DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER

Transkript

1 DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER İktisadi Araştırmalar Bölümü Gelişmiş ülkelerdeki ekonomik sorunların ticaret ve finansman kanalları yoluyla gelişmekte olan ülkelere yansımasına bağlı olarak IMF, gelişmiş ülkelerin yanı sıra gelişmekte olan ülkelerin de büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize etmiştir. Son dönemde özellikle bankacılık sektöründe yaşadığı sorunlar nedeniyle İspanya daki gelişmeler Euro Alanı borç krizine ilişkin endişeleri artırmaya devam etmektedir. İspanya ekonomisini kurtarmaya yönelik atılan adımların yeterli olmayacağına yönelik kaygılar, ülkenin borçlanma faizlerinin sürdürülebilirliğinin sorgulandığı seviyelere yükselmesine neden olmuştur. Temmuz ayı içinde son iki yılın en düşük seviyesine gerileyen /$ paritesi, Temmuz ayı sonunda ABD ekonomisine ilişkin endişelerin yanı sıra ECB Başkanı Draghi nin Euro yu destekleyen açıklamalarının ardından hızlı bir yükseliş kaydetmiştir. ABD de 2012 yılının ikinci çeyreğinde açıklanan istihdam verileri ile ekonomik aktiviteye yönelik öncü göstergeler beklentilerin altında gerçekleşmiştir. Daha önce ekonomik aktivitenin seyrini yakından takip ederek gerekirse büyümeyi destekleyeceğini açıklayan Fed, ay sonunda gerçekleştirdiği toplantısında 3. Niceliksel Genişleme konusunda herhangi bir karar açıklamamıştır. Türkiye de, küresel ekonomik aktivitedeki daralmaya rağmen ihracatta kaydedilen artış ile talep kompozisyonundaki dengelenmenin devam etmesi, cari açıktaki daralmanın süreceğine işaret etmektedir yılının üçüncü Enflasyon Raporu nu yayımlayan TCMB, yılsonu enflasyon tahminini %6,5 ten %6,2 ye revize etmiştir. İÇİNDEKİLER Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler... 2 Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler... 4 Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler... 8

2 İktisadi Araştırmalar Bölümü DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER IMF, global büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize etti. İspanya ya yönelik endişeler, Euro Alanı yetkililerini yeni önlemler almaya sevk etti. Çin den zayıf büyüme performansı Fed, para politikasında değişiklik yapmadı. IMF, Nisan 2012 de yayımladığı Dünya Ekonomik Görünümü Raporu ndaki büyüme tahminlerini yılın ilk yarısındaki gelişmeler ışığında Temmuz ayında revize etmiştir. Raporda, küresel ekonominin ilk çeyrekte beklentilerin üzerinde büyümesine rağmen ikinci çeyrekte özellikle Euro Alanı kaynaklı belirsizliklerin yarattığı endişelere bağlı olarak ivme kaybettiği not edilmiştir. Gelişmiş ülkelerdeki ekonomik sorunların ticaret ve finansman kanalları ile gelişmekte olan ülkelerde de ekonomik aktiviteyi yavaşlatmasına bağlı olarak IMF, gelişmiş ülkelerin yanı sıra gelişmekte olan ülkelere ilişkin büyüme tahminlerini de aşağı yönlü revize etmiştir. Son dönemde özellikle bankacılık sektöründe yaşadığı sorunlar nedeniyle İspanya daki gelişmeler Euro Alanı borç krizine ilişkin endişeleri artırmaya devam etmektedir. İspanya ekonomisini kurtarmaya yönelik atılan adımların yeterli olmayacağına yönelik kaygılar nedeniyle ülkenin borçlanma faizleri sürdürülebilirliğin sorgulandığı seviyelere yükselmiştir. Euro Alanı yetkilileri, ülkeye yardım için gerekli tedbirler üzerinde çalışmaya devam ederken, Avrupa Merkez Bankası (ECB) politika ve mevduat faizinde indirime gitmiştir. Temmuz ayında Euro Alanı borç krizine ilişkin endişeleri artıran gelişmeler nedeniyle /$ paritesi ay içerisinde son iki yılın en düşük seviyelerine gerilemiştir. Yılbaşından bu yana Çin Merkez Bankası nın büyümeyi desteklemek adına iki defa faizleri düşürmesine rağmen Çin, 2012 yılının ikinci çeyreğinde son üç yılın en zayıf büyüme performansını sergilemiştir. Ekonomik aktivitenin zayıf seyrini teyit eden verinin açıklanmasının ardından Çin Başbakanı Wen Jiabao nun büyümeyi desteklemeye yönelik gerekli adımların atılacağını belirtmesi piyasalar tarafından olumlu karşılanmıştır. ABD de 2012 yılının ikinci çeyreğinde açıklanan istihdam verileri ile ekonomik aktiviteye yönelik öncü göstergeler beklentilerin altında gerçekleşmiştir. Daha önce ekonomik aktivitenin seyrini yakından takip ederek, gerekirse büyümeyi destekleyeceğini açıklayan Fed, ay sonunda gerçekleştirdiği toplantısında 3. Niceliksel Genişleme konusunda herhangi bir karar açıklamamıştır. Öte yandan Fed, ABD ekonomisinin yılın ilk yarısında yavaşladığını teyit ederken, Eylül de gerçekleştirilecek toplantı öncesinde açıklanacak verilere bağlı olarak ek önlemler alınabileceğini ifade etmiştir. Ay içinde son iki yılın en düşük seviyesine gerileyen /$ paritesi Temmuz ayı sonunda merkez bankalarının küresel çapta ekonomiyi destekleyici politikalar uygulayacağı beklentisi ile hızlı bir şekilde yükseliş kaydetmiştir. Petrol fiyatları ise Ortadoğu daki politik belirsizlikler ile Norveç te gerçekleştirilen grevin etkisiyle yükselirken, altın fiyatları Temmuz ayında parasal genişleme beklentileri paralelinde artış kaydetmiştir. Türkiye de cari açıktaki iyileşme belirginleşiyor. TCMB, yılsonu enflasyon tahminini indirdi. Küresel ekonomik aktivitedeki daralmaya rağmen Türkiye de ihracatta kaydedilen artış ile talep kompozisyonundaki dengelenmenin devam etmesi, cari açıktaki daralmanın süreceğine yönelik beklentileri desteklemektedir. Cari açıktaki iyileşmenin yanı sıra petrol fiyatlarının yılbaşındaki öngörülerin altında kalmasının ve TCMB nin temkinli para politikasının desteğiyle, yurtiçinde enflasyon beklentilerin altında seyretmeye devam etmektedir yılının üçüncü Enflasyon Raporu nu yayımlayan TCMB, yılsonu enflasyon tahminini %6,5 ten %6,2 ye revize etmiştir. Raporda, TL zorunlu karşılıkların döviz ve altın olarak tutulan kısmına yönelik yapılan düzenlemelere yer verilirken, ekonomideki dengelenme sürecinin belirginleştiği belirtilerek para politikasında temkinli ve esnek duruşun korunacağına vurgu yapılmıştır. 1

