etkileri 97

112 Uygulamaların Sürgün Uzunluğu Üzerine Etkileri Denemede yer alan farklı uygulamaların sürgün uzunluğu üzerine etkileri Şekil 4.22, 4.23, 4.24, 4.25, 4.26 ve 4.27 de gösterilmiştir yılı sürgün uzunluğu değerlerine anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç interaksiyonunun (p<0,01) ve malç*sulama aralığı interaksiyonunun etkileri (p<0,05) istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Çizelge 4.16 da verilen 2007 yılı sürgün uzunluğu verilerine göre 5 BB üzerine aşılı fidanlar cm ile ilk sırada yer alırken onu cm ile 140 Ru ve cm ile 41 B üzerine aşılı fidanlar takip etmiştir. Malç uygulamaları arasında cm ile Siyah plastik uygulamasından en iyi sonuç elde edilirken, Gül posasında cm, Çim uygulamasında cm, Kontrol uygulamasında ise cm değerleri saptanmıştır. Sulama aralıklarında ise 4, 7 ve 10 gün sulama aralığından sırasıyla cm, cm ve cm sürgün uzunluğu değerleri elde edilmiştir. Sulama aralıklarını dikkate almaksızın en yüksek sürgün uzunluğu değeri 5 BB üzerine aşılı fidanlarda cm ile Siyah plastik uygulamasından elde edilirken onu cm ile Çim uygulaması izlemiştir. 41 B ve 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda ise en yüksek değerler Siyah plastik uygulamasında sırasıyla cm ve cm olarak saptanmıştır. Anaçları dikkate almaksızın en yüksek değerler Siyah plastik uygulaması 4 ve 7 gün sulama aralığında sırasıyla cm ve 54.2,32 cm olarak belirlenmiştir. En düşük sürgün uzunluğu değerleri ise Kontrol uygulamasında 7 ve 10 gün sulama aralığında sırasıyla cm ve cm olarak saptanmıştır. Yapılan istatistik analiz sonucunda, 2008 yılı sürgün çapı değerlerine anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç, anaç*sulama aralığı ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkileri önemli bulunmuştur (p<0,01) yılı sürgün uzunluğu değerleri Çizelge 4.17 de verilmiştir. Buna göre sürgün uzunluğu değerleri bakımından 5 BB üzerine aşılı fidanlar cm ile sırada yer alırken onu cm ile 140 Ru, cm ile 41 B üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. Malç uygulamaları arasında en yüksek sürgün uzunluğu değeri cm ile Siyah plastikten elde 98

113 edilirken, Gül posasından cm, Çim uygulamasından cm, Kontrol uygulamasından ise cm elde edilmiştir. Sulama aralığında ise cm ile en yüksek değer 4 gün sulama aralığında belirlenirken, 7 ve 10 sulama aralığı ise sırasıyla cm ve cm sonuçlarını vermiştir. Sulama aralığı dikkate alınmaksızın en yüksek sürgün uzunluğu değerleri Siyah plastik uygulamasından elde edilmiştir. Bu değerler 5 BB, 140 Ru ve 41 B üzerine aşılı fidanlarda sırasıyla cm, cm ve cm olarak tespit edilmiştir. Anaç*sulama aralığı interaksiyonunda en yüksek sürgün uzunluğu değerleri 5 BB ve 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda 4 gün sulama aralığından sırasıyla cm ve cm olarak elde edilmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise en iyi sonuç 7 gün sulama aralığında cm olarak belirlenmiştir. Anaçları dikkate almaksızın en yüksek sürgün uzunluğu değerleri Siyah plastik uygulaması 7 ve 4 gün sulama aralığında sırasıyla cm ve cm olarak saptanmıştır. En düşük değerler ise Kontrol uygulaması 7 ve 10 gün sulama aralığından sırasıyla 9.55 cm ve 9.18 cm olarak elde edilmiştir. 99

114 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı sürgün uzunluklarına (cm) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol l-o** nop qr cd** 5 BB Gül posası bcd ghı k-n b Çim artıkları cde fg h-k b Siyah plastik a bc ab a Ortalama A** Kontrol qr stu u e 140 Ru Gül posası ı-m no pqr c Çim artıkları ı-l mno qrs c Siyah plastik def g-j j-n b Ortalama B Kontrol rst u 6.50 v g 41 B Gül posası k-n opq tu d Çim artıkları l-o q-t u d Siyah plastik gh ef h-l b Ortalama C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol f* g h C** Gül posası cd e f B Çim artıkları d e f B Siyah plastik a b c A Ortalama A** B C *Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.05) **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Malç*sulama aralığı =

115 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı sürgün uzunluklarına (cm) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol mn** 8.58 p 8.70 p h** 5 BB Gül posası cd efg o cd Çim artıkları efg lm mn e Siyah plastik a ab ab a Ortalama a** c e A** Kontrol lm o o g 140 Ru Gül posası efg ıjk kl d Çim artıkları ıj ıjk mn e Siyah plastik def bc de b Ortalama b c d A Kontrol 5.71 r 8.07 pq 5.90 qr 6.50 ı 41 B Gül posası kl mn o f Çim artıkları no jk o f Siyah plastik ghı fgh hı c Ortalama f e g B Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol g** 9.55 h 9.18 h D** Gül posası c d f B Çim artıkları de e f C Siyah plastik ab a b A Ortalama A** B C **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Anaç*sulama aralığı = LSD Malç*sulama aralığı =

116 60 1. yıl 2. yıl Sürgün uzunluğu, cm BB 140 Ru 41 B Anaçlar Şekil Anaçların sürgün uzunluğu üzerine etkileri yıl 2. yıl Sürgün uzunluğu, cm Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malçlar Şekil Malç uygulamalarının sürgün uzunluğu üzerine etkileri 102

117 60 1. yıl 2. yıl Sürgün uzunluğu, cm gün 7 gün 10 gün Sulama aralıkları Şekil Sulama aralıklarının sürgün uzunluğu üzerine etkileri yıl 2. yıl Sürgün uzunluğu, cm Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Malç Şekil Anaç*malç interaksiyonunun sürgün uzunluğu üzerine etkileri 103

118 60 1. yıl 2. yıl Sürgün uzunluğu, cm gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Sulama aralığı Şekil Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün uzunluğu üzerine etkileri yıl 2. yıl Sürgün uzunluğu, cm gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malç*Sulama aralığı Şekil Malç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün uzunluğu üzerine etkileri 104

119 Uygulamaların Sürgün Ağırlığı Üzerine Etkileri Denemede yer alan farklı uygulamaların sürgün ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.28, 4.29, 4.30, 4.31, 4.32 ve 4.33 te gösterilmiştir. Yapılan istatistik analiz sonucunda, 2007 yılı sürgün ağırlığı değerleri üzerinde anaç, malç, sulama aralığı ile anaç*malç interaksiyonu (p<0,01) ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının (p<0,05) etkileri önemli bulunmuştur. Uygulamalardan elde edilen 2007 yılı sürgün ağırlığı değerleri Çizelge 4.18 de verilmiştir. Anaçlar bakımından 5 BB üzerine aşılı fidanlar g sürgün ağırlığı ile en yüksek değere sahipken, onu 6.45 g ile 140 Ru ve 4.93 g ile 41 B üzerine aşılı fidanlar takip etmiştir. Malç uygulamaları bakımından Siyah plastik malç uygulaması g ile ilk sırada yer alırken, Gül posasından 9.06 g, Çim uygulamasından 8.64 g, Kontrol uygulamasından ise 3.31 g sürgün ağırlığı elde edilmiştir. Sulama aralığında 4 gün sulama aralığından g sürgün ağırlığı elde edilirken, 7 gün sulama aralığından 9.00 g, 10 gün sulama aralığından 6.45 g değerleri elde edilmiştir. Sulama aralıklarını dikkate almaksızın 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en yüksek değerler Siyah plastik, Gül posası ve Çim uygulamalarında sırasıyla g, g ve g olarak saptanmıştır. 41 B ve 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda en yüksek değerler Siyah plastik uygulamasında sırasıyla g ve g olarak belirlenmiştir. En düşük sürgün ağırlığı ise 41 B üzerine aşılı fidanlarda 1.49 ile Kontrol uygulamasından elde edilmiştir. Malç*sulama aralığı interaksiyonunda ise Siyah plastik uygulaması 4 gün sulama aralığı g ile en iyi sonucu verirken, Kontrol uygulaması 10 gün sulama aralığında 2.16 g ile en düşük sonuç tespit edilmiştir yılında uygulamalardan elde edilen sürgün ağırlıkları Çizelge 4.19 da verilmiştir. Anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç, anaç*sulama aralığı ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının sürgün ağırlıkları üzerine etkileri yapılan istatistik analiz sonucunda önemli bulunmuştur (p<0,01). Anaçlar bakımından 5 BB üzerine aşılı fidanlar 4.97 g ile sürgün ağırlığı bakımından ilk sırada yer alırken onu 105

120 4.24 g ile140 Ru üzerine aşılı fidanlar, 2.69 g ile 41 B üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. Malç uygulamaları arasında en yüksek sürgün ağırlığı Siyah plastik uygulamasından 8.82 g ile elde edilirken, Gül posasından 4.08 g, Çim uygulamasından 3.13 g, Kontrol uygulamasından ise 1.32 g değerleri elde edilmiştir. Sulama aralıklarında 4 gün sulama aralığı 5.15 g ile ilk sırada yer alırken, 7 gün sulama aralığından 4.00 g, 10 gün sulama aralığından 2.86 g sürgün ağırlığı değerleri elde edilmiştir. Anaç*malç interaksiyonunda, en yüksek değerler Siyah plastik uygulamasından elde edilmiştir. Sürgün ağırlığı değerleri 5 BB, 140 Ru ve 41 B üzerine aşılı fidanlarda sırasıyla g, 7.73 g ve 6.45g olarak belirlenmiştir. En düşük sürgün ağırlığı değerleri 41 B, 5 BB ve 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda Kontrol uygulamasında sırasıyla 0.88 g, 1.17 g ve 2.02 g olarak saptanmıştır. Malç uygulamalarını dikkate almaksızın 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en yüksek değer 4 gün sulama aralığında 8.24 g olarak saptanmıştır. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda 4 ve 7 gün sulama aralığında bu değerler sırasıyla 5.15 g ve 4.49 g olarak belirlenmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise en yüksek sürgün ağırlığı 7 gün sulama aralığında 3.20 g olarak belirlenirken 4 gün sulama aralığında 2.79 g olarak tespit edilmiştir. Anaçları dikkate almaksızın Siyah plastik uygulamasında 4, 7 ve 10 gün sulama aralıkları sırasıyla 9.24 g, 9.00 g ve 8.18 g sürgün ağırlığı değerleri ile ilk sırada yer almıştır. En düşük değerler ise Kontrol uygulamasında 10 ve 7 gün sulama aralığında sırasıyla 1.00 g ve 1.04 g olarak belirlenmiştir. 106

121 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı sürgün ağırlıklarına (g) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 6.40 f-ı* 7.24 e-h 5.86 hı 6.55 e** 5 BB Gül posası c d e b Çim artıkları c d d c Siyah plastik a b c a Ortalama A** Kontrol 4.84 hıj 2.69 k-n 1.64 mn 2.89 f 140 Ru Gül posası 9.18 ef 6.25 ghı 4.67 ıjk 6.55 e Çim artıkları 9.55 e 5.71 hı 4.16 ı-l 6.25 e Siyah plastik d 8.82 efg 9.61 e d Ortalama B Kontrol 2.82 j-n 1.59 mn 0.52 o 1.49 g 41 B Gül posası 9.49 e 5.57 hı 2.46 lmn 5.48 e Çim artıkları 6.45 f-ı 2.86 j-m 1.35 no 3.24 f Siyah plastik d d 8.88 efg d Ortalama C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 4.54 g* 3.46 g 2.16 h 3.31 C** Gül posası d 8.76 e 5.34 f 9.06 B Çim artıkları d 7.78 e 5.81 f 8.64 B Siyah plastik a b c A Ortalama A** 9.00 B 6.45 C *Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.05) **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Malç*sulama aralığı =

122 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı sürgün ağırlıklarına (g) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 2.72 h-k** 0.66 q 0.62 q 1.17 g** 5 BB Gül posası bc 7.02 d 1.59 l-p 5.71 c Çim artıkları 6.60 d 2.53 ı-l 1.93 k-o 3.42 e Siyah plastik a b bc a Ortalama 8.24 a** 4.49 b 2.89 c 4.97 A** Kontrol 3.10 g-j 1.64 l-o 1.49 m-p 2.02 f 140 Ru Gül posası 6.76 d 4.37 fg 3.50 f-ı 4.80 d Çim artıkları 4.37 fg 4.20 fg 2.02 j-n 3.42 e Siyah plastik 6.81 d 9.30 c 7.13 d 7.73 b Ortalama 5.15 b 4.49 b 3.24 c 4.24 B Kontrol 0.69 q 0.86 pq 1.12 opq 0.88 g 41 B Gül posası 3.88 fgh 2.07 j-m 1.14 opq 2.22 f Çim artıkları 1.77 k-o 4.84 ef 1.56 l-p 2.56 f Siyah plastik 6.40 de 6.55 d 6.50 de 6.45 c Ortalama 2.79 c 3.20 c 2.19 d 2.69 C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 2.02 d** 1.00 d 1.04 d 1.32 D** Gül posası 6.81 b 4.24 c 1.96 d 4.08 B Çim artıkları 4.00 c 3.80 c 1.82 d 3.13 C Siyah plastik 9.24 a 9.00 a 8.18 a 8.82 A Ortalama 5.15 A** 4.00 B 2.86 C **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Anaç*sulama aralığı = LSD Malç*sulama aralığı =

123 yıl 2. yıl Sürgün ağırlığı, g BB 140 Ru 41 B Anaçlar Şekil Anaçların sürgün ağırlığı üzerine etkileri yıl 2. yıl Sürgün ağırlığı, g Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malçlar Şekil Malç uygulamalarının sürgün ağırlığı üzerine etkileri 109

124 yıl 2. yıl Sürgün ağırlığı, g gün 7 gün 10 gün Sulama aralıkları Şekil Sulama aralıklarının sürgün ağırlığı üzerine etkileri yıl 2. yıl Sürgün ağırlığı, g Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Malç Şekil Anaç*malç interaksiyonunun sürgün ağırlığı üzerine etkileri 110

125 yıl 2. yıl Sürgün ağırlığı, g gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Sulama aralığı Şekil Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün ağırlığı üzerine etkileri yıl 2. yıl Sürgün ağırlığı, g gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malç*Sulama aralığı Şekil Malç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün ağırlığı üzerine etkileri 111

126 Uygulamaların Kök Ağırlığı Üzerine Etkileri Denemede yer alan farklı uygulamaların kök ağırlığı üzerine etkileri Şekil 4.34, 4.35, 4.36, 4.37, 4.38 ve 4.39 da gösterilmiştir yılında uygulamalardan elde edilen kök ağırlıkları Çizelge 4.20 de verilmiştir. Anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç ve anaç*sulama aralığı interaksiyonlarının (p<0.01) ve malç*sulama aralığı interaksiyonunun (p<0.05) kök ağırlıkları üzerine etkileri yapılan istatistik analizler sonucunda önemli bulunmuştur. Buna göre, 5 BB üzerine aşılı fidanların kök ağırlığı g ile ilk sırada yer alırken onu g ile 41 B ve g ile 140 Ru üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. Malç uygulamaları bakımından Siyah plastik uygulamasında kök ağırlığı g ile en yüksek sonuç alınırken, Gül posasından g, Çim uygulamasından g kök ağırlığı elde edilmiştir. Kontrol uygulaması ise 8.94 g ile son sırada yer almıştır. Sulama aralığında 4 gün sulama aralığı konusundan g ile en yüksek değer elde edilirken, onu g ile 7 gün, g ile 10 gün sulama aralığı konuları takip etmiştir. Anaç*malç interaksiyonunda Siyah plastik uygulamalarında en yüksek kök ağırlığı değerleri elde edilmiştir. 41 B, 5 BB ve 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda bu değerler sırasıyla g, g ve g olarak belirlenmiştir. Malç uygulamalarını dikkate almadan, 41 B üzerine aşılı fidanlarda 4 gün sulama aralığından g ile en yüksek kök ağırlığı elde edilmiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlarda 4 ve 7 gün sulama aralığında sırasıyla g ve g kök ağırlıkları saptanmıştır. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda ise 4 gün sulama aralığı g ile en yüksek sonucu vermiştir. Malç*sulama aralığı interaksiyonunda, Siyah plastik uygulaması 7 ve 4 gün sulama aralığından sırasıyla g ve g ile en yüksek sonuçlar elde edilmiştir. Kontrol uygulaması 10 gün sulama aralığı ise 7.32 g ile son sırada yer almıştır. Yapılan istatistik analiz sonucunda, 2008 yılı kök ağırlığı değerleri üzerinde anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç, anaç*sulama aralığı ve malç*sulama aralığı 112

