DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER

Transkript

1 DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat ayında Euro Alanı ndaki sorunlara çözüm arayışları gündemde yer almaya devam etmiştir. Yunanistan a yönelik ikinci yardım paketi piyasalarda yakından takip edilirken, bölgedeki likidite sıkışıklığını aşmak amacıyla Avrupa Merkez Bankası (ECB) ikinci kez uzun vadeli refinansman sağlamıştır yılının son çeyreğinden itibaren piyasaların odağında olan Yunanistan a yönelik ikinci yardım paketine ilişkin belirsizlikler Şubat ayında sona ermiştir. 21 Şubat ta Euro Alanı maliye bakanları toplantısında Yunanistan a 130 milyar tutarında yeni bir yardım paketi uygulanması kararı alınırken, ülkenin kamu maliyesi dinamiklerini güçlendirmeye yönelik yeni düzenlemelere de gidilmiştir. Şubat ayının son gününde ECB bankacılık sistemine 530 milyar tutarında ek kaynak sağlama kararı almıştır. Aralık ayından bu yana finansal piyasalardaki sıkışıklıkları aşmak için piyasalara yoğun bir şekilde müdahale eden ECB nin bu yönde almış olduğu önlemlerin tutarı son üç aylık dönemde 1 trilyonu aşarken, piyasalara sağlanan likiditenin Avrupa bankaları tarafından ne şekilde kullanılacağı önem arz etmektedir. Son dönemde uluslararası kuruluşlar tarafından küresel büyümeye ilişkin en büyük endişe kaynağı olarak nitelendirilen Euro Alanı ndaki krizi sonlandırabilmek amacıyla önlemler alınması ve dünyanın önde gelen merkez bankalarının büyümeyi destekleyen genişletici para politikalarını ön plana çıkarmaları gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarının canlanmasına neden olmuştur. TCMB, Fed in, ECB nin ve bazı gelişmekte olan ülke merkez bankalarının aldığı parasal genişlemeye ilişkin kararlara da atıfta bulunarak gecelik borç verme faiz oranını indirmiş ve faiz koridorunu daraltmıştır. İÇİNDEKİLER Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler... 2 Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler... 4 Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler... 8

2 İktisadi Araştırmalar Bölümü Euro Alanı ndaki sorunlara çözüm arayışları piyasaların gündeminde yer almaya devam etti. DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER Şubat ayında Euro Alanı ndaki sorunlara çözüm arayışları gündemde yer almaya devam etmiştir. Yunanistan a yönelik ikinci yardım paketi piyasalarda yakından takip edilirken, bölgedeki likidite sıkışıklığını aşmak amacıyla ECB ikinci kez uzun vadeli refinansman sağlamıştır. Euro Alanı na yönelik risk algılamasındaki gerileme paralelinde Şubat ayında Dolar karşısında değer kazanan Euro, ECB nin likidite operasyonunun ardından değer kaybetme eğilimine girmiştir. Öte yandan, Şubat ayında da ABD ekonomisine ilişkin olumlu veriler açıklanmaya devam etmiştir. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi olan Çin de ise ekonomik aktivitenin ivme kaybetmesi nedeniyle bankaların zorunlu karşılık oranları düşürülmüştür. Yunanistan a 130 milyarlık ikinci yardım paketi ECB den 530 milyarlık likidite operasyonu... Gelişmekte olan ülke para birimleri değer kazanıyor yılının son çeyreğinden itibaren piyasaların odağında olan Yunanistan a yönelik ikinci yardım paketine ilişkin belirsizlikler Şubat ayında sona ermiştir. 21 Şubat ta Euro Alanı maliye bakanları toplantısında Yunanistan a 130 milyar tutarında yeni bir yardım paketi uygulanması kararı alınırken, ülkenin kamu maliyesi dinamiklerini güçlendirmeye yönelik yeni düzenlemelere de gidilmiştir. Bu çerçevede, portföyünde Yunan Hazine tahvili bulunduran özel yatırımcılarla nominal değer üzerinden %53,5 lik bir iskonto uygulanması konusunda anlaşmaya varılmıştır. Ayrıca, Yunanistan ın 2011 yılında %160 ın üzerinde gerçekleşen kamu borcunun GSYH ye oranının 2020 de sürdürülebilir bir seviye olan %120,5 e çekilmesi için yapılacak mali yardıma uygulanacak faizin kademeli olarak indirilmesi kararlaştırılmıştır. Yapılan son düzenlemelerle birlikte, küresel krizden en yoğun biçimde etkilenen Euro Alanı nda politika yapıcılar dördüncü kez kurtarma paketi oluştururken, bu durum 500 milyar büyüklüğünde olan Avrupa Finansal İstikrar Fonu nun (EFSF) kapasitesinin artırılmasının gerekebileceği yönündeki görüşleri de gündeme getirmiştir. Önümüzdeki dönemde, Avrupalı liderlerin EFSF nin kapasitesinin artırılması kapsamında karar alabileceği ve diğer gelişmiş ülkeler ile IMF nin de kurtarma fonuna katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Şubat ayının son gününde ECB bankacılık sistemine 530 milyar tutarında ek kaynak sağlama kararı almıştır. Aralık ayından bu yana finansal piyasalardaki sıkışıklıkları aşmak için piyasalara yoğun bir şekilde müdahale eden ECB nin bu yönde almış olduğu önlemlerin tutarı son üç aylık dönemde 1 trilyonu aşarken, piyasalara sağlanan likiditenin Avrupa bankaları tarafından ne şekilde kullanılacağı önem arz etmektedir. Nitekim, Aralık ayında gerçekleştirilen likidite operasyonunun ardından finansal piyasalarda nispi bir iyileşme görülmesine karşın bankaların yeni kredi verme konusunda ihtiyatlı bir tavır sergilemeleri operasyonun etkilerini sınırlandırmıştır. Son dönemde uluslararası kuruluşlar tarafından küresel büyümeye ilişkin en büyük endişe kaynağı olarak nitelendirilen Euro Alanı ndaki krizi sonlandırabilmek amacıyla önlemler alınması ve dünyanın önde gelen merkez bankalarının büyümeyi destekleyen genişletici para politikalarını ön plana çıkarmaları gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarının canlanmasına neden olmuştur. Bu dönemde, gelişmekte olan ülkelerin para birimleri Dolar karşısında değer kazanırken, büyüme konusunda yabancı sermaye gereksinimi duyan gelişmekte olan ülkelere yönelik olumlu görüşler güçlenmiştir. Nitekim, TCMB de Fed in, ECB nin ve bazı gelişmekte olan ülke merkez bankalarının aldığı parasal genişlemeye ilişkin kararlara da atıfta bulunarak gecelik borç verme faizini indirmiş ve faiz koridorunu daraltmıştır. 1

