Bu rapor, South Stream Transport B.V. adına URS Infrastructure & Environment UK Limited tarafından hazırlanmıştır _Doc021_REP_Rev06

Transkript

1 Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü Kapsam Belirleme Raporu

2

3 Belge No: Harici Belge No: URS-EIA-REP _Doc021_REP_Rev06 Yayınlanma Tarihi: 17 Temmuz 2013 Bu rapor, South Stream Transport B.V. adına URS Infrastructure & Environment UK Limited tarafından hazırlanmıştır. URS-EIA-REP

4

5 Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Özeti Giriş Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı, Rusya'dan Orta ve Güneydoğu Avrupa ülkelerine doğal gaz taşıyacak olan Güney Akım Doğalgaz Boru Hattı Sistemi'nin açık deniz bölümüdür. Tamamlandığında, boru hattı sistemi kilometre (km)'den daha uzun olacaktır. Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı, Rusya kıyısındaki Anapa yakınlarından başlayıp, Türkiye Münhasır Ekonomik Bölgesi'nden (MEB) geçerek, Bulgaristan kıyısındaki Varna yakınlarında kıyıya çıkan ve Karadeniz boyunca yaklaşık 930 km uzanan, birbirine paralel ve 32 inç (813 milimetre (mm)) çapında dört adet boru hattından oluşacaktır (Şekil 1). Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nda, açık deniz boru hatlarına ek olarak Rusya ve Bulgaristan'da kıyı yaklaşım tesisleriyle, kıyı yaklaşım bölgesi olarak bilinen kısa kara bölümleri bulunacaktır. Şekil 1: Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın Türkiye bölümü 'Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü' olarak adlandırılmıştır ve bu rapor genelinde 'Proje' olarak anılacaktır. Proje yaklaşık 470 km uzunluğundadır ve doğuda Rusya MEB'i ile Türkiye MEB'inin sınırından batıda Bulgaristan MEB'i ile Türkiye MEB'inin sınırına dek Karadeniz boyunca uzanmaktadır (Şekil 2). Boru hatları, Türkiye MEB'inde doğrudan deniz tabanına döşenecektir. Türkiye MEB'inde URS-EIA-REP i

6 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) boruların döşeneceği derinlik yaklaşık metre (m) ile m arasında değişkenlik göstermektedir. South Stream Transport B.V. bir ortak girişimdir ve Projenin geliştirilmesinden sorumludur. Bu ortak girişimde, Rus şirketi OAO Gazprom %50 hisse sahibidir. İtalyan şirketi Eni S.p.A %20 hisse sahibidir. Fransız enerji şirketi Électricité de France (EDF) ve Alman şirketi Wintershall Holding GmbH (BASF Group) de %15'er hisseye sahiptir. Projenin mühendislik ve tasarım çalışmaları 2008 yılında başlamıştır. Bu çalışmalara, mevcut boru hattı güzergahının seçilmesinden önce gazın Rusya'dan taşınması için çeşitli seçeneklerin değerlendirilmesi de dahil edilmiştir. Projenin güzergah seçimi teknik ve çevresel faktörlere göre yapılmıştır. Bu faktörler Türkiye MEB'sinden geçen şu anki güzergahın (Şekil 2) seçilmesine neden olmuştur. Şekil 2: Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı inşaatının 2014'te başlayıp 2017'e kadar devam etmesi planlanmıştır. Türkiye MEB'indeki inşaatın halihazırda 2014'te başlaması planlanmaktadır. Birinci boru hattının inşaatı diğer üç boru hattından daha önce tamamlanacaktır. Dolayısıyla gaz akışının ilk boru hattından 2015 gibi erken bir tarihte gerçekleşmesi planlanmıştır. Boru hattı sisteminin toplam kapasiteye en kısa zamanda ulaşabilmesi için ikinci ve üçüncü boru hatlarının inşaatının iki boru döşeme gemisi tarafından eş zamanlı döşenmesi sözkonusudur. ii URS-EIA-REP

7 Bilinmesi Gereken Terimler: Geçici Proje Alanı: Deniz tabanında inşaat faaliyetlerinin yürütüleceği ve boru hatlarının döşeneceği alan.470 km uzunluğunda ve 2 km genişliğindeki bu alan toplam 940 km 2' dir. Bu alan bu belgede "inşaat koridoru" olarak anılmaktadır. Kalıcı Proje Alanı: Projenin deniz tabanı üzerinde kaplayacağı kalıcı alandır; 470 km uzunluğunda ve 4 m genişliğindedir (dört adet boru hattının her birinin genişliğinin 1 metreden az olması esas alınarak) ve toplam alan yaklaşık 2 km 2 'dir. Deniz tabanı üzerindeki Kalıcı Proje Alanı, Geçici Proje Alanı içerisinde yer alacaktır. Münhasır Ekonomik Bölge (MEB): Bir devletin sudan ve rüzgardan enerji üretimi de dahil olmak üzere, deniz kaynaklarının keşfi ve kullanımı üzerinde özel haklara sahip olduğu deniz bölgesidir. Devletin karasularının deniz tarafındaki sınırından başlayarak, kıyıdan en fazla 200 deniz mili daha açığa (ya da başka bir komşu MEB ye) kadar uzanır. Boru Döşeme Gemisi: Sualtı boru hattı inşası için özel olarak yapılmış gemi veya mavna. Buna bağlı olarak ikinci ve üçüncü boru hatları sırasıyla 2016 sonu ile 2007 başı arasında, ve sonrasında ise dördüncü boru hattı 2017 de işletime alınacaktır. Boru hatları en az 50 yıl boyunca gaz taşıyacak şekilde tasarlanacaktır. Dört boru hattının toplam en yüksek kapasitesi yılda 63 milyar metreküp (bcm) veya her bir boru hattı için yılda yaklaşık 15 milyar metreküp (bcm) olacaktır. Her bir boru hattının tasarım basıncı 300 bar olacaktır. Kapsam Belirleme Raporunun Amacı South Stream Transport B.V. çevresel ve sosyal performansta İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları'nı (GIIP) uygulayacağını taahhüt etmiştir. Proje, bu türde projeler için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) gerektiren Türkiye Cumhuriyeti yasalarına uygun olarak planlanacak, inşa edilecek ve işletilecektir. South Stream Transport B.V., Ulusal ÇED gerekliliklerine ek olarak Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) için finans kurumlarının standartlarına ve yönergelerine de uyacaktır. ÇSED ile ilgili uluslararası yönergeler, Projeyle ilişkili potansiyel çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras etkilerinin belirlenmesi için bir kapsam belirleme aşaması içerir. Bu Kapsam Belirleme Raporunun amacı, Proje ve Projenin paydaşlara potansiyel etkileri hakkında bilgi sağlamaktır. Bu bilgiler de daha sonra, ÇSED süreci ve uygun durumlarda Proje tasarımı için veri sağlayabilir. Bu Kapsam Belirleme Raporunda sunulan bilgilerin ön bilgiler olduğu unutulmamalıdır. Kapsam Belirleme Raporuna ek olarak, Proje için bir ÇED Başvuru Dosyası, 2872 sayılı ve 9 Ağustos 1983 tarihli Çevre Kanunu ve 17 Temmuz 2008 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği ne uygun olarak hazırlanmıştır. ÇED Başvuru Dosyası 22 Mayıs 2013 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na sunulmuştur. Projenin Tanımı Boru hatları; kaynakla birleştirilmiş, iç temizliğin ve gaz akışının iyileştirilmesi için içten ve boru hattının korozyondan korunması için dıştan kaplanmış, 12 m lik bölümler halindeki çelik borulardan inşa edilecektir. Boru hattının korozyona karşı korunması için ilave olarak katodik koruma sistemi de kullanılacaktır. Boruların et kalınlıkları 39 mm olacaktır. Bir boru döşeme gemisi (bir örneği Şekil 3'te de gösterilen, boru hattı inşası için özel olarak yapılmış gemi veya mavna) kullanılarak dört adet boru hattı döşenecektir. Borular, gemi üzerinde dizilerek kaynakla birleştirildikten sonra, birleştirilmiş olan bölümler denize indirilir ve diğer bölümlere eklenir. Rusya ve Bulgaristan daki inşaat süreci için, boru depolama istasyonları ve kıyı üsleri gibi geçici depolama tesisleri gerekli olacaktır. Mevcut Proje planlamasına göre, Türkiye'de bu türden tesisler yer almayacaktır. URS-EIA-REP iii

8 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Şekil 3: Boru Döşeme Gemisi Örneği Bu görsel Saipem'in izniyle kullanılmıştır Her bir boru hattı inşa edildikten sonra güvenli, sağlam ve işletim için uygun olduğundan emin olunması için test edilecektir. Bu süreç işletim öncesi olarak adlandırılır ve boru hattının Rusya ve Bulgaristan daki sığ bölümlerinde hidrostatik test yapılması (boru hattının suyla test edilmesi) de bu sürece dahildir. Boru hatları sıkı tasarım kurallarına uygun olarak inşa edileceği için, Türkiye MEB inde kalan kııim da dahil olmak üzere, boru hatlarının derin bölümlerinde hidrostatik test yapılmasına ihtiyaç duyulmayacaktır. İşletim öncesi faaliyetler Rusya ve Bulgaristan sularında gerçekleştirileceğinden, Türk suları bu faaliyetlerden etkilenmeyecektir. Türkiye MEB indeki boru hatları, hattın bütünlüğünün kontrolü amacıyla temizlenecek, ölçümlenecek ve kurutulacaktır. Boru hatları, uluslararası tanınmış standartlarla uyumlu ve Türkiye Cumhuriyeti'nin yasal gerekliliklerine uygun olarak işletilecektir. Bir bakım programı yürütülecektir. Ayrıca, boru hattı merkezi, basınç ve akış hızları sürekli ölçülerek bir merkezi kontrol odasından düzenli olarak izlenecektir. Kontrol odası Türkiye de yer almayacaktır ve konumu daha sonra belirlenecektir. Çok düşük bir olasılık da olsa, boru hattının hasar görmesi veya bir sızıntı saptanması halinde, acil durum prosedürleri uygulanacaktır. Bu prosedürlere acil kapama ve bunun ardından boru hattının kontrol prosedürleri dahildir. iv URS-EIA-REP

9 Bilinmesi Gereken Terimler: Katodik Koruma Sistemi: Sualtı çelik yapılarında korozif statik elektrik şarjlarını nötralize etme yöntemi. Mevcut durum: Bölgenin mevcut (diğer bir deyişle Projeden önceki) çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras özellikleri. Mevcut durum, potansiyel etkilerin öngörülmesinde bir başlangıç noktası teşkil eder. Etki azaltma önlemleri: Projenin mevcut durum özellikleri üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinden kaçınmak veya en aza indirmek için tasarlanmış faaliyetler. Güçlendirme önlemleri: Projenin potansiyel faydalarını güçlendirmek için tasarlanmış faaliyetler. Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı: Proje için hazırlanan ve Projenin potansiyel etkilerini ele alan etki azaltma, güçlendirme ve yönetim önlemlerini bir araya getiren plan. Paydaş katılımı: Paydaşlar Projeden etkilenebilecek veya fayda sağlayacak olan kişiler veya gruplardır. Paydaş katılımında, proje tasarımı, beklenen etkiler, etkileri azaltmak ve yönetmek için alınan önlemler de dahil olmak üzere ÇSED süreci ve içeriği hakkında istişareler ve diyaloglar yer alır. Açık deniz doğalgaz boru hattı, 50 yıl olması beklenen işletme ömrünün sonunda hizmetten çıkarılacaktır (durdurma). Boru hattının hizmetten çıkarılması, düzenleme kurullarıyla işbirliği içinde, o sırada geçerli olan ulusal mevzuata ve GIIP'ye uygun olarak gerçekleştirilecektir. Çevresel ve Sosyal Mevcut Durum Projenin etkilerinin değerlendirilip ele alınabilmesi için Projenin inşa edileceği ve işletileceği alanın çevresel, sosyal ve kültürel miras koşullarının ve özelliklerinin ( mevcut durum olarak anılacaktır) anlaşılması önemlidir. Bunun yapılması, Projenin bir sonucu olarak gerçekleşen mevcut durumdaki değişikliklerin tespit edilmesini, değerlendirilmesini ve etkilerinin azaltılmasını veya yönetilmesini sağlar. Projenin fizibilite çalışmaları kapsamında 2008 ile 2011 yılları arasında bir dizi mevcut durum çalışması yürütülmüştür. Karadeniz, düz abisal düzlüğün (yaklaşık m bir derinlikten) çevresindeki kıyılar boyunca kıta sahanlıklarına doğru yükseldiği, yarı kapalı bir denizdir. Karadeniz, Kerç Boğazı'yla sığ Azak Denizi'ne (10 ila 20 m derinliğinde) ve İstanbul Boğazı ile, Marmara Denizi ne ve Çanakkale Boğazı'yla Akdeniz'e bağlanan yarı kapalı bir denizdir. Karadeniz'in dibinde çamur volkanları bulunmaktadır ve bunlar deniz tabanından sızan gazlar ve çamurlardan meydana gelmektedir. Boru hattının güzergahı bu tür jeolojik özelliklerden kaçınılacak şekilde belirlenmiştir. Karadeniz'in düşük ila orta arasında bir deprem potansiyeline sahip olduğu düşünülmektedir. İnşaat Koridorunda deniz tabanının derinliği (Geçici Proje Alanı) ila m arasında değişkenlik göstermektedir ve deniz tabanı büyük ölçüde düzdür. Sedimanların %90'a yakın bir kısmı ince taneli kil sedimandır. Derin sularda zayıf karışım, yüksek hidrojen sülfür (H2S) konsantrasyonları ve yüksek tuzluluk katmanlaşması varlığıyla ilişkilendirilen anoksik koşullar deniz ortamına hakimdir. Açık deniz araştırmalarında gözlemlenen iki deniz memelisi türü hem Doğal Hayatı Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi nde hem de Karadeniz Kırmızı Veri Kitabı'nda listelenmektedir: Bunlar bayağı yunus (Delphinus delphis) ve şişe burunlu yunustur (Tursiops truncatus). Yaklaşık 150 m nin altındaki düşük oksijen ve yüksek hidrojen sülfür konsantrasyonları dikkate alındığında, zoobentik toplulukların ve derin deniz balık türlerinin İnşaat Koridorunda görülmesi olası değildir. Türk MEB si sularında bulunması olası olan balık türleri arasında çaça balığı (Sprattus sprattus), Karadeniz zarganası (Belone belone euxini), URS-EIA-REP v