127 interaksiyonlarının etkileri önemli bulunmuştur (p<0.01). Uygulamalardan elde edilen kök ağırlığı değerleri Çizelge 4.21 de verilmiştir. Buna göre 41 B ve 140 Ru üzerine aşılı fidanlardan sırasıyla 7.90 g ve 7.24 g ile en iyi kök ağırlığı elde edilmiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlar ise 4.71 g kök ağırlığı ile son sırada yer almıştır. Malç uygulamaları arasında Siyah plastik g kök ağırlığı ilk sırada yer alırken, onu 6.86 g ile Gül posası, 6.35 g ile Çim, 2.76 g ile Kontrol uygulaması izlemiştir. Sulama aralığı konularında 4, 7 ve 10 gün sulama aralığından sırasıyla 7.90 g, 6.71 g ve 5.15 g kök ağırlıkları elde edilmiştir. Anaç*malç interaksiyonunda en yüksek kök ağırlığı sonuçları Siyah plastik uygulamasından elde edilmiştir. Buna göre, 41 B, 140 Ru ve 5 BB üzerine aşılı fidanlarda kök ağırlıkları sırasıyla g, g ve 8.53 g olarak saptanmıştır. Malç uygulamalarını dikkate almadan, 41 B üzerine aşılı fidanlarda 7 ve 4 gün sulama aralığından sırasıyla 8.70 g ve 8.64 g ile en yüksek kök ağırlığı değerleri elde edilmiştir. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda 4 gün sulama aralığından 8.58 g ile en iyi sonuç alınırken, 5 BB üzerine aşılı fidanlarda 4 gün sulama aralığından 6.60 g kök ağırlığı elde edilmiştir. Anaçları dikkate almaksızın en yüksek kök ağırlığı değerleri Siyah plastik uygulaması 7 ve 4 gün sulama aralığında sırasıyla g ve g olarak belirlenmiştir. Kontrol uygulaması en düşük değerleri vermiş, 4, 7 ve 10 gün sulama aralığında bu değerler sırasıyla 3.31 g, 2.50 g ve 2.50 g olarak saptanmıştır. 113

128 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı kök ağırlıklarına (g) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol ı-m** h-ı j-m e** 5 BB Gül posası cd f-j f-ı c Çim artıkları fgh g-k e-h cd Siyah plastik bc bc cd b Ortalama a** b b A** Kontrol l-o 4.24 q 4.49 q 6.68 g 140 Ru Gül posası l-o k-n 8.41 nop f Çim artıkları h-m 8.07 op 5.38 pq 9.72 fg Siyah plastik d-g f-j g-k cd Ortalama c de 9.28 e C Kontrol l-o 9.80 mno 2.76 q 8.60 fg 41 B Gül posası def e-h l-o d Çim artıkları de 9.99 mno 8.07 op e Siyah plastik ab a cd a Ortalama a b cd B Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol e* ef 7.32 f 8.94 D** Gül posası bc d e B Çim artıkları cd e e C Siyah plastik a a b A Ortalama A** B C *Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.05) **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Anaç*sulama aralığı = LSD Malç*sulama aralığı =

129 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı kök ağırlıklarına (g) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 2.79 opq** 1.25 rs 1.02 s 1.61 h** 5 BB Gül posası de 6.66 hıj 2.19 qr 6.00 e Çim artıkları 4.80 j-n 3.76 l-p 3.72 m-p 4.08 f Siyah plastik 9.55 def 9.61 def 6.50 hıj 8.53 c Ortalama 6.60 b** 4.80 c 3.03 d 4.71 B** Kontrol 5.20 ı-m 3.53 m-q 3.92 k-o 4.16 f 140 Ru Gül posası de 7.29 f-ı 6.35 ıj 8.24 cd Çim artıkları 9.55 d-g 6.25 ıj 5.71 ıjk 7.18 de Siyah plastik 8.82 e-h cd de b Ortalama 8.58 a 6.86 b 6.40 b 7.24 A Kontrol 2.34 pqr 2.99 opq 3.06 n-q 2.79 g 41 B Gül posası de 5.62 ı-l 4.00 k-o 6.50 e Çim artıkları 7.08 ghı cd 6.35 ıj 8.29 cd Siyah plastik a ab bc a Ortalama 8.64 a 8.70 a 6.40 b 7.90 A Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 3.31 e** 2.50 e 2.50 e 2.76 C** Gül posası b 6.50 c 4.00 de 6.86 B Çim artıkları 7.02 c 6.92 c 5.20 d 6.35 B Siyah plastik ab a b A Ortalama 7.90 A** 6.71 B 5.15 C **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Anaç*sulama aralığı = LSD Malç*sulama aralığı =

130 yıl 2. yıl 20 Kök ağırlığı, g BB 140 Ru 41 B Anaçlar Şekil 4.34 Anaçların kök ağırlığı üzerine etkileri yıl 2. yıl Kök ağırlığı, g Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malçlar Şekil Malç uygulamalarının kök ağırlığı üzerine etkileri 116

131 yıl 2. yıl Kök ağırlığı, g gün 7 gün 10 gün Sulama aralıkları Şekil Sulama aralıklarının kök ağırlığı üzerine etkileri yıl 2. yıl Kök ağırlığı, g Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Malç Şekil Anaç*malç interaksiyonunun kök ağırlığı üzerine etkileri 117

132 yıl 2. yıl Kök ağırlığı, g gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Sulama aralığı Şekil Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun kök ağırlığı üzerine etkileri yıl 2. yıl Kök ağırlığı, g gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malç*Sulama aralığı Şekil Malç*sulama aralığı interaksiyonunun kök ağırlığı üzerine etkileri 118

133 Uygulamaların Kök Sayısı Üzerine Etkileri Denemede yer alan farklı uygulamaların kök sayısı üzerine etkileri Şekil 4.40, 4.41, 4.42, 4.43, 4.44 ve 4.45 te gösterilmiştir yılında elde edilen uygulamalara ait kök sayıları Çizelge 4.22 de verilmiştir. Yapılan istatistik analizleri sonucunda anaç, malç ve sulama aralığı (p<0.01) ile anaç*sulama aralığı interaksiyonunun (p<0.05) kök sayısı üzerine etkileri önemli bulunmuştur. 5 BB üzerine aşılı fidanlar 5.52 adet kök sayısı ile ilk sırada yer alırken onu 4.49 adet ile 41 B üzerine aşılı fidanlar, 3.35 adet ile 140 Ru üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. Malç uygulamalarında en yüksek kök sayısı 5.20 adet ile Siyah plastik ve 4.88 adet ile Gül posasından elde edilmiştir. Çim uygulamasında 4.45 adet kök sayısı belirlenirken, Kontrol uygulaması 3.24 adet ile son sırada yer almıştır. Sulama aralıklarında ise 4, 7 ve 10 gün sulama aralığında sırasıyla 4.97, 4.54 ve 3.72 adet kök sayısı belirlenmiştir. Malç uygulamalarını dikkate almaksızın 5 BB üzerine aşılı fidanlarda 4 ve 7 gün sulama aralığından sırasıyla 6.07 ve 5.82 adet kök sayısı ile en yüksek değerler elde edilmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise en iyi sonuçlar 4 ve 7 gün sulama aralığında sırasıyla 5.53 ve 5.03 adet olarak belirlenmiştir. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda ise en iyi sonuç 4.23 adet ile 4 gün sulama aralığında saptanmıştır. En düşük kök sayısı 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda 10 gün sulama aralığında 3.10 adet olarak belirlenmiştir. Çizelge 4.23 te 2008 yılından elde edilen kök sayısı değerleri verilmiştir. Yapılan istatistik analizlerin sonucuna göre anaç, malç, sulama aralığı ile anaç*malç interaksiyonu (p<0.01) ile anaç*sulama aralığı interaksiyonunun (p<0.05) kök sayısı üzerine etkileri önemli bulunmuştur. Anaçlar bakımından en yüksek kök sayısı değeri 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda 3.57 adet olarak belirlenmiştir. 5 BB ve 41 B üzerine aşılı fidanlarda 2.92 adet kök sayısı ile aynı sonuç alınmıştır. Malç uygulamaları arasında Siyah plastik uygulaması 3.92 adet kök sayısı ile en iyi sonucu verirken, onu Gül posası 3.35 adet, Çim uygulaması 3.20 adet ve Kontrol uygulaması 2.19 adet ile takip etmiştir. 4, 7 ve 10 gün sulama aralığında ise sırasıyla 3.42, 3.03 ve 2.96 adet sonuçları elde edilmiştir. 119

134 Sulama aralıkları dikkate alınmadan 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda en yüksek kök sayısı Siyah plastikte 4.26 adet, Gül posasında 4.00 adet olarak belirlenmiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlarda ise Siyah plastik uygulaması 4.02 adet ile en iyi sonucu vermiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise en yüksek kök sayısı 3.84 adet ile Siyah plastik uygulamasından elde edilmiştir. En düşük kök sayısı 5 BB üzerine aşılı fidanlarda 1.91 adet ile Kontrol uygulamasından elde edilmiştir. Anaç*sulama aralığı interaksiyonunda 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda en yüksek değerler 3.92 ve 3.51 adet ile sırasıyla 4 ve 10 gün sulama aralığında belirlenmiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en iyi sonuç 3.60 adet kök sayısı ile 4 gün sulama aralığında saptanmıştır. 41 B üzerine aşılı fidanlarda 4, 7 ve 10 gün sulama aralığında sırasıyla 3.30, 3.10 ve 2.94 adet kök sayısı elde edilmiştir. 120

135 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı kök sayılarına (adet) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 3.88 ı-m* 4.24 h-k 3.80 j-m BB Gül posası 6.97 a 5.80 a-f 5.57 b-f 6.10 Çim artıkları 6.15 a-d 5.81 a-e 4.71 f-j 5.52 Siyah plastik 6.50 ab 6.76 ab 6.40 abc 6.55 Ortalama 6.07 a* 5.82 ab 5.29 c 5.52 A** Kontrol 2.76 opq 2.28 pq 1.56 r Ru Gül posası 3.88 ı-m 4.16 h-k 3.10 m-p 3.69 Çim artıkları 4.41 g-k 3.24 l-o 2.86 n-q 3.46 Siyah plastik 5.06 d-h 3.69 k-n 3.80 j-m 4.16 Ortalama 4.23 d 3.67 e 3.10 f 3.35 C Kontrol 5.02 d-h 4.12 h-l 2.16 qr B Gül posası 4.93 e-ı 5.71 b-f 4.33 g-k 4.97 Çim artıkları 5.34 c-g 4.37 g-k 3.69 j-n 4.45 Siyah plastik 5.76 a-f 5.11 d-h 4.20 h-k 5.02 Ortalama 5.53 bc 5.03 c 3.79 de 4.49 B Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol C** Gül posası A Çim artıkları B Siyah plastik A Ortalama 4.97 A** 4.54 B 3.72 C *Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.05) **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*sulama aralığı =

136 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı kök sayılarına (adet) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 1.99 k-n** 1.69 n 1.77 mn 1.91 f** 5 BB Gül posası 4.08 abc 3.69 b-e 2.50 ıjk 3.53 cd Çim artıkları 3.42 cde 2.43 jkl 2.59 ıj 2.93 e Siyah plastik 4.45 a 3.69 b-e 3.61 b-e 4.02 ab Ortalama 3.60 abc* 2.96 ef 2.74 f 2.92 B** Kontrol 3.28 def 2.62 g-j 2.59 hıj 2.97 e 140 Ru Gül posası 4.33 ab 3.20 d-h 4.08 abc 4.00 ab Çim artıkları 4.00 abc 3.24 d-g 3.53 cde 3.70 bcd Siyah plastik 3.76 a-d 4.41 a 4.28 ab 4.26 a Ortalama 3.92 a 3.51 bc 3.77 ab 3.57 A Kontrol 1.77 mn 2.25 j-m 1.88 lmn 2.09 f 41 B Gül posası 3.46 cde 2.72 f-j 2.53 ıjk 3.06 e Çim artıkları 3.28 def 3.53 cde 3.03 e-ı 3.45 d Siyah plastik 4.04 abc 3.31 def 3.84 a-d 3.84 bc Ortalama 3.30 cd 3.10 de 2.94 ef 2.92 B Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol C** Gül posası B Çim artıkları B Siyah plastik A Ortalama 3.42 A** 3.03 B 2.96 B *Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.05) **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Anaç*sulama aralığı =

137 8 1. yıl 2. yıl 6 Kök sayısı, adet BB 140 Ru 41 B Anaçlar Şekil Anaçların kök sayısı üzerine etkileri yıl 2. yıl Kök sayısı, adet Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malçlar Şekil Malç uygulamalarının kök sayısı üzerine etkileri 123

138 8 1. yıl 2. yıl 6 Kök sayısı, adet gün 7 gün 10 gün Sulama aralıkları Şekil Sulama aralıklarının kök sayısı üzerine etkileri yıl 2. yıl Kök sayısı, adet Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Malç Şekil Anaç*malç interaksiyonunun kök sayısı üzerine etkileri 124

139 yıl 2. yıl Kök sayısı, adet gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Sulama aralığı Şekil Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun kök sayısı üzerine etkileri yıl 2. yıl Kök sayısı, adet gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malç*Sulama aralığı Şekil Malç*sulama aralığı interaksiyonunun kök sayısı üzerine etkileri 125

140 Uygulamaların Sürgün Gelişim Düzeyi Üzerine Etkileri Denemede yer alan farklı uygulamaların sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.50, 4.51, 4.52, 4.53, 4.54 ve 4.55 te gösterilmiştir. Uygulamaların fidanların sürgün gelişimi üzerine etkileri ise Şekil 4.46, 4.47, 4.48 ve 4.49 da verilmiştir. İstatistik analiz sonuçlarına göre 2007 yılı sürgün gelişim düzeylerine anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç interaksiyonunun etkileri önemli bulunmuştur (p<0.01). Uygulamaların sürgün gelişim düzeylerine etkileri Çizelge 4.24 te verilmiştir ile 5 BB üzerine aşılı fidanlar en yüksek sonucu verirken, onu 1.72 ile 140 Ru, 1.20 ile 41 B üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. Malç uygulamalarında Siyah plastik ve Çim uygulaması sırasıyla 2.22 ve 1.79 ile ilk sıralarda yer alırken, onları 1.62 ile Gül posası izlemiştir. Kontrol uygulaması 1.16 ile son sırada yer almıştır. Sulama aralığında 4 ve 7 gün sulama aralığından sırasıyla 1.91 ve 1.79 ile en yüksek değerler elde edilmiş, 10 gün sulama aralığından 1.40 ile en düşük değer saptanmıştır. Sulama aralıklarını dikkate almaksızın 5 BB üzerine aşılı fidanlarda 2.70 ve 2.48 ile Siyah plastik ve Çim uygulamasında en yüksek değerler elde edilmiştir. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda 2.29 değeri elde edilirken, 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise en yüksek değer 1.66 olarak belirlenmiştir. En düşük sürgün gelişim düzeyi ise 41 B üzerine aşılı fidanlarda Kontrol uygulamasında 0.71 olarak saptanmıştır yılı sürgün gelişim düzeylerine anaç, malç, sulama aralığı ve anaç*malç interaksiyonunun etkileri (p<0.01) ile anaç*sulama aralığı ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkileri (p<0.05) istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Uygulamaların sürgün gelişim düzeylerine etkileri Çizelge 4.25 te verilmiştir. Anaçlar bakımından 140 Ru üzerine aşılı fidanlar 1.90 ile ilk sırada yer alırken, onu 1.60 ile 5 BB, 1.11 ile 41 B üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. Malç uygulamalarında Siyah plastik, Çim, Gül posası ve Kontrol uygulamalarından sırasıyla 2.44, 1.48, 1.42 ve 0.80 değerleri elde edilmiştir. Sulama aralığı bakımından 4 gün sulama aralığından 1.74 değeri elde edilirken, 7 ve 10 gün sulama aralığından sırasıyla 1.58 ve 1.28 değerleri elde edilmiştir. 126

141 Anaç*malç interaksiyonunda 5 BB üzerine aşılı fidanlarda 2.72 ile en yüksek sürgün gelişim düzeyi Siyah plastik uygulamasında elde edilmiştir. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda Siyah plastik, Gül posası ve Çim uygulamalarından sırasıyla 2.72, 1.95 ve 1.79 değerleri elde edilmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda 1.88 ile Siyah plastik uygulaması en iyi sonucu vermiştir. En düşük sürgün gelişim düzeyi ise 0.57 ile 41 B + Kontrol uygulamasında belirlenmiştir. Malç uygulamalarını dikkate almaksızın, 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda 2.11 ve 1.96 ile sırasıyla 4 ve 7 gün sulama aralıklarından en yüksek değerler elde edilmiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en iyi sonuç 1.92 olarak belirlenmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda 7 ve 4 gün sulama aralığında sırasıyla 1.21 ve 1.19 değerleri saptanmıştır. Anaçları dikkate almaksızın en yüksek değerler Siyah plastik + 7 gün ve Siyah plastik + 4 gün sulama aralığında sırasıyla 2.52 ve 2.48 olarak belirlenmiştir. En düşük değerler ise Kontrol uygulamasında 7 ve 10 gün sulama aralığında 0.78 ve 0.60 olarak elde edilmiştir. 127