3 İktisadi Araştırmalar Bölümü Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler IMF, 2012 ve 2013 büyüme tahminlerini aşağı yönlü revize etti. Uluslararası Para Fonu (IMF), Nisan ayında yayımlanan Dünya Ekonomik Görünüm Raporu ndaki tahminlerini güncellemiştir. Temmuz ayında yayımlanan güncelleme raporunda, geçtiğimiz üç ay içinde küresel ekonominin zayıf bir performans sergilediği vurgulanırken, gelişmekte olan ülke ekonomilerinin beklentilerden daha düşük büyüme kaydettiği belirtilmiştir. IMF, küresel ekonomik büyümenin ilk çeyrekte tahminlerden yüksek gerçekleşmesine rağmen, ikinci çeyrekte zayıf bir görünüm sergilediğine dikkat çekmiştir. Bu doğrultuda, IMF küresel büyümeye ilişkin 2012 tahminini 0,1 puan, 2013 tahminini ise 0,2 puan düşürerek sırasıyla %3,5 ve %3,9 olarak belirlemiştir. IMF, küresel ekonomide aşağı yönlü risklerin devam ettiğini ifade etmiş, öncelikli riskin Euro Alanı krizini engellemeye yönelik gerekli adımların atılamaması olduğunu vurgulamıştır. Raporda, ABD de de kamu borç tavanının yükseltilmesi ve orta vadeli bir mali planın geliştirilmesi gerektiğine de dikkat çekilmiştir. IMF Tahminleri (%) Temmuz ayı Nisan ayı Tahminleri Tahminlerinden Farkı 2011(G) Büyüme Dünya 3,9 3,5 3,9-0,1-0,2 Gelişmiş Ülkeler 1,6 1,4 1,9 0,0-0,2 ABD 1,7 2,0 2,3-0,1-0,1 Euro Alanı 1,5-0,3 0,7 0,0-0,2 Japonya -0,7 2,4 1,5 0,4-0,2 Gelişmekte Olan Ülkeler 6,2 5,6 5,9-0,1-0,2 Çin 9,2 8,0 8,5-0,2-0,3 Brezilya 2,7 2,5 4,6-0,6 0,5 Türkiye 8,5 2,3* 3,2* - - Enflasyon Gelişmiş Ülkeler 2,7 2,0 1,6 0,1-0,1 Gelişmekte Olan Ülkeler 7,2 6,3 5,6 0,1 0,0 Dünya Ticaret Hacmi Artışı 5,9 3,8 5,1-0,3-0,5 *Nisan ayı raporu tahminleridir ABD ekonomisi beklentiler paralelinde büyüdü. 27 Temmuz da açıklanan verilere göre 2012 yılının ilk çeyreğinde %2 büyüyen ABD ekonomisi, ikinci çeyrekte hız keserek %1,5 ile beklentiler paralelinde bir büyüme kaydetmiştir. Euro Alanı borç krizinin oluşturduğu belirsizlik ortamında, ülkenin işgücü piyasasındaki durgun seyir, ekonominin yaklaşık %70 ini oluşturan özel tüketim harcamalarını sınırlandırmıştır. Öte yandan, daha önce ülkede ekonomik büyümeye ilişkin verilerin beklentilerin altında kalması ve işgücü piyasasındaki olumsuz seyrin sürmesi durumunda gerekli önlemlerin alınacağını belirten Fed, Temmuz ayı sonunda gerçekleştirdiği toplantısında ek önlemler açıklamamıştır. Toplantı sonrasında yapılan açıklamada, ABD ekonomisinin yılın ilk yarısında yavaşladığı teyit edilirken, politika faizinin 2014 yılı sonuna kadar düşük seviyede tutulacağı ifadesi yinelenmiştir. Ayrıca, Fed gerçekleştirdiği bir önceki toplantısında gerekli önlemlerin alınmaya hazır olduğunu belirtirken, son toplantısında bu ifade yerine ilave desteğin verileceğini vurgulamıştır. Nitekim, Fed, Eylül de yapılacak toplantı öncesinde ülkede ekonomik göstergelerin yakından izleneceğini belirtmiştir. Ayrıca, Temmuz ayında ABD hükümeti 2012 yılına ilişkin büyüme tahminini %2,7 den %2,3 e çekerken, kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, ABD nin AAA olan kredi notunu teyit etmiş, mali politikalardaki belirsizliklerin ve Euro Alanı borç krizine ilişkin endişelerin aşağı yönlü risk teşkil ettiğini belirterek ülke görünümünü negatifte bırakmıştır. Çin, ikinci çeyrekte son 3 yılın en düşük yıllık büyüme performansını sergiledi. Çin Merkez Bankası, 5 Temmuz da politika faizini bu yıl içinde ikinci kez indirerek ekonomik büyümeyi desteklemeyi amaçlamıştır. Nitekim faiz indirimi kararından bir hafta sonra açıklanan büyüme verilerine göre Çin, 2012 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %7,6 büyüyerek son üç yılın en düşük büyüme performansını sergilemiştir. Ekonomik aktivitenin zayıf seyrini teyit eden büyüme verilerinin ardından piyasalarda politika yapıcıların ekonomiyi desteklemek amacıyla yeni önlemler alabileceği yönünde beklentiler artmıştır. Nitekim, Çin 2