10 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) hamsi (Engraulis encrasicolus ponticus), Karadeniz pelajik deniziğnesi balığı (Syngnathus schmidti), çeşitli kefal türleri (Liza aurata, Liza saliens, Mugil cephalus ve Mugil soiuy), lüfer (Pomatomus saltatrix), Karadeniz istavriti (Trachurus mediterraneus ponticus) ve palamut (Sarda sarda) sayılabilir. Bu türlerden, Karadeniz zarganası ve palamut, Karadeniz Kırmızı Veri Kitabı'nda listelenmektedir. Çeşitli göç eden kuş türleri Karadeniz çevresindeki kıyı bölgelerinde kışlar, yuvalar ve konaklar. Proje için 2011 de gerçekleştirilen araştırmalarda en çok bulunan tür küçük martıdır (Larus minutus). Bu araştırmalarda gözlemlenen türlerden üçü Karadeniz Kırmızı Veri Kitabı'nda listelenmektedir; bunlar karabatak (Phalacrocorax carbo), gökdoğan (Falco peregrinus) ve uludoğan dır (Falco cherrug). İnşaat Koridorundan geçen çeşitli ticari deniz taşımacılığı rotaları bulunmaktadır. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'nın (TPAO) Türkiye MEB'sinde çeşitli petrol arama sahalarına sahiptir. Anoksik koşullar ve derin deniz balık türlerinin mevcut olmaması nedeniyle, İnşaat Koridorunun balıkçılık gemileri tarafından kullanılması olası değildir. Bugüne kadar gerçekleştirilen araştırmalar sonucunda İnşaat Koridorunda potansiyel kültürel miras özelliği taşıyan iki öğe tespit edilmiş ve bunların ahşap gemiler olduğu belirlenmiştir. Projenin Etkileri Etkilerin ön değerlendirmesi mevcut koşullarda sahip olunan bilgilere dayanmaktadır ve Projenin İnşaat ve İşletim Öncesi Aşamalarındaki etkilerin geçici olacak ve yerel olacağını öngörmektedir. Geçici etkiler arasında inşaat gemilerinden kaynaklanan hava emisyonları, gürültü ve titreşimler ile borular deniz tabanına döşeneceğinden dolayı sedimanlarında bozulmalar yer almaktadır. İnşa faaliyetlerinin sonucunda sualtı kültürel miras öğelerine etkilerden, boru hattı güzergahının İnşaat Koridoru içinde değiştirilmesiyle kaçınılacak veya bu etkiler en aza indirilecektir. Genel olarak, diğer deniz kullanıcılarına (örneğin, seyir esnasındaki tehlikeler nedeniyle) verilecek rahatsızlığın ve İnşaat Koridorunun balıkçılık faaliyetleri için kullanımının etkisinin minimum düzeyde olması beklenmektedir. Bu etkilerin önem derecesi ÇED ve ÇSED sürecinin bir parçası olarak değerlendirilecektir. İşletim Aşaması etkilerinin minimum düzeyde olması beklenmektedir. Türkiye den tedarik edilebilecek malzemelerin bakım için gerekli malzemeler, gemiler için su ve yakıt ile onarımlar için bazı makinelerle sınırlı olması beklenmektedir. Yapılacak diğer çalışmalar ve istişareler sonucunda, Projenin olası etkileri ayrıntılı bir şekilde değerlendirilecektir. South Stream Transport B.V. inşaat ve işletme etkilerinden kaçınmak veya bu etkileri minimuma indirmek için uygulanacak etki azaltma önlemlerini tanımlayacaktır. Etki değerlendirme ve etki azaltma ayrıntıları ÇED ve ÇSED belgelerinde sağlanacaktır. ÇED ve ÇSED programları Tablo 1 ve 2 de gösterilmiştir. vi URS-EIA-REP

11 Tablo 1: ÇED Programı Faaliyet Dönem ÇED Başvuru Dosyasının Sunulması 22 Mayıs 2013 ÇED Halkın Katılımı Toplantısı 2 Temmuz 2013 ÇED Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı 4 Temmuz 2013 Taslak ÇED Raporunun Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na sunulması 2013 Dördüncü Çeyrek Tablo 2: ÇSED Programı Faaliyet Dönem Kapsam Belirleme Raporunun Kamuoyuna Açıklanması Temmuz 2013 Taslak ÇSED İstişare Dönemi Nihai ÇSED Raporunun Kamuoyuna Açıklanması 2013 Dördüncü Çeyrek 2014 İlk Çeyrek 2014 İlk Çeyrek Paydaş Katılımı Paydaşlar Projeden etkilenebilecek veya fayda sağlayacak olan kişiler veya gruplardır. Paydaş katılımında, proje tasarımı, beklenen etkiler, etkileri azaltmak ve yönetmek için alınan önlemler de dahil olmak üzere ÇSED süreci ve içeriği hakkında müzakereler ve diyaloglar yer alır. Paydaş katılımına ÇSED Kapsam Belirleme müzakere süreci de dahildir ve kilit hedefleri şunlardır: ÇSED sürecinin kapsamının ve içeriğinin belirlenmesi; ve Projeyle ilişkili paydaş önceliklerinin, görüşlerinin ve endişelerinin anlaşılması ve dikkate alınması. Bu Kapsam Belirleme Raporu, 2013 yılının Temmuz-Ağustos aylarında 30 günlük bir süre için incelenmesi amacıyla kamuoyunun görüşüne sunulacaktır. Bu süre boyunca, paydaşların Raporu inceleme ve yorumlama fırsatı olacaktır. Rapor, South Stream Transport B.V. web sitesinde yer almaktadır (aşağıya bakınız). Bu dönem boyunca, South Stream Transport B.V. çeşitli paydaşlarla toplantılar gerçekleştirecektir (bkz. Tablo 3). ÇED sürecinin bir parçası olarak 2 Temmuz 2013 tarihinde Sinop ta bir Halkın Katılımı toplantısı düzenlenmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın davet ettiği merciler ve kuruluşlar toplantıya katılırken, diğer paydaşlara ve genel halka da toplantıya katılma fırsatı sunulmuştur. URS-EIA-REP vii

12 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Tablo 3: ÇSED Kapsam Belirleme Müzakere Faaliyetleri Toplantı Türü Paydaş Grubu Tarih Yer Yuvarlak Masa Toplantısı Ulusal STK lar 30 Temmuz 2013 İstanbul Yuvarlak Masa Toplantısı Ulusal STK lar, Ulusal Balıkçılık Kooperatifi ve Balıkçılıkla İlgili Dernekler 31 Temmuz 2013 Ankara Yuvarlak Masa Toplantısı Yuvarlak Masa Toplantısı Balıkçılık Kooperatifleri 1 Ağustos 2013 Trabzon Deniz Araştırmaları Enstitüsü 1 Ağustos 2013 Trabzon Paydaşlar Kapsam Belirleme Raporu hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirmeye davet edilmektedir. Görüş formu Kapsam Belirleme Raporunun sonuna Ek D olarak eklenmiştir. Görüşler toplantılarında elden teslim edilebilir veya aşağıdaki adreslere posta veya e-posta yoluyla gönderilebilir: ELC Group Kavacık Mah. Şehit Mustafa Yazıcı Sok. No:20 Kavacık İstanbul Türkiye South Stream Transport B.V. Parnassusweg LZ Amsterdam The Netherlands esia@south-stream-transport.com viii URS-EIA-REP

13 İçindekiler Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Özeti... i Giriş i Kapsam Belirleme Raporunun Amacı... iii Projenin Tanımı... iii Çevresel ve Sosyal Mevcut Durum... v Projenin Etkileri... vi Paydaş Katılımı... vii İçindekiler... ix 1 Giriş Projeye Genel Bakış Projenin Sahibi Proje Alanı Projenin Aşamaları ve Zaman Çizelgesi Projenin ÇED ve ÇSED Gereklilikleri ÇED ve ÇSED Süreci Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi ve Planı Politik, Yasal ve İdari Çerçeve South Stream Transport B.V. Sürdürülebilirlik Politikası Türkiye deki Yasal Çerçeve Finans Kurumlarının Standartları ve Yönergeleri Uluslararası Sözleşmeler ve Anlaşmalar Alternatiflerin Değerlendirilmesi Alternatif Gaz Taşıma Yöntemleri Karadeniz den geçen Boru Hattı Güzergâhı Projenin Tanımı Genel Tanım Proje Alanı Boru Hattı Güzergahı ve Aralığı Geçici Tesisler İnşaat Aşaması x1 Boru Döşeme Stratejisi URS-EIA-REP ix

14 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Boru Döşeme Stratejisi İşletme Öncesi Aşaması İşletme Aşaması Hizmetten Çıkarma Aşaması İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çevre Entegre Yönetim Sistemi (İSG-EYS) Boru Hattı Sisteminin Tasarım Kuralları ve Standartları Çevresel, Sosyo-ekonomik ve Kültürel Mirasa İlişkin Mevcut Durum Giriş Deniz Çevresi Fiziksel Çevre Biyolojik Çevre Sosyoekonomik Çevre Deniz Kültürel Mirası Potansiyel Etkilerin Tespiti ve Olası Etki Azaltma Önlemleri Giriş Hassas Alıcıların Tespiti Çevresel Alıcılar Sosyoekonomik Alıcılar Kültürel Miras Alıcıları Etki Tahmin Metodolojisi Olası Etki Azaltma Önlemleri Çevresel, Sosyo-ekonomik ve Kültürel Miras Kategorileri Hava Kalitesi ve İklim Gürültü ve Titreşim Sedimanlar ve Jeoloji Atıklar Doğal Kaynaklar Su Kalitesi Deniz Ekolojisi ve Doğa Koruma Yerel Toplum Ekonomi Deniz Alanı Kullanımı Trafik Kültürel Miras Somut Olmayan Kültürel Miras Ekosistem Hizmetleri x URS-EIA-REP

15 6.6 Ön Sonuçlar Kümülatif Etkiler Planlanmamış Olaylar Sınıraşan Etkiler Hizmetten Çıkarma Etkileri ÇED ve ÇSED Uygulama Planı ve Programı Mevcut Durum Verilerinin Toplanması Modelleme ve Etkilerin Sayısallaştırılması ÇSED Değerlendirme Metodolojisi Planlanan ÇSED Programı ÇSED'nin İçeriği Paydaş Katılımı Giriş Proje Aşamasına göre Paydaş Katılımı Aşama 1: Fizibilite Aşaması Aşama 2: Geliştirme Aşaması Proje ÇED ve ÇSED Katılım Sürecine Genel Bakış Tamamlanmış Faaliyetler Planlanan Etkinlikler Aşama 3-5: İnşaat ve İşletme Öncesi, İşletme ve Hizmetten Çıkarma Sözlük Tanımlar, Kısaltmalar ve Akronimler Referanslar Ekler URS-EIA-REP xi

16

17 1 Giriş 1.1 Projeye Genel Bakış Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı, Rusya'dan Orta ve Güneydoğu Avrupa ülkelerine doğal gaz taşıyacak olan Güney Akım Doğalgaz Boru Hattı Sistemi'nin açık deniz bölümüdür. Tamamlandığında, Sistem kilometre (km)'den daha uzun olacaktır (Şekil 1.1). Şekil 1.1: Güney Akım Deniz Geçişli Doğalgaz Boru Hattı Sistemi Karadeniz boyunca yaklaşık 930 km devam eden, birbirine paralel ve 32 inç (813 milimetre (mm)) çapında dört adet boru hattından oluşan Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı, Karadeniz'in Rusya kıyısındaki Anapa şehri yakınlarından başlayıp, Türkiye Münhasır Ekonomik Bölgesi'nden (MEB) inden geçerek, Bulgaristan ın Varna şehri yakınlarında kıyıya çıkacaktır. Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nda, açık deniz boru hatlarına ek olarak Rusya ve Bulgaristan'da kıyı yaklaşım tesisleriyle, kıyı yaklaşım bölgesi olarak bilinen kısa kara bölümleri bulunacaktır. Türkiye'de herhangi bir kara bölümü veya tesis planlanmamıştır. En yüksek kapasitede, yılda 63 milyar metreküp (bcm) doğal gaz taşınabilecektir. Dört adet boru hattından her birinin en yüksek akış hızı yaklaşık olarak yılda 15,75 milyar metreküp (bcm) ve en yüksek tasarım basıncı 300 bar olacak, işletme basıncı Rusya/Türkiye MEB sınırında bar ile Türkiye/Bulgaristan MEB sınırında bar aralığında değişiklik gösterecektir. URS-EIA-REP

18 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın Türkiye bölümü 'Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü' olarak adlandırılmıştır ve bu Kapsam Belirleme Raporu boyunca 'Proje' olarak anılacaktır. Şekil 1.2: Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Proje yaklaşık 470 km uzunluğundadır ve doğuda Rusya MEB'i ile Türkiye MEB'inin sınırından batıda Bulgaristan MEB'i ile Türkiye MEB'inin sınırına dek uzanmaktadır (Şekil 1.2). Boru hatları, Türkiye MEB'inde doğrudan deniz tabanına yaklaşık m m arasında değişkenlik gösteren derinliklere döşenecektir. 'Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü' Şekil 1.3'te gösterilmiştir. Bu Kapsam Belirleme Raporunda 'Proje' yerine Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı ifadesi kullanıldığında, Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın üç ülkeyi de kapsayan (Rusya, Türkiye ve Bulgaristan) tamamı kast edilmektedir. 1.2 Projenin Sahibi Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı, Karadeniz'den geçen açık deniz gaz boru hattının planlanması, inşaatı ve daha sonra da işletilmesi için 14 Kasım 2012'de Hollanda'nın Amsterdam şehrinde kurulmuş uluslararası bir ortak girişim olan South Stream Transport B.V. tarafından geliştirilmektedir. South Stream Transport B.V. Projenin yönetimini South Stream Transport AG'den devralmıştır. South Stream Transport B.V. şirketinde, Rus şirketi OAO Gazprom %50, 2 URS-EIA-REP

19 İtalyan şirketi Eni S.p.A. %20 hisse sahibidir. Fransız enerji şirketi Électricité de France (EDF) ve Alman şirketi Wintershall Holding GmbH (BASF Group) de %15'er hisseye sahiptir. Şekil 1.3: Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü 1.3 Proje Alanı Projen Alanı na, Proje nin geçici ve kalıcı olarak kapladığı alan dahildir ve aşağıdaki gibi tanımlanmıştır: Geçici: Deniz tabanında inşaat faaliyetlerinin yürütüleceği ve boru hatlarının döşeneceği alan. 470 km uzunluğunda ve 2 km genişliğindeki bu alan toplam 940 km 2 'dir. Bu alan bu belgede "İnşaat Koridoru" olarak anılmaktadır. Kalıcı: Proje nin dört boru hattıyla deniz tabanı üzerinde kaplayacağı kalıcı alan 470 km uzunluğunda ve 4 m genişliğinde (dört adet boru hattının her birinin genişliğinin 1 metreden az olması esas alınarak) ve toplam alan yaklaşık 2 km 2 olacaktır. Deniz tabanı üzerindeki Kalıcı Proje Alanı, Geçici Proje Alanı içerisinde yer alacaktır. 1 1 Kalıcı Proje Alanının hesaplamasına dört boru hattı için deniz tabanındaki kalıcı kullanıma kapalı alan dahil değildir. Kullanıma kapalı alan proje sahibi ve ilgili mercilerle yapılacak görüşmeler sonucunda belirlenecektir. URS-EIA-REP