142 Şekil Kontrol uygulamasının fidan gelişimi üzerine etkileri Şekil Gül posası uygulamasının fidan gelişimi üzerine etkileri 128

143 Şekil Çim artıkları uygulamasının fidan gelişimi üzerine etkileri Şekil Siyah plastik uygulamasının fidan gelişimi üzerine etkileri 129

144 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı sürgün gelişim düzeylerine (0-4 skalası) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 1.76 d-j 1.65 e-k 1.53 g-l 1.65 c** 5 BB Gül posası 2.11 bcd 2.07 cde 1.32 k-n 1.83 c Çim artıkları 2.51 ab 2.85 a 2.08 b-e 2.48 ab Siyah plastik 2.84 a 2.64 a 2.63 a 2.70 a Ortalama A** Kontrol 1.43 h-m 1.07 m-p 0.84 op Ru Gül posası 2.05 c-f 1.89 d-g 1.55 g-l 1.83 c Çim artıkları 1.84 d-h 1.76 d-j 1.39 ı-m 1.66 c Siyah plastik 2.44 abc 2.59 a 1.85 d-h 2.29 b Ortalama B Kontrol 0.92 nop 0.87 op 0.35 q 0.71 e 41 B Gül posası 1.45 h-m 1.33 j-n 0.83 op 1.20 d Çim artıkları 1.73 d-k 1.20 l-o 0.76 pq 1.23 d Siyah plastik 1.81 d-l 1.55 g-l 1.63 f-l 1.66 c Ortalama C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol D** Gül posası C Çim artıkları B Siyah plastik A Ortalama 1.91 A** 1.79 A 1.40 B **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç =

145 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı sürgün gelişim düzeylerine (0-4 skalası) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 1.04 ıjk** 0.68 l-o 0.33 o 0.68 g** 5 BB Gül posası 1.69 def 1.67 ef 0.80 k-n 1.39 d Çim artıkları 2.24 bc 1.25 g-j 1.29 g-j 1.60 c Siyah plastik 2.69 a 2.71 a 2.77 a 2.72 a Ortalama 1.92 b* 1.58 c 1.30 d 1.60 B** Kontrol 1.44 fgh 1.00 jkl 1.00 jkl 1.15 e 140 Ru Gül posası 2.28 bc 1.99 cde 1.59 fg 1.95 b Çim artıkları 1.97 cde 2.04 cd 1.36 f-ı 1.79 bc Siyah plastik 2.73 a 2.83 a 2.59 ab 2.72 a Ortalama 2.11 a 1.96 ab 1.63 c 1.90 A Kontrol 0.59 mno 0.65 no 0.47 no 0.57 g 41 B Gül posası 1.09 h-k 0.85 klm 0.80 k-n 0.92 f Çim artıkları 1.05 ıjk 1.31 g-j 0.81 k-n 1.06 ef Siyah plastik 2.03 cd 2.03 cd 1.59 fg 1.88 b Ortalama 1.19 d 1.21 d 0.92 e 1.11 C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 1.02 e* 0.78 f 0.60 f 0.80 C** Gül posası 1.69 cd 1.50 d 1.06 e 1.42 B Çim artıkları 1.76 c 1.53 d 1.16 e 1.48 B Siyah plastik 2.48 ab 2.52 a 2.32 b 2.44 A Ortalama 1.74 A** 1.58 B 1.28 C *Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.05) **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Anaç*sulama aralığı = LSD Malç*sulama aralığı =

146 4 1. yıl 2. yıl Sürgün gelişim düzeyi, BB 140 Ru 41 B Anaçlar Şekil Anaçların sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri Sürgün gelişim düzeyi, yıl 2. yıl Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malçlar Şekil Malç uygulamalarının sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri 132

147 4 1. yıl 2. yıl Sürgün gelişim düzeyi, gün 7 gün 10 gün Sulama aralıkları Şekil Sulama aralıklarının sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri 4 Sürgün gelişim düzeyi, Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 1. yıl 2. yıl Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Malç Şekil Anaç*malç interaksiyonunun sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri 133

148 4 Sürgün gelişim düzeyi, yıl 2. yıl 0 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Sulama aralığı Şekil Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri 4 Sürgün gelişim düzeyi, yıl 2. yıl 0 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malç*Sulama aralığı Şekil Malç*sulama aralığı interaksiyonunun sürgün gelişim düzeyi üzerine etkileri 134

149 Uygulamaların Kök Gelişim Düzeyi Üzerine Etkileri Denemede yer alan farklı uygulamaların kök gelişim düzeyi üzerine etkileri Şekil 4.56, 4.57, 4.58, 4.59, 4.60 ve 4.61 de gösterilmiştir. Uygulamaların fidanların kök gelişimi üzerine etkileri Şekil 4.46, 4.47, 4.48 ve 4.49 da verilmiştir. Yapılan istatistik analizler sonuçlarına göre 2007 yılı kök gelişim düzeyleri üzerinde anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*malç ve malç*sulama aralığı interaksiyonlarının etkileri önemli bulunmuştur (p<0.01) yılında uygulamaların kök gelişim düzeyine etkileri Çizelge 4.26 da verilmiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlar 2.29 ile en yüksek değeri verirken, 140 Ru ve 41 B üzerine aşılı fidanlardan sırasıyla 1.68 ve 1.47 değerleri elde edilmiştir. Malç uygulamaları arasında Siyah plastik ve Çim uygulamasından sırasıyla 2.21 ve 2.10 ile en yüksek değerler elde edilmiştir. Gül posasından 1.62 değeri elde edilirken, en düşük değer 1.32 ile Kontrol uygulamasında saptanmıştır. Sulama aralığı bakımından 1.97 ve 1.88 ile 7 ve 4 gün sulama aralığında en yüksek değerler belirlenmiştir. Anaç*malç interaksiyonunda, 5 BB üzerine aşılı fidanlarda Siyah plastik ve Gül posası uygulamalarından 2.80 ile en yüksek değerler elde edilmiştir. 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda en yüksek kök gelişim düzeyi 2.04 ile Siyah plastik uygulamasından elde edilmiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlarda en yüksek kök gelişim düzeyi Siyah plastik ve Çim uygulamalarında sırasıyla 1.81 ve 1.68 olarak saptanmıştır. Anaçları dikkate almaksızın en yüksek değerler Çim + 7 gün, Siyah plastik + 7 gün, Siyah plastik + 4 gün, ve Çim + 4gün uygulamalarında sırasıyla 2.41, 2.25, 2.25 ve 2.22 olarak belirlenmiştir. En düşük değer Kontrol + 10 gün uygulamasında 1.08 olarak saptanmıştır yılı kök gelişim düzeyi verileri Çizelge 4.27 de verilmiştir. İstatistik analizleri sonucuna göre kök gelişimi düzeyi üzerine anaç, malç ve sulama aralığı ile anaç*sulama aralığı interaksiyonu (p<0,01) ve anaç*malç interaksiyonunun etkileri (p<0,05) önemli bulunmuştur. Sonuçlara göre 140 Ru üzerine aşılı fidanlar 2.16 ile ilk sırada yer alırken, onu 1.73 ile 5 BB ve 1.12 ile 41 B üzerine aşılı fidanlar 135

150 izlemiştir. Malç uygulamaları bakımından Siyah plastik 2.19 ile en yüksek değeri verirken, Çim uygulamasında 1.84, Gül posasında 1.56 ve Kontrol uygulamasında 1.09 sonuçları elde edilmiştir. Sulama aralığında 4 ve 7 gün sulama aralığı 1.79 ve 1.71 ile en yüksek değerleri vermiştir. 10 gün sulama aralığı 1.51 ile son sırada yer almıştır. Anaç*malç interaksiyonunda Siyah plastik uygulamasından en yüksek değerler elde edilmiştir. Bu değerler 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda 2.64 iken 5 BB üzerine aşılı fidanlarda 2.19, 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise 1.75 olarak belirlenmiştir. En düşük kök gelişim düzeyi değeri 41 B üzerine aşılı fidanlarda Kontrol uygulamasından 0.51 olarak elde edilmiştir. Malçları dikkate almaksızın 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda en yüksek değer 4 gün sulama aralığında 2.32 olarak belirlenmiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlarda en iyi sonuçlar 1.93 ve 1.82 değerleri ile sırasıyla 4 ve 7 gün sulama aralığında saptanmıştır. 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise 7, 4 ve 10 gün sulama aralığında sırasıyla 1.20, 1.11 ve 1.06 değerleri elde edilmiştir. 136

151 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2007 yılı kök gelişim düzeylerine (0-4 skalası) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 1.75 f-j** 1.80 e-ı 1.73 f-j 1.76 c** 5 BB Gül posası 1.93 d-h 2.01 d-g 1.48 h-m 1.81 bc Çim artıkları 2.53 bc 3.12 a 2.73 ab 2.80 a Siyah plastik 2.79 ab 2.87 ab 2.73 ab 2.80 a Ortalama A** Kontrol 1.32 j-n 1.08 mn 0.95 no 1.12 d 140 Ru Gül posası 1.59 g-l 1.91 d-ı 1.83 d-ı 1.77 bc Çim artıkları 1.92 d-h 2.27 cd 1.24 k-n 1.81 bc Siyah plastik 2.13 c-f 2.27 cd 1.71 f-j 2.04 b Ortalama B Kontrol 1.45 ı-m 1.29 j-n 0.55 o 1.10 d 41 B Gül posası 1.15 lmn 1.59 g-l 1.11 mn 1.28 d Çim artıkları 2.21 cde 1.85 d-ı 0.99 no 1.68 c Siyah plastik 1.84 d-ı 1.61 g-k 1.97 d-g 1.81 bc Ortalama C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 1.51 d** 1.39 d 1.08 e 1.32 C** Gül posası 1.56 d 1.84 c 1.47 d 1.62 B Çim artıkları 2.22 ab 2.41 a 1.65 cd 2.10 A Siyah plastik 2.25 ab 2.25 ab 2.14 b 2.21 A Ortalama 1.88 A** 1.97 A 1.58 B **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Malç*sulama aralığı =

152 Çizelge Farklı anaç, malç ve sulama aralıkları uygulamalarının 2008 yılı kök gelişim düzeylerine (0-4 skalası) etkileri Anaç Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol 1.37 jk 1.13 kl 0.69 mn 1.07 f* 5 BB Gül posası 1.96 d-g 1.87 e-h 1.41 ıjk 1.75 de Çim artıkları 2.12 cde 1.87 e-h 1.73 f-j 1.91 d Siyah plastik 2.27 bcd 2.41 abc 1.89 e-h 2.19 c Ortalama 1.93 bc** 1.82 c 1.43 d 1.73 B** Kontrol 1.97 d-g 1.43 ıjk 1.65 g-j 1.68 e 140 Ru Gül posası 2.08 c-f 1.87 e-h 1.75 f-ı 1.90 d Çim artıkları 2.69 a 2.44 abc 2.12 cde 2.42 b Siyah plastik 2.55 ab 2.71 a 2.67 a 2.64 a Ortalama 2.32 a 2.11 b 2.05 b 2.16 A Kontrol 0.47 n 0.63 mn 0.43 n 0.51 g 41 B Gül posası 1.09 kl 0.95 lm 1.11 kl 1.05 f Çim artıkları 1.07 kl 1.39 ıjk 1.11 kl 1.19 f Siyah plastik 1.83 e-h 1.84 e-h 1.59 hıj 1.75 de Ortalama 1.11 e 1.20 e 1.06 e 1.12 C Malç Sulama aralığı 4 gün 7 gün 10 gün Ortalama Kontrol D** Gül posası C Çim artıkları B Siyah plastik A Ortalama 1.79 A** 1.71 A 1.51 B *Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.05) **Her bölüm içinde aynı harfi gösteren ortalamalar arası fark önemli değildir (p<0.01) LSD Anaç = LSD Malç = LSD Sulama aralığı = LSD Anaç*malç = LSD Anaç*sulama aralığı =

153 4 1. yıl 2. yıl 3 Kök gelişim düzeyi, BB 140 Ru 41 B Anaçlar Şekil Anaçların kök gelişim düzeyi üzerine etkileri 4 1. yıl 2. yıl Kök gelişim düzeyi, Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malçlar Şekil Malç uygulamalarının kök gelişim düzeyi üzerine etkileri 139

154 4 1. yıl 2. yıl Kök gelişim düzeyi, gün 7 gün 10 gün Sulama aralıkları Şekil Sulama aralıklarının kök gelişim düzeyi üzerine etkileri yıl 2. yıl Kök gelişim düzeyi, Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Malç Şekil Anaç*malç interaksiyonunun kök gelişim düzeyi üzerine etkileri 140

155 Kök gelişim düzeyi, yıl 2. yıl 0 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 5 BB 140 Ru 41 B Anaç*Sulama aralığı Şekil Anaç*sulama aralığı interaksiyonunun kök gelişim düzeyi üzerine etkileri 4 Kök gelişim düzeyi, yıl 2. yıl 0 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün 4 gün 7 gün 10 gün Kontrol Gül posası Çim artıkları Siyah plastik Malç*Sulama aralığı Şekil Malç*sulama aralığı interaksiyonunun kök gelişim düzeyi üzerine etkileri 141

156 4.5. Parametreler Arası İlişkiler Denemeden elde edilen sulama suyu miktarları ve toprak sıcaklıkları ile fidan randımanı ve kalite özellikleri arasındaki ilişkiler her anaç için ayrı ayrı incelenmiştir BB Üzerine Aşılı Fidanlarda Parametreler Arası İlişkiler Denemeden elde edilen sulama suyu miktarları ve toprak sıcaklıkları ile 5 BB üzerine aşılı asma fidanlarından elde edilen fidan randımanı ve kalite özellikleri arasında belirlenen korelasyon katsayıları ve standart sapmalarına ait sonuçlar Çizelge 4.28 de verilmiştir. Toprak sıcaklığı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök sayısı, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı ve 1. boy fidan randımanı, 1. boy fidan randımanı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök sayısı, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı, fidan randımanı, sürgün gelişme düzeyi ve kök gelişme düzeyi arasındaki ilişkiler önemli bulunmuş, linear regresyon analizleri yapılarak grafikler halinde Şekil 4.62 ve Şekil 4.63 te gösterilmiştir. 142

157 143 Çizelge BB üzerine aşılı asma fidanlarında sulama suyu miktarı, toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki korelasyon katsayılarını gösteren matriks çizelgesi Sulama suyu miktarı Toprak sıcaklığı Sulama suyu miktarı 1,00-0,54±0,27 Toprak sıcaklığı 1,00 Sürgün çapı Sürgün uzunluğu Kök sayısı Kök ağırlığı Sürgün ağırlığı Fidan randımanı 1. boy fidan randımanı Sürgün gelişim düzeyi Kök gelişim düzeyi Sürgün çapı Sürgün uzunluğu -0,47±0,28 0,64±0,24 * 0,47±0,28 0,67±0,23 * 1,00 0,99±0,05 ** 1,00 Kök sayısı -0,55±0,26 0,60±0,25 * 0,95±0,10 ** 0,93±0,12 ** 1,00 Kök ağırlığı -0,52±0,27 0,77±0,20 ** 0,73±0,22 ** 0,74±0,22 ** 0,64±0,24 * 1,00 Sürgün ağırlığı -0,48±0,28 0,72±0,22 ** 0,95±0,10 ** 0,98±0,06 ** 0,88±0,15 ** 0,71±0,22 * 1,00 Fidan randımanı 1. boy fidan randımanı Sürgün gelişim düzeyi Kök gelişim düzeyi -0,37±0,29 0,14±0,31 0,73±0,22 ** -0,55±0,26 0,64±0,24 * -0,43±0,29-0,27±0,30 0,51±0,27 0,10±0,31 0,94±0,10 ** 0,92±0,12 ** 0,71±0,22 ** 0,69±0,23 * 0,96±0,09 ** 0,94±0,10 ** 0,67±0,24 * 0,67±0,24 * 0,88±0,15 ** 0,84±0,17 ** 0,63±0,25 * 0,54±0,27 0,60±0,25 * 0,67±0,23 * 0,70±0,23 * 0,94±0,11 ** 0,91±0,13 ** 0,36±0,29 0,62±0,25 * 1,00 0,67±0,24 * 0,82±0,18 ** 0,78±0,20 ** 1,00 0,94±0,11 ** 0,72±0,22 ** 1,00 0,73±0,22 ** 1,00