3 Şub. Nis. Haz. Ağu. Eki. Ara. İktisadi Araştırmalar Bölümü Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler OECD ülkelerinin 2011 yılının son çeyreğinde %1,3 büyüdüğü tahmin ediliyor. OECD, 20 Şubat 2012 de yayımladığı raporda OECD ülkelerinde yıllık ekonomik büyümenin yılın son çeyreğinde %1,3 e gerilediğini açıklamıştır yılının dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre ABD ekonomisinin %1,6 büyüdüğü, buna karşılık Euro Alanı ndaki büyümenin %0,7 ye gerilediği tahmin edilmektedir. GSYH (Bir önceki yılın aynı çeyreğine göre % değişim) Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 Ç1 Ç2 Ç3 Ç4 OECD Ülkeleri -0,7 2,6 3,5 3,4 3,0 2,5 1,6 1,7 1,3 Avrupa Birliği -2,0 1,0 2,2 2,4 2,2 2,4 1,7 1,4 0,9 Euro Alanı -2,1 1,0 2,1 2,1 2,0 2,4 1,6 1,3 0,7 G-7-1,0 2,3 3,2 3,5 2,9 2,0 1,2 1,2 1,0 Kanada -1,4 2,1 3,6 3,8 3,3 2,8 2,1 2,4.. Fransa -0,6 1,0 1,5 1,6 1,4 2,2 1,6 1,5 1,4 Almanya -2,2 2,4 4,0 4,0 3,8 4,6 2,9 2,7 2,0 İtalya -3,0 1,0 1,6 1,5 1,6 1,0 0,8 0,3-0,5 Japonya -0,6 5,0 4,5 5,2 3,2-0,1-1,7-0,6-1,0 İngiltere -0,8 1,2 2,5 3,0 1,7 1,7 0,6 0,5 0,8 ABD -0,5 2,2 3,3 3,5 3,1 2,2 1,6 1,5 1,6 Kaynak: OECD OECD tarafından açıklanan öncü göstergeler endeksine göre de, ABD ekonomisindeki canlanma eğiliminin 2011 yılının son çeyreğinde belirginleştiği görülmektedir. Finansal piyasalardaki sorunların reel ekonomiye yansıdığı Euro Alanı nda ise ekonomik aktivite ivme kaybetmeye devam ederken, Çin ekonomisi de dış talebe ilişkin aşağı yönlü risklerin artması nedeniyle yavaşlamıştır. 5 OECD Öncü Göstergeler Endeksi Japonya Euro Alanı ABD Çin Kaynak: OECD ABD ekonomisindeki toparlanma hız kazanıyor. Ekonomik aktivitedeki canlanmanın ivme kazandığı ABD de işgücü piyasalarındaki iyileşme son dönemde belirginleşmiştir. Ocak ayında ABD de tarımdışı işsizlik oranı %8,3 e gerilerken, işgücü piyasalarına yönelik öncü gösterge niteliği taşıyan haftalık işsizlik maaşı başvuruları verisi de Şubat ayında aşağı yönlü bir seyir izlemiştir. Aynı dönemde, tüketici güven endeksi kriz sonrası dönemin en yüksek seviyelerine yaklaşarak ABD de büyümenin temel kaynağı olan özel tüketim harcamalarına yönelik olumlu beklentilerin güçlenmesinde etkili olmuştur. 2