20 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) İnceleme Alanı: Bu alanlar incelenerek Projenin geliştirilmesi için gerekli olan mühendislik ve çevresel verilerin toplandığı alanlardır. Bu veriler münferit örnekleme noktalarında ve araştırma transektleri boyunca toplanmıştır. 1.4 Projenin Aşamaları ve Zaman Çizelgesi Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı beş ana aşamadan oluşmaktadır: Fizibilite Aşaması (2007 Şubat 2012) Gazprom tarafından başlatılmıştır. Bu aşama, planlanan doğalgaz boru hatları için güzergâh ve kıyı yaklaşım seçeneklerinin değerlendirildiği ve bir ön mühendislik (kavramsal) tasarımının da geliştirildiği Fizibilite Çalışmalarını içermiştir. Geliştirme Aşaması (Mart ) halen South Stream Transport B.V. tarafından yürütülmektedir. Bu aşama, Ön Mühendislik ve Tasarım ile ulusal izin gereklilikleri için ülkelere özel Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) çalışmalarının gerçekleştirilmesini içermektedir. Bu aşama, İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları doğrultusunda ve finans kurumlarının standartlarını ve yönergelerini karşılamak amacıyla Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED), Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi ve Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı (ÇSYP) geliştirilmesini de içermektedir. İnşaat ve İşletme Öncesi Aşaması ( sonu). Bu aşama, tüm inşaat ve İşletime öncesi faaliyetlerin yanı sıra 2015'in sonundan 2017'nin sonuna kadar işletmeyi büyütmeye yönelik faaliyetleri de içerecektir; 2018 den sonra Proje kapasitesi yılda 63 milyar m 3 olacaktır. Tam İşletme Aşaması (2017 sonu 2065) Proje'nin işletme tasarım ömrü 50 yıldır. Hizmetten Çıkarma Aşaması (2065 ve sonrası). Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı için öngörülen zaman çizelgesi Şekil 1.4'te sunulmuştur. Şekil 1.4: Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Proje Zaman Çizelgesi 4 URS-EIA-REP

21 1.5 Projenin ÇED ve ÇSED Gereklilikleri Proje, Türkiye Cumhuriyeti Münhasır Ekonomik Bölgesi'nde gerçekleştirildiğinden dolayı, Türk yasal gereklilikleri ve yönetmeliklerine uygun olarak bir ÇED hazırlanacaktır (bkz. Bölüm 2.2). Buna ek olarak, İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları doğrultusunda, Proje, ÇSED için olanlar da dahil olmak üzere finans kurumlarının standartlarını ve yönergelerini karşılayacaktır (bkz. bölüm 2.3). Bu Kapsam Belirleme Raporu, finans kurumlarının ÇSED standartlarını ve yönergelerini karşılamak için hazırlanmıştır. Bu Kapsam Belirleme Raporu nda, ÇSED'e atıfta bulunulduğunda finans kurumlarının standartlarının ve yönergelerinin karşılanması için üretilen belgeler, ÇED'e atıfta bulunulduğunda ise Türkiye'de yürürlükteki yasal gereklilikleri karşılayan belgeler kastedilmektedir. ÇED ve ÇSED süreçleri Şekil 1.5'te gösterilmiştir. Şekil 1.5: Genel ÇED ve ÇSED Süreci ÇED ÇSED ÇED Sürecinin Başlaması / Saha Çalışmalarının Yürütülmesi Ulusal ÇED Başvuru Dosyası hakkındaki müzakereler (ÇED Başvuru Dosyası) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporunun kapsamı hakkındaki müzakereler (Kapsam Raporu) Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi çalışmalarının yürütülmesi Ulusal taslak ÇED raporu ile ilgili müzakereler Yerel Taslak ÇSED raporu ile ilgili müzakereler Ulusal ÇED raporunun sunulması Yerel ÇSED raporunun yayınlanması Gerekli Ulusal inşaat izinleri için başvurular URS-EIA-REP

22 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Türkiye için ÇED ve ÇSED'e ek olarak, Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı için aşağıdaki raporlar hazırlanacaktır: Bulgaristan da yürürlükteki yasal gereklilikleri karşılamak için Bulgaristan ulusal ÇED raporu; Rusya da yasal gereklilikleri karşılamak için Rusya ulusal ÇED raporu; ve Geçerli finans kurumu standartlarını ve yönergelerini karşılamak üzere Bulgaristan ve Rusya için ÇSED raporu. Sınıraşan boyutta çevresel ve sosyal etkiler, her ülkenin ÇSED süreçleri kapsamında değerlendirilecek ve uygun görüldüğü yerlerde ÇED raporlarında ve yerel ÇSED raporlarında raporlanacaktır. İlgili üç ülkeden Bulgaristan, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Sınıraşan Boyutta Çevresel Etki Değerlendirmesi Sözleşmesi ni (Espoo, 1991) imzalayan ve onaylayan tek ülkedir. 2 Bu nedenle, ÇED mevzuatı gereği Bulgaristan ın sınırları ötesinde önemli ölçüde olumsuz çevresel etkilere yol açabilecek projelerde müzakerede bulunması gerekmektedir. 1 Şubat 2013 tarihinde, South Stream Transport B.V., Espoo Bildirim Formu ile birlikte "Espoo Bildirim Belgesini" Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığına teslim etmiştir. Belgede, komşu ülkeler üzerinde önemli ölçüde olumsuz çevresel etkiler olmasının beklenmediği belirtilmektedir. Verilen teknik bilgiler ve Bulgaristan ın AB Direktifleri ve Espoo sözleşmesi kapsamındaki yükümlülükleri temelinde, Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığına Romanya ya bildirimde bulunmuştur. Diğer komşu ülkelere bildirimde bulunulmamıştır. Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığına ayrıca, diğer komşu ülkelere daha sonraki bir aşamada bildirimde bulunulmasına ilişkin kararın, Bulgaristan ÇED Raporunun teslim edilmesinden sonraki bir tarihe kadar erteleneceğini belirtmiştir. Bulgaristan Çevre ve Su Bakanlığına si, Romanya Çevre ve İklim Değişikliği Bakanlığı nın South Stream Transport B.V. nin Espoo Bildirim Formuna ilişkin yanıtını 30 Nisan 2013 tarihli bir mektupla almıştır. Mektupta, Romanya nın Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı için ÇED prosedürüne katılmamaya karar verdiği belirtilmiştir ÇED ve ÇSED Süreci ÇED ve ÇSED süreci, bir projenin yaşam döngüsü boyunca çevresel ve sosyal risklerinin ve etkilerinin tanımlanmasına yönelik sistematik bir yaklaşımdır ve bunların ele alınması için etki azaltma, yönetme ve izleme önlemlerini açıklar. Proje bileşenlerinin ve faaliyetlerinin açıklaması, risklerin ve etkilerin tanımlanması için yapılacak çalışmaların kapsamının ve düzeyinin belirlenmesinde kullanılır ve etki azaltma, yönetim ve izleme yaklaşımları için temel teşkil eder. ÇED ve ÇSED süreci, genel olarak Şekil 1.6. da gösterilen bileşenlerden oluşur. Türkiye deki yasal gerekliliklere ilişkin gözden geçirme ve kapsam belirleme süreci Tablo 2.1 de ele alınmaktadır. Paydaşların katılımı ve Proje ve ÇED/ÇSED bilgilerinin açıklanması, paydaşların değerlendirmelerini paylaşabilmelerini ve uygun durumlarda tasarım aşamasından etki azaltma, 2 Türkiye bu sözleşmeyi imzalamamış ve onaylamamıştır. 6 URS-EIA-REP

23 yönetim ve izleme önlemlerinin geliştirilmesine kadar Projeyi etkileyebilmelerini sağlamak için ÇED/ÇSED süreci boyunca devam eder. Şekil 1.6: ÇSED Süreci Kapsam Belirleme Raporunun açıklanması ve tartışılması, Projenin paydaş katılım programının bir parçasıdır ve planlanan Kapsam Belirleme Raporu üzerine müzakereler Bölüm 8'de özetlenmiştir Kapsam Belirleme Raporunun Amacı ÇSED kapsamındaki kapsam belirleme sürecinin, projenin potansiyel etkilerinin tanımlanmasına yardımcı olması amaçlanır ve projenin sahibinin bu etkileri azaltmak için alabileceği olası önlemleri tanımlamasını sağlar. URS-EIA-REP

24 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Kapsam belirleme süreci, önerilen Projeyle ilişkili potansiyel çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras etkilerinin belirlenmesine yardımcı olması için paydaş katılımını içermektedir. Sınırlı veya göz ardı edilebilecek önemde konuların ve faaliyetlerin kapsam dışına çıkarılması (hariç tutulması) için yeterince erken bir aşamada gerçekleştirilir. Bu durum, ÇED/ÇSED sürecinin daha sonraki aşamalarında potansiyel açıdan önemli etkilere ve bu etkilerin proje tasarımı, gerektikçe alınacak etki azaltma ve yönetim önlemleri yoluyla nasıl en iyi şekilde azaltılacağına odaklanılmasını sağlar. Bu Kapsam Belirleme Raporu nun amacı, Proje ve Proje nin paydaşlar üzerindeki potansiyel etkileri hakkında bilgi sağlamaktır. Bu bilgiler de daha sonra ÇSED süreci ve uygun durumlarda Proje tasarımı için veri sağlayabilir. Paydaş katkısının; ilerleyen ÇSED çalışmalarının tasarımına ve içeriğine katkıda bulunarak (bkz. Bölüm 8), mevcut durumdaki koşulların daha iyi anlaşılmasını sağlayarak (bkz. Bölüm 5) ve etkilerin tanımlanmasına ve değerlendirilmesine ve potansiyel etki azaltma önlemlerinin belirlenmesine yardımcı olarak (bkz. Bölüm 6) ÇSED kapsamını geliştirmeleri beklenmektedir. Bu Kapsam Belirleme Raporunda sunulan bilgiler, ön bilgilerdir ve Proje hakkında kapsamlı ve ayrıntılı bilgiler sağlamamaktadır. Bu rapor genel olarak şunları amaçlar: Projeyle ilişkili potansiyel çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras konularının ve etkilerinin vurgulanması; Etkilerin değerlendirilmesinde o ana kadar kullanılan ve planlanan metodolojilerin özetlenmesi; İlgili paydaşların erken katılımı için bir ortam oluşturulması; ve ÇSED sürecinin ve Proje tasarımının gelişimi hakkında bilgi sağlaması. Bu Kapsam Belirleme Raporunda şunlar yer alır: Raporun yazıldığı sırada Projenin özet bir tanımı. Projenin geliştirme aşamasındaki ve henüz onaylanmamış öğeleri varsa, bu durum Raporda belirtilir ve eğer bilgi varsa değerlendirilen seçenekler tartışılır; Dikkate alınan çeşitli Proje alternatiflerinin bir özeti ve neden Projenin geliştirme için tercih edilen seçenek olarak tanımlandığının gerekçesi; Çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras kısıtlamalarının ve hassas noktaların bir ön tanımı; Faydalı veya olumsuz, potansiyel açıdan önemli etkilerin ön tanımı; Üzerinde daha fazla tartışılması ve geliştirilmesi için olası etki azaltma ve güçlendirme önlemleri; Bilgilerdeki eksikliklerin belirlenmesi ve bu eksiklerin tamamlanması için önerilen ek çalışmalar; ve ÇSED ve ilişkili müzakere sürecinin daha sonraki aşamalarına geçiş yollarının belirlenmesi. Proje ve potansiyel etkileriyle ve etki azaltma önlemleri hakkında daha fazla ayrıntı ÇSED Raporunda sunulacaktır. 8 URS-EIA-REP

25 1.5.2 Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi ve Planı Proje nin inşaat ve işletme çalışmaları, ÇSED sürecinin bir parçası olarak geliştirilecek olan Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi (ÇSYS) ve ÇSYP ile desteklenecektir. ÇSYS, Projenin çevresel ve sosyal risklerinin ve etkilerinin yönetileceği Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı İş Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Entegre Yönetim Sistemi'nin (SGÇ-EYS) bir parçasıdır. ÇSYP, bir çoğu ÇED /ÇSED sürecinin bir parçası olarak geliştirilen etki azaltma ve yönetim taahhütlerinin uygulanmasında kullanılan kilit yönetim aracıdır. ÇSYP na, Projenin tanımlanan çevresel ve sosyal risklerinin ele alındığından ve çevresel ve sosyal performans standartlarına ulaşıldığından emin olunması için, takip süreci de dahil olmak üzere, gereken planları ve eylemleri kapsar. Çevresel ve sosyal performansın sürekli geliştirilmesini sağlamak için gereken yönetim prosedürleri, denetim gereklilikleri ve düzeltici eylem prosedürleri, Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) gereklilikleri doğrultusunda SGÇ-EYS'ye dahil edilecektir 3. 3 Bir Çevre yönetim sistemi için kriterleri belirleyen çevre yönetimine ilişkin standartlar bütünü. URS-EIA-REP

26 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) 2 Politik, Yasal ve İdari Çerçeve 2.1 South Stream Transport B.V. Sürdürülebilirlik Politikası South Stream Transport B.V., Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı nın geliştirme, inşaat, işletme öncesi, işletme ve hizmetten çıkarma aşamalarındaki çevresel ve sosyal performansın da İyi Uluslararası Sanayi Uygulamalarına göre yapılacağını taahhüt eder. Bu taahhüt South Stream Transport B.V.'nin halka açık olan Sürdürülebilirlik Politikasında yer alacaktır. 2.2 Türkiye deki Yasal Çerçeve Proje, Türkiye Cumhuriyeti yasalarına ve yönetmeliklerine uygun olarak planlanacak, inşa edilecek ve işletilecektir. Türkiye'de ÇED süreci ulusal düzeyde aşağıdaki yasalar ve yönetmelikler tarafından denetlenir: 9 Ağustos 1983 tarihli 2872 sayılı Çevre Kanunu; ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (26939 sayılı ve 17 Temmuz 2008 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanmıştır) (ÇED Yönetmeliği). Tablo 2.1 Türkiye ÇED sürecinin farklı aşamalarını göstermekte ve her aşamaya genel bir bakış sunmaktadır. Bu Proje için bir Çevresel Etki Değerlendirme Başvuru Dosyası 22 Mayıs 2013 tarihinde ÇŞB sunulmuştur. 2.3 Finans Kurumlarının Standartları ve Yönergeleri Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı nın ÇSED Raporu, finans kurumlarının standartları ve kılavuzları, (Ekvator Prensiplerinin (EP) kategori A proje gereklilikleri gibi) ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü nün (OECD) Çevre ve Resmen Desteklenmiş İhracat Kredileri Ortak Yaklaşımı Revize edilmiş Konsey Tavsiye Kararlarına göre hazırlanacaktır. EP ve OECD nin ortak yaklaşımları Uluslararası Finans Kurumu'nun (IFC) Performans Standartları (PS) ile desteklenmektedir. 1 Ocak 2012 tarihi itibarı ile geçerli olan IFC Performans Standartları ile EP ve OECD ortak yaklaşımları da Projeye uygulanacaktır. IFC Performans Standartları proje geliştiricilerine yöneliktir ve risklerin ve etkilerin nasıl tanımlanacağı hakkında yönergeler sunar. Ayrıca, sürdürülebilir bir şekilde iş yapma yolu olarak, Proje için paydaş katılımı ve kamuya açıklama zorunlulukları da dahil olmak üzere, risklerden ve etkilerden kaçınılmasına, bunların etkilerinin azaltılmasına ve yönetilmesine yardımcı olması için tasarlanmıştır. Sekiz Performans Standardı vardır: IFC PS 1: Çevresel ve Sosyal Risklerin ve Etkilerin Değerlendirilmesi ve Yönetimi - Projenin ömrü boyunca sosyal ve çevresel performans yönetimi gerekliliklerini belirler; IFC PS 2: İş ve Çalışma Koşulları - Gelir üretimi, istihdam yaratma, ilişki yönetimi, çalışanlara bağlılık, koruma ve çalışan haklarıyla ilişkili olarak işçilerin haklarını vurgular; 10 URS-EIA-REP