158 Sulama Suyu Miktarı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler 5 BB üzerine aşılı asma fidanlarında sulama suyu miktarı ile büyüme özellikleri arasında önemli bir ilişki bulunamamıştır Toprak Sıcaklığı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler 5 BB üzerine aşılı asma fidanlarında toprak sıcaklığı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök sayısı, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı ve 1. boy fidan randımanı arasında orta kuvvetli ve kuvvetli önemli pozitif ilişkiler bulunmuştur (Şekil 4.62). Sürgün çapı, mm r= 0,64±0,24* y = 0,7862x - 13,747 R 2 = 0,41* Toprak sıcaklığı, C Sürgün uzunluğu, cm r= 0,67±0,23* y = 9,1218x - 187,42 R 2 = 0,45* Toprak sıcaklığı, C Kök sayısı, adet r= 0,60±0,25* y = 0,474x - 7,4847 R 2 = 0,36* Kök ağırlığı, g r= 0,77±0,20** y = 6,6312x - 148,14 R 2 = 0,60** Toprak s ıcaklığı, C Toprak sıcaklığı, C Şekil Toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 144

159 Sürgün ağırlığı, g r= 0,72±0,22** y = 6,3143x - 141,71 R 2 = 0,52** 1. boy fidan rand., % r= 0,64±0,24* y = 12,982x - 280,27 R2 = 0,41* Toprak s ıcaklığı, C Toprak s ıcaklığı, C Şekil (devam) Boy Fidan Randımanı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler 5 BB üzerine aşılı asma fidanlarında 1. boy fidan randımanı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök sayısı, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı, fidan randımanı, sürgün gelişme düzeyi ve kök gelişme düzeyi arasında orta kuvvetli, kuvvetli ve çok kuvvetli önemli pozitif ilişkiler bulunmuştur (Şekil 4.63). 1. boy fidan rand., % r= 0,94±0,10** y = 15,666x - 48,35 R 2 = 0,90** Sürgün çapı, mm 1. boy fidan rand., % r= 0,96±0,09** y = 1,4369x - 14,063 R2 = 0,92** Sürgün uzunluğu, cm Şekil Boy fidan randımanı ve büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 145

160 100 r= 0,88±0,15** 100 r= 0,67±0,23* 1. boy fidan rand., % y = 22,708x - 55,133 R 2 = 0,78** boy fidan rand., % y = 1,589x + 15,933 R 2 = 0,45* Kök sayısı, adet Kök ağırlığı, g 100 r= 0,94±0,11** 100 r= 0,67±0,24* 1. boy fidan rand., % y = 2,1841x + 9,1351 R 2 = 0,88** 1. boy fidan rand., % y = 2,1247x - 120,96 R 2 = 0,44* Sürgün ağırlığı, g Fidan randımanı, % 1. boy fidan rand., % r= 0,94±0,11** y = 29,405x - 14,046 R 2 = 0,88** 1. boy fidan rand., % r= 0,72±0,22** y = 32,894x - 25,802 R 2 = 0,51** Sürgün gel. düz., Kök gel. düz., 0-4 Şekil (devam) 146

161 Ru Üzerine Aşılı Fidanlarda Parametreler Arası İlişkiler Denemeden elde edilen sulama suyu miktarları ve toprak sıcaklıkları ile 140 Ru üzerine aşılı asma fidanlarından elde edilen fidan randımanı ve kalite özellikleri arasında belirlenen korelasyon katsayıları ve standart sapmalarına ait sonuçlar Çizelge 4.29 da verilmiştir. Sulama suyu ile sürgün çapı ve sürgün gelişme düzeyi, toprak sıcaklığı ile sürgün uzunluğu, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı ve 1. boy fidan randımanı, 1. boy fidan randımanı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök sayısı, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı, fidan randımanı, sürgün gelişme düzeyi ve kök gelişme düzeyi arasındaki ilişkiler önemli bulunmuş, linear regresyon analizleri yapılarak grafikler halinde Şekil 4.64, Şekil 4.65 ve Şekil 4.66 da gösterilmiştir. 147

162 148 Çizelge Ru üzerine aşılı asma fidanlarında sulama suyu miktarı, toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki korelasyon katsayılarını gösteren matriks çizelgesi Sulama suyu miktarı Toprak sıcaklığı Sulama suyu miktarı 1,00-0,53±0,27 Toprak sıcaklığı 1,00 Sürgün çapı Sürgün uzunluğu Kök sayısı Kök ağırlığı Sürgün ağırlığı Fidan randımanı 1. boy fidan randımanı Sürgün gelişim düzeyi Kök gelişim düzeyi Sürgün çapı Sürgün uzunluğu -0,73±0,21 ** 0,55±0,26-0,45±0,28 0,66±0,24 * 1,00 0,85±0,17 ** 1,00 Kök sayısı -0,43±0,29 0,53±0,27 0,83±0,18 ** 0,89±0,15 ** 1,00 Kök ağırlığı -0,38±0,29 0,72±0,22 ** 0,80±0,19 ** 0,97±0,08 ** 0,88±0,15 ** 1,00 Sürgün ağırlığı -0,39±0,29 0,69±0,23 * 0,82±0,18 ** 0,99±0,04 ** 0,87±0,15 ** 0,97±0,08 ** 1,00 Fidan randımanı 1. boy fidan randımanı Sürgün gelişim düzeyi Kök gelişim düzeyi -0,51±0,27 0,43±0,29 0,81±0,18 ** -0,41±0,29 0,69±0,23 * -0,63±0,25 * 0,82±0,18 ** 0,53±0,27 0,86±0,16 ** -0,48±0,28 0,36±0,30 0,80±0,19 ** 0,87±0,15 ** 0,98±0,07 ** 0,87±0,16 ** 0,86±0,17 ** 0,92±0,13 ** 0,82±0,18 ** 0,88±0,15 ** 0,82±0,18 ** 0,83±0,18 ** 0,95±0,10 ** 0,84±0,17 ** 0,76±0,20 ** 0,83±0,18 ** 0,98±0,07 ** 0,83±0,18 ** 0,83±0,18 ** 1,00 0,80±0,19 ** 0,94±0,11 ** 0,81±0,18 ** 1,00 0,80±0,19 ** 0,76±0,20 ** 1,00 0,81±0,19 ** 1,00

163 Sulama Suyu Miktarı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler 140 Ru üzerine aşılı asma fidanlarında sulama suyu miktarı ile sürgün çapı ve sürgün gelişim düzeyi arasında orta kuvvetli ve kuvvetli negatif ilişkiler bulunmuştur (Şekil 4.64). Bunun muhtemel sebebi Kontrol konularında malç konularına göre daha fazla sulama suyu uygulanması olduğu düşünülebilir. Uygulanan yüksek su miktarına rağmen Kontrol konularından elde edilen sürgün çapı ve sürgün gelişim düzeyi değerlerinin malç uygulamalarından elde edilen değerlere göre daha düşük olduğu saptanmıştır. Sürgün çapı, mm r= -0,73±0,21** y = -0,0089x + 9,9395 R 2 = 0,54** Sürgün gel. düz., r=-0,63±0,25* y = -0,0031x + 3,1126 R 2 = 0,40* Sulama suyu, mm Sulama suyu, mm Şekil Sulama suyu miktarı ve büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 149

164 Toprak Sıcaklığı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler 140 Ru üzerine aşılı asma fidanlarında toprak sıcaklığı ile sürgün uzunluğu, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı ve 1. boy fidan randımanı arasında orta kuvvetli ve kuvvetli önemli pozitif ilişkiler bulunmuştur (Şekil 4.65). Sürgün uzunluğu, cm r= 0,66±0,24* 20 y = 5,2031x - 100,53 10 R 2 = 0,44* Toprak sıcaklığı, C Kök ağırlığı, g r= 0,72±0,22** y = 2,3775x - 49,35 R 2 = 0,52** Toprak s ıcaklığı, C Sürgün ağırlığı,g r= 0,69±0,23* y = 1,7121x - 36,505 R 2 = 0,47* boy fidan rand., % r= 0,69±0,23* y = 11,769x - 260,99 R 2 = 0,48* Toprak sıcaklığı, C Toprak s ıcaklığı, C Şekil Toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 150

165 Boy Fidan Randımanı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler 140 Ru üzerine aşılı asma fidanlarında 1. boy fidan randımanı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök sayısı, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı, fidan randımanı, sürgün gelişme düzeyi ve kök gelişme düzeyi arasında kuvvetli ve çok kuvvetli önemli pozitif ilişkiler bulunmuştur (4.66). 1. boy fidan rand., % r= 0,82±0,18** y = 11,432x - 32,506 R 2 = 0,66** 1. boy fidan rand., % r= 0,98±0,07** y = 2,1088x - 29,197 R 2 = 0,95** Sürgün çapı, mm Sürgün uzunluğu, cm 1. boy fidan rand., % r= 0,82±0,18** y = 26,542x - 65,894 R 2 = 0,68** 1. boy fidan rand., % r= 0,95±0,10** y = 4,8794x - 16,022 R 2 = 0,90** Kök sayısı, adet Kök ağırlığı, g 80 r= 0,98±0,07** 80 r= 0,80±0,19** 1. boy fidan rand., % y = 6,6064x - 8,4434 R 2 = 0,95** 1. boy fidan rand., % y = 2,7532x - 192,92 R 2 = 0,64** Sürgün ağırlığı, g Fidan randımanı, % Şekil Boy fidan randımanı ve bazı büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 151

166 80 r= 0,80±0,19** 80 r= 0,76±0,20** 1. boy fidan rand., % y = 27,412x - 11,931 R 2 = 0,65** boy fidan rand., % y = 26,757x - 17,802 R 2 = 0,58** Sürgün gel. düz., 0-4 Kök gel. düz., 0-4 Şekil (devam) 152

167 B Üzerine Aşılı Fidanlarda Parametreler Arası İlişkiler Denemeden elde edilen sulama suyu miktarları ve toprak sıcaklıkları ile 41 B üzerine aşılı asma fidanlarından elde edilen fidan randımanı ve kalite özellikleri arasında belirlenen korelasyon katsayıları ve standart sapmalarına ait sonuçlar Çizelge 4.30 da verilmiştir. Sulama suyu ile sürgün gelişme düzeyi, toprak sıcaklığı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı, 1. boy fidan randımanı ve sürgün gelişme düzeyi, 1. boy fidan randımanı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök sayısı, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı, fidan randımanı, sürgün gelişim düzeyi ve kök gelişimi düzeyi arasındaki ilişkiler önemli bulunmuş, linear regresyon analizleri yapılarak grafikler halinde Şekil 4.67, Şekil 4.68 ve Şekil 4.69 da gösterilmiştir. 153

168 154 Çizelge B üzerine aşılı asma fidanlarında sulama suyu miktarı, toprak sıcaklığı ve büyüme özellikleri arasındaki korelasyon katsayılarını gösteren matriks çizelgesi Sulama suyu miktarı Toprak sıcaklığı Sulama suyu miktarı 1,00-0,49±0,28 Toprak sıcaklığı 1,00 Sürgün çapı Sürgün uzunluğu Kök sayısı Kök ağırlığı Sürgün ağırlığı Fidan randımanı 1. boy fidan randımanı Sürgün gelişim düzeyi Kök gelişim düzeyi Sürgün çapı Sürgün uzunluğu -0,48±0,28 0,63±0,24 * -0,50±,27 0,67±0,23 * 1,00 0,99±0,05 ** 1,00 Kök sayısı -0,32±0,30 0,44±0,28 0,87±0,15 ** 0,84±0,17 ** 1,00 Kök ağırlığı -0,46±0,28 0,71±0,22 * 0,94±0,11 ** 0,98±0,06 ** 0,80±0,19 ** 1,00 Sürgün ağırlığı -0,46±0,28 0,73±0,22 ** 0,95±0,10 ** 0,98±0,07 ** 0,78±0,20 ** 0,98±0,05 ** 1,00 Fidan randımanı 1. boy fidan randımanı Sürgün gelişim düzeyi Kök gelişim düzeyi -0,51±0,27 0,48±0,28 0,78±0,20 ** -0,47±0,28 0,71±0,22 ** -0,61±0,25 * 0,62±0,25 * 0,97±0,08 ** 0,94±0,11 ** -0,51±0,27 0,45±0,25 0,72±0,22 ** 0,74±0,21 ** 0,98±0,06 ** 0,95±0,10 ** 0,69±0,23 * 0,77±0,20 ** 0,81±0,19 ** 0,84±0,17 ** 0,79±0,19 ** 0,71±0,22 * 0,98±0,06 ** 0,93±0,11 ** 0,66±0,24 * 0,73±0,22 ** 0,99±0,05 ** 0,91±0,13 ** 0,63±0,25 * 1,00 0,73±0,22 ** 0,76±0,21 ** 0,68±0,23 * 1,00 0,94±0,11 ** 0,71±0,22 ** 1,00 0,85±0,16 ** 1,00

169 Sulama Suyu Miktarı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler 41 B üzerine aşılı asma fidanlarında sulama suyu miktarı ile sürgün gelişim düzeyi arasında orta kuvvetli önemli negatif ilişkiler bulunmuştur (Şekil 4.67). Bunun muhtemel sebebi Kontrol konularında malç konularına göre daha fazla sulama suyu uygulanması olduğu düşünülebilir. Uygulanan yüksek su miktarına rağmen Kontrol konularından elde edilen sürgün gelişim düzeyi değerleri malç uygulamalarından elde edilen değerlere göre daha düşük olduğu saptanmıştır. 4 r= -0,61±0,25* Sürgün gel. düz., y = -0,0023x + 2,3934 R 2 = 0,38* Sulama suyu, mm Şekil Sulama suyu miktarı ile sürgün gelişim düzeyi arasındaki ilişki 155

170 Toprak Sıcaklığı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler 41 B üzerine aşılı asma fidanlarında toprak sıcaklığı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı, 1. boy fidan randımanı ve sürgün gelişme düzeyi arasında orta kuvvetli ve kuvvetli önemli pozitif ilişkiler bulunmuştur (Şekil 4.68). Sürgün çapı, mm r= 0,63±0,24* y = 0,7674x - 14,158 R 2 = 0,40* Sürgün uzunluğu, cm r= 0,67±0,23* y = 6,0563x - 128,52 R 2 = 0,45* Toprak sıcaklığı, C Toprak sıcaklığı, C Kök ağırlığı, g r= 0,71±0,22* y = 5,0642x - 111,13 R 2 = 0,50* Sürgün ağırlığı, g r= 0,73±0,22** y = 2,0575x - 46,372 R 2 = 0,54** Toprak sıcaklığı, C Toprak sıcaklığı, C 1. boy fidan rand., % r= 0,71±0,22** y = 12,055x - 273,91 R 2 = 0,51** Sürgün gel. düz., r= 0,62±0,25* y = 0,2543x - 5,0569 R 2 = 0,38* Toprak sıcaklığı, C Toprak s ıcaklığı, C Şekil Toprak sıcaklığı ile bazı büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 156

171 Boy Fidan Randımanı ve Büyüme Özellikleri Arasındaki İlişkiler 41 B üzerine aşılı asma fidanlarında 1. boy fidan randımanı ile sürgün çapı, sürgün uzunluğu, kök sayısı, kök ağırlığı, sürgün ağırlığı, fidan randımanı, sürgün gelişim düzeyi ve kök gelişimi düzeyi arasında kuvvetli ve çok kuvvetli önemli pozitif ilişkiler bulunmuştur (Şekil 4.69). 1. boy fidan rand., % r= 0,97±0,08** y = 13,517x - 40,693 R 2 = 0,94** 1. boy fidan rand., % r= 0,98±0,06** y = 1,8486x - 14,953 R 2 = 0,97** Sürgün çapı, mm Sürgün uzunluğu, cm 1. boy fidan rand., % r= 0,81±0,19** y = 20,947x - 52,883 R 2 = 0,65** 1. boy fidan rand., % r= 0,98±0,06** y = 2,313x - 8,3791 R 2 = 0,96** Kök sayısı, adet Kök ağırlığı, g 80 r= 0,99±0,05** 80 r= 0,73±0,22** 1. boy fidan rand., % y = 5,9612x - 2,695 R 2 = 0,98** boy fidan rand., % y = 2,1977x - 109,09 R 2 = 0,53** Sürgün ağırlığı, g Fidan randımanı, % Şekil Boy fidan randımanı ile bazı büyüme özellikleri arasındaki ilişkiler 157

172 1. boy fidan rand., % r= 0,94±0,11** y = 38,665x - 23,163 R 2 = 0,89** Sürgün gel. düz., boy fidan rand., % r= 0,71±0,22** y = 30,452x - 15,552 R 2 = 0,51* Kök gel. düz., 0-4 Şekil (devam) 158