4 Oca.09 Mar.09 May.09 Tem.09 Eyl.09 Kas.09 Oca. Mar. May. Tem. Eyl. Kas. Oca.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü 11,0,5,0 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 ABD'de İşgücü Piyasaları Haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları* Tarımdışı İşsizlik Oranı (%) ,0 300 *sağ eksen, aylık ortalama değer (bin kişi) Kaynak: Reuters Euro Alanı nda not indirimleri devam ediyor. Sistemik risk endişesinin arttığı Euro Alanı na ilişkin olumsuz değerlendirmeler Şubat ayında da devam etmiştir. 14 Şubat ta kredi derecelendirme kuruluşu Moody s, aralarında İspanya ve İtalya gibi büyük ekonomilerin de bulunduğu 6 ülkenin kredi notunu düşürürken, Aaa ile en yüksek kredi notuna sahip olan İngiltere, Fransa ve Avusturya nın not görünümlerini negatife çevirmiştir. Moody s tarafından yapılan açıklamada Euro Alanı nda kamu maliyesi ve makroekonomik koşullara ilişkin süregelen belirsizlikler not indirimlerine gerekçe olarak gösterilmiştir. Bu gelişmelere ek olarak, Şubat ayında Standard & Poor s da Yunanistan ve EFSF ye yönelik olumsuz değerlendirmelerde bulunmuştur. Standard&Poor s borç yükünü hafifletmek için tahvil takasına giden Yunanistan ın kredi notunu tercihli temerrüt (SD - selective default) seviyesine düşürürken, ülkenin kredi notunun takas işleminin ardından yeniden yükseltilebileceğini açıklamıştır. EFSF nin AA+ olan kredi notunu değiştirmemesine karşılık görünümünü negatife çeviren kredi derecelendirme kuruluşu, bu duruma kurtarma fonuna katkı sağlayan ülkelerin kredibilitelerindeki düşüşü gerekçe olarak göstermiştir. Finansal piyasalardaki sıkışıklıkların reel ekonomi üzerindeki etkilerinin görülmesiyle birlikte son dönemde genişletici para politikaları uygulayan ABD ve Euro Alanı merkez bankalarına Şubat ayında İngiltere ve Japonya daki politika yapıcılar da katılmıştır. Bu dönemde, İngiltere Merkez Bankası varlık alım programının büyüklüğünü artırırken Japonya Merkez Bankası da benzer uygulamaya gitmiştir. Bu gelişmelere ek olarak, dış talebe ilişkin aşağı yönlü baskıların artmasıyla birlikte ekonomik aktivitenin ivme kaybettiği Çin de Şubat ayında bankaların zorunlu karşılık oranları 50 baz puan düşürülmüştür. / $ paritesi Altın fiyatları yükseliyor. /$ paritesi Şubat ayının ikinci yarısında yatırımcıların yakından takip ettiği Euro Alanı borç krizine ilişkin atılan olumlu adımlar ve gelişmiş ülkelerde açıklanan olumlu ekonomik veriler paralelinde yükseliş eğilimi sergilemiştir. Ay sonuna doğru 1,35 seviyesine yaklaşan /$ paritesi ECB nin likidite operasyonunun ardından gerileme eğilimine girerek Şubat ayını 1,3324 seviyesinden kapatmıştır yılı başından bu yana yükseliş eğiliminde olan altın fiyatları Şubat ayı başında kâr satışlarına bağlı olarak bir miktar gerilemiştir. Ancak, ayın geri kalan döneminde gelişmiş ülkelerin parasal gevşemeye gitmelerinin ardından yeniden yükselişe geçerek 28 Şubat itibarıyla $/ons e ulaşmıştır. Ayın son gününde ise, Fed Başkanı Ben Bernanke nin daha fazla parasal gevşemeye ilişkin sinyal vermemesi nedeniyle altın fiyatları $/ons 90 düşerek ayı $/ons seviyesinden kapatmıştır. 3