27 IFC PS 3: Kaynak Verimliliği ve Kirliliği Önleme - Geçerli uluslararası yaygın teknolojiler ve iyi uygulamalar doğrultusunda kirliliğin önlenmesi ve azaltılması için bir yaklaşım tanımlar; IFC PS 4: Toplum Sağlığı, Emniyeti ve Güvenliği - Ekipman kazaları, yapısal kusurlar ve tehlikeli maddelerin salınmasından kaynaklanan risklere ve etkilere toplumun maruz kalması potansiyelinin etkilerinin azaltılması için özel gereklilikler; IFC PS 5: Arazi Alımları ve Yeniden Yerleştirme Proje yle ilişkili arazi alımlarının ve kısıtlamaların, araziyi kullanan topluluklar ve kişiler üzerinde olumsuz etkileri olabileceği kabul edilir ve proje gelişiminin bir sonucu olarak fiziksel ye değiştirmeden kaçınılması veya bunun en aza indirilmesi için bir politika oluşturur; IFC PS 6: Biyoçeşitliliğin Korunması ve Canlı Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi - Her birinin potansiyel sosyal, ekonomik, kültürel ve bilimsel önemi olan habitatlar, türler ve topluluklar, ekosistem çeşitliliği ve genler ve genomlar da dahil olmak üzere, biyoçeşitliliğin korunması için bir yaklaşım sunar; IFC PS 7: Yerel Halklar - Yerel halkın kenara itilebileceğini ve savunmasız kalabileceğini kabul eder (örneğin, arazileri ve kaynakları Proje tarafından işgal edildiğinde veya belirgin ölçüde değersizleştirildiğinde); ve IFC PS 8: Kültürel Miras - Yeri doldurulamaz kültürel mirası korumayı ve Proje nin yaşam döngüsü boyunca kültürel mirasın korunması için kılavuzluk sağlamayı amaçlar. Performans Standartlarının tümü geçerli olmayabilir; Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Türkiye Bölümü için geçerli olduğu öngörülen performans standartları PS1, PS2, PS3, PS4, PS6 ve PS8'dir. Geçerli standartlar, ÇSED sürecinin bir parçası olarak teyit edilecektir. Benzer şekilde, Ekvator Prensipleri (EP'leri) bir dizi küresel finans kurumu tarafından kabul edilmiş olan ve projenin finansman koşulu olarak uyulması gereken on adet çevresel ve sosyal standarttır. IFC Performans Standartlarına dayanan ve bunların doğrultusunda belirlenen EP'ler, projenin çevresel ve sosyal standartlarına ve sorumluluklarına odaklanır. Özel olarak; yerel halkların korunmasını, işgücü standartlarını ve yerel olarak etkilenen topluluklarla müzakerelerin önemini vurgular. OECD'ye üye hükümetler, çevre ve resmi olarak desteklenen ihracat kredileri hakkında bir Ortak Yaklaşım üzerinde anlaşmışlardır ve bu hükümetler çevresel ve sosyal yönleri göz önünde tutmasını sağlayan ihracat kredilerini resmi olarak desteklemektedirler. Ortak Yaklaşımların hedeflerinden biri de, bir yandan resmi olarak desteklenen ihracat kredileriyle ilişkili ilkeler, diğer yandan ilgili uluslararası sözleşmeler de dahil olmak üzere çevre koruma ilkeleri arasındaki uyumun desteklenmesi ve böylece sürdürülebilir gelişmeye katkıda bulunulmasıdır. 2.4 Uluslararası Sözleşmeler ve Anlaşmalar Projeyle alakalı Uluslararası Sözleşmeler arasında şunlar bulunmaktadır 4 : 4 Listelenen sözleşmelerin tamamı Türkiye Cumhuriyeti tarafından imzalanmış veya meclisinde onaylanmış değildir; ancak söz konusu Sözleşmeler Güney Akım Açık Deniz Boru Hattı Türkiye Bölümü'nün (Proje) bir parçası olduğundan Güney Akım Açık Deniz Boru Hattı ile alakalı olabilir. URS-EIA-REP

28 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Çevresel Karar Verme Sürecine Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi (Aarhus, 1998); Sınıraşan Boyutta Çevresel Etki Değerlendirmesi Sözleşmesi (Espoo, 1997); Mücavir Atlantik Deniz Bölgesi, Akdeniz ve Karadeniz'deki Deniz Memelilerinin Korunmasına Dair Anlaşma (ACCOBAMS 1996); Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme (Paris, 1972); Karadeniz'in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi (1., 2. ve 3. protokol - sırasıyla kara kökenli kaynaklardan, petrol ve diğer zararlı maddelerden ve boşaltmalardan) (Bükreş 1992); Gemilerden Kaynaklanan Deniz Kirliliğinin Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi (MARPOL) Ek I VI. Türkiye Cumhuriyeti; EK I., II. ve V. e taraftır; ve Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS 1982). Projeyle alakalı Sözleşmelerin bir listesi ve mecliste onaylanma durumları Ek A'da verilmiştir. Tablo 2.1: Projeyle İlgili Yerel ÇED Süreci Aşama Genel Bakış Durum Mevcut Durum Değerlendirme si ÇED Sürecinin Başlaması ve ÇED Komisyonun Kurulması (Kapsam Belirleme) Mevcut Durum Değerlendirmesi aşaması, ÇED süresince yürütülen ilk aşamadır ve Proje ile mevcut alıcılar arasındaki potansiyel etkileşimleri tespit etmek için gerçekleştirilmiştir. Ancak Yerel ÇED süreci kapsamında geçerli bir kontrol aşaması yoktur; bu süreç Çevresel Etki Değerlendirme Başvuru Dosyasının hazırlanmasına ve teslim edilmesine benzer. Ayrıca, bu aşama esnasında ÇED gerekliliği değerlendirilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Dış İlişkiler Bakanlığı (DİB) ve Türkiye Cumhuriyeti ÇŞB ile yapılan görüşmeler sonucunda projenin bir ÇED süreci gerektirdiğine karar verilmiştir. Rusya Federasyonu ile Türkiye Cumhuriyeti arasında bir anlaşmaimzalanmıştır. Bu Anlaşma, Türkiye Cumhuriyeti nin Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Hattı nın inşaatı için gerekli tüm izinlerin ve koşulların sağlanmasına yardımcı olacağını belirtmektedir. Çevresel Etki Değerlendirme Başvuru Dosyasının, ÇŞB sunulur. Bu dosyada Proje faaliyetlerinin tanımı, ön mevcut durum, ön etkilere ilişkin bilgiler ve önerilen etki azaltma önlemleri yer alır. ÇŞB ve ilgili kurumların temsilcilerinden oluşan bir ÇED Komisyon kurulur. 6 Eylül 2012 tarihinde, Dışişleri Bakanlığı (DİB) ile, Bakanlığa (uluslararası) bir ÇSED süreci gerçekleştirme niyetinin bildirilmesi ve Proje için izin gerekliliklerinin belirlenmesi için bir toplantı gerçekleştirilmiştir. EIAAF teslim edildi - 22 Mayıs 2013 Komisyon kuruldu Haziran 2013 devam ediyor 12 URS-EIA-REP

29 Aşama Genel Bakış Durum Halkın Katılımı Toplantısı Projenin kilit paydaşlara / faydalanacak taraflara tanıtılması. Proje hakkında halkın görüşleri alınır (ÇŞB ye gönderilir). Toplantı tamamlandı - 2 Temmuz 2013 Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı ÇED Raporunun kapsamının ve formatının görüşülmesi. ÇED için kapsam ÇŞB tarafından belirlenir ve potansiyel etkiler / paydaş görüşlerine dayanır. Toplantı tamamlandı 04 Temmuz 2013 Taslak ÇED Raporunun Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'na sunulması Taslak ÇED Raporunun ÇŞB'ye sunulması. Tarih belirlenecek ÇED Komisyonunun Taslak ÇED Raporunu İncelemesi Komisyon Taslak ÇED Raporunu inceler. Komisyon bu sürede South Stream Transport B.V. den ek bilgiler isteyebilir. Tarih belirlenecek Nihai ÇED Raporu ve Bakanlığa İlgili Belgelerin Sunulması Komisyonun ilk incelemesinden sonra, South Stream Transport B.V. Nihai ÇED Raporunu 5 gün içinde teslim eder. Tarih belirlenecek ÇED Olumlu / Olumsuz Kararı ÇED Raporu nihai haline getirildikten sonra, 10 gün için kamuoyunun görüşüne sunulur. Komisyon, Nihai ÇED Raporunu, alınan görüşlerle birlikte inceler ve 5 gün içinde nihai bir "olumlu" veya "olumsuz" karara varır. Karar ÇŞB tarafından halka duyurulur. Tarih belirlenecek URS-EIA-REP

30 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) 3 Alternatiflerin Değerlendirilmesi Bu değerlendirme, uygulanabilir alternatiflerin bir incelemesini içermekte ve önerilen her uygulamanın tercih edilme gerekçesine ilişkin genel bir bakış sunmaktadır. Alternatiflerin değerlendirilmesinin amacı, Proje nin uygulanabilir alternatiflerinden yola çıkarak proje tasarımı, inşaatı ve işletimine ilişkin kararlara yönelik bilgi sağlamaktır. Bu değerlendirme, Proje gelişiminin erken aşamalarında çevresel, sosyal ve kültürel miras kriterlerini göz önünde bulundurmayı ve Proje nin karar alma süreçlerini kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Bu Bölüm, gerçekleştirilen değerlendirmenin metodolojisinin ve bulgularının bir özetini sunmaktadır. Alternatiflerin daha ayrıntılı bir değerlendirmesi ÇSED Raporu içinde sunulacaktır. Bu değerlendirmede aşağıdaki Proje alternatifleri göz önünde bulundurulmuştur: Alternatif anlamdaki gaz taşıma yöntemleri; ve Karadeniz içinden geçen boru hattı güzergâhı. Kapsam belirleme sürecinde, projenin potansiyel etkilerinin tanımlanmasına yardımcı olması ve bu etkilerin azaltılması için alınabilecek olası önlemlerin tanımlanması amaçlandığından dolayı, bu aşamada 'proje yok' veya 'sıfır alternatif' seçeneğinin tartışılması uygun değildir; bu seçenek ÇSED Raporunda tartışılacaktır. 3.1 Alternatif Gaz Taşıma Yöntemleri Güney Akım Boru Hattı Sistemi, Rusya nın gaz rezerleri ile Orta ve Güneydoğu Avrupa daki tüketicilere, Karadeniz den geçerek yeni bir gaz taşıma güzegahı sağlamaktadır Orta ve Güneydoğu Avrupa'daki tüketicilere gaz taşınmasına yönelik iki ana alternatif Fizibilite Aşamasında değerlendirilmiştir. Gazın sıvılaştırılması ve Sıvılaştırılmış Doğal Gazın (LNG), LNG tankerleriyle taşınması; ve Açık Deniz Boru Hattıyla Gaz Taşınması. Bu alternatiflerin değerlendirilmesinde üç faktör dikkate alınmıştır: 1. Gazın sıvılaştırılması ve LNG'nin gaz pazarlarına tanker gemilerle taşınmasına, çoğunlukla gaz kaynağının pazarlardan çok uzak ve izole olduğu ve bu sebeple boru hattıyla taşımanın ekonomik olmadığı durumlarda başvurulur. Bu durum Rusya'nın gaz yatakları ve bu gazın Orta ve Güneydoğu Avrupa ülkelerindeki pazarları için geçerli değildir; 2. LNG elde etmek için gaz, sıvı hale gelene kadar 1 atmosfer basınçta -161 o C'ye kadar soğutulur ve bunun sonucunda hacmi yaklaşık 600 kat azaltılmış olur (Ref. 1). LNG taşımacılığı, doğal gazın boru hattıyla taşınmasıyla kıyaslandığında, doğal gazı LNG ye dönüştürmek için ihtiyaç duyulacak enerjinin ve tankerler için kullanılacak yakıtın önemli ölçüde enerji tüketimine ve karbon emisyonlarına neden olacağı bilinmektedir; ve 3. Gazın sıvılaştırılması ve LNG şeklinde taşınması, yılda 63 milyar metreküp doğal gazın taşınması için yaklaşık 600 ilâ 700 LNG taşıyan tanker seferi gerektirecektir. Bu da, çevresinde yoğun bir nüfusa sahip olan İstanbul Boğazı da dahil, Türkiye boğazlarından 14 URS-EIA-REP

31 yaklaşık olarak günde ortalama iki LNG tankeri geçeceği anlamına gelmektedir. Bu durum, Türkiye boğazlarındaki deniz trafiği yoğunluğu nedeniyle kaza riskini artıracak ve İstanbul Boğazı çevresindeki yoğun nüfusa sahip alanlara yönelik büyük bir tehlike oluşturacaktır. Yukarıdaki değerlendirmeler çerçevesinde, LNG taşıması alternatifinden, Fizibilite Çalışmasının ilk aşamalarında vazgeçilmiştir. 3.2 Karadeniz den geçen Boru Hattı Güzergâhı. Açık deniz boru hattının Karadeniz de taşıma yöntemi olarak seçilmesinin ardından, alternatiflerin değerlendirilmesindeki bir sonraki adım açık deniz güzergahlarının seçimi oldu. Rusya da iki kıyı yaklaşım sahası belirlendi: Bunlardan biri Anapa da ve diğeri de Beregovaya dadır. Bu sahaların seçimindeki ana kriter, Karadeniz de 930 km boyunca gaz pompalayabilmek üzere gaz basıncının yükseltilmesi için gerekli olan kompresör istasyonuna uygun olmasıdır. Bu sahaların karşılaştırmalı değerlendirilmesinden sonra, Anapa sahası seçildi. Bundan sonra, dört açık deniz boru hattı koridoru, Anapa kıyı yaklaşım bölgesinden başlayarak Karadeniz i geçmesi bakımından değerlendirildi (Tablo 3.1). Beregovaya kıyı yaklaşım bölgesinden dört ilave açık deniz boru hattı koridoru (5., ve 8. seçenekler) olması ilk başta düşünülmüş, ancak sürecin başında bundan vazgeçilmiştir (Şekil 3.1). Tablo 3.1: Açık Deniz Boru Hattı Güzergahı Alternatifleri Seçenek Kıyı yaklaşım (Rusya) Kıyı Yaklaşım (G. Avrupa) Transit MEB ler Değerlendirilen Güzergah Uzunluğu(km) 1 Anapa Varna Türkiye 940,3 2 Anapa Varna Ukrayna (ve Romanya) 928,4 3 Anapa Constanta Ukrayna 933,2 4 Anapa Constanta Türkiye (ve Bulgaristan) 931,3 Bu dört koridordan ikisi, Türkiye MEB sinden (1. ve 4. seçenek) ve diğer ikisi Ukrayna MEB inden (2. ve 3. seçenek) geçecektir. 2. ve 3. seçenekler gerekli zaman çerçevesi içinde araştırılamadığından kapsam dışı tutulmuştur. Daha derinlemesine teknik araştırmalar yalnızca 1. ve 4 seçenekler için yapılmıştır. Fizibilite Aşamasında abisal düzlük üzerindeki İnşaat Koridorunda mühendislik, çevre ve kültürel miras açısından herhangi bir önemli kısıt tespit edilmemiştir. Bunun ardından, Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Sistemi kapsamında Karadeniz e Kıyısı Olan Ülkeler için tercih edilen kıyı transit ülkesi olarak Bulgaristan seçilmiştir. URS-EIA-REP