173 5. TARTIŞMA VE SONUÇ 5.1. Uygulamaların Sulama Suyu Miktarı Üzerine Etkileri Malç uygulamalarının uygulanan sulama suyu miktarlarına etkileri her iki yılda da incelendiğinde, en fazla sulama suyunun Kontrol uygulamalarına, en az sulama suyunun Siyah plastik uygulamalarına uygulandığını, Gül posası ve Çim uygulamalarının ise bu iki konu arasında kaldığı görülmektedir. Bu sonuçlar denemede kullanılan üç farklı anaç için de aynı sonucu vermiştir yılında Kontrol konularına uygulanan sulama suyu miktarı mm arasında değişirken bu değer Siyah plastik konularında mm olarak belirlenmiştir. Gül posası ve Çim artıkları konularına uygulanan sulama suyu miktarlarının ise sırasıyla mm ve mm arasında değiştiği saptanmıştır yılında ise Kontrol konularına uygulanan sulama suyu miktarının mm, Siyah plastik konularına uygulanan sulama suyu miktarının ise mm arasında olduğu belirlenmiştir. Gül posası ve Çim artıkları konularına uygulanan sulama suyu miktarları ise sırasıyla mm ve mm olduğu saptanmıştır. Malç uygulaması yapılan konularda daha az sulama suyu uygulanmasının sebebi olarak malç materyallerinin toprak yüzeyini örterek toprak yüzeyinden oluşan buharlaşmayı engellemesi gösterilebilir. Aynı zamanda malç uygulamaları yabancı ot oluşumunu engelleyerek ya da kontrol altına alarak yabancı otların toprakta bulunan suyu kullanmalarını engellemektedir. Malç kullanımının evaporasyonu engelleyerek toprak nemini daha uzun süre muhafaza ettiği ve sulama suyundan tasarruf sağladığı ile ilgili sonuçlar Forth ve Turk (1972), Benoit (1975), Abramova (1984), Abak vd., (1992), Ramakrishna vd. (2006) ve Diaz-Perez vd. (2007) tarafından da belirtilmiştir. Siyah plastik malç materyali toprak yüzeyini tamamen kaplayarak toprak yüzeyinden oluşacak buharlaşmanın önemli ölçüde azalmasını sağlamıştır. Bu nedenle Siyah plastik uygulamalarına diğer uygulamalara göre en az seviyede sulama suyu uygulanmıştır. Siyah plastik malçın diğer uygulamalara göre toprak nemini daha 159

174 uzun süre muhafaza ettiği ve sulama suyu ihtiyacını azalttığı Ağaoğlu (1977), Schumann ve Sebastian (1978), Abramova (1984), Appleton vd. (1990), Raman vd. (1990), Srinivas vd. (1990), Yazgan vd. (1991), Duncan vd. (1992), Ham vd. (1993), Truax ve Gagnon (1993), Kelen vd. (1995), Hegazi ve Ogier (2000), Beyazgül vd., (2002) ve Phadung vd. (2005) tarafından da belirtilmiştir. Gül posası ve Çim uygulamalarında sulama suyu miktarları birbirine yakın değerler göstermiştir. Bu uygulamalara Siyah plastik uygulamalarından daha fazla sulama suyu uygulanmasına rağmen Kontrol uygulamalarına göre daha az sulama suyu uygulaması yapılmıştır. Organik malç materyalleri olmaları nedeniyle Gül posası ve Çim artıkları havanın geçişine kısmen olanak sağladıkları için toprak yüzeyinden oluşan buharlaşmayı azaltmış, fidanların ihtiyacı olan sulama suyunu kullanan yabancı otların kontrolünü de büyük oranda sağlayarak daha az su uygulanmasını sağlamışlardır. Organik malçların kontrol uygulamasına göre toprak nemini daha fazla muhafaza ettiği ile ilgili elde edilen sonuçlar Cui vd. (2002), Kar ve Kumar (2007) ve Sekhon vd. (2008) tarafından da belirtilmiştir. Toprak yüzeyinden meydana gelen buharlaşmanın ve yabancı ot yoğunluğunun fazla olması nedeniyle Kontrol uygulamalarına uygulanan sulama suyu miktarı diğer uygulamalara göre daha yüksek bulunmuştur. Elde edilen sonuçlar kontrol uygulamasında kullanılan sulama suyu miktarının malç uygulamalarına göre daha fazla olduğunu belirten Ramakrishna vd. (2006), Kar ve Kumar (2007) ve Mahajan vd. (2007) nin bulguları ile uyuşmaktadır. Sulama aralıklarının sulama suyu miktarı üzerine etkileri incelendiğinde, genel olarak sulama aralığı arttıkça konulara uygulanan sulama suyu miktarının azaldığı görülmüştür. Anaçlara uygulanan sulama suyu miktarları da farklılık göstermiştir. Elde edilen sonuçlara göre kurağa dayanaksız olduğu bilinen 5 BB anacı en çok su tüketen anaç olarak belirlenirken kurağa daha dayanıklı oldukları bilinen 41 B ve 140 Ru 160

175 anaçlarının daha az su tükettikleri saptanmıştır. Bu durum anaçların kök yapıları ve genel özellikleriyle uyum göstermektedir Uygulamaların Sulama Suyu Kullanım Etkinliği (IWUE) Üzerine Etkileri 2007 Yılında elde edilen sulama suyu kullanım etkinliği değerleri bakımından malç uygulamaları arasında büyük farklılıklar saptanmıştır. Genel olarak her anaçta en yüksek IWUE değerleri Siyah plastik uygulamalarından elde edilmiş, en düşük IWUE değerleri ise Kontrol uygulamalarından elde edilmiştir. Gül posası ve Çim artıkları uygulamalarında genel olarak birbirine yakın değerler saptanmıştır. IWUE değerleri Kontrol uygulamalarında g/da/mm arasında değişirken, Gül posasında g/da/mm, Çim uygulamasında g/da/mm, Siyah plastik uygulamasında ise g/da/mm arasında değiştiği belirlenmiştir. Sulama suyu kullanım etkinliği (IWUE) değerleri 2008 yılı sonuçları incelendiğinde, uygulamalar arası farklılıkların 2007 yılına benzer olduğu söylenebilir. 3 farklı anaç üzerine aşılı fidanlarda en yüksek IWUE değerleri Siyah plastik uygulamasından elde edilirken, en düşük değerler Kontrol uygulamasından elde edilmiştir yılında elde edilen IWUE değerleri Kontrol uygulamalarında g/da/mm, Gül posasında g/da/mm, Çim uygulamalarında g/da/mm olarak belirlenmiştir. Siyah plastik uygulamasında ise g/da/mm olarak saptanmıştır. Siyah plastik uygulamasında uygulanan sulama suyu miktarının daha az olmasına karşın bu konulardan elde edilen sürgün ağırlığı değerleri daha yüksek olduğundan dolayı IWUE değerleri yüksek çıkmıştır. Kontrol uygulamasına uygulanan sulama suyu miktarları diğer konulardan yüksek olmasına rağmen bu konulardan elde edilen sürgün ağırlığı değerleri düşük olduğundan dolayı en düşük IWUE değerleri elde edilmiştir. Gül posası ve Çim uygulamalarından elde edilen değerlerin ise diğer Siyah plastik ve Kontrol uygulamaları arasında olduğu belirlenmiştir. 161

176 5.3. Uygulamaların Toprak Sıcaklıkları Üzerine Etkileri Denemeden elde edilen toprak sıcaklığı değerlerine göre 2007 yılında en yüksek toprak sıcaklığı değeri 27.4 C ile Siyah plastik uygulamasından elde edilirken, en düşük değer 23.4 C ile Çim uygulamasından elde edilmiştir yılında en yüksek toprak sıcaklığı değeri 27.0 C ile Siyah plastik uygulamasında, en düşük değer ise 22.9 C ile Çim uygulamasında belirlenmiştir. Her iki yılda da en yüksek toprak sıcaklığı değerleri Siyah plastik uygulamalarından elde edilmiş, onu Gül posası, Kontrol ve Çim artıkları uygulamaları izlemiştir. Denemeden elde edilen toprak sıcaklığı sonuçları genel olarak incelenecek olursa, farklı malç materyallerinin toprak sıcaklığı üzerindeki etkilerinin de farklı olduğu görülmektedir. Bu sonuç Hanada (1991) ve Ramakrishna vd. (2006) ile benzerlik göstermektedir. Uygulamalar arasında denemenin sürdüğü iki yıl süresince en yüksek toprak sıcaklığı değerleri Siyah plastik malç uygulamalarından elde edilmiştir. Siyah plastik malçın toprak sıcaklığını artırması ile ilgili bulgular Khmelevskii ve Chirkov (1977), Abramova (1984), Appleton vd. (1990), Ham vd. (1993), Truax ve Gagnon (1993), Karipçin (2004) ve Olabode vd. (2007) nin sonuçları ile benzerlik göstermektedir. Siyah plastik malçtan sonra en yüksek değerler Gül posası uygulamasından elde edilmiştir. Gül posası malç materyali olarak bir çalışmada ilk defa kullanıldığı için bu materyalin toprak sıcaklığına etkileri ile önceden elde edilmiş bir sonuç yoktur. Gül posasının Kontrol uygulamasına göre toprak sıcaklığını artırmasının nedeni; toprak yüzeyini örtmesi ve koyu renkli bir materyal olması olabilir. Elde edilen sonuçlar, koyu renkli materyallerin solar radyasyonu daha fazla absorbe ettiğini ve radyasyon ile topraktan ısı kaybını önleyerek toprak sıcaklığını artırdığını bildiren Forth ve Turk (1972), Benoit (1975), Abak vd., (1990), Hu vd. (1995), Ramakrishna vd. (2006) ve Diaz-Perez vd. (2007) gibi araştırmacıların sonuçları ile benzerlik göstermektedir. 162

177 Çim artıklarının malç olarak kullanıldığı uygulamalarda toprak sıcaklığı Kontrol ve diğer uygulamalara göre daha düşük olarak tespit edilmiştir. Çim artıkları gibi açık renkli organik malç materyallerinin toprak sıcaklığını düşürdüğü Adetunji (1990), Schonbeck ve Evanylo (1998), Cui vd. (2002), Agele vd. (2000) ve Kar ve Kumar (2007) gibi birçok araştırıcı tarafından da belirtilmiştir. Sulama aralıklarının toprak sıcaklığına etkisi incelendiğinde, 2007 yılında Kontrol uygulamalarında sulama aralığı arttıkça toprak sıcaklığının arttığı, Gül posası uygulamasında ise sulama aralıklarına göre sıcaklığın fazla değişmeyip stabil kaldığı görülmektedir. Bu durum Çim artıkları uygulamasında ise sulama aralığı arttıkça toprak sıcaklığının azalması şeklinde olmuştur. Siyah plastik uygulamasında ise sulama aralığı artıkça toprak sıcaklığında önce küçük bir azalış sonra ise bir artış görülmektedir. Bu durum muhtemelen toprak su miktarı ile yakından ilişkilidir yılında elde edilen toprak sıcaklığı değerlerine göre Kontrol ve Gül posası uygulamalarında sulama aralığının artması ile toprak sıcaklığında genel bir artış saptanmıştır. Siyah plastik ve Çim artığı uygulamalarında ise sulama aralığının artışı ile toprak sıcaklığında önce bir miktar azalış daha sonra ise artış olmuştur Uygulamalarının Yabancı Ot Kontrolü Üzerine Etkileri Denemenin yürütüldüğü 2007 ve 2008 yıllarında alınan sonuçlar birlikte ele alınarak incelendiğinde; malç uygulanan parsellerdeki yabancı ot yoğunluğunun kontrol parsellerinden daha az olduğu görülmüştür. Malç kullanılan parsellerdeki yabancı ot sayısı ile malç kullanılmayan parsellerdeki yabancı ot sayısı arasındaki çok büyük farklar belirlenmiştir. Araştırma sonuçları Daisley vd. (1988), Ossom vd. (2001) ve Ramakrishna vd. (2006) nin sonuçları ile benzerlik göstermektedir. Denemede konular arasında en etkili yabancı ot kontrolünün Siyah plastik malç materyalinin uygulandığı parsellerde sağlandığı tespit edilmiştir. Siyah plastik malç materyalinin yabancı ot kontrolünde etkin olduğu Schumann ve Sebastian (1978), Stapletan vd. (1989), Duncan vd. (1992), Hembry ve Davies (1994), Kelen vd. (1995), Hegazi ve Ogier (2000) ve Olabode vd. (2007) tarafında da saptanmıştır. 163

178 Yabancı ot kontrolü bakımından Gül posası ve Çim artığı uygulamalarının Siyah plastik uygulamasının hemen ardından geldiği ve birbirine yakın değerler gösterdiği, Kontrol uygulamasının ise son sırada yer aldığı görülmektedir. Elde edilen sonuçlar Siyah plastik malçın ve çim artıkları gibi organik ürün artıklarının (saman, kamış sapı, pirinç sapı artıkları vb.) yabancı ot gelişimini önlemede etkili olduklarını belirten Ramakrishna vd. (2006) ve Abouziena vd. (2008) in sonuçları ile uyuşmaktadır. Çim artıkları gibi organik ürün artıklarının (saman, buğday sapı, pirinç sapı artıkları vb.) yabancı otu önlemedeki etkinliği Barker ve Bhowmik (2001), Hundal vd. (2002), Dilley ve Nonnecke (2008), Sekhon vd. (2008) tarafından da belirtilmiştir. Gül posası malç olarak ilk defa bir çalışmada kullanıldığı için yabancı ot gelişimini önlemesiyle ilgili önceden elde edilmiş bir sonuç yoktur ve 2008 yıllarında uygulamalardan elde edilen yabancı ot yoğunluğu değerleri incelendiğinde malç uygulamalarının yanında anaç ve sulama aralıkları ile oluşturduğu interaksiyonların da etkili olduğu görülmüştür. Bu durum muhtemelen yabancı ot yoğunluğunun arazinin farklı kısımlarında farklı olmasından kaynaklanmıştır Uygulamalarının Fidan Randımanı Üzerine Etkileri Denemeden elde edilen fidan randımanı sonuçları incelendiğinde malç uygulamalarının kontrol uygulamasına göre fidan randımanını önemli ölçüde artırdığı görülmektedir. Buna göre 2007 yılında en yüksek fidan randımanı %73.93 ile Çim artıkları uygulamasında belirlenmiştir. Onu %71.40 ile Siyah plastik, %70.07 ile Gül posası ve %67.86 ile Kontrol uygulaması izlemiştir yılında ise en yüksek fidan randımanı Siyah plastik uygulamasında %88.30 olarak belirlenmiştir. Onu %78.22 ile Çim uygulaması, %73.78 ile Gül posası ve %62.81 ile Kontrol uygulaması takip etmiştir. Malç uygulamalarının Kontrol uygulamalarına göre fidan randımanını artırmalarının nedenleri olarak; yabancı ot kontrolü sağlamaları, toprak sıcaklığını artırması, kök gelişimini artırması ve fidanların su ve bitki besin maddelerinden daha iyi 164

179 yararlanmalarına olanak sağlamaları gösterilebilir. Araştırmada, Siyah plastik malçın fidan randımanı artırması ile ilgili elde edilen sonuçlar İnal ve Çalışkan (1976), Ağaoğlu (1977), Schumann ve Sebastian (1978), Abramova (1984), Yazgan vd. (1991), Kelen (1994), Kelen vd. (1995) ve Doğan (1996) ın sonuçları ile benzerlik göstermektedir. Çim artıkları ve Gül posası fidan üretiminde malç olarak ilk kez bir çalışmada kullanıldığı için fidan randımanına etkisiyle ilgili önceden elde edilmiş bir sonuç yoktur. Sulama aralıklarının fidan randımanına etkileri incelendiğinde 2007 yılında en yüksek fidan randımanının %73.44 ile 7 gün sulama aralığından elde edildiği, onu %70.89 ile 4 gün ve %68.11 ile 10 gün sulama aralığının izlediği belirlenmiştir yılında ise en yüksek fidan randımanı %78.11 ile 4 gün sulama aralığında saptanmış, onu %77.33 ile 7 gün, %71.89 ile 10 gün sulama aralığı takip etmiştir. En düşük değerler sulama aralığının en yüksek olduğu 10 gün konusundan elde edilmiştir. Bu etkinin muhtemelen kullanılabilir su miktarıyla yakından ilişkili olduğu söyleyebiliriz. Sulama aralığı uzadıkça toprakta bulunan kullanılabilir su miktarı azalmıştır. Elde edilen sonuçlar Demirtaş ve Kırnak (2006) ın sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir. Anaçlara göre denemeden elde edilen fidan randımanları farklılık göstermiştir yılında 5 BB üzerine aşılı fidanlarda fidan randımanı %81.78 olarak belirlenirken, bu değer 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda %74.44, 41 B üzerine aşılı fidanlarda %56.22 olarak saptanmıştır yılında ise fidan randımanı 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda %88.67 olarak elde edilirken 5 BB üzerine aşılı fidanlarda %72.11, 41 B üzerine aşılı fidanlarda ise %66.56 olarak belirlenmiştir. Aşılamada kullanılan anaç ve çeşitlerin fidan randımanlarını etkilediği Çelik ve Ağaoğlu (1979), Kelen (1994), Çoruh (1999), Ecevit ve Göktürk Baydar (2000), Sivritepe ve Türkben (2001), Dardeniz ve Şahin (2005) ve Göktürk Baydar ve Ece (2005) gibi birçok araştırıcı tarafından da belirtilmiştir. 165