5 Mar.12 İktisadi Araştırmalar Bölümü Jeopolitik riskler petrol fiyatlarını yükseltiyor. Türk eurotahvillerinin risk primleri geriledi. Şubat ayında, İran ın kendisine uygulanan ekonomik ve siyasi yaptırımlara, Avrupa ülkelerine yaptığı petrol satışlarını durdurarak tepki vermesi, küresel piyasalarda arz yönlü endişeleri artırmıştır. İran kaynaklı söz konusu gerginliğin yanısıra Euro Alanı borç krizine ilişkin endişelerin Şubat ayı içinde yapılan görüşmeler ile yerini ılımlı beklentilere bırakması ve gelişmiş ülkelerde açıklanan olumlu makroekonomik verilerin talebi artıracağına yönelik görüşlerin ağırlık kazanması sonucunda Brent türü ham petrolün fiyatı Şubat ayı sonunda $/varil 124 ile Nisan 2011 den bu yana en yüksek seviyesine ulaşmıştır yılının son aylarından itibaren genel endeksin üzerinde seyreden Türk eurotahvillerinin risk primleri, küresel piyasalardaki olumlu beklentilerin de etkisiyle Şubat ayında aşağı yönlü bir seyir izlemiştir. Bu gelişmede, cari açık ve enflasyonun gerileme sinyalleri vermesi de etkili olmaktadır. Şubat ayı sonunda Türk eurotahvillerinin risk primleri yeniden genel endeksin altına gerilemiş; Türk eurotahvillerinin risk primleri 331 baz puan, genel endeks ise 334 baz puan seviyesinde gerçekleşmiştir Risk Primleri (EMBI +) Gelişmekte Olan Ülkeler Türkiye 150 Kaynak: JP Morgan Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler Aralık ayında sanayi üretim endeksi, beklentilerin üzerinde artış gösterdi. Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre, Aralık ayında toplam sanayi üretim endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %3,7 ile beklentilerin üzerinde artış kaydetmiştir. Böylece, sınai üretim endeksinin 2011 yılının son çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre ortalama %6,4 oranında arttığı hesaplanmaktadır. Sınai üretimdeki yıllık ortalama artış ise %8,9 düzeyinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sınai üretim endeksi de Kasım ayındaki gerilemenin ardından Aralık ayında yeniden artış kaydetmiştir. Sınai üretim verileri, ekonomik aktivitedeki yavaşlama eğiliminin devam ettiğine ancak bu yavaşlamanın tedrici olacağına işaret etmektedir. 4

6 Oca.08 Nis.08 Tem.08 Eki.08 Oca.09 Nis.09 Tem.09 Eki.09 Oca. Nis. Tem. Eki. Oca /1 2008/2 2008/3 2008/4 2009/1 2009/2 2009/3 2009/4 20/1 20/2 20/3 20/4 2011/1 2011/2 2011/3 2011/4 İktisadi Araştırmalar Bölümü 20,0 15,0,0 5,0 0,0-5,0 -,0-15,0-20,0-25,0 Büyüme ve Sanayi Üretimi (%) 14,4 8,0 7,6 6,4 12,0 8,8 8,2 4,8** Büyüme Sanayi Üretimi* (*) Bir önceki yılın aynı dönemine göre üç aylık ortalama değişim Kaynak: TUİK (**)Son çeyreğe ait büyüme tahmini Reel kesim güven endeksi artış eğiliminde... Tüketici güveninde sınırlı yükseliş Reel kesim güven endeksi Şubat ayında bir önceki aya göre 5,5 puan artarak 7,3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış endeks de artış eğilimini korumaktadır. Son üç aylık döneme ilişkin reel kesim güven endeksini oluşturan alt endeksler incelendiğinde, ihracat sipariş miktarına ilişkin endeksin arttığı dikkat çekmektedir. Bu durum, iç talep ile dış talep arasındaki dengelenmenin devam ettiğine işaret etmektedir. Tüketici güven endeksi Ocak ayında sınırlı bir yükseliş kaydetmiştir. Tüketici güvenindeki artış tüketicilerin gelecek döneme ilişkin satın alma gücü ve iş bulma olanaklarına ilişkin olumlu değerlendirmelerinden kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, tüketici güveni halen kötümser duruma işaret eden 0 seviyesinin altında seyretmektedir. 130 Öncü Göstergeler Reel Kesim Güven Endeksi Tüketici Güven Endeksi 2011 yılında işsizlik oranı %9,8 e geriledi. TÜİK in açıkladığı Hanehalkı İşgücü İstatistikleri nin yıllık sonuçlarına göre, işsizlik oranı 20 yılındaki %11,9 seviyesinden 2011 yılında %9,8 e gerilemiştir. Bu dönemde tarımdışı işsizlik oranı da %14,8 den %12,4 e düşmüştür. Türkiye ekonomisinde istihdam son 1 yılda 1 milyon 516 bin kişi, tarımdışı istihdam 1 milyon 56 bin kişi artış kaydetmiştir. Bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında, tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 0,3 puan, inşaat sektörünün payının 0,7 puan arttığı, sanayi sektörünün payının 0,4 puan, hizmetler sektörünün payının ise 0,5 puan azaldığı görülmektedir. Önümüzdeki dönemde ekonomik aktivitede beklenen yavaşlama eğilimi paralelinde işsizlik oranındaki iyileşmenin sınırlı olacağı tahmin edilmektedir. 5

