Prof.Dr. Gürol BANGER T.C. Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanı Yönetim Bilişim Sistemi Merkezi Yöneticisi

Transkript

1 e-türkiye Prof.Dr. Gürol BANGER T.C. Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanı Yönetim Bilişim Sistemi Merkezi Yöneticisi Ülkemizde, kamu yönetiminde karşılaşılan aksaklıkların düzeltilmesi amacıyla, kamu yönetiminin yeniden yapılandırılması faaliyetleri sürdürülmektedir. Bu faaliyetlerde amaç; genelde, ülke yönetiminde çağdaş yapısal değişimleri gerçekleştirmek, özelde, yönetimi bilgi ve iletişim teknolojisi üzerine uyarlamaktır. Bu, sadece fiziki olarak, kamu kurum ve kuruluşlarında bilgisayarlaşma değil, ülke yönetim tarzını, en gelişmiş teknoloji üzerine bina ederek, kamu hizmetlerinde ve bürokraside köklü bir anlayış değişimini getirmek anlamındadır. Günümüzde, Devlet tanımı göze çarpar bir şekilde farklılaşmıştır. Vatandaşların devletle ilişkilerindeki ihtiyaçları ve beklentileri esas olarak değişmiştir. Daha iyi bir kamu hizmeti için, vatandaşların ihtiyaçlarına göre devletten vatandaşlara doğrudan bilgi akışını içeren yeni bir yönetim şekillinin tanımlanmasına gereksinim doğmuştur. Bu yaklaşımda, yürütme organı olarak e-hükümet, temel olarak vatandaşın ihtiyaçlarına daha iyi hizmet verebilme ile ilgilenmektedir. e-hükümet, yürütmenin teknik politikalarını ve kamu sektörünün birbirine uygun, bilgi sistemlerinin bir temel çatı altında beraber çalışabilirliğini sağlamaktadır. Hükümet, bilgiye erişimi ve vatandaşa hizmet sunumunu geliştirmeye yardım edecek, yorumları ve yenilikleri toplayarak uygulamaya almaktadır. Bilgi çağının getirdiği değişim; vatandaşı, kendisine hizmet sağlayanlara daha da yakınlaştırarak, kendi ihtiyaçları doğrultusunda daha aktif hale getirmiştir. Bilgi çağına uyumu sağlayan Hükümet, yönetimdeki yenileştirme programının merkezini oluşturmaktadır. Çağdaş hükümet yapılanması, vatandaşının daha iyi yaşamasını sağlamak amacıyla yapılan modernizasyondur ve Çağdaş hükümetler, uzun vadeli iyileştirme programını hazırlayarak yürürlüğe almaktadır. e-hükümet, vatandaşlarına daha iyi hizmet vermeye ve bilgi kaynaklarının daha etkin kullanılmasına odaklanır ve ulaşılması kolay, güvenli erişilebilir, yüksek kaliteli hizmet hazırlar. Bu yüzden, e-hükümet; Hizmetleri vatandaşlarına yönelik ve onların seçeneklerine göre oluşturmak, Hükümeti ve hizmetleri daha erişilebilir yapmak, Sosyal kapsamının düzenlenmesi, Bilgilerin daha iyi kullanımı, ana ilkelerini benimsemelidir. 1

2 e-hükümetin beraber çalışılabilirlik çatısının üç önemli unsuru vardır. Politika ve standartlar, veri iletişim şemalarının oluşturulması için bir strateji ve yönetim işlemi. e-hükümetin beraber çalışılabilirlik çatısının uygulama stratejisinin temel parçası, konuşan hükümettir. Sadece, sistemin politikaları ve standartlarını belirlemek yeterli değildir. Başarılı bir uygulama, siyasi desteğin sağlanması, iyi uygulamalardan yararlanılması, uygulama araçları ve merkezi olarak tasarlanmış veri şemaları anlamına gelir. Bunu sağlamak için konuşan hükümet inisiyatifini başlatmak gerekir. Konuşan-Hükümet, birlikte çalışılabilirlik verisini elde etmede tüm kamu uyumunu sağlayan bir yapıdır. Merkezi olarak üzerinde anlaşmaya varılmış, özgürce ulaşılabilir verilerin üretimiyle uygulama desteği sağlar. Hükümet elektronik olarak sunulabilen hizmetlerin tümünü tasarlamalıdır. Sözkonusu hizmetlerin İnternet, mobil