180 5.6. Uygulamaların Fidan Kalitesi Üzerine Etkileri Malç uygulamalarının fidan kalitesine etkileri incelendiğinde denemeden elde edilen 2007 yılı sonuçlarına göre en yüksek 1. boy fidan randımanı %65.29 ile Siyah plastik uygulamasından elde edilirken, onu %41.28 ile Çim, %36.60 ile Gül posası ve %16.45 ile Kontrol uygulaması izlemiştir yılında ise en yüksek 1. boy fidan randımanı Siyah plastik uygulamasında (%64.18) belirlenmiş, onu %24.50 ile Gül posası, %16.78 ile Çim ve %1.40 ile Kontrol uygulaması takip etmiştir. Sonuçlar incelendiğinde malç uygulamalarının 1. boy fidan randımanını önemli derecede artırdığını söyleyebiliriz. Siyah plastik malç uygulamasının 1. boy fidan randımanını artırması ile ilgili elde edilen bulgular Khmelevskii ve Chirkov (1977), Anonim (1992), Kelen (1994), Doğan (1996) ve Cangi vd. (1999) nin bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Malç uygulamalarının sürgün çapı değerlerine etkileri önemli çıkmıştır. Buna göre 2007 yılında en yüksek sürgün çapı değeri Siyah plastik uygulamasından elde edilirken (8.11 mm) onu Gül posası (6.39 mm), Çim (6.08 mm) ve Kontrol uygulaması (4.30 mm) izlemiştir yılında ise en yüksek sürgün çapı değeri Siyah plastik uygulamasında 6.57 mm olarak belirlenmiştir. Bu değer Gül posasında 5.07 mm, Çim artıklarında 4.94 mm ve Kontrol uygulamasında 3.71 mm olarak saptanmıştır. Sürgün çapı değerlerine malç uygulamalarının etkisi Doğan (1996) ın sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir yılında sürgün uzunluğu bakımından en yüksek değer cm ile Siyah plastik uygulamasında belirlenmiştir. Onu cm ile Gül posası, cm ile Çim ve ile Kontrol uygulaması izlemiştir yılında ise Siyah plastik uygulamasından cm ile en yüksek değer elde edilirken, onu cm ile Gül posası, cm ile Çim ve cm ile Kontrol uygulaması takip etmiştir. Sürgün uzunluğunun malç uygulamalarından etkilendiği Kelen (1994) tarafından da belirtilmiştir. 166

181 Uygulamalardan elde edilen 2007 yılı sürgün ağırlığı sonuçlarına göre Kontrol uygulaması 3.31 g ile en düşük değeri verirken, Çim uygulamasından 8.64 g, Gül posası uygulamasından 9.06 g elde edilmiştir. En yüksek sürgün ağırlığı g ile Siyah plastik uygulamasında saptanmıştır yılı sonuçlarına göre ise en düşük sürgün ağırlığı 1.32 g ile Kontrol uygulamasından elde edilirken, Çim uygulamasından 3.13 g, Gül posasından 4.08 g, Siyah plastik uygulamasından ise 8.82 g sürgün ağırlığı elde edilmiştir. Kök ağırlıkları bakımından ise 2007 yılında en yüksek değer g ile Siyah plastik uygulamasından elde edilirken, onu g ile Gül posası, g ile Çim ve 8.94 g ile Kontrol uygulaması izlemiştir yılında en yüksek kök ağırlığı Siyah plastik uygulamasında (11.70 g) saptanmış, onu Gül posası (6.86 g) ve Çim uygulaması (6.35 g) takip etmiştir. En düşük değer Kotrol uygulamasından (2.76 g) elde edilmiştir. Denemeden elde edilen kök sayılarına göre malç uygulamalarının birbirine yakın değerler gösterdiği belirlenmiştir yılında en düşük kök sayısı Kontrol uygulamasında 3.24 adet olarak saptanmıştır. Çim uygulamasından 4.45 adet, Gül posasından 4.88 adet, Siyah plastik uygulamasından ise 5.20 adet kök sayısı elde edilmiştir yılında Kontrol uygulamasında 2.19 adet kök sayısı belirlenirken, Çim uygulamasından 3.20 adet, Gül posasından 3.35 adet, Siyah plastik uygulamasından ise 3.92 adet kök sayısı elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlar malç uygulamalarının kök sayılarını artırdığını belirten Kelen (1994) ve Doğan (1996) ın bulguları ile benzerlik göstermektedir. Sürgün ve kök gelişim düzeylerinde de malç uygulamaları ön plana çıkmıştır. Sürgün gelişim düzeyi sonuçları incelendiğinde 2007 yılında en yüksek değer 2.22 ile Siyah plastik uygulamasından elde edilmiş, onu 1.79 ile Çim, 1.62 ile Gül posası ve 1.16 ile Kontrol uygulaması izlemiştir yılında ise Siyah plastik 2.44 ile ilk sırada yer alırken, onu 1.48 ile Çim, 1.42 ile Gül posası uygulaması takip etmiştir. En düşük sürgün gelişim düzeyi 0.80 ile Kontrol uygulamasında saptanmıştır. 167

182 Kök gelişim düzeyi sonuçlarına göre de benzer bir sıralama görülmüştür yılında Siyah plastik uygulamasından 2.21 ile en yüksek kök gelişim düzeyi elde edilirken Çim uygulamasında 2.10, Gül posasında 1.62, Kontrol uygulamasında ise 1.32 değerleri saptanmıştır yılında en yüksek kök gelişim düzeyi Siyah plastik uygulamasında (2.19) belirlenirken, onu Çim (1.84), Gül posası (1.56) ve Kontrol uygulaması (1.9) izlemiştir. Malç uygulamalarının fidan kalitesine etkileri genel olarak incelenecek olunursa, malç uygulamaları Kontrol uygulamasından daha iyi sonuç vermiş, başta 1. boy fidan randımanı olmak üzere tüm ölçüm parametrelerinde olumlu etkileri saptanmıştır. Elde edilen bu sonuçlar İnal ve Çalışkan (1976), Ağaoğlu, (1977), Khmelevskii ve Chirkov (1977), Schumann ve Sebastian (1978), Abramova, (1984), Yazgan vd. (1991), Arıca vd. (1992), Kelen (1994), Kelen vd. (1995) ve Doğan (1996) ın bulguları ile uyuşmaktadır. Anaçların 1. boy fidan randımanı üzerine etkileri incelendiğinde en yüksek değer %58.73 ile 5 BB üzerine aşılı fidanlardan elde edilirken onu %31.16 ile 140 Ru ve %29.84 ile 41 B üzerine aşılı fidanlar izlemiştir yılında elde edilen 1. boy fidan randımanına göre sıralama en yüksek değerden başlayarak 140 Ru (%32.05), 5 BB (%26.29) ve 41 B (%21.80) olarak gerçekleşmiştir. Anaçlara göre 1. boy fidan randımanının değiştiğini gösteren bulgular Çelik ve Ağaoğlu (1981), Kelen (1994), Kamiloğlu ve Tangolar (1995), Ecevit ve Göktürk Baydar (2000), Yazgan (2002) ve Göktürk Baydar ve Ece (2005) nin bulguları ile benzerlik göstermektedir. Denemeden elde edilen sürgün çapı değerleri 2007 yılında mm, 2008 yılında ise mm arasında değişmektedir. Her iki yılda da anaçların sürgün çapı üzerindeki etkileri istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p<0,01). Cangi (1998), Çoruh (1999) ve Dardeniz ve Şahin (2005) farklı anaçlar üzerine aşılı fidanların sürgün çapları bakımından aralarında fark bulunmadığını bildirmişlerdir. Ancak bu araştırmada kullanılan sulama aralıkları ve malç uygulamalarının bu farklılığın ortaya çıkmasında etkin olduğu düşünülebilir. 168

183 2007 yılında elde edilen sürgün uzunluğu değerleri 5 BB, 140 Ru ve 41 B üzerine aşılı fidanlarda sırasıyla cm, cm ve cm olarak belirlenmiştir yılında ise 5 BB, 140 Ru ve 41 B üzerine aşılı fidanlarda bu değerler sırasıyla cm, cm ve cm olarak elde edilmiştir. Anaçların sürgün uzunluğunu etkilediği Kelen (1994), Cangi (1998) ve Dardeniz ve Şahin (2005) tarafından da belirtilmiştir. Denemeden elde edilen sonuçlara göre 2007 yılında en yüksek sürgün ağırlığı g ile 5 BB üzerine aşılı fidanlardan elde edilirken onu 6.45g ile 140 Ru ve 4.93 g ile 41 B üzerine aşılı fidanlar izlemiştir yılında sıralama aynı şekilde gerçekleşmiş, 5 BB, 140 Ru ve 41 B üzerine aşılı fidanlardan elde edilen değerler sırasıyla 4.97 g, 4.24 g ve 2.69 g olarak belirlenmiştir. Fidanlardan elde edilen 2007 yılı kök ağırlıklarına göre 5 BB üzerine aşılı fidanlar g ile ilk sırada yer alırken onu g ile 41 B, ile 140 Ru üzerine aşılı fidanlar takip etmiştir yılı sonuçlarına göre ise 7.90 g ile 41 B üzerine aşılı fidanlardan en yüksek değer elde edilirken onu 7.24 g ile 140 Ru üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. 5 BB üzerine aşılı fidanlar 4.71 g kök ağırlığı ile son sırada yer almıştır. Her iki yılda elde edilen değerlere göre farklı anaçların sürgün ve kök ağırlıklarına etkileri farklı olmuştur. Farklı anaçlar üzerine aşılı fidanlardan elde edilen kök sayıları 2007 yılında adet arasında, 2008 yılında ise adet arasında değişmiştir. Aşılı asma fidanı üretiminde anaçların kök sayılarını etkilediği ile ilgili elde edilen bulgular Cangi (1998), Çoruh (1999) ve Dardeniz ve Şahin (2005) gibi araştırıcıların bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Denemeden elde edilen sürgün gelişim düzeyi değerlerine göre en yüksek değer 2.17 ile 5 BB üzerine aşılı fidanlardan elde edilirken onu 1.72 ile 140 Ru üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. En düşük değer ise 1.20 ile 41 B üzerine aşılı fidanlarda saptanmıştır yılında ise en yüksek sürgün gelişim düzeyi 140 Ru üzerine aşılı fidanlarda (1.90) belirlenmiş, onu 5 BB (1.60) ve 41 B (1.11 ) üzerine aşılı fidanlar 169

184 takip etmiştir. Kelen (1994) sürgün gelişim düzeyi üzerine anaçların etkisini önemli bulurken Çoruh (1999) anaçların etkisinin önemsiz olduğunu bildirmiştir. Bu farklılığın araştırmalarda kullanılan uygulamaların farklılığı nedeniyle oluştuğu düşünülebilir. Kelen (1994) in çalışmasında malç kullanması, Çoruh (1999) un ise kullanmaması sonuçtaki bu farklılığı açıklayarak denemeden elde ettiğimiz sonucu destekler niteliktedir yılında elde edilen kök gelişim düzeyi değerlerine göre 5 BB üzerine aşılı fidanlar 2.29 ile ilk sırada yer alırken onu 1.68 ile 140 Ru üzerine aşılı fidanlar izlemiştir. 41 B üzerine aşılı fidanlar 1.47 ile son sırada yer almıştır yılında ise 140 Ru üzerine aşılı fidanlar (2.16) ilk sırada yer almış, onu 5 BB (1.73) ve 41 B (1.12) üzerine aşılı fidanlar takip etmiştir. Denemeden elde edilen kök gelişim düzeyi sonuçlarına göre; anaçların kök gelişim düzeylerini etkilediği belirlenmiştir. Bu sonuç; Çoruh (1999) un bulguları ile uyum göstermektedir. Sulama aralıklarının fidan kalitesi ve randımanı üzerine etkili oldukları belirlenmiştir. Genel fidan randımanı ve kök gelişim düzeyi bakımından en iyi sonuçlar 4 ve 7 gün sulama aralıklarında elde edilmiştir. 1. Boy fidan randımanı, sürgün çapı, sürgün uzunluğu, sürgün ağırlığı, kök ağırlığı, kök sayısı ve sürgün gelişim düzeyi bakımından en iyi sonuçlar 4 gün sulama aralığında elde edilmiş, onu 7 gün sulama aralığı takip etmiştir. En düşük sonuçlar ise 10 gün sulama aralığında saptanmıştır. 1. boy fidan randımanı bakımından %50.80 ile 4 gün sulama aralığı ilk sırada yer alırken onu %41.25 ile 7 gün sulama aralığı izlemiştir. 10 gün sulama aralığı %27.67 ile son sırada yer almıştır yılında 4 gün, 7 gün ve 10 gün sulama aralıklarından sırasıyla %33.63, %29.04 ve %17.47 değerleri elde edilmiştir. Sürgün çapı sonuçlarına göre en yüksek değerler her iki yılda da 4 gün sulama aralığından elde edilmiştir yılında 4, 7 ve 10 gün sulama aralığında elde edilen sürgün çapı değerleri sırasıyla 7.03 mm, 6.28 mm ve 5.34 mm olarak belirlenmiştir. 170

185 2008 yılında en yüksek sürgün çapı değeri 5.46 mm ile 4 gün sulama aralığından elde edilirken, onu 5.12 mm ile 7 gün, 4.64 mm ile 10 gün sulama aralığı izlemiştir. Denemeden elde edilen 2007 yılı sürgün uzunluğu değerleri 4, 7 ve 10 gün sulama aralığında sırasıyla cm, cm ve cm olarak belirlenmiştir yılında 4 gün sulama aralığı cm ile ilk sırada yer alırken onu cm ile 7 gün, cm ile 10 gün sulama aralığı takip etmiştir. Sürgün ağırlığı sonuçlarına göre 2007 yılında 4 gün sulama aralığından en yüksek değer (13.32 g) elde edilirken, onu 7 gün (9.00 g) ve 10 gün (6.45 g) sulama aralığı izlemiştir yılında elde edilen sonuçlara göre 4, 7 ve 10 gün sulama aralığından sırasıyla 5.15 g, 4.00 g ve 2.86 g sürgün ağırlığı elde edilmiştir yılı kök ağırlığı sonuçlarına göre g ile 4 gün sulama aralığı ilk sırada yer alırken onu g ile 7 gün sulama aralığı izlemiştir. 10 gün sulama aralığı g ile son sırada yer almıştır yılında sıralama yine aynı olmuş, 4, 7 ve 10 gün sulama aralığından sırasıyla 7.90 g, 6.71 g ve 5.15 g değerleri elde edilmiştir. Denemeden elde edilen 2007 yılı kök sayısı sonuçları incelendiğinde, en yüksek kök sayısının 4 gün sulama aralığından (4.97 adet) elde edildiği, onu 7 gün (4.54 adet) ve 10 gün (3.72 adet) sulama aralığının izlediği saptanmıştır yılı sonuçlarına göre ise 4, 7 ve 10 gün sulama aralığından sırasıyla 3.42, 3.03 ve 2.96 adet kök sayısı elde edilmiştir. Sürgün gelişim düzeyi bakımından en yüksek değer 2007 yılında 4 gün sulama aralığında 1.91 olarak belirlenirken, onu 1.79 ile 7 gün, 1.40 ile 10 gün sulama aralığı takip etmiştir yılında da sırala değişmemiş, 4, 7 ve 10 gün sulama aralığından sırasıyla 1.74, 1.58 ve 1.28 sonuçları elde edilmiştir yılı kök gelişim düzeyi sonuçlarına göre 7 gün sulama aralığı 1.97 ile ilk sırada yer alırken onu 1.88 ile 4 gün sulama aralığı izlemiştir. 10 gün sulama aralığı 1.58 kök gelişim düzeyi ile son sırada yer almıştır yılında ise en yüksek kök gelişim 171

186 düzeyi 4 gün sulama aralığında 1.79 olarak belirlenirken onu 1.71 ile 7 gün, 1.51 ile 10 gün sulama aralığı izlemiştir. Sonuç olarak; 1. Fidan randımanı ve kalite özellikleri (1. Boy fidan randımanı, sürgün çapı, sürgün uzunluğu, sürgün ağırlığı, kök ağırlığı, kök sayısı, sürgün gelişim düzeyi, kök gelişim düzeyi) bakımından 5 BB üzerine aşılı asma fidanlarından 140 Ru ve 41 B üzerine aşılı asma fidanlarına göre daha yüksek değerler elde edilmiştir. 2. Farklı sulama aralıklarının fidan randımanı ve kalitesine etkileri farklı olmuştur. 1. boy fidan randımanı bakımından 4 gün sulama aralığında en iyi sonuçlar alınırken, en düşük 1. boy fidan randımanının ise 10 gün sulama aralığından elde edildiği belirlenmiştir. Genel fidan randımanı bakımından ise 4 gün ve 7 günlük sulama aralığı arasında istatistiksel olarak bir farklılık belirlenememiştir. 3. Aşılı asma fidanı üretiminde farklı anaçlar üzerine aşılı asma fidanları için uygulanacak sulama suyu miktarlarının farklı olduğu bulunmuştur. Bu sonuç, aşılı asma fidanı üretiminde sulama sırasında dikkate alınması gereken önemli bir bulgudur. 4. Fidan randımanı ve kalitesi bakımından malç uygulamaları arasında Siyah plastik malç uygulaması en iyi sonuçları vermiştir. Gül posası ve Çim artığı uygulamaları da Kontrole göre önemli artışlar sağlamıştır. Sürgün çapı, kök ağırlığı ve kök sayısı bakımından Gül posası, Çim uygulamasına göre daha iyi sonuç verirken, sürgün ve kök gelişim düzeyleri bakımından ise Çim uygulaması Gül posasına göre daha iyi sonuç vermiştir. Genel fidan randımanı, 1. boy fidan randımanı, sürgün uzunlukları ve sürgün ağırlıkları bakımından ise iki uygulama arasında farklılık saptanamamıştır. 172