7 Oca.09 Mar.09 May.09 Tem.09 Eyl.09 Kas.09 Oca. Mar. May. Tem. Eyl. Kas. Oca.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Ocak ta dış ticaret açığı $7 milyar ile beklentileri aştı. Ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre ihracat %8,6, ithalat %2,8 oranında artmıştır. Dış ticaret açığı ise bir önceki yılın aynı ayına göre %4,7 daralarak $7 milyar seviyesinde gerçekleşmiştir. İthalat artış hızındaki ılımlı seyir yılın ilk ayında da devam etmekle birlikte; dış ticaret açığının piyasa öngörülerinin bir miktar üzerinde gerçekleştiği dikkat çekmektedir. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise Ocak ta %59,7 ye yükselmiştir. Ocak Değişim (milyon $) (%) İhracat ,6 İthalat ,8 Dış Ticaret Dengesi ,7 Karşılama Oranı (%) 56,5 59,7 - Kaynak: TÜİK Ocak ayında, tüketim malı ithalatı belirgin bir şekilde geriledi. Ocak ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ithalat ara ve sermaye mallarında %6 artarken, tüketim mallarında %20 azalmıştır. Tüketim malları ithalatındaki gerileme 2012 yılında iç talebin ılımlı bir seyir izleyeceğine işaret etmektedir. 80,0 Geniş Ekonomik Sınıflandırmaya Göre İthalat (Yıllık % Değişim) 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,0-60,0 Yatırım(sermaye) malları Hammadde(aramalları) Tüketim malları 2011 yılında cari açık %65 lik artışla $77,1 milyar seviyesinde gerçekleşti. Yılın son ayında net doğrudan yatırım girişi Aralık 2007 den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Aralık ayında cari işlemler açığı beklentilere paralel olarak $6,6 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı ayıyla kıyaslandığında, cari işlemler açığındaki daralmanın Kasım ayından sonra Aralık ayında da devam ettiği görülmektedir. Bu gelişmeye bağlı olarak 12 aylık kümülatif cari açık gerilemiş ve 2011 yılında cari açık $77,1 milyar seviyesinde gerçekleşmiştir. Cari açıktaki daralmanın tedrici de olsa Aralık ayında da sürmesi piyasalar tarafından olumlu karşılanmıştır. Yılın son ayında cari açığın finansmanında Aralık 2007 den bu yana en yüksek seviyesine ulaşan net doğrudan yatırımlar önemli rol oynamıştır. Portföy yatırımları ise, özellikle yurtdışı yerleşiklerin DİBS alımlarına bağlı olarak gerçekleşen sermaye girişiyle $2,9 milyar artmıştır. Öte yandan, bankaların YP cinsi efektif ve mevduat varlıklarını artırmasının da etkisiyle diğer yatırımlar kalemi Aralık ayında $4,8 milyarlık net sermaye çıkışına işaret etmiştir. Bu dönemde, Merkez Bankası net rezervlerinde yaşanan $5,5 milyarlık azalma dikkat çekmektedir. 6

8 İktisadi Araştırmalar Bölümü Ocak-Aralık Değişim (milyon $) 20(I) 2011(II) (II/I) (%) Cari İşlemler Dengesi ,3 Dış Ticaret Dengesi ,4 Hizmetler Dengesi ,3 Turizm (net) ,9 Gelir Dengesi ,2 Cari Transferler ,4 Sermaye ve Finans Hesapları ,2 Sermaye Hesapları ,8 Finans Hesapları ,1 Doğrudan Yatırımlar (net) ,2 Portföy Yatırımları (net) ,2 Hisse Senetleri Borç Senetleri ,0 Diğer Yatırımlar (net) ,4 Varlıklar ,5 Efektif ve Mevduat ,7 Yükümlülükler ,8 Krediler ,5 Bankacılık Sektörü ,0 Bankacılık Dışı Sektörler Mevduat Yurtdışı Bankalar Yabancı Para ,4 Türk Lirası Rezerv Varlıklar (net) Net Hata ve Noksan ,9 Kaynak: TCMB 2011 yılında net hata ve noksan kalemi cari açığın finansmanında önemli rol oynadı. Ocak ayında bütçe fazla verdi yılında doğrudan yatırımlar %77 artarak $13,4 milyara ulaşırken, yurtdışı yatırımcıların devlet iç borçlanma senetlerine ilgisi devam etti. Özellikle Ağustos ayından itibaren küresel risk iştahındaki bozulmanın etkisiyle 2011 yılında hisse senetleri piyasasından $1 milyarlık yabancı sermaye çıkışı gerçekleşmiştir yılında bankacılık ve bankacılık dışı sektörün uzun vadeli dış borçlarını çevirmede sıkıntı yaşamadığı görülmektedir. Nitekim, uzun vadeli dış borç çevirme oranı bankacılık sektöründe %177, reel sektörde ise %116 seviyesinde gerçekleşmiştir yılı genelinde cari açığın finansmanında, kaynağı belirsiz sermaye hareketlerinden oluşan net hata ve noksan kalemindeki $12,5 milyarlık sermaye girişi de önem arz etmiştir. Söz konusu kalemin bir önceki yıla göre %356 artmasında Türkiye nin komşu ülkelerle gerçekleştirdiği sınır ticaretinin yanısıra kamu alacaklarının yeniden yapılandırılmasının da etkili olduğu düşünülmektedir. Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan merkezi yönetim bütçe gerçekleşmelerine göre, yılın ilk ayında da bütçe disiplininin devam ettiği görülmektedir. Ocak ayında, merkezi yönetim bütçesi TL 1,7 milyar fazla verirken, faiz dışı fazla da TL7,1 milyar seviyesinde gerçekleşmiştir. Geçtiğimiz yılın ilk ayı ile karşılaştırıldığında bütçe fazlası %73,1, faiz dışı fazla ise %48,3 oranında artış kaydetmiştir. (milyon TL) Ocak Yıllık % Değişim Bütçe Hedefi Gerç./ Hedef (%) Harcamalar , ,5 Faiz Harcamaları , ,7 Faiz Dışı Harcamalar , ,0 Gelirler , ,5 Vergi Gelirleri , ,4 Diğer Gelirler , ,9 Bütçe Dengesi , Faiz Dışı Denge , ,5 Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: Maliye Bakanlığı 7