4 İktisadi Araştırmalar Bölümü Başbakanı Wen Jiabao büyüme verilerinin ardından gerekli önlemlerin alınacağını belirtmiştir. Öte yandan, Çin in 2012 yılı büyüme tahminini %8,2 den %8 e indiren IMF, küresel piyasalardaki sorunların artmasına rağmen ülke ekonomisinin yumuşak bir inişe hazır olduğunu belirtmiştir. IMF, yayımladığı raporda, Çin'in riskleri azaltarak büyümeyi dengeleyebilmesi için daha fazla reforma ihtiyacı olduğunu vurgularken, para biriminin değer kazanması gerektiğine dikkat çekmiştir. Ayrıca, raporda Çin de uygulanan yatırıma dayalı büyüme modeli nedeniyle yurtiçi ekonomik aktivitede dengesizliklerin arttığı belirtilirken, ülkede tüketimin desteklenmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. İspanya da borçlanma faizleri tehlikeli seviyelere yükseldi. ECB Başkanı Draghi, Euro dan geri dönüş olmadığını vurguladı. Teşvik beklentileri küresel piyasaları destekliyor. /$ paritesi aşağı yönlü bir seyir izliyor. İspanya da, Temmuz ayı ortasında yerel bölge yetkililerinin merkezi yönetimden yardım talep edeceklerini açıklamalarının ardından, ülkenin yıllık devlet tahvili getirileri tarihi yüksek seviyelere yükselmiştir. Borçlanma maliyetlerinin sürdürülebilirliğin sorgulandığı seviye olarak nitelendirilen %7 nin üzerinde seyretmeye devam etmesi, İspanya nın bankacılık sektörüne sağlanan yardımın ardından kamu kesimini de içeren daha kapsamlı bir desteğe ihtiyaç duyacağı yönünde endişelere neden olmuştur. 5 Temmuz da gerçekleştirdiği para politikası toplantısında beklentiler paralelinde politika faizinde indirim kararı alan ECB, 2 Ağustos ta gerçekleştirdiği toplantıda ise olası yeni bir faiz indirimini tartışmış, ancak politika faizinde değişiklik için doğru bir zaman olmadığı yönünde karara varmıştır. Toplantı sonrası ECB başkanı Draghi, önümüzdeki dönemde Euro Alanı nda büyümenin zayıf seyrini sürdüreceğini ve enflasyonun %2 nin altına ineceğini öngördüklerini açıklamıştır. Ayrıca, Draghi yüksek tahvil faizlerinin sürdürülebilir olmadığına dikkat çekerken, bu konuda öncelikle hükümetlerin belirli adımlar atması gerektiğini vurgulamıştır. Euro dan geri dönüşün mümkün olmadığını yinelemekle birlikte Euro nun geleceği için gerekli adımları atmaya hazır olduklarını belirten Draghi, üçüncü çeyrekten itibaren ECB nin açık piyasa işlemleri ile piyasaya müdahale edebileceğini açıklamıştır. Draghi konuşmasında önümüzdeki haftalarda para politikasında standart dışı önlemlerin tasarlanacağına dikkat çekmiştir. Temmuz ayı sonunda Almanya Başbakanı Merkel ve Fransa Cumhurbaşkanı Hollande yaptıkları açıklamada, Euro Alanı nın bütünlüğünün korunmasının gerektiğini ve bu doğrultuda gereken kararları alabileceklerini belirtmişlerdir. ECB ve Almanya Merkez Bankası başkanlarının tahvil alımları başta olmak üzere olası bir dizi önlemi görüşeceğinin gündeme gelmesi, Euro Alanı borç krizine yönelik endişeleri bir miktar gidermiştir. Yunanistan da ise, hükümet yetkilileri kemer sıkma politikalarına devam edeceklerini ve bu doğrultuda emeklilik fonları ile ücret kesintilerinin de içinde bulunduğu yeni önlemler alınacağını açıklamıştır. Tüm bu gelişmeler sonucunda, Temmuz ayının son günlerinde küresel risk iştahında belirgin bir artış gözlenirken, global risk algılamasını gösteren VIX endeksi 17 seviyesinin altına gerilemiştir. Temmuz ayının başında ECB nin faiz indirimi kararı ve sonrasında piyasalarda borç krizini aşmaya yönelik adımların atılmasında ESM (European Stability Mechanism) kaynaklarının yetersiz kalacağına ilişkin endişelerin artması, Euro üzerinde aşağı yönlü bir baskı oluşturmuştur. Nitekim, /$ paritesi 24 Temmuz da 1,2040 ile son 2 yılın en düşük seviyesinden işlem görmüş; günü 1,2059 seviyesinden kapatmıştır. Ancak, ECB Başkanı Draghi nin Londra da düzenlenen bir konferansta üye ülkelerin artan borçlanma maliyetlerinin aşağı çekilmesi için gerekli önlemlerin alınacağını belirterek, Euro dan geri dönüş olmayacağını vurgulaması Euro yu desteklemiştir. Nitekim, artan risk iştahı paralelinde /$ paritesi ay sonunda 1,2303 seviyesine kadar yükselmiştir. Ancak, Ağustos ayı başında ECB Başkanı Draghi nin yaptığı açıklamaların ardından /$ paritesinde yeniden aşağı yönlü hareketler gözlenmiştir. 3