187 5. Malç materyalleri toprak yüzeyini örterek toprak yüzeyinden olan buharlaşmayı engellemiş, kontrol uygulamasına göre sulama suyundan büyük oranda tasarruf edilmiştir. Sulama suyunun toprakta muhafazası konusunda Siyah plastik uygulaması Gül posası ve Çim artıkları uygulamasına göre daha etkili olmuştur ve 2008 yıllarında ölçülen toprak sıcaklık değerlerine göre Siyah plastik ve Gül posasının Kontrol uygulamasına göre toprak sıcaklığını 1.0 C ile 3.4 C artırmasına karşılık, Çim artıklarının toprak sıcaklığını Kontrole göre 0.1 C ile 1.4 C düşürdüğü saptanmıştır. 7. Malç uygulamaları yabancı ot gelişimini engellemede başarı sağlamıştır. Bu bakımdan Siyah plastik malç materyalinin Gül posası ve Çim artıklarına göre daha etkili olduğu belirlenmiştir. 8. Malç uygulamaları, yabancı ot gelişimini büyük oranda veya tamamen önleyerek çevre ve insan sağlığının korunması bakımından herbisit kullanımına karşı alternatif olabilecek bir uygulama olarak belirlenmiştir. 9. Isparta ili ve çevresinde yağ gülü işleme fabrikalarından yağ gülünün işlenmesi sonucu elde edilen ve doğaya atık olarak bırakılan Gül posası ile yeşil alanların biçilmesiyle elde edilen ve yine doğaya atık olarak bırakılan Çim artıklarının aşılı asma fidanı üretiminde malç olarak kullanılabilirliği bu çalışma ile belirlenmiştir. 10. Sulama suyundan büyük oranda tasarruf etmemizi sağlayan malç uygulamaları mevcut su kaynaklarının daha randımanlı kullanımını ve eldeki su ile daha fazla tarım alanının sulanabilmesine olanak sağlayacaktır. Küresel iklim değişikliğinin su kaynakları üzerinde ileride olabilecek etkileri (su kaynaklarını azalması, yağışın azalması vb.) göz önüne alındığında sulama suyundan tasarruf edilmesini sağlayan çalışmaların yapılması, malç 173

188 uygulamaları başta olmak üzere bu gibi uygulamaların pratiğe aktarılması gerekmektedir. 11. Denemeden elde edilen sonuçlar gene olarak incelendiğinde en yüksek değerler malç uygulamaları arasında Siyah plastik materyalinin malç olarak uygulandığı konulardan, sulama aralıklarında da sık sulamanın yapıldığı 4 gün sulama aralığından elde edilmiştir. Benzer iklim ve toprak koşullarında 5 BB, 140 Ru ve 41 B anaçları kullanılarak yapılan aşılı asma fidanı üretiminde en yüksek fidan randımanı ve 1. boy fidan randımanını elde etmek için Siyah plastik malç kullanılması ve sulama aralığının 4 gün olması tavsiye edilebilir. Gül posası ve Çim artıkları uygulamaları ise doğal atıkların değerlendirilerek toprağa kazandırılmalarını sağlamaları yanında aşılı asma fidanı üretiminde fidan randımanı ve kalitesini artırmak amacıyla kullanılabilecek uygulamalar olarak saptanmıştır. Bu uygulamalarda fidan randımanı ve kalitesi açısından en iyi sonuçlar alınabilmesi için sulama aralığının 4 gün olması tavsiye edilebilir. 174

189 6. KAYNAKLAR Abak, K., Pakyürek, Y., Gürsöz, N., Onsinejad, R., Malç uygulamalarının serada toprak sıcaklığı ile bazı sebzelerin verim ve erkencilik üzerine etkisi. Türkiye 5. Seracılık Sempozyumu İzmir, Abak, K., Sarı, N., Pakyürek, Y Malç ve alçak tünellerin serada yetiştirilen patlıcanların erkenci ve toplam verimleri, kök gelişimleri ile toprak sıcaklığı üzerine etkileri. Doğa Turkish Journal Agriculture and Forestry, 16, Abouziena, H.F., Hafez, O.M., El-Metwally, I.M., Sharma, S.D., Singh, M., Comparison of weed suppression and mandarin fruit yield and quality obtained with organic mulches, synthetic mulches cultivation and glyphosate. Hortsicience, 43 (3), Abramova, L.S., The use of black polyethylene in raising grapevine transplants. Horticultural Abstracts, Vol:54, No:7, Abst. No: 4374 (19874). Adetunji, I.A., Effect of mulches and irrigation on growth and yield of lettuce in semi-arid region. Biotronics, 19, Agele, S.O., Iremiren, G.O., Ojeniyi, S.O., Effect of tillage and mulching on growth development and yield of late season tomato in the humid sough Nigeria. Journal of Agriculture Science 134, Ağaoğlu, Y.S., Çelik, H Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına Bağlı Kuruluşlarda Bağcılıkla İlgili Çalışmaların Bugünkü Durumu ve İleriye Yönelik Öneriler. Ankara Üniv. Ziraat Fakültesi Yayınları: 649, Bilimsel Araştırma ve İnceleme 380, 36 s., Ankara. Ağaoğlu, Y.S., Sofralık üzüm yetiştiriciliğinde plastik örtülerden yararlanma imkanları. Ankara Ünv. Ziraat Fakültesi yayınları, No:660, 41 s., Ankara. Ağaoğlu, Y.S., Çelik, H., Modern dilcikli aşıda hijyen. Ankara Ünv. Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No:774, 32 s. Ağaoğlu, Y.S., Çelik, H.,1981. (Becker ve Hiller in American J. Enol. Viticulture 1977, 28 (2): de Yayınlanmış Olan Hygiene in Modern Bench Grafting İsimli Eserinin Tercümesi). Modern Dilcikli Aşıda Hijyen. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları:774, Çeviriler: 35, 14 s. Ağaoğlu, Y. S., Çelik, H., Effect of Grafting Machines on Success of Grafted Vine Production. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 1 (1), Akman, İ., Ilgın, C., Tüplü asma fidanı üretiminde başarıyı etkileyen faktörler. Türkiye 1. Fidancılık Sempozyumu, , Ankara. 175

190 Anonim, 1990a. Aşılı asma fidanı üretiminde çeşit anaç kombinasyonlarının fidan randıman ve kalitesine etkileri. Asma Fidanı Üretiminin Islahı ve Geliştirilmesi Uygulama Projesi Sonuç Raporları, 18 s. Anonim, 1990b. Aşılı asma fidanı üretiminde dikim öncesi parafinleme ve farklı malç uygulamalarının fidan verim ve kalitesine etkisi. Asma Fidanı Üretiminin Islahı ve Geliştirilmesi Uygulama Projesi, Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü 1990 yılı Araştırma Faaliyet Raporları, 16 s. Anonim, 1992, Monitoring, Assessment and Combat of Drought and Desertification, WMO/TD, No:505, Geneva. Anonim, 2002a Yılları aşılama ve fidan üretim miktarları klasörü (ham veriler). Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Çanakkale Meyvecilik Üretme İstasyonu Müdürlüğü. Anonim, Pratik Bağcılık. Manisa Tarım İL Müdürlüğü yayınları, Yaynı No:249, 183s. Manisa. Anonim, 2005a. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma Kontrol Genel. Müdürlüğü, 2005 yılı verileri. Anonim, 2007a. Erişim tarihi Anonim, 2007b. Erişim tarihi Anonim, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Eğirdir Meteoroloji İstasyonu Müdürlüğü Kayıtları. Appleton, B.L., Derr, J.F., Ross, B.B., The effect of various landscape weed control measures on soil moisture and temperature and tree root growth. Journal of Arboriculture, 16 (10), Arestov, V.P., Khrupin, N.T., A new method of raising grapevine planting material. Horticultural Abstracts, Vol:48, No:5, Abst. No:4406, Arıca, R., Uzun, H.İ., Pekmezci, M., Farklı dikim zamanı, malç ve parafin uygulamalarının Antalya koşullarında aşılı-köklü asma fidanı üretimine etkisi üzerinde araştırmalar. Türkiye 1.Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Cilt:2, , İzmir. Aron, P.L., Krasnova, I.A., Popova, N.A., Something new in parafin teratment of grapevine grafts. Horticultural Abstracts, Vol:45, No:10, Abst. No:7226 (1975). Aydeniz, A., Brohi, A., Gübreler ve Gübreleme. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:10, Ders Kitabı No:3, Tokat. 176

191 Bahar, E., Korkutal, İ., Kök, D., Türkiye bağcılığının son yıllardaki gelişiminde görülen başlıca sorunlar ve çözüm önerileri. Trakya University Journal of Science, 7 (1), Barker, A.V., Bhowmik, P.C., Weed control with crop residues in vegetable cropping systems. Journal of Crop Production, 4, Barragon, J., Wu, I.P., Optimal schedluing of a microirrigation system under deficit irrigation. Journal of Agricultural Engineering Research, 80 (2), Benito, M., Masaguer, A., Moliner, A., De Antonio, R., Chemical and physical properties of pruning waste compost and their seasonal variability. Bioresource Technology, 97 (16), Benoit, F., Effects of flat plastic film covering and tunnel protection on the development of early lettuce. Scienta Horticulture, 3(4), Beyazgül, M., Kayam, Y., Gündüz, M., Plastik malçlama tekniği ile erken ekimin, pamukta su tasarrufuna, verime ve kalite üzerine etkileri. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Yıllığı 2002, 1, Biennerhassett, R.M., Considine, J.A., Propagation of Vitis Champini Planchon cv. Ramsey seasonal and temperature effects in comparison with V. Vinifera L. Cv Sultana. Horticulture Abstracts, Vol:49, No:4, Abst. No:2475, Bindra, A.S., Chanana, Y.J., Singh, A., Grafting unrooted cuttings of grapes. Horticulture Abstracts, Vol:45, No:7, Abst. No:4774 (1975). Calabrase, F., Effect of covering vine cuttings in the rooting bed with polythene. Horticulture Abstracts, 41 (3), Abst. No: 6199, Cangi, R., Asma fidanı gelişimine anaçların etkileri üzerine bir araştırma. 4. Bağcılık Sempozyumu, Ekim 1998 Yalova, 1, Cangi, R., Kelen, M., Doğan, A., Serin iklim koşullarında asma fidanı üretim olanakları. 3. Bahçe Bitkileri Kongresi, Eylül 1999 Ankara, 1, Chkhartishvili, N.S., Bekauri, B.A., The effect of mulching on the grapevine root system. Horticulture Abstracts, 50 (7), Abst. No:5084, Cui, R., Lee, S., Lee, B., Effect of recycled paper mulch on yield of fall-grown potato. Korean Journal of Crop Science, 47 (1),

192 Çelik, H., Asma çeliklerinde bazı teknik ve hormonsal uygulamaların kallus oluşumu, aşı tutma ve köklenme oranına etkileri üzerinde araştırmalar. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (basılmamış), 129s, Ankara. Çelik, H., Ağaoğlu, Y. S., Aşılı Köklü Asma Fidanı Üretiminde Farklı Çeşit/Anaç Kombinasyonlarının Aşıda Başarı Üzerine Etkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı: 29 (1) Çelik, H., Y.S., Ağaoğlu, Aşılı köklü asma fidanı üretiminde farklı çeşit/anaç kombinasyonlarının aşıda başarı ile fidan verim ve kalitesi üzerine etkileri. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları:766, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 452, 19. Çelik, H., Kalecik karası/41 B aşı kombinasyonu için ser koşullarında yapılan aşılı-köklü fidan üretiminde değişik köklenme ortamları ve NAA uygulamalarının etkileri. Doçentlik tezi (basılmamış), 73 s., Ankara. Çelik, H., Fidan, Y., Çelik, M., Nematodlara dayanıklı ve çelikleri zor köklenen Amerikan asma anaçları kullanarak serada tüplü asma fidanı üretimi üzerinde araştırmalar. Ankara Ünv. Ziraat Fak. Yıllığı (1983), 33 (1), Çelik, H., Aşılı-köklü asma fidanları üretiminde başarıyı etkileyen etmenler. Türkiye 1. Bağcılık Sempozyumu Bildirileri Ankara, 1, Çelik, S., Tokat yöresinde şeftali çöğürlerinin dikimden aşılı fidan olarak sökümüne kadar su tüketimi.köy Hizmetleri Gn. Md. Tokat Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Genel Yayın No:134, Rapor No:84, 46 s., Tokat. Çelik, H., Ağaoğlu, Y. S., Marasalı, B., Söylemezoğlu, G., İlbay, A. K., Baydar, N. G., 1998a. Hasandede Üzüm Çeşidi İçin Ankara Koşullarında En Uygun Amerikan Asma Anacının Seçimi. 4. Bağcılık Sempoyumu. Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 1, Çelik, H., Ağaoğlu, Y.S., Fidan, Y., Marasalı, B. ve Söylemezoğlu, G., 1998b. Genel Bağcılık, Sun Fidan, 253 s. Çelik, H., Odabaş, F., Fidanlık şartlarında aşılama yoluyla aşılı asma fidanı üretiminde başarı üzerine aşı tipi ve aşılama zamanlarının etkileri. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 22, Çepel, N., Toprak İlmi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları No:389, İstanbul. 178

193 Çoban, H., Kara, S., Bazı üzüm (Vitis Vinifera L.) çeşitlerinin asma anaçları ile aşı tutma durumu ve fidan kalitesine etkileri üzerine araştırmalar. Anadolu Ege Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü Dergisi, 13(1), Çoruh, O., Değişik Amerikan asma anaçlarına Perlette üzüm çeşidinin aşılanması üzerine bir araştırma. Harran Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 93 s., Şanlıurfa. Daisley, L.E.A., Chong, S.K., Olsen, F.J., Singh, L., George, C., Effects of surface-applied grass mulch on soil water content and yileds of cowpea and eggplant in Antigua Tropical Agriculture (Trinidad), 65, Dardeniz, A., Şahin, A.O., Aşılı asma fidanı üretiminde farklı çeşit ve anaç kombinasyonlarının vejetatif gelişme ve fidan randımanı üzerine etkileri. Bahçe Dergisi, 34(2), 1-9. Decoteau, D.R., Kasperbauer, M.J., Hunt, P.G., Mulch surface color affect yield of frehmarket tomatoes. Journal of the American Society for Horticultural Science, 114, Demirtaş, N., Kırnak, H., Kayısıda farklı sulama sistemleri ve sulama programının yaprak su içeriğine etkisi. Bahçe dergisi, 35 (1-2), Diaz-Perez, J.C., Gitaitis, R., Mandal, B., Effects of plastic mulches on root zone temperature and on the manifestation of tomato spotted wilt symptoms and yield of tomato. Scienta Horticulture, 114, Dilley, C.A., Nonnecke, G., /pdf/ effectofliving06report.pdf. Erişim tarihi Doğan, A., Aşılı asma fidanı üretiminde IBA (Indol butirik asit), NAA (Naftalen asetik asit) ve plastik malç uygulamalarının fidan randımanı ve kalitesine etkileri üzerine bir araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 90 s, Van. Duncan, R., A., Stapleton, J., J., Mckeniy, M., V., 1992, Establishment of Orchard with Black Polyethylene Film Munching Effect on Nematode and Fungal Pathogens, Water Conservation and Tree Growth, Horticultural Abstracts, Vol:63, No:7(4), Abst. No: 921, Duranti, A., Cuocolo, L., Chemizal weed control and mulching in onion (Allium Cepa L.) and garlic (Allium sativum L.). Advances in Horticultural Science, 37, Ece, M., Isparta koşullarında aşılı asma fidanı üretiminde bazı çeşit/anaç kombinasyonlarının karşılaştırılması. Süleyman Demirel Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 34 s., Isparta. 179