telefonlar; sayısal TV ler, çağrı merkezleri ve kişisel bilgisayarlar tarafından erişilebilir bir strateji izlemelidir. Elektronik hizmet sunumu, kişisel irtibatı ortadan kaldırmaz ve bunun daha iyi olması yolunda destekler. Hizmetler kişilerin ihtiyaçlarına göre yeniden biçimlendirilmelidir. Yeni hizmetler herkesçe kullanılabilir ve kullanımı kolay şekilde geliştirilmek zorundadır. Sayısal TV ve mobil telefonlar internete erişimde olduğu gibi hızla artan bir öneme sahip olacaklardır. On-line kamu hizmetleri iyi tasarlanmış ve erişilebilir olmalıdır. Bu strateji özel sektörle ortaklık çalışmalarında yeni bir yol belirleyen devlet içindeki yenilikçileri yüreklendirir. Bu merkezden güçlü bir idare ve etkin destek ihtiyacına işaret eder. Bu çatıyı yürütecek ve bakımını üstlenecek bir yönetim otoritesine gerek vardır. Diğer kamu kurumları, kuruluşları ve yerel otoritelerle işbirliği içinde koordinatör olarak görev yapar.bu birim; Stratejiyi sahiplenir, Ayrıntılı değişim programını açıkça anlatır Uygulamayı yönetir Yeni fırsat ve inisiyatifleri belirler Gelişmeler hakkında yönetime düzenli raporlar sunar. Konuşan Hükümet web sayfasını yönetir. Hükümet ve endüstri danışma işlemini yönetir. e-hükümetin beraber çalışılabilirlik çatısının bakım ve gelişmelerini yürütür, işleve destekte yönetim altyapısı sağlar. Kamu ve özel sektörde belirlenen kullanıcıların kayıt işlemlerine bakar. Hükümetin öncelikli teklif ve önerilerine hızlı cevap sağlamada ve hükümette beraber çalışabilirlik çabalarını koordine etmede merkez noktası olarak davranır. 2

3 Konuşan Hükümet Grubuna önderlik eder ve hükümette veri şemalarının kullanımının kabulünü, ara yüzler ve dönüşümler için uygulama araçlarını, en iyi uygulamalardan yararlanılmasını yönetir. Diğer Hükümetler ve uluslar arası birimlerle koordinasyonu yürütür. Uyum sürecini yönetir ve ilgili beraber çalışabilirlik politika ve görevlerini yürütür. Vatandaş odaklı hizmet bütünlüğünü destekler. Bu çatının politikalarının, standartlarının ve ana hatlarının uygulamasını yönetir. Paylaşılmış altyapı ve uygulamaları ilerlemesini sağlar. Hükümet portalı kurar Bilgi yönetiminde ortak politikalar üretir. Doğrudan Ulaşılabilir Hükümet Günümüzde çağdaş Devlet tanımı göze çarpar bir şekilde farklılaşmıştır. Vatandaşların devletle ilişkilerindeki ihtiyaçları ve beklentileri esas olarak değişmiştir. Yeni Devlet vizyonu, vatandaşına yapılan her işin merkezinde yer veren ve vatandaş için gerçekleştiren devlettir. Bu vizyonu başarmada hedefler; Vatandaşlar için ana bir çıkış noktası ile devlet bilgilerine ve hizmetlerine online erişim, Etkileşimli hükümet için vatandaşlara çok kanallı ve kolay erişimli hizmet sağlamak, Tutarlı ve ilgili bilgi ve hizmetler için esas araç devletle etkilerini ve vatandaş deneyimini zenginleştirmesi Özel ve kamu sektörü hizmet sağlayıcıları için bir ortak Vatandaşların işlemlerini güven ortamında gerçekleştirebilecekleri güvenilir bir ortam Dünyada kendi sınıfında en iyisi olmak için uğraşmalıdır. Hükümet bilgi sistemlerinin internete bağlanmada güvenlik riskine karşı korunması ve bu sistemlere vatandaşların kendilerine uygun zamanlarda ve kendi hızlarıyla ulaşılabilmesi sağlanmalıdır. Vatandaşlarla elektronik işlemleri yürütmede devletin farklı birimlerine imkan tanımada, tahsis edilmiş yönlendirme ve kurumlara bağlantı hizmetlerinin güvenliğini ve doğrulamayı sağlamalıdır. Çıkış kapıları, devlet kurumlarının açılmasında ve onların değerli belgeleri ve hizmetlerini kamuya özel ve gönüllü sektörlere çalışmasında yardımcı olur. On-line hizmet veren devlet, hükümeti bütünleşmiş bir organizasyon olarak gösterirken, devletle birebir ilişkisi olan vatandaşa kullanımı kolay, güvenli, kişisel 3