5 Tem.12 Tem.12 İktisadi Araştırmalar Bölümü 1,35 1,3469 /$ Paritesi 1,3 1, ,2 Tem.12 Kaynak: Reuters Petrol fiyatlarında sınırlı yükseliş Küresel ekonomik aktivitenin zayıf seyrine rağmen Temmuz ayı sonuna doğru gerek Norveç te yapılan grevin gerekse Ortadoğu daki politik belirsizliklerin petrol arzına yönelik endişeleri artırması petrol fiyatlarının bir miktar yükselmesine neden olmuştur. 31 Temmuz 2012 itibarıyla Brent türü ham petrolün fiyatı $/varil 5 seviyesine ulaşmıştır. Altın ise, parasal genişleme beklentisi paralelinde risk iştahındaki artışa bağlı olarak 31 Temmuz itibarıyla $/ons seviyesinden işlem görmüştür Petrol ($/varil) Altın ($/ons) Kaynak: Reuters Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler Sanayi üretimi artışı Mayıs ayında beklentilerin üzerinde Öncü göstergeler Temmuz ayında da geriledi. TÜİK in açıklamış olduğu verilere göre Mayıs ayında sanayi üretim endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %5,9 ile beklentilerin üzerinde artış kaydetmiştir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış endeks de bir önceki aya göre %1,1 oranında artmıştır. Bu gelişmede sermaye malı, dayanıksız tüketim malı ve ara malı imalatı gibi alt sektörlerin görece iyi performans sergilemesi etkili olmuştur. Böylece, sanayi üretimi yılın ikinci çeyreği için öngörülen ılımlı büyümeye paralel bir görünüm sergilemiştir. Bununla birlikte, küresel iktisadi faaliyetin zayıf seyri yılın ikinci yarısında Türkiye ekonomisinin büyüme performansı üzerinde aşağı yönlü bir risk unsuru olarak görülmeye devam etmektedir. TCMB nin açıklamış olduğu verilere göre Reel Kesim Güven Endeksi Temmuz ayında bir önceki aya göre 0,8 puanlık düşüş kaydederek 7,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Son üç aydır gerileyen endeks, yurtdışı piyasalardaki olumsuz seyrin yurtiçi ekonomi üzerindeki etkisini yansıtmaktadır. Tüketici güven endeksi ise, Haziran ayında bir önceki aya göre 0,3 puan düşerek 91,8 düzeyine gerilemiştir. Bu gelişmede, tüketicilerin önümüzdeki döneme ilişkin iş bulma olanaklarına ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna ait değerlendirmelerinin olumsuz öğeler içermesi etkili olmuştur. Temmuz ayında %74,8 seviyesinde gerçekleşen imalat sanayi kapasite kullanım 4

6 Oca.09 Nis.09 Tem.09 Eki.09 Oca. Nis. Tem. Eki. Oca.11 Nis.11 Tem.11 Oca.08 May.08 Eyl.08 Oca.09 May.09 Eyl.09 Oca. May. Eyl. Oca.11 May.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü oranı (KKO) bir önceki yılın aynı ayına göre 0,6 puan düşmüştür. KKO, mal grupları bazında incelendiğinde yatırım malları ve dayanıklı tüketim mallarında düşüş kaydedildiği görülmektedir. Öncü Göstergeler KKO (%, sağ eksen) Reel Kesim Güven Endeksi Tüketici Güven Endeksi Kaynak: TÜİK, TCMB İşsizlik oranı Nisan ayında geriledi yılı başında iktisadi faaliyetteki durgunluk nedeniyle zayıf bir seyir izleyen iş gücü piyasasında son aylarda özellikle sanayi istihdamındaki artış ile bir miktar toparlanma gözlenmektedir. TÜİK tarafından açıklanan Hanehalkı İşgücü İstatistikleri ne göre, Nisan ayında işsizlik oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 0,9 puan düşerek %9,0 seviyesinde gerçekleşmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı da Nisan ayında bir önceki aya göre 0,1 puanlık düşüşle %9 düzeyine gerilemiştir. 18,0 İşsizlik Oranı (%) 16,0 14,0 12,0,0 8,0 İşsizlik Oranı Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı 9,0 9,0 6,0 Kaynak: TÜİK Dış ticaret açığındaki daralma devam ediyor. Dış ticaret açığında süregelen daralma Haziran ayında da devam etmiştir. Haziran ayında, ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %16,9 oranında artarak $13,3 milyara yükselirken, ithalat %5,4 daralarak $20,4 milyar seviyesinde gerçekleşmiştir. Böylece, ihracatın ithalatı karşılama oranı bir önceki yılın aynı ayına göre 12,4 puan artarak %64,9 a yükselmiştir. Dış Ticaret Haziran Değişim Ocak-Haziran Değişim (milyon $) (%) (%) İhracat , ,4 İthalat , ,1 Dış Ticaret Dengesi , ,0 Karşılama Oranı (%) 52,5 64,9-54,8 63,5 - Kaynak: TÜİK 5