9 Oca.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Faiz dışı harcamalarda disiplin devam ediyor. TCMB faiz koridorunu daralttı. Ocak ayında, faiz harcamaları 2011 in aynı ayı ile karşılaştırıldığında kamu borç stokunun vade yapısına bağlı olarak yüksek oranlı bir artış kaydetmiştir. Buna karşılık, faiz dışı harcamalardaki artış sınırlı bir düzeyde gerçekleşmiştir. Gelirler tarafında ise, vergi gelirlerinde 2011 de gözlenen olumlu seyrin 2012 yılının ilk ayında da korunduğu dikkat çekmektedir. Yılın ilk ayında, gelir vergisi %32,7, ithalde alınan katma değer vergisi %24,5, dahilde alınan katma değer vergisi %11,1 artarken özel tüketim vergisi %2,7 oranında gerilemiştir. Yılın ilk ayındaki olumlu bütçe sonuçlarının 2012 yılı genelinde korunması halinde, borç stokunun GSYH ye oranının düşmeye devam edeceği ve Türkiye nin borçlanma maliyetlerinin olumlu yönde etkileneceği tahmin edilmektedir. Para Politikası Kurulu (PPK), Şubat ayındaki toplantısında gecelik borç verme faiz oranını %12,5 ten %11,5 e ve açık piyasa işlemleri çerçevesinde piyasa yapıcısı bankalara repo işlemleri yoluyla tanınan borçlanma imkanı faiz oranını %12 den %11 e düşürmüştür. Politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı ise %5,75 düzeyinde bırakılmıştır. TCMB tarafından yapılan açıklamada, iç ve dış talep arasındaki dengelenmenin sürdüğü ve net ihracatın büyümeye katkısının arttığı belirtilmiştir. TCMB, bu çerçevede cari açığın azalmaya devam edeceğini ve maliyet unsurlarının etkisiyle Şubat ayından itibaren çekirdek enflasyon göstergelerinin aşağı yönlü bir eğilim sergileyeceğini tahmin etmektedir. TCMB, son dönemde Fed in, ECB nin ve bazı gelişmekte olan ülke merkez bankalarının aldığı parasal genişlemeye ilişkin kararlara da atıfta bulunarak faiz koridorunun üst sınırında indirim yapılmasının uygun görüldüğünü belirtmiştir. Öte yandan TCMB, enflasyon görünümünün orta vadeli hedeflerle uyumlu olması için para politikasındaki temkinli duruşun bir müddet daha sürdürülmesi gerektiğini ifade etmiştir. Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler TP mevduat hacmi geriliyor. TP kredi hacmi %1,1 arttı. BDDK tarafından yayımlanan haftalık bülten verilerine göre, 24 Şubat 2012 itibarıyla TP mevduat hacmi yılsonuna göre %1,9 gerilemiştir. Buna karşılık, YP mevduatın USD karşılığı ise, döviz kurlarındaki gerileme paralelinde mevduat sahiplerinin dövize yönelimine bağlı olarak yılbaşından bu yana %7,5 artmıştır. 24 Şubat 2012 itibarıyla, TP kredi hacmi yılsonuna göre %1,1 artış kaydetmiştir. Aynı dönemde, YP kredi hacminin USD karşılığı da %2,5 artarken, YP kredilerin TL karşılığı döviz kurlarındaki gerilemeye bağlı olarak yılsonuna göre %5,2 oranında azalmıştır. Kredi hacmindeki yıllık değişimler incelendiğinde, ekonomik aktivitedeki yavaşlama eğilimi paralelinde kredi hacmi artışındaki ivme kaybının devam ettiği görülmektedir. Kredi Hacmi (Yıllık % Değişim) TP Kredi Hacmi YP Kredi Hacmi (USD Karşılığı) Kaynak: BDDK Haftalık Bülten 8