32 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Bulgaristan ve Rusya daki kıtasal yamaç kesitlerinin seçiminden ve jeofizik ve jeoteknik ön araştırmaların ardından, batıda Bulgaristan ve doğuda Rusya için gerekli MEB sınırlarını aşan konumları birleştirmek üzere Türkiye MEB'si içinden geçen olabildiğince düz bir hat belirlenmiştir. Seçilen nihai güzergah, alternatiflerin değerlendirilmesinden sonra en iyi haline getirilmiştir. Boru hattının güzergâhının inşaat koridoru dâhilinde oluşturulmasıyla, tespit edilen herhangi bir kısıttan kaçınılması mümkün olabilecektir. 16 URS-EIA-REP

33

34 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) 4 Projenin Tanımı 4.1 Genel Tanım Proje, kuru doğal gaz (ağırlıklı olarak metan) sağlayacak olan ve her biri 32 inç (813 mm) çapında ve 39 mm et kalınlığındaki dört adet 470 km uzunluğunda çelik boru hattının inşaat, işletme öncesi, işletme ve hizmetten çıkarma aşamalarını içermektedir. Boru parçaları içeriden ve dışarıdan kaplanacaktır. İç kaplama, iç temizliği ve operasyonel gaz akış hızını artıran bir epoksi boyayla, dış kaplama ise, boru hatlarını korozyona karşı korumak için üç katmanlı polipropilenle (3LPP) yapılacaktır. Boru hatları korozyona karşı anti pas oluşturan bir katodik koruma sistemiyle korunacaktır. Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın tasarım basıncı 300 bar olacaktır, ancak beklenen en yüksek işletim basıncı yaklaşık 284 bardır. Türkiye MEB inde, gazın işletim sıcaklığı yaklaşık 8 C, Rusya/ Türkiye MEB sınırında işletim basıncı yaklaşık bar ve Türkiye/ Bulgaristan MEB sınırında işletim basıncı yaklaşık bar olacaktır. Bu bilgiler Tablo 4.1'de özetlenmiştir. Tablo 4.1: Projenin Özellikleri Proje Parametresi Değer Boru hatlarının sayısı 4 Boru hatlarının uzunluğu Boru hatlarının özellikleri Boru kesitlerinin uzunluğu Parçaların sayısı (470 km boru hattı için) İç kaplamalar Dış kaplama Korozyona karşı koruma Maksimum işletim basıncı İşletim basıncı İşletim sıcaklığı 4 x 470 km Çelik, 32 inç (813 mm), et kalınlığı 39 mm 12 m Yaklaşık adet Epoksi boya Üç katmanlı polipropilen (3LPP) Anti pas oluşturan katodik koruma 284 bar Rusya/Türkiye MEB sınırında yaklaşık bar ve Türkiye/Bulgaristan MEB sınırında bar Yaklaşık 8 o C devam eden 18 URS-EIA-REP

35 Proje Parametresi Maksimum kapasite Değer Her bir boru hattı için yılda 15,75 milyar metreküp (bcm); dört boru hattının tamamı için yılda 63 milyar metreküp (bcm) İnşaat süresi (Türkiye MEB i) İki boru hattının art arda aynı anda döşenmesiyle 3 yıl Güney Akım - Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı nın ömrü 50 yıl Proje için kullanılacak inşaat, işletme öncesi, işletme ve hizmetten çıkarma yaklaşımları hakkında genel bilgiler Bölüm 4.2'den 4.5'e kadar verilmektedir. Proje detayları Ön Mühendislik ve Tasarım sürecinde ve bunu takip eden detaylı tasarım süreçleri geliştirilmekte ve tanımlanmaktadır ve daha kapsamlı detaylar ilk ÇSED Raporunda sunulacaktır Proje Alanı Proje 2,021 m ila 2,199 m derinlikte doğrudan deniz yatağına yerleştirilerek 470 km ilerleyecek olan dört adet boru hattından oluşacaktır. Geçici Proje Alanı, Kalıcı Proje Alanı ve İnceleme Alanının tanımları bu Kapsam Belirleme Raporunda bölüm 1.3'de verilmektedir Boru Hattı Güzergahı ve Aralığı Boru hattı aralığı yaklaşık 0,1-0,8 km olacaktır. Boru hattı güzergah hizalamaları ÇSED raporunda verilecektir. Boru hattının tasarım çalışmalarında tektonik, fay hatları ve deprem riskine dair bilgiler potansiyel etkilerin tanımlanmasında kullanılmıştır Geçici Tesisler Türkiye'de Projeyle ilgili herhangi bir geçici tesis inşa edilmeyecektir. Ancak, Karadeniz deki Türk limanları yakıt ikmali ile yiyecek ve su gibi genel ihtiyaçları tedarik etmek için kullanılabilir. Türkiye limanları, inşaat gemilerinde oluşan, lisanslı Türk tesislerinde bertaraf edilebilecek atıkların boşaltılması için kullanılabilir. Bu konu, ÇSED sürecinin bir parçası olarak detaylandırılacak ve değerlendirilecektir. Bulgaristan'da veya Rusya'da, Türkiye MEB'inde açık deniz inşaatını destekleyecek geçici tesisler gerekecektir. Bunlar arasında, Rusya veya Bulgaristan kıyılarında bir veya daha fazla limanda boru depolamak için boru depolama istasyonları ve ilgili gemiler için bir veya daha fazla ikmal üssü yer almaktadır. Bu istasyonların yerleri henüz belirlenmemiştir. Türkiye de boru depolama istasyonu yer almayacaktır. URS-EIA-REP

36 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) 4.2 İnşaat Aşaması Açık deniz boru döşeme işlemi, boruların boru döşeme gemisinde art arda sıralanması, kaynak yapılması ve suya indirilmesi yoluyla gerçekleştirilir. Boru parçaları (her biri 12 m) boru döşeme gemisine önceden kaplanmış olarak taşınacaktır. Boru hattı daha sonra gergin olarak deniz yatağına indirilecektir. Borular doğrudan deniz yatağına döşenecektir. Boru hattının Türkiye MEB'sinde kurulumu için, dinamik (örn. demirlenmemiş) bir biçimde konumlandırılmış ve S Tipi veya J Tipi Boru Döşeme yöntemlerinden birini kullanan derin deniz boru döşeme gemileri gerekecektir. S Tipi Boru Döşeme yönteminde, boru parçaları yatay pozisyonda birbirine kaynak yapılır ve bu birbirine eklenen parçalar sürekli olarak geminin ön tarafındaki boru döşeme platformundan (stinger) denize bırakılır. Boru hattı gemideki çıkış noktasından deniz yatağına iniş noktasına kadar bir "S" şekli oluşturur. Şekil 4.1 S Tipi Boru Döşeme yönteminin şematik çizimini ve Şekil 4.2 tipik bir S Tipi Boru Döşeme gemisini göstermektedir. J Tipi Boru Döşeme yönteminde, borular boru döşeme gemisinin merkezine veya yanına dikilen bir kulede düşey olarak monte edilir ve kaynak yapılır. Platform ilerlerken, birleştirilmiş boru hattı deniz tabanına indirme noktasından düşeye yakın bir J şeklinde deniz dibine indirilir. Şekil 4.3 J Tipi Boru Döşeme yönteminin şematik çizimini ve Şekil 4.4 tipik bir J Tipi Boru Döşeme gemisini göstermektedir. Şekil 4.1: S Tipi Boru Döşeme Tekniği S Tipi Gericiler Boru hattı döşeme gemisi Aşırı eğim Stinger Geçiş eğimi Sıralama istasyonu Sarkma eğimi İniş noktası Deniz tabanı 20 URS-EIA-REP

37 Şekil 4.2: Tipik S Tipi Boru Döşeme Gemisi Bu görsel Allseas ın izniyle kullanılmıştır Şekil 4.3: J Tipi Boru Döşeme Tekniği J Tipi Boru hattı döşeme gemisi Döşeme kulesi Sarkma eğimi İniş noktası Deniz tabanı URS-EIA-REP

38 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Şekil 4.4: Tipik J Tipi Boru Hattı Döşeme Gemisi Bu görsel Saipem'in izniyle kullanılmıştır J Tipi boru döşeme tekniği kullanılırsa 4x12 m lik boru parçaları kaynak yapılarak (4 lü boru oluşturmak için) ve 48 m uzunluğunda parçalar şeklinde boru döşeme gemisine aktarılacaktır. Parçalar kıyıda veya ayrı bir gemide otomatik kaynak yapma teknikleri kullanılarak birbirine bağlanır. Bugüne kadar yapılan jeoteknik ve batimetrik incelemeler, boru hattı güzergahı üzerinde dikkate değer uzunlukta desteklenmeyen boru hattı bölümlerinin var olduğunu göstermemiştir. Jeoteknik ve batimetrik incelemeler devam ettikçe boru hattının yerleştirileceği alanlarda boru hattının zarar görmesinin veya bükülmesinin/ çökmesinin önlenmesi için dolgu ile desteklenmesi ihtiyacı olan yerler belirlenebilir. Bu tür bir müdahale ihtimalinin oldukça düşük olduğu öngörülmektedir, buna bağlı olarak gerekmesi durumunda kullanılacak malzeme miktarının da oldukça düşük olması beklenmektedir. Deniz yatağına müdahale gerekliliği ile ilgili bilgi ÇSED raporunda kapsama alınacaktır. Boru döşeme faaliyetleri 24 saat boyunca devam edecektir. Boru döşeme, destek ve tedarik gemilerinin çalışma alanları etrafında inşaat süresince geçici olarak kullanıma kapatılacak olan özel bölgeler tanımlanacaktır. Geçici olarak kullanıma kapalı alanların sınırları ÇSED raporunda detaylandırılacaktır. Seyir ve çalışma emniyetini sağlamak için ilgili yasal prosedürlere uygun olarak gerekli kurumlara bildirimlerde bulunulacaktır. Boru döşeme için kullanılacak gemilerin türleri henüz seçilmemiştir ve bu karar inşaat sözleşmeleri yapıldıktan sonra alınacaktır. Boru hatlarının döşenmesinin zamanlaması için iki yaklaşım mevcuttur. 22 URS-EIA-REP

39 x1 Boru Döşeme Stratejisi Bu strateji, dört boru hattının artarda (birbirinin peşi sıra) döşenmesini kapsamaktadır. İlk boru hattını döşemek için bir boru döşeme gemisi kullanılacaktır. İlk boru hattı döşendikten sonra, gemi bir sonraki boru hattını döşemeye başlayacaktır. 4x1 stratejisinde, dört boru hattının tümü aynı boru döşeme gemisiyle, birbirinin peşi sıra döşenebilecektir. Bu strateji uygulandığında, ilave boru döşeme gemilerine gerek duyulmayacak ve Proje inşaatı, yaklaşık dört yıl sürecektir Boru Döşeme Stratejisi Bu strateji, iki ya da daha fazla boru hattının döşenmesi işleminin aynı zamanda gerçekleştirilmesini kapsamaktadır. Bunun için, boru döşeme işleminde iki boru döşeme gemisi kullanılacaktır. Bu strateji uygulandığında, birinci boru döşeme gemisi kullanılarak ilk 2 boru hattı sırayla yerleştirilecektir. İkinci boru hattını döşeme çalışmalarının ortalarında, ikinci bir boru döşeme gemisi üçüncü boru hattını döşemeye başlayacaktır. Birinci boru döşeme gemisi önce ikinci boru hattını döşeme çalışmalarını tamamlayacak, sonra da dördüncü boru hattını döşemeye başlayacaktır. Bu stratejinin kullanılmasıyla, Projenin tamamlanma süresi yaklaşık bir yıl kısalarak, toplam inşaat süresi yaklaşık 3 yıla inebilir boru döşeme stratejisi temel senaryo olarak seçilmiştir, ancak ÇSED Raporunda her iki strateji de değerlendirilecektir. Borular, boru döşeme gemilerine taşınırken, Rusya ve Bulgaristan'daki limanlar ve boru depolama istasyonları ile boru döşeme gemisi arasında çalışacak olan tedarik gemileri kullanılacaktır. Limanların ve boru depolama istasyonlarının yerleri daha sonra belirlenecektir. Türkiye'de boru depolama istasyonu kullanılmayacaktır. Destek gemileri (inceleme, mürettebat değişimi gibi) ve tedarik gemileri (borular, yakıt ve erzak gibi), boru döşeme faaliyetine dahil edilecektir. Karadeniz deki mevcut Türk limanları yakıt ikmali ile yiyecek ve su gibi genel ihtiyaçları tedarik etmek için kullanılabilir. Yakıt ikmali bir gemiye yakıt sağlama işlemidir ve yakıt ikmalinin yaratacağı olası etkiler Bölüm de detaylandırılmıştır. Bu tür faaliyetler için, mevcut ve izin verilmiş olan tesislerden yararlanılacaktır. Türkiye limanları, inşaat gemilerinde oluşan, lisanslı Türk tesislerinde bertaraf edilebilecek atıkların boşaltılması için kullanılabilir. Bu konu, ÇSED sürecinin bir parçası olarak detaylandırılacak ve değerlendirilecektir. 4.3 İşletme Öncesi Aşaması Her bir boru hattı döşendikten sonra, boru hatlarının işletim gerekliliklerini karşıladığından emin olunması için bir dizi işletim öncesi faaliyet yürütülecektir. Bu faaliyetlerin birincil hedefi boru hattının belirgin kusurları olmadan döşendiğini, öngörülen basınçlarda gaz taşınması ve gazın gereken teknik özelliklerde teslim edilmesi için boru hatlarının doldurulmaya müsait olduğunu doğrulamaktır. İşletim öncesi temel faaliyetler arasında, kurulmuş olan boru hatlarının temizlenmesi, ölçümlerin yapılması, hidrostatik test uygulaması ve boruların kurutulması yer almaktadır. Türkiye MEB indeki boru hatları boru sağlamlığının sağlanması için temizlenecek, ölçümlenecek ve kurutulacaktır. Projenin hizmete alınması yaklaşımı ve tasarımı halen geliştirilmektedir. URS-EIA-REP