7 İktisadi Araştırmalar Bölümü Euro Alanı ülkelerinin ihracat içindeki payı gerilemeye devam ediyor. Yılın ilk yarısında ihracatın ülkelere göre dağılımı incelendiğinde, Almanya nın %9 luk payla ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Geçtiğimiz yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında, ekonomik aktivitenin zayıf bir seyir izlediği Euro Alanı ülkelerinin ihracattaki payının genel olarak gerilediği, Orta Doğu ülkelerinin payının ise arttığı anlaşılmaktadır. Nitekim, bu dönemde dış ticaret ilişkilerinin arttığı İran, ihracattan aldığı %7,9 luk pay ile en büyük ikinci pazar olmuştur. Bu gelişmede, İran a yönelik altın ihracatındaki hızlı artış önemli bir rol oynamıştır. Yılın ilk yarısında İran ile gerçekleştirilen $5,9 milyarlık ihracatın $4,4 milyarlık kısmını altın ihracatı oluşturmuştur. İhracatın Ülkelere Göre Dağılımı Ocak-Haziran 2011 Ocak-Haziran 2012 Ülke İhracattaki Payı (%) Ülke İhracattaki Payı (%) Almanya,5 Almanya 9,0 İtalya 6,6 Iran 7,9 İngiltere 5,8 Irak 6,8 Irak 5,6 İngiltere 5,6 Fransa 5,3 İtalya 4,4 Rusya 4,4 Rusya 4,3 A.B.D. 3,4 Fransa 4,2 İspanya 3,1 A.B.D. 3,9 B.A.E. 2,9 B.A.E. 2,8 Iran 2,6 S. Arabistan 2,8 Diğer Ülkeler 49,9 Diğer Ülkeler 48,7 Kaynak: TÜİK Cari işlemler açığı gerilemeye devam ediyor. Yılın ilk 5 ayında cari işlemler açığı bir önceki yılın aynı dönemine göre %27 azalarak $27 milyara gerilemiştir. Mayıs ayı itibarıyla 12-aylık kümülatif cari açık ise yaklaşık $67 milyar olarak gerçekleşmiştir. Yurt içi talepteki ılımlı yavaşlama ithalat artışını sınırlamaktadır. Küresel ekonomik konjonktür paralelinde gerileyen petrol fiyatları da Mayıs ayında enerji faturasının azalmasında etkili olmuştur. Diğer taraftan, Euro Alanı ndaki sorunlara karşılık alternatif pazarlara yönelime bağlı olarak ihracat performansı korunmuştur. Böylece, iç ve dış talep arasındaki dengelenme Mayıs ayında da sürmüştür. Ödemeler Dengesi Mayıs Ocak-Mayıs % Değişim Haz.11- (milyon $) (I) 2012(II) (II/I) Cari İşlemler Dengesi , Dış Ticaret Dengesi , Hizmetler Dengesi , Turizm (net) , Gelir Dengesi , Cari Transferler , Sermaye ve Finans Hesapları , Sermaye Hesapları Finans Hesapları , Doğrudan Yatırımlar (net) , Portföy Yatırımları (net) , Hisse Senetleri Borç Senetleri ,3 88 Diğer Yatırımlar (net) , Varlıklar ,5 356 Efektif ve Mevduat , Yükümlülükler , Krediler , Bankacılık Sektörü , Bankacılık Dışı Sektörler , Mevduat Yurtdışı Bankalar Yabancı Para , Türk Lirası Yurtdışı Kişiler , Rezerv Varlıklar (net) , Net Hata ve Noksan , Kaynak: TCMB 6

8 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Tem.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Mayıs ayında $1,3 milyar doğrudan yatırım girişi kaydedildi. Cari açıktaki iyileşmenin süreceği tahmin ediliyor. Mayıs ayında cari açığın finansman yapısı incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda $1,3 milyar, portföy yatırımlarında ise $376 milyon sermaye girişi kaydedildiği görülmektedir. Bu dönemde hisse senetleri piyasasından çıkış yaşanırken, bankaların menkul kıymet ihraçlarına gelen alımların da etkisiyle yurtdışı yerleşiklerin borç senetlerine yönelimi sürmüştür. Ayrıca, bankacılık ve bankacılık dışı sektörlerin yurt dışından kredi kullanımı Mayıs ta da devam etmiştir. Bir süredir yüksek tutarlı sermaye girişleri gözlenen net hata ve noksan kaleminde, Nisan ayındaki $990 milyonluk çıkışın ardından Mayıs ayında da $1.383 milyonluk çıkış gerçekleşmiştir. Son aylarda, uzun vadeli sermaye hareketlerinin cari işlemler açığının finansmanındaki payı artarken, kısa vadeli sermaye hareketleri, portföy girişleri ve bankaların kısa vadeli borçlanmalarındaki yavaşlama nedeniyle yatay bir seyir izlemiştir. Önümüzdeki aylarda iç talepteki yavaşlamanın da etkisiyle cari açıktaki iyileşmenin süreceği tahmin edilmektedir Aylık Cari Açık ve Finansmanı (milyar $) Doğrudan Yatırımlar ve Uzun Vadeli Net Girişler Portföy Yatırımları ve Kısa Vadeli Net Girişler* Cari Açık *Kısa vadeli sermaye hareketleri hisse senetleri, hükümet ve bankaların yurtiçi borç senetleri, bankalar ve diğer sektörlerin kısa vadeli kredileri ile bankalardaki mevduat kaleminin toplamından oluşmaktadır. Kaynak: TCMB Yılın ilk yarısında bütçe açık verdi. Ocak-Mayıs döneminde fazla veren merkezi yönetim bütçesi, yılın ilk yarısını Haziran ayında sergilediği zayıf performans nedeniyle TL6,7 milyarlık açıkla tamamlamıştır. Aynı dönemde, TL19,6 milyar seviyesinde gerçekleşen faiz dışı fazla ise yılsonu hedefinin %67 sine ulaşmıştır. Merkezi Yönetim Bütçesi (milyon TL) Haziran 2012 Yıllık % Değişim Ocak-Haziran Yıllık % Değişim Bütçe Hedefi Gerç./ Hedef (%) Harcamalar , , ,1 Faiz Harcamaları , , ,3 Faiz Dışı Harcamalar , , ,4 Gelirler , , ,2 Vergi Gelirleri , , ,2 Diğer Gelirler , , ,4 Bütçe Dengesi ,8 Faiz Dışı Denge , ,1 Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: Maliye Bakanlığı Haziran ayında bütçe harcamaları hızlı arttı. Yılın ilk yarısında hedeflere uygun bir seyir izleyen bütçe harcamaları bir önceki yılın aynı dönemine göre %17,9 luk artış kaydederek TL168,9 milyara ulaşmıştır. Haziran ayında, bütçe harcamalarının önceki aylara kıyasla hızlandığı gözlenirken 7