10 Oca.11 Şub.08 Nis.08 Haz.08 Ağu.08 Eki.08 Ara.08 Şub.09 Nis.09 Haz.09 Ağu.09 Eki.09 Ara.09 Şub. Nis. Haz. Ağu. Eki. Ara. İktisadi Araştırmalar Bölümü Bankacılık sektöründe aktif kalitesi korunuyor yılının sonlarında en yüksek seviyeye ulaşan takipteki alacaklar oranı, 24 Şubat 2012 itibarıyla, 2011 yılsonuna göre yatay seyrini sürdürmüş ve %2,8 seviyesinde gerçekleşmiştir. Öte yandan, söz konusu oranın bireysel kredi kartlarında hızla gerilediği dikkat çekmektedir. Bu gelişmede, takipteki alacakların tahsilat oranlarındaki artışın yanısıra aktiften silme ve satışların da etkili olduğu düşünülmektedir. Takipteki Alacaklar Oranı (%) Toplam Krediler Taksitli Ticari Krediler Kaynak: BDDK Haftalık Bülten Tüketici Kredileri Bireysel Kredi Kartları Menkul kıymetler portföyü Emanet menkul kıymetler portföyü 24 Şubat 2012 itibarıyla bankacılık sektörü menkul kıymetler portföyü 2011 yılsonuna göre %0,9, repoya konu edilen menkul kıymetler ise %9 artmıştır. 24 Şubat 2012 itibarıyla bankalar emanetindeki menkul kıymetler portföyü yılsonuna göre %2,5 oranında artarak TL167,6 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, yurtiçi yerleşiklerin menkul kıymetler portföyü %2,8, yurtdışı yerleşiklerin portföyü %2,0 artış kaydetmiştir. (milyon TL) Yurtdışı Yerleşiklerin Emanet Menkul Kıymetler Portföyü Kaynak: BDDK Haftalık Bülten Yabancı para net genel pozisyonu (+) $721 milyon düzeyinde Beklentiler 24 Şubat itibarıyla bankacılık sektörünün yabancı para net genel pozisyonu (+) $721 milyon düzeyinde gerçekleşmiştir. Yabancı para net genel pozisyonu bilanço içi kalemlerde (-) milyon, bilanço dışında ise (+) milyon seviyesindedir yılı boyunca yabancı para açık pozisyonu konusunda ihtiyatlı bir tutum benimseyen bankacılık sektörünün 2012 yılında da bu tavrını koruduğu görülmektedir. Euro Alanı kaynaklı sorunların 2012 yılında da gündemdeki yerini koruyacağı ve merkez bankaları tarafından sağlanan fonların finansal sistem dışına aktarım iştahının zayıf kalmaya devam edeceği öngörüsüne bağlı olarak küresel büyümeye ilişkin aşağı yönlü risklerin devam etmesi beklenmektedir. 9

11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Bu durum gelişmiş ülkelerin parasal genişleme odaklı politikalarından normale dönüşün zaman alacağına işaret etmektedir. Söz konusu gelişmelere dikkat çeken TCMB de faiz koridorunu daraltmış ancak, para politikasındaki temkinli duruşun devam edeceğine işaret etmiştir. Küresel ekonomideki aşağı yönlü risklerin bertaraf edilmesinin zaman alabileceği beklentisi paralelinde yurtiçi ekonomik aktivitenin ılımlı yavaşlama eğiliminin devam edeceği ve kredi hacminin yıllık artış hızındaki ivme kaybının süreceği tahmin edilmektedir.

12 Oca.11 Ara. Oca /1 2007/2 2007/3 2007/4 2008/1 2008/2 2008/3 2008/4 2009/1 2009/2 2009/3 2009/4 20/1 20/2 20/3 20/4 2011/1 2011/2 2011/3 2007/1 2007/2 2007/3 2007/4 2008/1 2008/2 2008/3 2008/4 2009/1 2009/2 2009/3 2009/4 20/1 20/2 20/3 20/4 2011/1 2011/2 2011/3 EK- GÖSTERGELER MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BÜYÜME 15 GSYH (Yıllık % Değişim) 15 Sektörlere Göre Katkı Puan (%) Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım GSYH SINAİ ÜRETİM 30 Sınai Üretim (Yıllık % Değişim) İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (%) ,4 19,2 12,8 17,6 16,9 16,7 14,0 14,9 12,1,6,0,8,4 9,9 8,9 8,8 9,4 8,2 7,0 7,5 8,5 7, ,0 72,9 5 3,8 3,7 0 O Ş M N M H T A E E K A 65 O Ş M N M H T A E E K A DIŞ TİCARET İhracat İthalat Dış Ticaret (Yıllık % Değişim) 8,6 2,8 Aylık Cari İşlemler Açığı (milyar $) 9 Aylık 8 12 Aylık Aylık ENFLASYON 4 3 Aylık Enflasyon (%) TÜFE ÜFE Yıllık Enflasyon (%) 2 12,43 1 0, , , TÜFE ÜFE 4 2 Kaynak: TCMB, TÜİK, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 11

13 DÖVİZ 2,6 Kurlar 1,55 Parite 2,4 1,50 2,2 1,45 2,0 1,40 1,8 1,35 1,6 1,30 /$ 1,4 1,2 /TL $/TL Sepet (0,5* +0,5*$) 1,25 1,20 30 Günlük Hareketli Ortalama BONO-TAHVİL 11 Hazine İhalelerinde Oluşan Ortalama Bileşik Faiz (%) 5 TL DİBS'lerin Beklenen Reel Getirisi (%) 4 9,6 3 2, Risk Primleri 50 VIX Endeksi EMBI+ EMBI+(TR) Veriler 21 Şubat itibarıyladır. Kaynak: TCMB, Reuters, Kalkınma Bakanlığı, İMKB, JP Morgan, CBOE, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 12