4 hizmet sağlar. Bu vatandaşın devlette kişisel pencere si olmasını ve kamu sektörü ile çalışmada kamu için tercih edilen yöntem olmayı amaçlar. e-hükümet beraber çalışabilirlik çatısı, politika, standartlar ve veri şemaları Hükümet Portal teknik mimarisinin ana elamanlarıdır. E-Devlet Prensipleri E-Devlet, vatandaş ve devlet arasındaki bağlantıyı esaslı olarak değiştirebilir. Devletin, vatandaşların isteklerine daha fazla karşılık vermesini ve vatandaşlarla olan işlemlerin büyük ölçüde gelişmesini sağlayabilir. Dolayısıyla, her vatandaşın demokratiklik sürecinin aktif parçası olmasına yardım eder. Bu anlamda büyük fikir e- vatandaştır. Bu yaklaşımın devamında e-demokrasi kavramı gelecektir. E-devlet, insanları sadece bir diğerine ya da e-ticaret yapan pazarlara bağlamakla kalmayan, fikirlerin, tartışmaların, önceliklerin, yetkilerin, hizmetlerin, işlemlerin ve sonuçların yer aldığı bir ortamdır. E-Devlet; 1- Kullanımı Kolay; devletle, yerel ve bölgesel yönetimlerle ve hükümetlerle vatandaşları, onların tercihleri ve ihtiyaçlarına göre bağlayabilmeli, 2- Herkes için Kullanılabilir; evde, işte, okullarda, kütüphanelerde ve diğer topluma açık yerlerde ulaşılabilir olmalı 3- Özel ve Güvenli; e-devletin gelişmesi ve kamuya hizmeti için gerektiği şekilde, güven sağlayacak şekilde güvenilirlik ve gizliliğin kendine özgü standartları kanıtlanmış olmalı, 4- Yenilikçilik ve Sonuçlara Yönelme; Hız vurgulanmalı ve teknolojinin son avantajlarından yararlanılmalı, 5- İşbirlikçi; Açık bir şekilde kamu, özel, kar amaçlı olmayan araştırma ortakları arasında onların uzmanlık ve deneyimlerine dayalı ortaklaşa geliştirilmiş çözümler olmalı, 6- Maliyet Açısından Etkili; Uzun dönem verimliliği ve tasarrufu önemli ölçüde sağlayacak stratejik yatırımlar yapılmalı, 7- Dönüşüm; Yalnızca varolan uygulamaları otomatikleştirmek yerine devlet işlerini değiştirmede kişisel ve kurumsal önderlik aracılığıyla teknolojiden yararlanmalı, Bu prensipler e-devleti izlemede liderlerin tercihlerine rehberlik yapmalıdır. Teknoloji, yaratıcılık ve liderlik bir noktada birleştiğinde, onu güçlü sonuçlar izleyeceği açıktır. E-Devlet Yapılanması E-Devlet, çağın gelişmelerini, imkanlarını ve sınırlarını politik, kurumsal, teknolojik olarak araştırarak; Bilginin araştırılması, seçilmesi, analizi ve paylaşımı için geliştirilecek teknolojilerin kamu görevlilerinin karar verme süreçlerini derinden etkilediği, bu 4

5 teknolojilerin kullanımıyla birlikte, halk katılımı ve açık devlet kavramlarının mümkün kılındığı, Devlette gerçekleştirilecek ileri düzeydeki tüm bilgi teknolojileri uygulamalarının, politikalar, süreçler, bilgi ve teknoloji ile bütünleştirildiği, Devlet tarafından verilen hizmetlerin özel girişim ve sivil toplum kuruluşları ile diğer kuruluşlar tarafından verildiği, Vatandaşların demokratik süreçlere katılması için yöntem ve ölçümlemeler geliştiren ve kendini sürekli yenileyen, Sayısal imza, elektronik oy verme ve vergilendirme gibi çağdaş sistemlerin kullanımını mümkün kılan, Kamu sektöründe, elektronik iletişim, arşivleme ve kayıt yönetiminin gündelik hayatın bir parçası haline geldiği, Daha