9 İktisadi Araştırmalar Bölümü bu gelişmede cari transferler ile personel harcamalarındaki hızlı artışlar etkili olmuştur. Yılın ilk yarısında vergi gelirleri %6,9 arttı. TCMB, faiz oranlarında değişiklik yapmadı. Yılın ilk yarısında ılımlı bir seyir izleyen iç talep bütçe gelirlerinin zayıf bir performans sergilemesinde etkili olmuştur. Nitekim, yılın ilk yarısında vergi gelirlerinde bir önceki yılın aynı dönemine göre artış %6,9 oranında kalmıştır. İlk 6 aylık dönemde hızlı bir artış kaydeden diğer gelirler ise bütçe dengesine olumlu yönde katkı sağlamıştır. TCMB Para Politikası Kurulu (PPK) 19 Temmuz daki toplantısında bir hafta vadeli repo ihale (%5,75) ile gecelik borçlanma (%5) ve borç verme (%11,5) faiz oranlarının mevcut seviyelerinde tutulmasına karar vermiştir. TCMB, toplantı sonrasında yaptığı açıklamada yurtiçi nihai talepteki ılımlı toparlanmanın beklentiler paralelinde sürdüğünü, ihracattaki artış eğiliminin zayıf küresel büyümeye rağmen devam ettiğini belirtmiştir. Kurul, küresel ekonomideki belirsizlikleri de dikkate alarak, para politikasında esnekliğin korunmasının uygun olacağını ifade etmiş ve TL fonlama miktarının gelişmelere bağlı olarak aşağı veya yukarı yönlü ayarlanabileceğini açıklamıştır. Öte yandan, TCMB Türk Lirası yükümlülükler için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılıkların döviz olarak tutulabilecek kısmına ilişkin üst sınırı son iki toplantısında olduğu gibi bir kez daha artırarak %50 den %55 e yükseltmiştir. İlave %5 lik dilim için tesis edilmesi gereken zorunlu karşılığın 1,9 katsayısıyla çarpımına karşılık gelen tutarda döviz tesis edilmesi imkânı sağlanmıştır. Sağlanan ek imkanın tam olarak kullanılması durumunda TCMB nin döviz rezervlerinin yaklaşık $2,9 milyar artması ve piyasaya yaklaşık TL2,8 milyar likidite sağlanması beklenmektedir. TCMB 2012 yılsonu enflasyon tahminini revize etti. 26 Temmuz da yayımlanan Enflasyon Raporu nda TCMB, ilk çeyrekteki zayıf görünümün ardından yurtiçindeki ekonomik aktivitenin takip eden dönemlerde ılımlı büyüme patikasına döneceği görüşünü yinelemiştir. İkinci çeyrekte özel tüketim harcamalarının canlandığını belirten TCMB, üçüncü çeyreğe ilişkin sipariş beklentilerinin de iç talebe yönelik olumlu bir görünüme işaret ettiğini ifade etmiştir yılsonu için petrol ve gıda fiyatları tahminini aşağı yönlü revize eden TCMB ilgili dönem için enflasyon beklentisini 30 baz puan düşürerek %6,2 ye indirirken, güven aralığını %5,3-%7,1 olarak belirlemiştir. TCMB daha uzun vadede ise enflasyonun %5 civarında gerçekleşeceğini öngörmüştür. Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler Mevduat hacmi yılsonuna göre %4,1 arttı. Kredi hacmi yılsonuna göre %7 artış kaydetti. BDDK tarafından yayımlanan haftalık bülten verilerine göre, 20 Temmuz 2012 itibarıyla toplam mevduat hacmi yılsonuna göre %4,1 artış kaydederek TL761 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde TP mevduat hacmindeki artış %2,5 ile oldukça sınırlı bir düzeyde kalırken, YP mevduatın USD karşılığı %12,9 oranında artmıştır. 20 Temmuz 2012 itibarıyla, toplam kredi hacmi yılsonuna göre %7 artarak TL742 milyara ulaşmıştır. Bu dönemde, TP kredilerde %,2 düzeyinde artış kaydedilirken, YP kredilerin USD karşılığı %3,3 oranında artmıştır. Kredi hacminin banka türlerine göre yıllık artış oranları incelendiğinde ise, 2011 yılının ikinci yarısında başlayan gerileme eğiliminin özellikle kamu bankalarında belirgin şekilde sürdüğü görülmektedir. 20 Temmuz 2012 itibarıyla özel ve yabancı bankaların toplam kredi hacimlerinin yıllık artış oranı %18,1 e; kamu bankalarının kredi hacmindeki artış ise %9,6 ya gerilemiştir. Veriler, özel tüketim ve yatırım harcamalarındaki yavaşlamanın kredi hacmi üzerindeki etkisinin sürdüğüne işaret etmektedir. 8