40 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Su derinliğinin 30 m den fazla olduğu boru hattı bölümlerinde, Proje, dizayn faktörleri ve tolerans paylarının güvenirliği sayesinde, boru hattının son derece sağlam olmasını sağlayan tasarım kodu Det Norske Veritas (DNV) 5 -OS-F101 ile tasarlandığı (bkz. Bölüm 4.7) için, hidrostatik test gerekmemektedir. DNV, Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı na 30 m den daha derine döşenmiş boru hatları için hidrostatik test muafiyeti sağlamıştır. Bu nedenle hidrostatik test gerekliliği, sadece Rusya ve Bulgaristan Bölümlerinin kıyı kesimlerinde ve kıyıya yakın kesimlerdeki 30 m ye kadar olan derinliklerde söz konusudur. Türkiye suları hidrostatik test faaliyetlerinden etkilenmeyecektir çünkü bu faaliyetlerden kaynaklanan deşarj işlemleri Rusya ve Bulgaristan sularında gerçekleştirilecektir. 4.4 İşletme Aşaması Boru hattı, işletme sırasında bir merkezi kontrol odasından takip ve kontrol edilecektir. Bu kontrol odası Türkiye'de yer almayacaktır. İşletme sırasında gaz basıncı ve akış hızı sürekli olarak ölçülecektir. Çok düşük bir olasılık da olsa, boru hattının hasar görmesi veya gaz kaçağı saptanması halinde, acil durum prosedürleri uygulanacaktır. Bu prosedürlere acil durdurma ve bunun ardından boru hatlarının iç kontrol prosedürleri dahildir. Boru hatları, Rusya gaz şebekesi bağlantısından gaz verilmesiyle hizmete girecektir. Bu işlem, tüm kontrol ve takip sistemlerinin boru hattının her iki ucunda da çalışmaya başlanmasından sonra yapılacaktır. Boru hatlarının, katodik koruma sistemi de dahil olmak üzere deniz tabanı üzerindeki dış koşulları, ROV/Otonom Sualtı Araçları (AUV) ve/veya Uzaktan Kontrollü Çekilen Araçlar (ROTV) ve sonar ve/veya görsel (kamera) muayene teknolojileri kullanılarak düzenli olarak takip edilecektir. Deniz tabanının bu faaliyetlerden herhangi bir şekilde etkilenmesi öngörülmemektedir. İşletme öncesi testlerden sonra, yaklaşık 5 yıl boyunca boru hatlarının iç muayenesi öngörülmemektedir. Boru hatlarında taşınacak kuru gazın bileşimi nedeniyle boru hattının iç temizliğinin yapılmasının gerekmeyeceği öngörülmektedir. Gerekli olabilecek her türlü temizlik işlemi, Boru Hattı Muayene Ölçüm Ekipmanları (PIG ler) kullanılarak gerçekleştirilecektir. Bu PIG ler Rusya ve Bulgaristan'daki kıyı yaklaşım tesislerine yerleştirilecek ve buradan alınacaktır. Türk sularının bu faaliyetlerden herhangi bir şekilde etkilenmesi öngörülmemektedir. 4.5 Hizmetten Çıkarma Aşaması Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın beklenen hizmet ömrü 50 yıldır. Boru hattının hizmetten çıkarılması, 50 yıllık işletim sonunda yürürlükte olan mevzuata uygun olarak gerçekleştirilecektir. Hizmetten çıkarma aşamasında söz konusu olacak gereklilikler için çeşitli alternatifler tasarım aşamasında ele alınacaktır. Boru hatlarında yalnızca işlenmiş gaz taşınacaktır ve harcanmış temizleme sıvısının atılması söz konusu olmayacaktır. Güney Akım Deniz Geçişli Doğalgaz Boru Hattı Projesi nin işletim aşaması olan 50 yıllık süreçte, hizmetten çıkarma aşamasına ilişkin yasal düzenlemelerde gerçekleşebilecek değişikliklerin yanı sıra teknolojideki gelişmeler de takip edilecektir. South Stream Transport B.V. böylece tüm 5 DNV yaşamı, mülkü ve çevreyi koruma amacıyla faaliyet gösteren bir sınıflandırma topluluğudur. 24 URS-EIA-REP

41 hizmetten çıkarma aşaması boyunca İyi Uluslararası Sanayi Uygulamalarına uygun hareket edecektir. 4.6 İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çevre Entegre Yönetim Sistemi (İSG-EYS) Entegre bir İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çevre Entegre Yönetim Sistemi; İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları ile uyumlu ve ISO 14001:2004 (çevre yönetim sistemi) ve OHSAS 18001:2007 (iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi) gerekliliklerine uygun bir şekilde geliştirilecektir. Yönetim sistemi, ön mühendislik sürecinin bir parçası olarak geliştirilmiştir ve ayrıntılı tasarım ve ÇSED çalışmaları ilerledikçe geliştirilecektir. Aşağıdaki bölümde, boru hatlarının kurulması ve işletilmesine ilişkin İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çevre Entegre Yönetim Sistemi'nin en önemli bileşenlerinden olan iş güvenliği sorunlarına yaklaşım açıklanmaktadır. İş Güvenliği, Proje için inşaat, kurulum ve işletime aşamaları boyunca kilit öneme sahip bir önceliktir. Bu doğrultuda, riskleri "makul olarak gerçekleştirilebilir en düşük düzeye" (ALARP) indirmek için bir İş Güvenliği Yönetim Planı hazırlanacaktır. Şu ana dek Projenin değişik yönlerini kapsayan risk yönetimi atölye çalışmaları, tehlike tanımlama çalışmaları ve Çevresel ve Sosyo-ekonomik Etkilerin Tespiti (ENVIID) için çalıştaylar gerçekleştirilmiştir. Tanımlanan riskler, risklerin gerçekleşme olasılıklarını ve sonuçlarını azaltmayı amaçlayan önlemlerle birlikte ele alınacaktır. Bu önlemler, Projenin tasarım süreçleri sırasında geliştirilecektir. Çalıştaylar ve diğer çalışmalarla tanımlanan riskler niteliksel olarak değerlendirilmiştir. Değerlendirme sonucunda tasarım, inşaat, kurulum, işletme ve eşzamanlı operasyonları kapsayan bir genel risk değerlendirmesi yapılacaktır. Eşzamanlı Operasyonlar, bir faaliyetin diğer faaliyet için ek tehlikeler yarattığı risk durumlarını ele alacak şekilde ayrı ayrı incelenecektir. Ön mühendislik ve tasarım süreci boyunca, tasarım yaklaşımlarının, deniz kullanıcılarına olduğu kadar inşaat, kurulum ve işletme personeline yönelik riskleri de minimuma indirecek şekilde tanımlanması amaçlanmıştır. Tedarik, inşaat, kurulum ve operasyonlar için İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG); ayrıntılı prosedürleri, iş güvenliği analizlerini (İGA), iş güvenliği toplantılarını vb. kapsayacak şekilde Proje ve ilgili yüklenicileri tarafından yönetilecektir. Son olarak, işletme aşaması için bir tehlike değerlendirmesi gerçekleştirilecektir. Bu değerlendirme, tasarıma dahil edilen güvenlik önlemlerinin, boru hatlarının olağanüstü koşullarda ya da sıra dışı/beklenmeyen durumlarda bile güvenli bir şekilde işletilmesini sağlamak için yeterli olup olmadığını belirlemek üzere boru hattı tasarımının incelenmesini kapsamaktadır. URS-EIA-REP

42 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) 4.7 Boru Hattı Sisteminin Tasarım Kuralları ve Standartları Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın işletmesi; boru hatlarının tasarımı, malzemesi, imalatı, kurulumu, test edilmesi, işletmeye alınması, işletimi ve bakımı açısından uluslararası alanda kabul gören standartlara uygun şekilde hayata geçirilecektir. Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı'nın tasarımı, boru hattı endüstrisi standartlarına ve gerekli görülen durumlarda ek bir kılavuz olarak özellikle DNV 6 ile birlikte Avrupa Standartları (EN) gerekliliklerine uygun şekilde gerçekleştirilecektir. DNV OS-F101 'Deniz Altı Boru Hattı Sistemleri, 2012' standardının belirlediği kurallar tasarımın temelini oluşturacak ve gerekli görüldüğünde, DNV OS-F101, Amerikan Petrol Enstitüsü (API), Amerikan Tahribatsız Muayene Topluluğu (ASNT), Amerikan Malzeme ve Test Derneği (ASTM), İngiliz Standartları Enstitüsü (BSI/BS), ISO ve Ulusal Korozyon Mühendisleri Birliği'nin (NACE) kural ve standartları ile diğer kabul görmüş kural ve standartlar tarafından desteklenecektir. İzin işlemlerinin bir parçası olarak, geçerli tüzükler/standartlar Türkiye deki yetkili mercilerle teyit edilecek ve ÇSED Raporunda belirtilecektir. 6 DNV yaşamı, mülkü ve çevreyi koruma amacıyla faaliyet gösteren bir sınıflandırma topluluğudur. 26 URS-EIA-REP

43 5 Çevresel, Sosyo-ekonomik ve Kültürel Mirasa İlişkin Mevcut Durum 5.1 Giriş Bu Bölüm Proje Alanı nın çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel mirasa ilişkin mevcut durumunun özelliklerini açıklamaktadır (tanımı Bölüm 1.3'te yer almaktadır). Bu bölümde yer alan bilgiler, (bu belgenin sonunda referans verilen) bilimsel literatür ve diğer basılı bilgi kaynakları gibi ikincil verilerden ve yayınlanmış diğer bilgi kaynakları ile alan araştırmalarından edinilen 'birincil' bilgilerden derlenmiştir. Projeye dair mevcut durum verilerini toplamak üzere bugüne kadar yapılan alan araştırmaları Tablo 5.1'de verilmiştir. Açık deniz kültürel mirasının mevcut durumu, 1,2 km'lik bir koridorda gerçekleştirilen jeofiziksel incelemelere dayanmaktadır. Çevresel veriler, İnceleme Alanı içinde yer alan çeşitli araştırma noktalarından toplanmıştır (tanımı Bölüm 1.3'te verilmiştir). Tablo 5.1: Türkiye MEB de yapılan Deniz Ortamı Araştırmaları ( ) Araştırma Ay, yıl Araştırma türü Açık deniz çevre araştırmaları Haziran, 2009 Plankton Deniz Oşinagrafisi / Hidrokimyasal Araştırmalar Eylül-Ekim, 2011 Hidrokimya, su ve sediman kalitesi Açık deniz çevre araştırmaları Eylül-Ekim, 2011 Plankton, su kuşları ve memelileri Jeofizik ve jeoteknik deniz araştırması Eylül-Ekim, 2011 Çok huzmeli yankı iskandili (ekosonder), yan taramalı sonar ve dip altı profilleyici Sediman Araştırmaları Eylül-Ekim, 2011 Sediman nitelikleri Jeolojik anomalilerin analizi Eylül, 2012 Tanımlanamayan sonar bulguları/jeolojik anomalilerin araştırılması URS-EIA-REP

44 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) 5.2 Deniz Çevresi Fiziksel Çevre Batimetri Karadeniz, sığ (10-20 m derinlikteki) Kerch Boğazı ile Azak Denizi'ne, İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı ile de Akdeniz'e bağlanan yarı kapalı bir denizdir. Düz abisal düzlük (yaklaşık m derinliğinde) çevresindeki kıyılar boyunca kıta sahanlıklarına doğru yükselir. Proje Alanı içinde kalan deniz tabanı genellikle düzdür, önemli yükseltiler bulunmamakta ve derinlik m ila m arasında değişmektedir Jeoloji Proje, genellikle karbonat bakımından zengin silt ve/veya kil büyüklüğündeki sedimanlardan oluşan yatay katmanlarla karakterize, derin deniz çöküntü bölgelerinde yer almaktadır (Ref. 2). Karadeniz ve çevresi, deprem potansiyeline sahiptir (Ref. 3) Türkiye anakarasının kuzey bölümünden geçen Kuzey Anadolu Fay Hattı gibi fay hatları boyunca genellikle depremler oluşmaktadır. Sıkışma tektoniklerinin gözlemlendiği Türkiye'nin kuzeydoğu kıyılarında, bindirme süreçlerinden kaynaklanan depremler görülmektedir. İnşaat Koridorundan geçen bazı ana fay hatları mevcuttur (bkz. Şekil 5.1). Öte yandan Karadeniz'deki sismik faaliyetler düşük-orta seviyededir ve kabuk katmanıyla bağlantılıdır (Ref. 3). Boru hattı üzerindeki olası riskler Projenin detaylı tasarımının bir parçası olarak değerlendirilmeye devam edilecektir. Çamur volkanları, Karadeniz'in tabanında yer alan jeolojik bir özelliktir. Bunlar, metan ve hidrokarbonlu sıvılar gibi basınç altındaki gazlar ya da sıvıların deniz tabanından çıkmasıyla oluşur. Çamur volkanlarıyla oluşan tepelerin yükseklikleri 1 m'den 30 m ye ve genişlikleri de 600 m'den m ye kadar değişebilmektedir (Ref. 2). Çamur volkanı hareketleri gaz hidratlarının ya da gaz sızıntılarının oluşumuyla yakından ilişkili olmakla birlikte, gaz hidratlarının dağılımını ve konumlarını tahmin etmek zordur. Proje Alanının doğu kısmında gaz hidratlarının oluşumu daha olası olabilir. (Ref. 2) İnşaat koridorunun yan taramalı sonar ölçümleri sırasında alanda gaz sızıntıları olduğu değerlendirilmiştir Meteoroloji Karadeniz'in iklimi bazı belirgin mevsimsel sıcaklık farklılıklarıyla daha çok karasal olarak tanımlanmaktadır. Kışın Karadeniz, Avrupa'dan (batıdan) esen rüzgarlarla taşınan düşük basınçlı hava sistemlerinin ve Sibirya'dan (kuzey doğudan) esen rüzgarlarla taşınan yüksek basınçlı hava sistemlerinin etkisi altındadır. Yazın bölge, Kuzey Afrika'dan gelen yüksek basınçlı hava sistemlerinin yanı sıra, Avrupa'dan gelen alçak basınç sistemlerinin etkisindedir (Ref. 2). Rüzgar koşulları genellikle döngüseldir; kışın kuzey doğudan esen ve sık sık fırtına kuvvetine ulaşan soğuk rüzgarların yerini Mayıs'tan Eylül'e dek düşük nemli, hafif rüzgarlar almaktadır. Karadeniz'in orta kısmında Ocak ayı ortalama hava sıcaklığı (kuzeye, doğuya ve batıya gittikçe düşecek şekilde) 8 C iken, Temmuz ayı ortalama hava sıcakları 24 C civarına ulaşır. 28 URS-EIA-REP