gelişmiş ve sürekli gelişmeleri takip eden bilgi teknolojileri yönetiminin varolduğu, Birbiriyle uyumlu çalışabilen güvenli sistemlerin geliştirildiği, Internet teknolojilerini kullanarak devletin açık bilgisine ulaşımın altyapısını oluşturan, Internet kullanımının kamu sektöründe ve halk arasında daha yaygın hale gelmesiyle yeni ve entegre hizmetler veren, Araştırma kaynaklarının kullanılabilir bilgi sağladığı ve uygulanabilir yöntemler geliştirebildiği, devlettir. E-Devlet Uygulamasında Bilgi Sistemleri e-devlet, birleştirilmiş bilgi sistemlerini gerektirir. Uygun yolla tüm kamu sektöründe birlikte işletilebilir sistemlerin çalışması, vatandaşların ihtiyaçlarına göre yeniden biçimlendirilmiş daha iyi hizmetlerin sağlanmasının anahtarını oluşturur. E-Devlet uygulamasında, teknolojiyle birlikte daha etkin çalışma araçları sağlayacaktır. İletişim araçları, daha resmi iletişim yöntemleri ile mümkün olmayan bağlar ve ilişkilerin desteklenmesinde ve beslenmesinde etkili rol oynayarak, çalışan iletişimini güçlendirecektir. Etkileşimli uzaktan öğrenme ve konferans gibi teknolojik araçlar ile yer ve zaman bağımsız iletişim kurulabilecektir. Ayrıca, veri görselleştirmesi, bilgi çıkarımı, veri entegrasyonu ve sayısal kütüphane teknolojileri gibi bilgi yönetimi araçları, bilginin kullanımı ve yaygınlaştırılmasına olumlu katkılarda bulunacaktır. Veri ambarları gibi teknolojiler, farklı kaynaklardan bilgiyi bir araya getirecek, bunun yanı sıra veri yönetimi ve bilgi arama araçları, birçok konuda planlama ve değerlendirme amaçlı olarak kullanılabilecektir.kamu kurum ve kuruluşları, kendilerine yüklenen görevlerle, kapasitelerinin orantılı olması, etkin ve verimli bir şekilde çalışmaları sağlanmalıdır. Bu amaca ulaşmada, vatandaşı ile bütünleşmiş, her şeyin devlet için ve devlet tarafından yapılması değil, insanımızın 5

6 daha iyi yaşaması için yapılması gerektiği esasına dayalı bir anlayışı yerleştirme ilkesini ortaya konmaktadır. Ulusal Bilgi Sistemi, bilginin ilgili kurumlar arasında ve kurum içinde düzenlenebilmesi, ilişkilendirilmesi, paylaşılması ve kullanımının sağlanmasını amaçlayan ülke bilgi sistemleri topluluğudur. Ulusal Bilgi Sistemi, kurumların, yönetimsel ve teknik işleyişinin sağlıklı bir yapıya kavuşturulması yönünde oluşturulacak olan bilgi sistemlerinin ulusal bir ağ üzerinde birleştirilmesiyle meydana gelecektir. Ulusal Bilgi Sistemi, sistemde yer alacak kurumların, ülke veri alt yapısını düzenleyecektir. Ulusal Bilgi Sistemi nin bileşenleri; o politikalar, o teknoloji, o kurumlar, o standartlar, o veri (ağları, tabanları, kaynakları, kullanıcıları) olarak, sistemin içinde aynı öncelikli bir ilişkiler yumağı oluşturmaktadır. Sistemin, belirli kurumlara, sektörlere, ya da alana özel olmayıp, ülke genelinde hizmet vermesi planlandığından; Ulusal Bilgi Sistemi, ulusal düzeyde tüm kamu kurum ve kuruluşlarını, diğer sektörleri ve nihayet bireyleri içerecektir. Sistem kapsamının bu denli geniş olması ve bilgiye dayalı devlet yönetimi anlayışını gerektirmesi, süregelen kamusal yapının teknoloji ile bütünleşecek şekilde analizini gündeme getirmiştir. Burada amaç; genelde, ülke yönetiminde çağdaş yapısal değişimleri gerçekleştirmek, özelde, yönetimi bilgi ve iletişim teknolojisi üzerine uyarlamaktır. Bu, sadece fiziki olarak, kamu kurum ve kuruluşlarında bilgisayarlaşma değil, ülke yönetim tarzını, en gelişmiş teknoloji üzerine bina ederek, kamu hizmetlerinde ve bürokraside köklü bir anlayış değişimini getirmek anlamındadır. Bu faaliyetlerin başarıyla hayata geçirilebilmesi için Ulusal Bilgi Sistemi nin oluşturulması gereği açıktır. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığınca, bu amaca yönelik olarak, kamu kurum ve kuruluşlarının yetki ve sorumluluğunda üretilen, konumsal, konuma bağlı tanımsal ve sözel verilerin dağıtılmış bilgi sistemleri ortamında, ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını sağlamak üzere bir dizi çalışma sürdürülmektedir. Bu çalışmalarda, ilgili kurumlarca üretilen verilerin, ulusal standarttaki veri tabanlarında oluşturulması temel alınmaktadır. Söz konusu sistemlerin, ülke çapında kullanma, erişim yetkileri ve güvenliği göz önünde bulundurularak ilgili kullanıcılara açılması ve paylaşımının sağlanması amaçlanmaktadır. Bu yaklaşım ile, iş bölümü ve koordinasyon anlayışı içinde, verilerin, ülke standartlarında üretilmeleri ve güncelleştirilmeleri, yüksek maliyetle elde edilmekte bulunan verilerde tekrarlamayı, dolayısıyla zaman, işgücü ve kaynak kaybının önlenmesinin koordinasyonu amacı güdülmektedir. Türkiye nin idari, teknik ve personel yapısında yeni bir yapılanmaya gidilmesi, kamu kuruluşları tarafından günümüze kadar üretilmiş ve üretimi devam eden tüm 6

7 verilerin sistematik ve etkin bir şekilde, tüm kullanıcıların ulaşımına açılabilmesi için gündeme gelen (BYBS), kamusal yeniden yapılanma için gerekli faaliyetlere altlık teşkil edecek kurumsal düzenlemelerin merkezi olacaktır. Kurumlar, ulusal standartlarda ürettikleri veriyi diğer kurumların kullanımı için Ulusal Bilgi Sistemi'ne sunacaklar ve kendi ihtiyaç duydukları veriyi yine Ulusal Bilgi Sistemi'nden sağlayacaklardır. Burada Ulusal Bilgi Sistemi nin çekirdeğinde yer alacak olan BYBS, kamu kurum ve kuruluşları arasında veri alış verişinin belirlenen standartlara uygun, kurumun erişim yetkisini gözeterek, diğer kurumca üretilen veriye ulaşım izni verecek ve güvenliğini esas alarak, aktarımın koordinasyonunu sağlayacaktır. Türkiye nin, yeni yüzyılda, bilginin sır olarak saklandığı değil, ortak olarak faydalı bir şekilde kullanıldığı organize olmuş bir ülke olarak ilerlemesinde, bu çalışma büyük rol oynayacaktır. Çalışmanın amacına ulaşabilmesi ve ülke kalkınmasında etkin rol oynayabilmesi için aşağıdaki unsurların yürürlüğe konması planlanmıştır; Tüm Kamu kurum ve kuruluşlarının içinde yer aldığı Ulusal Kamu Bilgisayar Ağı nın (KAMU-NET) kurulması, KAMU-NET üzerinden aktarılacak ürünlerin standardizasyonu ve sorumluluğunun belirlenmesi, Yetkili ve sorumlu kuruluşların ayrıntılı olarak ihtiyaçlarının belirlemesi, veritabanı tasarımının yapılması ve veri üretimi için gerekli faaliyetlerin gerçekleştirilmesi, Veri üretim ya da dönüşüm işlemlerinin yöntemlerinin ve iş planının belirlenmesi, Tüm sistemin faydalı ve kullanılabilir hale getirilmesi, aktif halde tutulması, bu konuda temel karar ve önlemlerin alınması, Tüm kamu kuruluşları ve kullanıcıların, veri üretim ve paylaşım aşamalarında koordineli ve iş birliği içerisinde organizasyonunun yapılması, Yukarıda değinildiği gibi ülkemizde de yoğun bir şekilde kamu bilgisayar ağları gündemdedir. Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Tarım Bakanlığı, Yüksek Seçim Kurulu gibi çok çeşitli kurum kendi ağlarını kurma çalışmalarını yürütmektedirler. Ancak, kamu kurumları arasında yeterli koordinasyonun sağlanamamış olması sebebiyle, benzeri ağ projelerinin ayrı ayrı planlanması söz konusu olabilmektedir. Bağımsız ağları kurmak yerine, kamuya yönelik ağların bir KAMU-NET te birleştirmenin daha doğru olacağı açıktır. Kamuya yönelik, ancak, özel sektör, üniversite, sivil toplum örgütleri ve bireylerin de yararlanacağı; amacı, temel ağ servislerini toplumun tüm kesimlerine, ucuz, hızlı ve güvenilir bir şekilde sağlayacak olan ve BYBS tarafından yönetilecek 7