10 Tem.09 Eyl.09 Kas.09 Oca. Mar. May. Tem. Eyl. Kas. Oca.11 Mar.11 May.11 Tem.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Banka Türlerine Göre Kredi Hacmindeki Yıllık Değişim (%) Sektör Kamu Özel + Yabancı 18,1 17,4 9,6 Kaynak: BDDK Haftalık Bülten 20 Temmuz 2012 itibarıyla tüketici kredileri %6,7 arttı. Menkul kıymetler portföyü Emanet menkul kıymetler portföyü Yabancı para net genel pozisyonu (+) $711 milyon düzeyinde Beklentiler 20 Temmuz 2012 itibarıyla tüketici kredilerindeki artış yılsonuna göre %6,7 düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, ihtiyaç ve diğer tüketici kredilerinin toplamı %7,8 lik artış kaydederken, konut ve taşıt kredilerindeki artış sırasıyla %5,7 ve %2,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. 20 Temmuz 2012 itibarıyla bankacılık sektörü menkul kıymetler portföyü 2011 yılsonuna göre %1,9 oranında gerileyerek TL280 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. 20 Temmuz 2012 itibarıyla bankalar emanetindeki menkul kıymetler portföyü yılsonuna göre %16,7 oranında artarak TL191 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, yurtiçi yerleşiklerin menkul kıymetler portföyü %,0, yurtdışı yerleşiklerin portföyü %26,1 artmıştır. 20 Temmuz 2012 itibarıyla bankacılık sektörünün yabancı para net genel pozisyonu (+) $711 milyon düzeyinde gerçekleşmiştir. Yabancı para net genel pozisyonu bilanço içi kalemlerde (-) $ milyon, bilanço dışında ise (+) $ milyon seviyesindedir. İç ve dış talepteki dengelenmenin beklenenden hızlı gerçekleşmesine bağlı olarak cari açığın olumlu bir performans sergilemesi ve son aylarda kaydedilen gerilemelerle enflasyonun yılsonu öngörülerine yakınsaması önümüzdeki dönemde Türkiye ekonomisine ilişkin olumlu beklentileri artırmaktadır. Öte yandan, küresel ekonomik aktiviteye ilişkin zayıf görünüm tüm ülkeler için olduğu gibi, Türkiye ekonomisi açısından da bir risk unsuru oluşturmakta ve önde gelen merkez bankalarının para politikalarını bir miktar daha gevşetebileceği yönündeki beklentileri gündeme getirmektedir. Bu çerçevede TCMB nin, küresel piyasalara ilişkin risklerin Türkiye ekonomisine olası yansımalarına karşı esnek para politikası duruşunu sürdürmesi, para politikasında olası bir gevşeme için yıllık enflasyona ilişkin aşağı yönlü eğilimin belirginleşeceği yılın son çeyreğini tercih etmesi beklenmektedir. 9

11 Tem.11 Tem.11 Tem.11 Haz.11 Tem /1 2007/2 2007/3 2007/4 2008/1 2008/2 2008/3 2008/4 2009/1 2009/2 2009/3 2009/4 20/1 20/2 20/3 20/4 2011/1 2011/2 2011/3 2011/4 2012/1 2007/1 2007/2 2007/3 2007/4 2008/1 2008/2 2008/3 2008/4 2009/1 2009/2 2009/3 2009/4 20/1 20/2 20/3 20/4 2011/1 2011/2 2011/3 2011/4 2012/1 EK- GÖSTERGELER MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BÜYÜME 15 GSYH (Yıllık % Değişim) 13 Sektörlere Göre Katkı Puan (%) 5 3, Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım GSYH SINAİ ÜRETİM 30 Sınai Üretim (Yıllık % Değişim) İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (%) , ,4 74, ,0,6 8,9 8,2 7,0 7,0 5,9 4,4 1,5 2,6 1,5 3,8 12,1 7,5 8,5 3, O Ş M N M H T A E E K A 65 O Ş M N M H T A E E K A DIŞ TİCARET İhracat İthalat Dış Ticaret (Yıllık % Değişim) 16,9-5,4 Aylık Cari İşlemler Açığı (milyar $) Aylık 9 12 Aylık Aylık ENFLASYON 4 3 Aylık Enflasyon (%) TÜFE ÜFE Yıllık Enflasyon (%) , TÜFE ÜFE -0,90-1, , Kaynak: TCMB, TÜİK, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü

12 Tem.12 Tem.12 Tem.12 Tem.12 Tem.12 Tem.12 DÖVİZ 2,6 2,4 Kurlar 1,55 1,50 1,45 Parite /$ 30 Günlük Hareketli Ortalama 2,2 1,40 2,0 1,35 1,8 1,30 1,6 1,4 /TL $/TL Sepet (0,5* +0,5*$) 1,25 1,20 BONO-TAHVİL 11 Hazine İhalelerinde Oluşan Ortalama Bileşik Faiz (%) 5 TL DİBS'lerin Beklenen Reel Getirisi (%) ,0 1 0, Risk Primleri 50 VIX Endeksi EMBI+ EMBI+(TR) Kaynak: TCMB, Reuters, Kalkınma Bakanlığı, İMKB, JP Morgan, CBOE, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 11