45

46 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Karadeniz'in kuzey ve güney uçlarındaki hava sıcaklıkları, merkezdekinden önemli oranda farklılaşabilmektedir (Ref.2) Hava Kalitesi Proje, Karadeniz içinde Türkiye kıyı şeridinin 110 km açığında konumlanmıştır. Arka plan hava kalitesi konsantrasyonları üzerine, yakın zamana ait sınırlı veri bulunmaktadır. Açık deniz çevresinde kirleticilerin (örn. azot oksitler (NO x ), kukurtdiyoksit (SO x ) ve parçacıklı madde <10 mikrometre (PM 10 )) daha düşük düzeylerde olması beklenmektedir. Proje Alanı içindeki arka plan hava kalitesiyle ilgili daha fazla bilgiye ÇSED Raporunda yer verilecektir Deniz Seviyesi Değişimi 10 cm'yi geçmeyen maksimum değişim aralığıyla Karadeniz, gel-git etkisinde olmayan bir denizdir. Kafkasya kıyıları boyunca son 90 yılda toplanan uzun dönemli veriler, ortalama deniz seviyesinde yılda 0,23 cm gibi küçük bir yükselme göstermektedir. Kısa dönemli deniz seviyesi değişimleri de meteorolojik şartlarla ilgili olup, deniz seviyesinde 20 cm'ye ulaşan yerel kabarmalara neden olabilmektedir. Öte yandan tarih öncesi dönemlerde, İstanbul Boğazı'nın açılmasına neden olan tektonik olaylarla ilişkili olarak deniz seviyesinde çok daha büyük değişiklikler meydana gelmiştir. Bugün, Karadeniz'in M.Ö yıllarına kadar, yüzey yüksekliği bugünkünden 30 m daha düşük olan bir tatlı su gölü olduğuna inanılmaktadır. İstanbul Boğazı bölgesindeki yüksek ölçekli sismik aktiviteyle ilişkili ani bir olay veya yıl kadar öncesinden başlayarak, İstanbul Boğazı'nın yüksekliğindeki değişimler sonucunda kademeli olarak taşkın gerçekleşmiş olabilir (Ref. 2) Dalga İklimi ve Akıntılar Proje Alanındaki yıllık tipik azami dalga yüksekliğinin 2,9 m ila 4,8 m arasında değişkenlik gösterdiği tahmin edilmektedir. Karadeniz Siklonik Sınır Akıntısı, tek bir siklonik (saat yönünün tersine) dairesel harekete sahiptir ve Karadeniz'deki baskın akıntıdır. Şekil 5.2 Ana Sınır Akıntısını göstermektedir Deniz Tabanı Sedimanları 2011 yılında Türkiye'deki abisal ovada bulunan dört konumdan sediman örneği alınmıştır (bkz. Şekil 5.3). Sonuçlar, deniz dibi sedimanlarının çoğunun kil ve ince taneli sedimanlardan oluştuğunu göstermiştir (Ref. 2); alınan tüm örneklerde kil oranı %57'nin üzerindedir. Karadeniz'in abisal ovasında sedimantasyon çok yavaştır ve az miktarda kil büyüklüğünde toprak kaynaklı sedimanlarla karışık olarak, kil-silttaşı boyutundaki 7 plankton döküntüsünden (asıl olarak kalsiyum karbonat ve organik maddeden oluşur) meydana gelmektedir. Bu döküntünün çoğunluğunun organik doğası nedeniyle, çoğunlukla sedimanın inorganik bölümlerinden ayrı bulunan ve sediman kolonunda farklı katmanlar oluşturan organik çürümeye bağlı balçığa sıkça rastlanabilir (Ref. 2). 7 Parçacık boyutu, sedimanın tekil tanelerinin çapı anlamına gelmektedir. Bu durumda, kil - silttaşı büyüklük aralığı 0,0039 mm'den 0,0625 mm'ye kadar olan aralığa denk gelmektedir. 30 URS-EIA-REP

47 Türkiye Bölümündeki deniz tabanının en üst 1m lik bölümü aşağıda özetlenmiştir (Ref. 2). En üst tabaka yaklaşık 0,3 m kalınlıktadır ve fitoplankton (kokolit) yataklarının kalıntılarından ve yeşilimsi-gri kilden oluşmuştur; Orta katman yaklaşık 0,4 m kalınlıktadır ve organik maddece zengin, çürüme sonucu oluşmuş koyu-gri, jölemsi kıvamda balçık içermektedir; ve Alt katman yaklaşık 0,3 m kalınlıkta olup silttaşı ve kum içeren balçık kıvamındaki alternatif katmanlardan oluşmakta, rengi gri ve kahverengiden siyaha giden beneklere (demir sülfitli kum/çakıl kümeleri sebebiyle) doğru değişmektedir. Bugüne dek yapılan sediman araştırmalarının sonuçları, ÇSED Raporunda sunulacaktır. Şekil 5.2: Karadeniz Siklonik Sınır Akıntısı Kaynak: Ref Sediman Kalitesi İnceleme Alanı ndaki derin deniz sedimanlarında (bkz. Şekil 5.3), yüksek seviyede8 anyonik yüzey aktif madde, Kadmiyum (Cd) ve bir örnekte Nikel (Ni) gözlemlenmiş olmasına karşın, genellikle bu sedimanların kirlenmemiş olduğu kabul edilmektedir (Ref. 2). Bununla birlikte, bu derinlikten alınan örneklerde gözlenen herhangi bir yüksek ağır metal konsantrasyonunun URS-EIA-REP

48 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Karadeniz ekosistemine önemli bir etkisi olması olası görünmemektedir (Ref. 2). Araştırmalar (Ref. 2) aynı zamanda petrol hidrokarbon konsantrasyonlarının, belirlenen hedef seviyelerin 8 altında olduğunu (Ref. 6) ve tüm istasyonlardaki fenol konsantrasyonlarının tespit edilebilir sınırın altında olduğunu göstermiştir (<0,1 miligram/kilogram (mg / kg)). İnceleme Alanın dan sediman örnekleri, (bkz. Şekil 5.4) 2011 yılında alınmıştır. ÇSED kapsamında yapılacak değerlendirme için bu araştırmalar sırasında toplanan verilerden yararlanılacaktır Su Sıcaklığı Su sıcaklığının dikey dağılımında yaz ve kış arasında belirgin bir mevsimsel değişim vardır. Kış ayları boyunca yüzey katmanı (<100 m derinlikte) sıcaklığının kalıcı ortalaması 9 C'dir. Yaz ayları boyunca su sıcaklığının dikey bir dağılımı söz konusudur ve yüzeyde 25 C ile alt sınır bölgelerinde 9 C (<1.300 m derinlikte) arasında değişiklik gösterir Suyun Tuzluluğu Karadeniz'deki tuzluluk katmanlaşması; nehirlerin boşalttığı ve yağış yoluyla gelen önemli miktardaki tatlı su ile Akdeniz'den İstanbul Boğazı yoluyla giren tuzlu suyun sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Yüzey katmanının ortalama tuzluluğu 18-18,5 pratik tuzluluk birimi (PSU) arasındadır (Ref. 2). Karadeniz'deki kalıcı haloklin katmanı 120 ila 200 m derinlikte yer almaktadır. Kıyıya yakın ve nehir ağızları çevresindeki daha sığ sularda, tuzluluk genel olarak 17 PSU civarına düşer Su Kimyası Karadeniz in su kalitesi, özellikle batı kısmı, nehirlerden kaynaklı yüksek besinli deşarjlardan dolayı önemli ölçüde düşmüştür. Günümüzde, daha düşük besin tuzu seviyeleri rapor edilmektedir. Bununla birlikte, değerler hala 1960'lardan önce ölçülenlere oranla oldukça yüksektir yılında su kalitesi, Araştırma Alanındaki beş noktada analiz edilmiştir (bkz. Şekil 5.3). 3, 9 ve 14 numaralı istasyonlarda, beş farklı derinlikte yaklaşık 0, 50, 100, ve m numune alınmıştır. Diğer istasyonlarda, numune alma işlemi yaklaşık 0, 50 ve 100 m su derinliğinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçları, aşağıdaki sonuçlara işaret etmektedir: Karadeniz'den alınan tarihsel verilerle karşılaştırıldığında, askıdaki katı madde konsantrasyonları görece düşüktür (Ref. 2); ve İnorganik kirleticilerin ve organoklorik pestisitlerin konsantrasyonu tespit edilebilir sınırın altındadır; ve görece yüksek konsantrasyonlarda 9 tespit edilmiş olan mineral yağ, anyonik yüzey aktif maddeler ve fenoller, su kalitesi üzerinde insan kaynaklı etkilere işaret etmektedir. 8 Hollanda Hedef ve Müdahale Değerleri, 2000 Toprakta iyileştirme için hedef değerler ve müdahale değerleri hakkında genelge. Sediman analizi Rus laboratuvarlarında gerçekleştirilmiştir. Dip sedimanlarındaki kirletici içeriği Rus belgelerinde düzenlenmediğinden, referans belge olarak Hollanda Standartları kullanılmıştır. 9 Rus standartları kullanılarak değerlendirilmiştir. Balıkçılık yapılan su kütleleri için zararlı maddelere ilişkin izin verilen en yüksek konsantrasyonlar dahil olmak üzere balıkçılık yapılan su kütleleri için su kalitesi standartları. 18 Ocak 2010 tarihli be 10 no lu Balıkçılık Kooperatifleri Federal Dairesi Kararnamesi. 32 URS-EIA-REP

49

50

51 Karadeniz'in tuzluluk katmanlaşması, dikkate değer maksimum derinliklerle de birleştiğinde oksijenden yoksun (anoksik) ortamlar meydana getirmektedir. Bu yüzden Karadeniz, dünyanın en geniş anoksik havzası kabul edilmektedir. Az oksijene (hipoksik) ya da tamamen anoksik koşullara sahip sular genel olarak, aerobik solunuma, örneğin oksijen gerektiren solunuma bağımlı türlerin kalıcı popülasyonlarını destekleyemez. Sonuç olarak, Karadeniz'in yaklaşık 150 metreden daha derinlerinde, dikkate değer bir deniz yaşamı ortaya çıkma potansiyeli sınırlıdır. Aynı zamanda, herhangi bir deniz yaşamı, muhtemelen anaerobik solunum yapabilen organizmalarla sınırlıdır 10. Anaerobik solunum genellikle, yan ürün olarak H 2 S ve Metan (CH 4 ) üretir. Karadeniz de, H 2 S konsantrasyonlarının derinlikle arttığı bilinmektedir. Bu gibi koşullar, birçok yaşam formunun varlığını engellediğinden, organik ya da inorganik maddelerin korunmasına uygun koşullar yaratır. Bu koşullar, Kültürel Miras Öğeleri'nin (KMÖ) korunma potansiyelinin yüksek olmasının nedenini oluşturmaktadır Biyolojik Çevre Bu bölüm öncelikle önerilen açık deniz boru hattı güzergahı boyunca gerçekleştirilen deniz ekolojisi araştırmalarından elde edilen verilere dayanmaktadır. Tüm araştırma konumları Şekil 5.5'da gösterilmiştir Plankton Tarihsel veriler, plankton topluluklarındaki değişimlerin, klasik mevsimsel fitoplankton döngülerini (diyatomdan dinoflagelata ve fitoflagelata) değiştirmiş olan soğuk iklim koşullarından ve ötrofikasyon olaylarından kaynaklandığını göstermektedir (Ref. 8). Bununla birlikte, plankton toplulukları geçen yirmi yıl içinde önemli oranda yıllar arası farklılık göstermiş ve gerek tür kompozisyonu, gerek miktar olarak eski sağlığına kavuşmaya başlamıştır (Ref. 8) yılında yapılan plankton araştırmalarında (Ref. 2) Araştırma Alanı içinde 201 fitoplankton türü kaydedilmiştir (bkz. Şekil 5.5). Dinoflagelat ve diyatomlar en yüksek tür sayısına sahiptir. Zooplankton örnekleri içinde en yüksek miktarda bulunanlar kopepodlardır. Yaklaşık 150 m derinliğin altındaki anoksik koşullar, planktonik organizmaların dikey dağılımını kısıtlamaktadır (Ref. 9) Kuşlar Kıyı alanlarında kışlayan, konaklayan ya da yuva yapan kuşların Kuzey Kutup Bölgesi'nden Güney Afrika'ya kadar uzanan göç yollarından bazıları, Karadeniz'in çevresinden veya üzerinden geçmektedir (Ref. 8). İnceleme Alanı nda Eylül 2011'de (Ref. 2), 30 kuş cinsi kayda geçmiştir (bu araştırmaların gerçekleştirildiği yerler Şekil 5.6'da gösterilmiştir). 156'sı gözlem istasyonlarında ve 183'ü transektlerde olmak üzere, toplam 339 birey sayılmıştır (Ref. 2). İnceleme Alanı nda, muhtemelen alanda yeterli besin kaynağı olmaması nedeniyle, genel olarak kuş sayıları düşüktür (Ref. 2). 10 Anaerobik solunum fotosentetik olanlardan farklı olarak kemosentetik yaşam formlarının yaptığı gibi, oksijen olmaksızın yapılan solunumdur. URS-EIA-REP

52

53 Şekil 5.6: Karadeniz Deniz Taşımacılığı ve Seyir Rotaları Kaynak: Ref. 15 URS-EIA-REP

54 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Karşılaşılan en yaygın tür, kaydedilen 109 bireyle küçük martı (Larus minutus) olmuştur; bu sayı, diğer kuş türlerinin sayılarının iki katından fazladır. Gözlenen tüm türler içinde, tipik olarak pelajik, yani kıyıdaki yiyecek kaynaklarına bağımlı olmayan tek tür küçük martıdır (Ref. 2). Küçük martı tamamen göçmen bir türdür; üreme alanlarına Nisan ila Mayıs döneminde gelip Temmuz'da bölgeyi terk etmektedir (Ref. 2 ve 11). Araştırma gözlemlenen türlerden üçü Karadeniz Kırmızı Veri Kitabı'nda listelenen türlerden olup (Ref. 12) bunlar; karabatak (Phalacrocorax carbo), gökdoğan (Falco peregrinus) ve ulu doğandır (Falco cherrug). Karabatakların tipik yaşam alanları kıyıya daha yakın alanlardır. Doğan türleri ile büyük olasılıkla göçleri sırasında karşılaşılmıştır (Ref. 2). Genellikle sığ sularda yaşayan (0-200 m) domuz balığı gibi, Karadeniz'deki birçok deniz memelisi genellikle kıyı sularıyla bağlantılıdır (Ref. 14). Tırtak ve afalina 2011 de yapılan araştırmalarda gözlemlenmiştir (konumlar için bkz. Şekil 5.6 (Ref. 2) Sosyoekonomik Çevre Türkiye MEB'inde en önemli deniz kullanım faaliyetleri ticari deniz taşımacılığı, kaynak arama ve balıkçılıktır Deniz Taşımacılığı ve Gemicilik Karadeniz, Şekil 5.6'da gösterildiği gibi, Karadeniz ülkeleri için çok önemli bir taşıma güzergahıdır. Gemi trafiğinin büyük çoğunluğu aşağıdaki sıcak noktalar arasında gerçekleşmektedir: İstanbul Boğazı deniz taşımacılığı bağlantı noktası (İstanbul); Kuzeybatı liman kümesi (Odessa); Kerch Boğazı deniz taşımacılığı bağlantı noktası; ve Kuzeydoğu liman kümesi. Türkiye MEB'indeki kilit öneme sahip ticari deniz taşımacılığı rotaları İstanbul, Samsun ve Trabzon limanlarını birbirine bağlamaktadır ve Karadeniz kıyılarındaki komşu ülkeleri arasında da Türkiye MEB'inden geçen çok sayıda rota bulunmaktadır (bkz. Şekil 5.6) Balıkçılık Proje, suların m'den daha derin olduğu alanlarda gerçekleştirilecektir. Karadeniz in 150 m den daha derin sularında oksijen bulunmaması nedeniyle ticari değere sahip türlerine rastlanmadığından, bu alanlarda sadece açık deniz balıkçılığı 11 yapılabilmektedir. Açık deniz balıkçılığı ticari açıdan değer taşıyan şu türleri içermektedir: Karadeniz hamsisi (Engraulis encrasicolus ponticus), Karadeniz çaça balığı (Sprattus sprattus) ve Karadeniz istavriti (Trachurus mediterraneus). Balıkçılık, Türkiye ve diğer Karadeniz ülkeleri için önemli bir gelir kaynağıdır. 11 Açık deniz balıkçılığı kıyıya yakın veya açık sularda yüzeye yakın balıkçılık faaliyetleriyle ilgilidir. Bu, trolle avlanmayı da içeren, dip ya da deniz tabanı balık stoklarına odaklanan balıkçılık faaliyetlerini kapsamaz. 38 URS-EIA-REP