8 olan ağın projelendirilmesine başlanılmıştır. Böylece, ülkemizi kapsayan, ortak fiziksel bir iletişim alt yapısının kesintisiz ve kaliteli hizmet üretebilecek modeli oluşacaktır. Ulusal Bilgi Sistemi'nin Oluşturulması Ulusal Bilgi Sistemi taraflarının, sistem içindeki işlevlerinin belirlenmesinin çok sayıda boyutu vardır. Bunlardan en önemlileri şunlardır: Ulusal Bilgi Sistemi ne hangi kuruluşların, hangi türde veri sağlayacağının belirlenmesi, Kurumların, Ulusal Bilgi Sistemi'nin geliştirilmesi kapsamında, finansal kaynak ihtiyaçlarına yönelik ekonomi politikalarının belirlenmesi, Bilgi fiyatlandırma politikalarının belirlenmesi, bilgi edinmenin maliyetinin belirlenmesi, Veri toplama ve yönetimi ile ilgili standartların belirlenmesi ve bunlara uygunluğun sağlanmasından sorumlu otoritelerin belirlenmesi, Ticaret ve iletişim alanlarında önceliklerin ve ilgili politikaların belirlenmesi, Bilginin sahipliği, gizliliği, özelliği, telif hakları vb. gibi konuların çözümlenmesi gerekmektedir. Veri Üretimi Ve Yönetimi Sistemin temel yaklaşımı olarak alınan, dağıtık veri tabanı yönetim sistemi tekniğine uyan Her kuruluşun, yasalarla belirlenmiş bulunan veri üretmek ve bunları standartlarına uyan şekilde kendi veri tabanına aktarması ve güncel tutması temel görevinin dışında, veri üreten her kurumun veya belli kurumların verilerinin tek merkezde tutulması anlayışı söz konusu değildir. Kamu kuruluşlarının kendi aralarında yapacakları koordineli çalışmalar sonucunda belirleyecekleri temel görev unsurlarının, UBS içerisinde oluşturulacak veritabanında tutulabilmesi, diğer verilerle ilişkilendirilebilmesi ve projenin veri standardizasyonu, veri kullanımı, veri güncelleştirmesi ve veri depolanması aşamalarında faydalı bir şekilde kullanılabilmesi için ortak veri üretim formatının oluşturulması gereklidir. Verilerin UBS'e otomasyonunun yapılmasından sonra veri güncelleştirmesinin, veri iletişiminin ve veri paylaşımının hangi kurum veya kuruluşlarca, nasıl yapılacağının belirlenmesi amacıyla yapılan çalışmalar sonucunda, mevcut verilerin UBS entegrasyonunun yapılabilmesi için kullanıcı ayrıntılı veri modeli oluşturulmalıdır. Birinci olarak, kullanıcı ihtiyaç duyduğu verinin içerik ve karakteristiklerini standart bir formda belirtmelidir. Bunun için, Ulusal Bilgi Sistemi verisinin de içerik ve karakteristikler olarak standart bir formda tanımlanmış olması gerekir. Bu, ilgili veriyi sağlayan kurumun sorumluluğuna bırakılabilir. Verinin "içerik ve karakteristikler"i meta veri olarak anılır ve verinin ait olduğu coğrafi bölgeyi, doğruluğunu, hangi kaynaktan, nasıl üretildiğini vs. belirtir. Meta verinin standart bir şekilde 8