14 Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Oca.11 Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. BEKLENTİ ANKETİ VE DİĞER ÖNCÜ GÖSTERGELER Yıl Sonu GSYH Büyüme Beklentisi (%) Yıl Sonu Cari Açık Beklentisi (milyon $) Bankalararası Döviz Piyasası Cari Yıl Sonu Dolar Kuru Beklentisi (TL) 11 Yıl Sonu TÜFE Beklentisi (%) 1,85 1,70 1, , Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) Tüketici Güven Endeksi 92,2 7 6 Kaynak: TCMB, TÜİK 13

15 EKONOMİK GÖSTERGELER TABLOSU BÜYÜME /Ç1 2011/Ç2 2011/Ç3 GSYH (milyon $) Büyüme Oranı (%) 8,4 6,9 4,7 0,7-4,8 9,0 12,0 8,8 8,2 ENFLASYON (%) ÜFE (yıllık) 2,66 11,58 5,94 8,11 5,93 8,87 13,33 11,13 9,15 TÜFE (yıllık) 7,72 9,65 8,39,06 6,53 6,40,45,61,43 DÖVİZ KURLARI TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 121,1 111,9 131,3 115,0 116,8 125,7 9,5 112,2 $/TL 1,3430 1,4131 1,1647 1,5123 1,5057 1,5460 1,9065 1,7819 1,7485 Euro/TL 1,5904 1,8586 1,72 2,1408 2,1603 2,0491 2,4592 2,3396 2,3503 Euro/$ 1,1840 1,3196 1,4589 1,3978 1,4316 1,3377 1,2945 1,3078 1,3324 ÖDEMELER DENGESİ (milyon $) (1) Toplam Mal İhracatı Toplam Mal İthalatı Dış Ticaret Dengesi Cari İşlemler Dengesi YURTDIŞINDAN SAĞLANAN KREDİLER (milyon $) (1) Bankalar Uzun Vade Kısa Vade Diğer Sektörler Uzun Vade Kısa Vade BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ (1)(2) (milyon TL) Harcamalar Faiz Harcamaları Faiz Dışı Harcamalar , Gelirler Vergi Gelirleri Diğer Gelirler Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge MERKEZİ YÖNETİM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar $) İç Borç Stoku 182,4 178,9 219,2 181,7 219,2 228,2 195,2 208,9 Dış Borç Stoku 64,6 66,6 67,1 69,8 74,1 78,1 79,2 80,1 Toplam 247,1 245,5 286,3 251,5 293,2 306,3 274,4 289,0 Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Reuters. (1) Ödemeler dengesi ve bütçe verileri kümülatiftir. (2) Veriler Merkezi Yönetim Bütçesi ne göredir. 14

16 MEVDUAT (I) 24.(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam Mevduat (milyon TL) ,4 TL ,9 YP ,5 YP (Milyon $) ,5 YP Mev./Toplam Mev. (%) 35,5 34,5 30,6 35,3 34,9 35,6 - MÜŞTERİLER ADINA BANKALAR EMANETİNDE TUTULAN MENKUL KIYMETLER (milyon TL) (piyasa değeri) BANKACILIK SEKTÖRÜ (I) 24.(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam ,5 Yurtiçi Yerleşikler ,8 Yurtdışı Yerleşikler ,0 MENKUL KIYMETLER PORTFÖYÜ (milyon TL) (I) 24.(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam ,9 KREDİLER (milyon TL) (I) 24.(II) Değişim* (%) (II/I) Kredi Hacmi ,8 TL ,1 YP ,2 Bireysel Krediler ,0 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler ,7 Tüketici Kredileri ,5 Konut ,2 Taşıt ,2 İhtiyaç ,5 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları ,9 Bireysel Krd./Toplam Krediler (%) 41,7 42,1 42,6 43,4 44,0 44,2 - TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR ORANI (%) Toplam Krediler 3,4 5,1 3,6 2,6 2,7 2,8 Bireysel Krediler 3,8 6,6 4,4 3,0 3,1 3,1 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler 2,9 5,4 3,5 2,4 2,4 2,4 Tüketici Kredileri 2,2 4,1 2,7 1,9 1,9 2,0 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları 6,7,4 7,9 5,7 5,8 5,9 YABANCI PARA NET GENEL POZİSYONU (milyon $) Toplam Bilanço içi Bilanço dışı Kaynak: BDDK (*) Yılsonuna göre değişim 15

17 İletişim Bilgileri İsim-Soyadı Unvan Tel İzlem Erdem Bölüm Müdürü +90 (212) Mehtap Bingöl Birim Müdürü +90 (212) Kıvılcım Eraydın İktisat Uzmanı +90 (212) H. Erhan Gül İktisat Uzmanı +90 (212) A. Göksun Şat İktisat Uzman Yrd. +90 (212) Bora Çevik İktisat Uzman Yrd. +90 (212) Mustafa Kemal Gündoğdu İktisat Uzman Yrd. +90 (212) Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 16