13 Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Tem.11 Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. BEKLENTİ ANKETİ VE DİĞER ÖNCÜ GÖSTERGELER Yıl Sonu GSYH Büyüme Beklentisi (%) 3,6 Yıl Sonu Cari Açık Beklentisi (milyon $) Bankalararası Döviz Piyasası Cari Yıl Sonu Dolar Kuru Beklentisi (TL) 11 Yıl Sonu TÜFE Beklentisi (%) 1,85 1,8117 1,70 1, ,98 1, Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) Tüketici Güven Endeksi 7 6,78 91,8 6 Kaynak: TCMB, TÜİK 12

14 EKONOMİK GÖSTERGELER TABLOSU BÜYÜME /Ç1 GSYH (milyon $) Büyüme Oranı (%) 6,9 4,7 0,7-4,8 9,2 8,5 3,2 ENFLASYON (%) ÜFE (yıllık) 11,58 5,94 8,11 5,93 8,87 13,33 8,06 6,44 TÜFE (yıllık) 9,65 8,39,06 6,53 6,40,45 8,28 8,87 DÖVİZ KURLARI Tem.12 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 111,9 131,3 115,0 116,8 125,7 9,5 116,7 116,8 $/TL 1,4131 1,1647 1,5123 1,5057 1,5460 1,9065 1,8307 1,8153 1,8011 Euro/TL 1,8586 1,72 2,1408 2,1603 2,0491 2,4592 2,2794 2,2590 2,2087 Euro/$ 1,3196 1,4589 1,3978 1,4316 1,3377 1,2945 1,2356 1,2658 1,2303 ÖDEMELER DENGESİ (1) (milyon $) Toplam Mal İhracatı Toplam Mal İthalatı Dış Ticaret Dengesi Cari İşlemler Dengesi YURTDIŞINDAN SAĞLANAN KREDİLER (1) (milyon $) Bankalar Uzun Vade Kısa Vade Diğer Sektörler Uzun Vade Kısa Vade BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ (1)(2) (milyon TL) Harcamalar Faiz Harcamaları Faiz Dışı Harcamalar , Gelirler Vergi Gelirleri Diğer Gelirler Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge MERKEZİ YÖNETİM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar $) İç Borç Stoku 178,9 219,2 181,7 219,2 228,2 195,2 205,3 209,1 Dış Borç Stoku 66,6 67,1 69,8 74,1 78,1 79,2 79,1 80,8 Toplam 245,5 286,3 251,5 293,2 306,3 274,4 284,5 289,9 Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Reuters (1) Ödemeler dengesi ve bütçe verileri kümülatiftir. (2) Veriler Merkezi Yönetim Bütçesi ne göredir. 13

15 MEVDUAT (I) 20.Tem.12(II) Değişim*(%) (II/I) Toplam Mevduat (milyon TL) ,1 TL ,5 YP ,1 YP (Milyon $) ,9 YP Mev./Toplam Mev. (%) 35,5 34,5 30,6 35,2 36,4 36,3 - MÜŞTERİLER ADINA BANKALAR EMANETİNDE TUTULAN MENKUL KIYMETLER (milyon TL) (piyasa değeri) BANKACILIK SEKTÖRÜ (I) 20.Tem.12(II) Değişim*(%) (II/I) Toplam ,7 Yurtiçi Yerleşikler ,0 Yurtdışı Yerleşikler ,1 MENKUL KIYMETLER PORTFÖYÜ (milyon TL) (I) 20.Tem.12(II) Değişim*(%) (II/I) Toplam ,9 KREDİLER (milyon TL) (I) 20.Tem.12(II) Değişim*(%) (II/I) Kredi Hacmi ,0 TL ,6 YP ,6 Bireysel Krediler ,1 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler ,4 Tüketici Kredileri ,7 Konut ,7 Taşıt ,6 İhtiyaç ,9 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları ,0 Bireysel Krd./Toplam Krediler (%) 41,7 42,1 42,6 43,4 43,9 44,3 - TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR ORANI (%) Tem.12 Toplam Krediler 3,4 5,1 3,6 2,6 2,6 2,7 Bireysel Krediler 3,8 6,6 4,4 3,0 3,0 3,1 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler 2,9 5,4 3,5 2,4 2,4 2,5 Tüketici Kredileri 2,2 4,1 2,7 1,9 2,0 2,0 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları 6,7,4 7,9 5,7 5,2 5,3 YABANCI PARA NET GENEL POZİSYONU (milyon $) Tem.12 Toplam Bilanço içi Bilanço dışı Kaynak: BDDK (*) Yılsonuna göre değişim 14

16 İletişim Bilgileri İsim-Soyadı Unvan Tel İzlem Erdem Bölüm Müdürü +90 (212) Alper Gürler Müdür Yardımcısı +90 (212) Kıvılcım Eraydın İktisat Uzmanı +90 (212) H. Erhan Gül İktisat Uzmanı +90 (212) A. Göksun Şat İktisat Uzman Yrd. +90 (212) Bora Çevik İktisat Uzman Yrd. +90 (212) Eren Demir İktisat Uzman Yrd. +90 (212) Mustafa Kemal Gündoğdu İktisat Uzman Yrd. +90 (212) Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 15