9 belirtilebilmesi için meta veri standartlarına ihtiyaç vardır. Meta verinin standart olarak belirtilmesi konumsal veri değişim standartları kapsamında düşünülecektir. İkinci ihtiyaç, aranan veri için hangi veri tabanlarına, ya da veri kaynaklarına başvurulabileceğini, kullanıcıya ileten akıllı "bilgi sunucuları" dır. Bu sunucular Yönetim Bilişim Sistemi nde veya ihtiyaca bağlı olarak bellenecek noktalarda yer alacaktır. Ayrıca, gerek bilgi sunucuları ve gerekse bu sunucular üzerinden ulaşılabilecek veri kaynakları kataloglanacaktır. Üçüncü olarak, verinin aktarılmasında, kaynak formatının sistemce, hiçbir çevrim işlemine ihtiyaç duymadan doğrudan okunabilmesi gerekmektedir. Ancak, Ulusal Bilgi Sisteminin işlerlik kazanmasından önce oluşmuş olan alt sistemler, bir kereye mahsus olarak, sistemin formatına çevrilecektir. Ulusal Bilgi Sisteminin formatına çevrilmiş olan bu veriler, bundan sonra, çevrime gerek kalmadan güncellenebilecek ve kullanıcılar tarafından çevrime gerek kalmadan karşılıklı olarak ve doğrudan okunarak kullanılabilecektir. Söz konusu çeviri işlemi kaynak ve kullanıcı formatları arasında doğrudan ya da bir değişim formatı üzerinden gerçekleştirilebilir. Çok özel uygulamaların zorunlu olarak ortaya çıkarabileceği özel durumlarda, Ulusal Bilgi Sistemi için geçerli veri değişim formatı sayısı sınırlı tutulacaktır. Çünkü, özellikle seçilecek olan kritik veri yapılarında çevrim için yapılacak düzenlemeler ana projenin oluşturulmasını engelleyecek zaman kaybına neden olabilecektir. Nihayet, bir kullanıcının Ulusal Bilgi Sistemi'ne çıkışını, dolaşımını, ve ilgili veri kaynaklarına erişimini sağlayacak ve düzenleyecek yazılım ve protokoller gereklidir. Bunun için Internet teknolojisi ve yazılımları gibi söz konusu işlevleri sunan ürünler, Ulusal Bilgi Sistemi için uyarlanacaktır. TEKNOLOJİ Ulusal Bilgi Sistemi'nin teknolojiden beklentisi, kendi başlarına "akıllı" ve birbiriyle "konuşabilen" sistemlerdir. Bu beklentilerin ne dereceye kadar karşılanabileceği genel olarak yapay zeka ve dağıtılmış sistemler alanlarındaki gelişmelere bağlı olacaktır. Dağıtılmış sistemler alanında, veriye yönelik, yazılım ve donanım olarak farklı, kendi içlerinde özerk sistemlerin bütünleşik bir yapıda çalışabilmeleri esas alınacaktır. Mevcut teknoloji yazılım, donanım ve iletişim açısından çok çeşitli seçenekler sunmaktadır. Önemli olan, kurumların ihtiyaçlarına en uygun teknolojiyi seçmeleri ve onu en verimli bir biçimde kullanmalarıdır. Konumsal Veritabanı Motorları yazılımlarının sağladığı veritabanları yönlenmeleri ve sistemde yer alan alt sistemlerde sadece istenen veri grubunun sunucusunu uygulamalara almaları, özellikle veritabanı yönetim sistemleri markalarından bağımsız çalışmaları önemli bir gelişme sağlamaktadır. STANDARTLAR Günümüz teknolojisinde, ülke çapında üretilen tüm verilerin, dağıtılmış bilgi sistemleri ortamında, ulusal ve uluslararası standartdaki veri tabanlarında 9

10 oluşturulması temel alınmaktadır. Sözkonusu sistemlerin, güncelliği korunacak bir şekilde, ülke çapında kullanma ve erişim yetkileri de göz önünde bulundurularak, ilgili kullanıcılara açılması ve paylaşımının sağlanması ile veriler uygun standartlarda oluşacaktır. Ulusal Bilgi Sistemi kapsamında standartlar, veri değişimi ile sınırlı olmayıp, donanım, yazılım, iletişim ve veri tanımlamayı içerir. Ulusal Bilgi Sistemi'nin esası farklı yazılım, donanım, veri temsili ve iletişim sistemlerini kullanan taraflar arasında iletişim olduğu için, standartlar hayati önem taşımaktadır. Donanım, yazılım, ve iletişim de standartlaşma yönünde, bugün belirli bir noktaya gelinmiş olmasına karşın, veri değişiminde standartlaşma, gerekliliği öteden beri kabul edilmekle birlikte