194 Ecevit, F., Göktürk Baydar, N., Aşılı asma fidanı üretiminde farklı aşılama yöntemlerinin aşıda başarı üzerine etkileri. II. Ulusal Fidancılık Sempozyumu Bildirileri, Eylül 2000, Ödemiş, İzmir. Erdal, İ., Aydemir, O., Gül Posasının Doğrudan ve Zenginleştirilmiş Formunun Tarımda Kullanılabilme Olanakları. Süleyman Demirel Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7 (1), Eriş, A., Sivritepe, N., Sivritepe, H.Ö., Asmalarda su stresine karşı ortaya çıkan bazı morfolojik ve fizyolojik reaksiyonlar. 4. Bağcılık Sempozyumu, Ekim 1998 Yalova, Fabbri, A., Photodegradablae mulch and microirrigation. Colture Protette, 18 (4), Fang, S., Baodong, X., Jiujun, L., Soil nutrient availability, poplar growth and biomass production on degraded agricultural soil under fresh grass mulch. Forest Ecology & Management, 255 (5-6), Fader, W., Plastic mulch in young vineyards. Horticultural Abstracts, 45 (1), Abst. No:205, Foksha, M.G., The effect of the temperature in stratified vine grafts on take and the production of transplants in the nursery. Horticultural Abstracts, 43 (3), Abst. No:1094, (1973). Forth, H.D., Turk, L.M., Soil genesis and the soil survey. Fundamentals of Soil Science. Wiley, London, Gavrilov, I.P., Post-stratification forcing of second grade grapevine grafts. Horticultural Abstracts, 45 (5), Abst. No:3089 (1975). Gimenez, C., Otto, R.F., Castilla N., Productivity of leaf and root vegetable crops under direct cover. Scienta Horticulture, 94, Godden, G.D., Hardie, W.J., Comparison between grapevine response to polyethylene mulch and herbicide control of weeds. Horticultural Abstracts, 52 (6), Abst. No: 3701, Görcelioğlu, E., Peyzaj Onarımında, Ormancılıkta ve Tarımda Malç Uygulaması. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 48 ( ), Göktürk Baydar, N., Ece, M., Isparta koşullarında aşılı asma fidanı üretiminde farklı çeşit/anaç kombinasyonlarının karşılaştırılması. Süleyman Demirel Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9 (3),

195 Green, D.S., Kruger, E., Stanosz, G.R., Effect of polyethylene mulch in a short rotation poplar plantation vary with weed control strategies, site quality and clone. Forest Ecology and Management, 173, Guillot, M., Sauger, M., A plastic mulch nursery trial. Horticultural Abstracts, 45 (7), Abst. No:4785, Güncan, A., Yabancı Otlar ve Mücadele Prensipleri. Selçuk Üniv. Ziraat Fakültesi, 3. baskı, 239 s., Konya. Güngör, Y., Erözel, A.Z., Yıldırım, O., Sulama. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, Yayın No: 1525, Yardımcı Ders Kitabı:478, 241 s. Ham, J.M., G.J. Kluitenberg, and W.J. Lamont Optical properties of plastic mulches affect field temperature regime. Journal of the American Society for Horticultral Science, 118 (2), Hanada, T., The effect of mulching and row covers on vegetable production. Extension Bulletin, ASPAC No:332, 22p. Hegazi, A., Ogier, J.P., 2000.Proceeding of the 14th International Symposium on Horticultural Economics, St. Peter Port, Guernsey, UK, September 2000, I, Hembry, J.K., Davies, J.S., Using mulches for weed control and preventing leaching of nitrogen fertiliser. Acta Horticulture, No:371: p. Hogue, E.J., Quamme, H.A., Production of feathered apple trees in the home nursery. Compact Fruit Tree, 23, Horanszky, Z., Growing vine grafts with film. Horticultural Abstracts, 42 (4), Abst. No:7571, Hu, W., Duan, S., Sui, Q., High yield technology for ground-nut. International Arachis Newsletter, 15 (Suppl.), Hundal, I.S., Sandhu, K.S., Sandha, M.S., Singh, D., Effect of different types of mulching and herbicidial treatments on weed management in tomato. Journal of Punjab Agricultural University, 39, Işıldar, A., Farklı bitki örtüsü koşullarının toprakların erozyona duyarlılığı üzerine etkisi. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 23 (3), İnal, S., Çalışkan, A., İkizoğlu, A., Erişim tarihi İnal, S., Çalışkan A., Erişim tarihi

196 Kamiloğlu, Ö., Tangolar, S., Aşılı asma fidanı üretiminin geliştirilmesi üzerinde bir araştırma. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Adana, 2, Kanber, R., Sulama. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No:174, Ders Kitapları Yayın No:A-52, 530s, Adana. Kar, G., Kumar, A., Effects of irrigation and straw mulch on water use and tuber yield of potato in eastern India. Agricultural Water Management, 94, Karataş, A., Van ekolojisinde farklı örtü sistemlerinin kıvırcık baş salata ve marulda bitki gelişimi, verim, erkencilik ve bazı kalite özelliklerine etkileri üzerine araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi (basılmamış), 276 s., Van. Karipçin, Z.M., Değişik malç tipleri, sulama aralık ve düzeylerinin plastik serada yetiştirilen baş salatanın (Lactuca sativa var. Capitata) verim ve bazı kalite özelliklerine etkileri. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 112 s., Şanlıurfa. Kelen, M., Bazı uygulamaların aşılı köklü asma fidanı üretiminde fidan kalite ve randımanı üzerine etkileri ile aşı kaynaşmasının anatomik ve histolojik olarak incelenmesi üzerine araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Basılmamış), 131 s., Van. Kelen, M., Doğan, A., Cangi, R., Şen, S.M., Amerikan Asma Anacı Üretiminde Malç ve Alçak Tünel Uygulamalarının Fidan Randımanı ve Kalitesi Üzerine Etkileri. Türkiye 2. Bahçe Bitkileri Kongresi, Adana, 2, Khmelevskii, K.K., Chirkov, Y.I., Plastic mulching of grapevine transplants in the nursery. Horticultural Abstracts, 47 (8), Abst. No:7311, Kömüşçü, A.U., Erkan, A., Oz, S., Possible impacts of climate change on soil moisture availability in teh southeast Anatolia Development Project region (GAP): an analysis from an agricultural drought perspective. Climate Change, 40, Kracke, H., Cristoferi, G., Marangoni, B., Hormonal changes during the rooting of hardwood cuttings of grapevine rootstocks. American Journal of Enology and Viticulture, 32 (2), Küçükyumuk, Z., Elma ağaçlarının mineral beslenmesi üzerine anaç ve çeşit etkisinin incelenmesi. Süleyman Demirel Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 75 s., Isparta. 182

197 Küçükyumuk, C., Kelen, M., Organik Tarımda Malç Kullanımı. III. Organik Tarım Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yalova (Basımda). Levin B.B., Assaf, R., Relation between apple root distribution and soil water extraction in different irrigation regimes. Institute of soil water, Agricultural Research Organization, Volcani Center, Bet Dagan, Israel. Libik, A., Wojtaszek, T., The effect of mulching on the behavior of some nutrient compounds in the soil. Acta Horticulture (ISHS), 29, Mahajan, G., Sharda, R., Kumar, A., Singh, K.G., Effect of plastic mulch on economizing irrigation water and weed control in baby corn sown by different methods. African Journal of Agricultural Research, 2 (1), Malykh, G.P., Melnikova, S.I., photodegradable polyethylene for use in the grapevine nursery. Horticultural Abstracts, 53 (6), Mannini, F., Schneinder, A., Gerbi, V., Eynard, I., Effect of Rootscks of Different Vigour on Grapevine Must and Wine Acidity. XXIII. International Horticultural Congress, Italy, 1, Merwin, I.A., Stiles, W.C., Van Es, H.M., Orchard groundcover management impacts on soil physical properties. Journal of American Society for Horticultural Science, 119, Mishurenko, A.G., Lekhov, V.K., Krasyuk M.M., The duration of grapevine graft hardening in natural light. Horticultural Abstracts, 48 (5), Abst. No:4404 (1978). Neshev, K., Todor, K.H., Use of Romanian parafin mixture in the production of grapevine planting material. Horticultural Abstracts, 49 (6), Abst. No:4120 (1976). Nikolenko, V.K., Stratification and hardening of vine grafts by the tray method. Horticultural Abstracts, 48 (5), Abst. No:4403 (1978). Olabode, O.S., Gunyemi, S., Adesina, G.O., Response of okra (Abelmoschus esculentus L.) to weed control by mulching. Journal of Food Agriculture and Environment, 5 (3-4), Oraman, M.N., Bağcılık Tekniği II. Ankara Ünv. Ziraat Fak. Yayınları:470, Ders Kitabı:162, 402 s., Ankara. Ossom, E.M., Pace, P.F., Rhykerd, R.L., Rhykerd, C.L., Effect of mulch on weed infestation, soil temperature, nutrient concentration and tuber yield in Ipomoea batatus (L.) Lam. İn Papua New Guinea. Tropical Agriculture (Trinidad), 78,

198 Öğüt, D., Aydın İli Fidanlıklarında Sorun Olan Yabancı Otların Saptanması ve Bazı Uygulamaların İncir Fidanlığındaki Yabancı Otlara Etkinliğinin Belirlenmesi. Adnan Menderes Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 94 s., Aydın. Önder, S., Kanber., R., Önder, D., Kapur, B., Global iklim değişimlerine bağlı olarak sulama yöntem ve işletim tekniklerinde gelecekte ortaya çıkabilecek değişiklikler. 4. GAP Tarım Kongresi, Şanlıurfa, 2, Özen, T., Özışık, S., Boz, Y., Usta, K., Gürnil, K., Bayraktar, H., Eryıldız, H., Farklı Amerikan asma anaçlarının değişik yörelerde bazı üzüm çeşitleri ile ürün, gelişme, sofralık ve şaraplık özellikler bakımından etkileşimleri üzerine araştırmalar. IV. Bağcılık Sempozyumu, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, 1, Özenç, N., Fındık zurufu ve diğer organik materyallerin fındık tarımı yapılan toprakların özellikleri ve ürün kalitesi üzerine etkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 181s, Ankara. Özışık, S., Gürnil, K., Özen, T., Eryıldız, H., Files/pdfler/30.pdf. Erişim tarihi Pemovski, D., Boskov, S., Donevski, D., The use of the black PVC film in viticulture. Horticultural Abstracts, 46 (3), Abst. No:2044, Phadung, T., Nilnond, S., Phavaphutanon, L., Thongpae, S., Effecst of irrigation and mulching materails on growth, yield and berry quality of Perlette grape. Proceeding of 43rd Kasetsart University Annual Conference, Thailand, 1-4 Feb., Pilanalı, N., Tarladaki anızı yakma, toprağın geleceğini karatma. Hasad dergisi, 16 (168), Pinamonti, F., Compost mulch effect on soil fertility, nutritional status and performance of grapevine. Nutrient Cycling in Agroecosystems, 51 (3), Polero, H., Covatta, F., Campana, B.M., Borscak, J., Castagnari, R., Asexual propagation of non-traditional clonal rootstocks for peach (Prumus persica L. Batsch). Horticultural Abstracts, 65 (8), Abst. No:6790, Pomohaci, N., Pomohaci, A., Melinte, D., Comperative Studies on the Root and Shoot Systems in Grafted and Non-Grafted Grapevines. Horticultural Abstracts, 47 (6), Pratap, S., Mittal, S.P., Agnihotri, Y., Moisture use efficiency and yield of mustard as affected by presowing irrigation and grass mulch. Indian Journal of Soil Conservation, 24 (2),

199 Ramakrishna, A., Tam, H.M., Wani, S.P., Long, T.D., Effect of mulch on soil temperature, moisture, weed infestation and yield of ground nut in northern Vietnam. Field Crops Research, 95, Raman, S., Patel, R.G., Desai, N.D., Patel, D.M., Joshi, R.S., Proceeding of the 11 th International Congress on the use of plastics in agriculture, 26 Feb-2 March 1990, New Delhi, India, 1, Richards, M., Propagation of grapes by grafting. Horticultural Abstracts, 46 (11), Abst. No:10136 (1976). Romberger, G.A., Haeseler, C.W., Bergmen, E.L., Influence of two callusing methods on benchgrafting success of 12 Vitis Vinifera L. Combinations in Pennsylvania. American Journal of Enology and Viticulture, 30 (2), Samancı, H. ve Uslu, İ., Aşılı köklü asma fidanı üretiminde randıman ve kalitenin çeşit/anaç kombinasyonlarına göre değişiminin araştırılması. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Bağcılık Araştırma Projesi, 76 s., Manisa Schonbeck, M. W., Evanylo, G. K., Effect of mulches on soil properties and tomato production I. Soil Temperature, Soil Moisture And Marketable Yield. Journal of Sustainable Agriculture, 13 (1), Schumann, F., Sebastian, B., Raising vine grafts under plastic in the vine nursery. Horticultural Abstracts, 49 (8), Abst. No: 5731(1979). Sekhon, N.K., Singh, C.B., Sidhu, A.S., Thind, S.S., Hira, G.S., Khurana, D.S., Effect of straw mulching, irrigation and fertiliser nitrogen levels on soil hydrothermal regime, water use and yield hybrid chilli. Agronomy and Soil Science, 54 (2), Sevgican, A., Plastikler ve turfanda sebzecilik. Ege Ünv. Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (2), Sevgican, A., Örtü Altı Sebzeciliği, Cilt:1. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 528, 302 s., İzmir. Singh, S.B., Promod, K., Prasad, K.G., Eucalyptus response to mulch, irrigation and nutrients. Annuals of Forestry, 1 (2), Sivritepe, N., Türkben, C., Müşküle üzüm çeşidinde farklı anaçların aşıda başarı ve fidan randımanı üzerine etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15, Slesarenko, L., Stratification of vine grafted on Frost-resistant rootstocks. Horticultural Abstracts, 47 (6), Abst. No:5398 (1977). 185

200 Soylu, A., Başyiğit, H., Bursa Kestel yöresinde üretilen bazı meyve fidanlarının büyüme ve dallanma özellikleri. Türkiye 1. Fidancılık Sempozyumu, Ankara, Srinivas, K., Shikhamany, S.D., Reddy, S.D., Plant-water relations, yield and water use in Anab-e-Shahi grape (Vitis vinifera L.) in relation to evaporation replanishment and mulching. Proceeding of the 11th International Congress on the Use of Plastics in Agriculture, New Delhi, India, 26 Feb-2 March 1990, Stapleton, J.J., Asai, W.K., Devay, J.E., Use of polymer mulches in integrated pest management programs for establishment of perennial fruit crops. Horticultural Abstracts, 61 (12), Abst. No:10681, Şan, B., Isparta ekolojik koşullarında alçak tünel ve plastik malç uygulamalarının bazı meyve çöğür anaçlarının gelişimine etkileri üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 65 s., Isparta. Tekinel, O., Kanber, R., Çetin, M., resimler/ekler/b9b05072 dd20d1c_ek.pdf?tipi=14&sube. Erişim tarihi Tikhvinskii, I.N., Kaisyn, F.V., The temperature factor during stratification of vine grafts. Horticultural Abstracts, 47 (3), Abst. No:2440 (1977). Tokgöz, M. A., Dalaman Tarım İşletmesinde yeterli ve kısıtlı su koşullarında sulama zamanının planlanması. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 1494, 75 s., Ankara. Tosun, İ., Gönüllü, M.T., Günay, A., Gül posasının kompostlaştırılmasına gözenek malzemesi ve aşısının etkisi. Yıldız Teknik Üniversitesi Dergisi, 2, Truax, B., Gagnon, D., Effects of straw and black plastic mulching on the initial growth and nutrition of butternut, White ash and bur oak. Horticultural Abstracts, 64 (2), Abst. No:957, Tüzel, Y., Boztok, K., Farklı malç materyali kullanımının ilkbahar dönemi sera domates yetiştiriciliğinde verim ve kalite üzerine etkileri. Ege Ünv. Ziraat Fakültesi Dergisi, 27 (2), Weaver, R.J., Grape growing. John Wiley and Sons, New York, 371p. Winkler, A.J., Cook, J.A., Kliewer, W.M., Lider, L.A., General viticulture Univ. of California Pres. Berkeley, Los Angeles and London. Yavaş, İ., Fidan, Y., Sağlıklı bağ fidanı üretimi. Türkiye 1. Fidancılık Sempozyumu, Ankara,

201 Yazgan, A., Fidancılık işletmelerinde cam ve plastik örtülerin düzenlenmesi. Türkiye 1. Fidancılık Sempozyumu, Ankara, Yazgan, A.F., Kober 5 BB Amerikan asma anacına değişik üzüm çeşitlerinin aşılanması üzerine bir araştırma. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 71 s., Şanlıurfa. Yıldız, N., Bircan, H., Uygulamalı İstatistik. Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Ders Kitapları. 220s, Şanlıurfa. Yükçeken, Y., Antepfıstığı çöğürlerinde farklı sulama programlarının gövde gelişmesi ve su tüketimine etkilerinin irdelenmesi. Çukurova Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 94 s., Adana. 187

202 ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı : Cenk KÜÇÜKYUMUK Doğum Yeri ve Yılı : AYDIN 1975 Medeni Hali : Evli Yabancı Dili : İngilizce Eğitim Durumu Lise : Söke Ziraat Teknik Lisesi Lisans : Ege Ünv. Ziraat Fak. Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Yüksek Lisans : Yüzüncü Yıl Ünv. Ziraat Fak. Tarımsal Yap. ve Sulama Böl Çalıştığı Kurumlar ve Yıl: Van Tarım İl Müdürlüğü Ç.E.Y. Şubesi - Ziraat Mühendisi ( ) Aydın-Karpuzlu Tarım İlçe Müdürlüğü - İlçe Müdürü ( ) Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü - Ziraat Yüksek Mühendisi ( ) Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü - Ziraat Yüksek Mühendisi (2005-) 188