tam olarak sağlanamamıştır. Bir çok nedenlerle, ülkeler, veri değişimi için kendi standardını tercih etmesi sonucu, özellikle konumsal veri değişiminde bugün çok çeşitli standartlar kullanılmaktadır. Bunun yarattığı en önemli sorun, bir sistemin farklı kaynaklardan veri transfer edebilmesi için çok sayıda formatı tanıması gerekmektedir. Bu nedenlerden dolayı, Ulusal Bilgi Sistemi'nde kullanılacak veri standartı sadece bir tane olacaktır. Çalışma planına göre belirlenen verilerin UBS ortamında ilişkisel veri tabanlarında tutulabilmesi ve istenen veriye doğru, kısa ve çabuk olarak ulaşabilirliliğin sağlanması için, mevcut verilerin ulusal standart altında toplanması ve tüm kamu kurum ve kuruluşlarınca da uyulması gereklidir. KAMU KURUM VE KURULUŞLARININ KOORDİNASYONU Tüm kullanıcılar için büyük önem taşıyan ve yapılacak her işte ve yatırımda kullanılması zorunlu olan ekonomik, sosyal, idari, çevresel, tarımsal, askeri ve siyasi gibi temel bilgilere ulaşabilmenin ve bu bilgilerin toplandığı ortak bir çalışma alanının oluşturulması için gerekli düzenlemelerin ve koordineli çalışmanın hazırlanması gereklidir. Bu bağlamda, aynı işi yapan farklı kamu kurum ve kuruluşları, süregelen işlerinde kendi düzenlemelerine uygun çalışmış ve diğer kuruluşlarla ortak olan işlerini çok az farklılıklarla yürütmüşlerdir. Kamu kuruluşlarının kendi aralarında yapacakları görüşmeler sonucunda belirleyecekleri veri ihtiyaçlarına göre, herbir kamu kuruluşunun görev ve sorumluluğu ile bu sorumlulukları içeren kapsamlara ait alt başlıkların doğru ve ayrıntılı bir şekilde belirlenmesi amacıyla, oluşturulacak teknik kurullar tarafından hazırlanması gereklidir. Ulusal Bilgi Sisteminin kurulması için gerekli görülen kapsamlara yönelik üretim ve araştırma yapan tüm kamu kuruluşları, yürüttükleri temel görevler bağlamında belirlenmiştir. Tüm kamu kuruluşlarınca ihtiyaç duyulan temel konular baz alınmış ve Ulusal Bilgi Sisteminin oluşturulması ve geliştirilmesi için bir taslak oluşturulmuştur. Bu bağlamda, bu bölümde değinilen tüm katmanlara ve bu katmanlara ilişkin yapılan çalışmalara ilaveler ve çalışmanın son şekli konu ile ilgili tüm kamu kuruluşları ile yapılacak ayrıntılı ve koordineli çalışmalar sonunda belirlenecektir. 10

11 Çalışma çerçevesinde, kamu kuruluşları arasında hangi kuruluşun hangi temel veriyi hangi ürün standartında üretmesi gerektiğinin belirlenmesi amacıyla, kuruluşların yürürlükteki mevcut yetki ve sorumlulukları belirlenmiştir. Yetki ve sorumluluklara yönelik konular ve bu konulara ilişkin verilerin toplanacağı ürün standartları belirtilmiştir. Çalışmanın sonunda kamu kuruluşlarına ait veri oluşumu ve güncelleştirme yetki ve sorumluluğunun paylaşımı sağlanmış olacaktır. STRATEJİK PLAN Türkiye Bilgi Çağını yakalamak ve bir Bilgi Toplumu olmak istiyorsa, Ulusal Bilgi Sistemi'ni bir an önce hayata geçirmelidir. Kuşkusuz, Ulusal Bilgi Sistemi öncelikle siyasi otorite tarafından desteklenmelidir. Ardından, Ulusal Bilgi Sistemi taraflarının politik ve finansal desteklerinin kazanılması gerekir. Tarafların destek ve bağlılıkları başlangıçta çok güçlü, Ulusal Bilgi Sistemi'nin yaşatılabilmesi için de sürekli olmalıdır. Ulusal Bilgi Sistemi'nin hayata geçirilmesi ve yaşatılması, Ulusal Bilgi Sistemi'ne özel bir kurumsal yapılanma gerektirir. Bu kurumsal yapı, Ulusal Bilgi Sistemi'ni üstlenecek ve yürütecektir. Bu kurumun yeterli yaptırım gücü olmalıdır. 11