55 Kaynak arama Türkiye'de petrol ve doğal gaz arama çalışmalarından Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) sorumludur. TPAO, Karadeniz'deki Türkiye MEB'sinde büyük bir bölgeyi petrol aramaları için potansiyel kullanım alanı olarak belirlemiş ve çeşitli yerlerde arama alanları tanımlamıştır. Proje Alanı, bu petrol arama alanlarının bazılarıyla çakışabilir (bkz. Şekil 5.7) Deniz Altı Altyapısı Türkiye MEB inden geçtiği bilinen iki sualtı kablosu mevcuttur: Rostelecom tarafından işletilen İtalya-Türkiye-Ukrayna-Rusya (ITUR) kablo sistemi; ve Vivacom tarafından işletilen Karadeniz Fiber Optik Sistemi (KAFOS) isimli kablo sistemi. Bu iki kablo sistemi de Türkiye MEB'i içinde İnşaat Koridoru ile çakışmamaktadır. Türkiye MEB'inde yer aldığı bilinen kablo ve boru hatlarının konumları Şekil 1.3'de verilmektedir Askeri Bölgeler Türk Donanması, Türkiye MEB'i dahilindeki suları, askeri tatbikatlar da dahil çeşitli amaçlarla kullanmaktadır Deniz Kültürel Mirası Karadeniz'in abisal ovasına ait arkeolojik veriler, Proje Alanında, 19. ve 20. yüzyıl çatışmalarına ait olanlar da dahil, gemi ve uçak enkazları bulunabileceğini göstermektedir. Aşınma ve mikrobik bozulmayı engelleyen oksijensiz koşullar, yaklaşık 150 m'nin altındaki derinliklerde bulunan herhangi bir kültürel miras öğesinin korunmasını büyük ölçüde kolaylaştırmaktadır (Ref. 17). Bu yüzden, Proje Alanı içinde veya çevresinde bulunan herhangi bir ahşap aracın kalıntılarının iyi korunmuş olması muhtemeldir yılında, Proje'nin mühendislik açısından fizibilitesini belirlemek üzere hidrografik ve jeolojik uzaktan-algılama araştırmaları gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmalar sırasında tekneyle çekilen yan taramalı sonar, Otonom Sualtı Araçları ve Uzaktan Kumandalı Sualtı Araçları kullanılarak deniz tabanının akustik görüntülenmesi gerçekleştirilmiş ve İnşaat Koridoru içerisinde 76 adet anomali saptanmıştır. Nesnelerin sonar görüntüsündeki büyüklüğü (5 m'den uzun), şekli, deniz tabanından yüksekliği ve akustik yansıtma özellikleri dikkate alınarak bunlar ön değerlendirmede olası Kültürel Miras Öğesi (KMÖ) olarak tanımlanmıştır (Ref. 18 ve 19). Bu öğeler metal ya da ahşap gemi enkazları, bunlara ait enkaz molozları ya da benzer insan kaynaklı öğeler (örn. uçak kalıntıları) olabilir. 76 anomaliden sekiz tanesi dört boru hattının güzergahına 150 m mesafe içinde yer almaktadır yılında İnşaat Koridorunda gerçekleştirilen jeoteknik araştırmanın bir parçası olarak bu hedefler, diğer anomaliler gibi Uzaktan Kumandalı Sualtı Araçları (ROV'lar) ile görsel incelemeye tâbi tutulmuştur. Bunlardan sekiz tanesinin KMÖ olarak ön tespiti yapılmıştır. Bu iki öğe ahşap gemi enkazlarıdır. URS-EIA-REP

56

57 6 Potansiyel Etkilerin Tespiti ve Olası Etki Azaltma Önlemleri 6.1 Giriş Bu bölümde Proje'nin çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras üzerindeki potansiyel etkilerinin tespit sonuçları sunulmakta ve olası etki azaltma ve yönetim önlemleri tanımlanmaktadır. Tespit edilmiş olan etkiler, Proje nin inşaat, işletme öncesi, işletme ve hizmetten çıkarma faaliyetlerinin sonucunda ortaya çıkabilecek olan, hem olumsuz hem de faydalı etkileri kapsamaktadır. Potansiyel etkilerin erken tespiti kapsam belirlemenin önemli bir parçası olup ÇED ve ÇSED süreci için de bir temel oluşturmaktadır. Bölüm 1.5.1'de ana hatlarıyla belirtildiği gibi, potansiyel etkilerin kapsamının belirlenmesi birkaç amaca hizmet etmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır: Potansiyel risk ve etkileri proje geliştirmenin erken bir aşamasında tespit etmek suretiyle bunlardan kaçınma ve asgariye indirme potansiyelini maksimize etmek; Paydaşları, herhangi bir şeyin gözden kaçırılmış ya da yanlış yorumlanmış olması da dahil olmak üzere, bugüne kadar tespit edilmiş olan potansiyel etkiler üzerine tartışmaya dahil etmek; Daha detaylı çalışma, uzman değerlendirmesi ve paydaş katılımıyla, daha büyük endişe konusu olan sorunlara gerekli dikkatin verilmesini sağlayacak şekilde olası etkiler listesini geliştirmek; Gelişimi devam eden ÇED ve ÇSED süreci ve bunu destekleyen mevcut durum çalışmaları için bir çerçeve oluşturmak; ve Potansiyel etkilerin tespit edilip değerlendirilmesi için ayrıntılı, şeffaf ve akılcı bir süreç ortaya koymak. Etkilerin ÇED ve ÇSED kapsamına dahil olup olmadığına karar verilmesi, etki değerlendirmesinin amaca uygun ve Proje ile tam uyumlu hale getirilmesini sağlamak adına önemli bir adımdır. Gelişmeler benzer gözükse bile, konuma özgü çevresel ve sosyokültürel faktörler nedeniyle etkilerin doğası ve ölçeği, farklı projeler arasında büyük oranda farklılık gösterebilmektedir. Bölüm 6.2 çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel mirasa ilişkin alıcıların ve bunların kırılganlığına ve/veya değerlerine göre potansiyel hassasiyetlerinin bir ön tespitini özet olarak vermektedir. Bölüm 6.3 potansiyel Proje etkilerinin ön değerlendirmesi için kullanılan etki tahmin metodolojisini açıklamaktadır. Bölüm 6.4 etkileri azaltmak için alınan önlemlerin nasıl yönetileceğinin ana hatlarını sunmakta, Bölüm 6.5 her bir değerlendirme kategorisini özetlemekte ve EK B şu ana kadar tespit edilmiş potansiyel etkileri ve üzerinde durulan olası etki azaltma önlemlerini açıklamaktadır. URS-EIA-REP

58 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) 6.2 Hassas Alıcıların Tespiti Bu belgede Bölüm 5'te açıklanan, Proje Alanındaki çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel mirasa dair mevcut durumun özellikleri üzerine derleme ve görüşler, Proje tarafından etkilenebilecek en hassas alıcıların ön tespitini olanaklı kılmıştır. Hassas alıcılar, yüksek öneme sahip olanlar (örneğin daha geniş bir ekosistemdeki ya da topluluk içi fonksiyonları bakımından kritik rolleri olanlar) ve değişime karşı özellikle hassas olanları (örneğin değişimi özümseme ya da adapte olma yetenekleri olmayanlar) kapsamaktadır. Proje Alanında bu güne kadar tanımlanan en hassas çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras alıcıları Bölüm ile arasında verilmiştir. Bölüm 5'te de değinildiği üzere, bazı durumlarda, ÇED ve ÇSED mevcut durum özelliklerini tanımlama sürecinin ilk aşamaları belirli konu başlıkları altında ek araştırmaya ya da bugüne kadar tam doğru biçimde tanımlanmamış bazı kısıtların doğrulanmasına ihtiyaç duyulduğunu göstermiştir. ÇED ve ÇSED'in bir parçası olarak gerçekleştirilecek ek veri toplama ve doğrulama süreçleri Bölüm 7'de açıklanmıştır Çevresel Alıcılar Deniz habitatlarının ekolojik değeri, korunan türlerin var olup olmadığını belirlemek ve habitatın değerini tayin etmek amacıyla ÇSED'nin gelişim sürecinde daha detaylı olarak araştırılacaktır. Ancak, Karadeniz'de tespit edilen korunan türlerin, özellikle de balık, kuş ve memeli türlerinin, İnşaat Koridorunda yüksek sayılarda bulunması olası değildir ve bunlar genel olarak hareketli türler olduğu ve bu yüzden de yavaş hareket eden araçlarla gerçekleştirilecek inşaat faaliyetlerinin etkilerine karşı çok hassas olmayacakları değerlendirilmektedir. Diğer ekolojik alıcılar arasında planktonlar ve bentik topluluklar sayılabilir. Deniz habitatları kimyasal kalite ve bulanıklık da dahil olmak üzere su kalitesine bağımlıdır ve bu temelde, su da hassas bir alıcı olarak tanımlanmıştır Sosyoekonomik Alıcılar Taşımacılık, balıkçılık ve gemicilik gibi deniz kullanıcıları, inşaat sırasında açık denizde kullanıma kapalı bölgeler yüzünden deniz seyir güzergâhları gerçekleşen geçici değişiklikler nedeniyle alıcı konumunda olabilirler. Ek olarak, Türk Donanması ile petrol ve gaz şirketleri, Türk MEB'ini kullanmakta olup sosyo-ekonomik alıcılar arasında değerlendirilebilirler Kültürel Miras Alıcıları Jeoteknik çalışmalar sonucunda açık denizde bazı potansiyel KMÖ tespit edilmiştir. Özellikle, sekiz potansiyel KMÖ nün, dört boru hattının mevcut güzergahına 150 m mesafede yer aldığı tespit edilmiştir. 6.3 Etki Tahmin Metodolojisi Etki değerlendirmesi, önerilen bir projenin ve buna bağlı faaliyetlerin doğal çevre ve insan yaşamı üzerindeki potansiyel etkilerini belirlemek üzere gerçekleştirilen objektif bir girişimdir. Proje için olası etkiler bugüne kadar sistematik bir yaklaşımla belirlenmiş ve her bir Proje 42 URS-EIA-REP

59 faaliyeti çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras alıcısına potansiyel etkileri bakımından ele alınmıştır. Faaliyetler, alıcılar, etkiler ve kategoriler EK B'de tanımlanmıştır. Bugüne kadar gerçekleştirilen etki tahmin süreci aşağıdaki adımları içermektedir: Proje bileşenlerinin ve faaliyetlerin tanımlanması; Çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras alıcılarının, mevcut çevresel ve sosyal koşullara dair eldeki bilgiler ışığında tanımlanması ve profesyonel değerlendirme; İlgili ulusal ve uluslararası yasal gerekliliklerin, finans standartları ve yönergelerinin, toplum değerlerine ve bunların alıcılara ilişkin kullanımına dair bilgilerin incelenmesi; ve Faaliyetlerin çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras alıcılarıyla tanımlanmış etkileşimlerini gösterecek bir başlangıç Ön İnceleme Matrisi oluşturulması. 12 Projenin alıcılarla potansiyel etkileşimlerinin ilk değerlendirilme süreci Tablo 6.1'de özetlenmiştir. Ön İnceleme Matrisi daha sonra Proje mühendisleri, çevre, sosyal ve kültürel miras profesyonellerinin katılımıyla gerçekleştirilen ve Projenin çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras alıcılarıyla gerek olumlu gerekse olumsuz olası etkileşimlerinin kapsamlı tespitini mümkün kılan disiplinler arası çalıştaylarca desteklenen Çevresel ve Sosyo-ekonomik Etkilerin Tespiti sürecinin temelini oluşturmuştur. Bu sürecin sonuçları EK B'de detaylı olarak verilmiştir. (Tablo B.1 ve B.2). ÇSED, potansiyel etkileri alıcı hassasiyeti, etkilerin boyutu ve önemi açılarından değerlendirecektir. EK B'de (Tablo B.1 ve B.2) tanımlanan ön etkilere ilave olarak diğer unsurlar da ÇSED içerisinde ele alınacaktır. Bunlara, Proje nin gelişimine bağlı olarak ortaya çıkan yeni ve revize edilen etkiler de dahildir. 6.4 Olası Etki Azaltma Önlemleri ÇSED'de tanımlanacak olan etkiler temelinde, potansiyel olumsuz etkilerden kaçınmak ya da bunları en aza indirmek için etki azaltma, yönetim ve izleme önlemleri geliştirilecektir; potansiyel faydaları artırmak adına, güçlendirici stratejiler de geliştirilebilir. Bu önlemler, kapsayıcı İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çevre Entegre Yönetim Sistemi altında bulunan Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı içinde yer alacaktır (bkz Bölüm 1.5.2). Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı, etki azaltma önlemlerinin tamamen kapsanmasını ve uygulanmasını sağlamak üzere tekil yönetim planlarını da kapsayacaktır. Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı değişik potansiyel etkilere karşı uygulanmak üzere, İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları etki azaltma, yönetim ve izleme önlemlerini de kapsayan bileşenlere sahip olacaktır, ancak kendi başına bir etki azaltma önlemi olmadığından, olası etki azaltma önlemleri arasında ayrıca sayılmamıştır. Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı, Proje için bu önlemlerin uygulanmasında kilit öneme sahip bir araç olacaktır. EK B'de ana hatlarıyla yer alan etki azaltma önlemleri hazırlık niteliğinde olup ÇED ve ÇSED süreçleri boyunca, paydaşlarla tartışmalar yoluyla ve Proje tasarımının gelişimine karşılık olarak daha da geliştirilecektir. 12 Ön İnceleme Matrisi, ÇSED sürecinde ana sorunları tanımlamayı sağlayan ilk adımdır ÇSED sürecinin ana hatları Bölüm 1.5.1'de verilmiştir. Gözden Geçirme Tablosu Tablo 6.1'de gösterilmiştir. URS-EIA-REP

60 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Tablo 6.1: Ön İnceleme Matrisi 13 Proje Faaliyetleri İnşaat Faaliyetleri (Açık Deniz) İşletim Öncesi Faaliyetler İşletim Faaliyetleri Etki Alıcıları Fiziksel Su Kalitesi Sedimanlar ve Jeoloji İklim / Hava Kalitesi Deniz Ekolojisi Plankton Bentik Topluluklar (varsa) Deniz Memelileri Su Kuşları Balıklar İnsan Arkeoloji Deniz Kullanıcıları 6.5 Çevresel, Sosyo-ekonomik ve Kültürel Miras Kategorileri Hava Kalitesi ve İklim İnşaat, tedarik ve destek gemileri, gemi dizelinin yanmasıyla havaya egzoz emisyonları salar. Bu türden emisyonlar, Karadeniz de diğer deniz trafiği bağlamında minimum etkiye sahip olacaktır. Ayrıca, İnşaat Koridorunun Türkiye MEB si içindeki konumu nedeniyle, yerel düzeyde gerçekleşecek inşaat faaliyetlerinden kaynaklanan egzoz emisyonlarının, hassas insan veya biyolojik alıcılara etki etmesi olası değildir. Emisyonlar, Projenin toplam sera gazı (GHG) envanterine eklenecek ve ÇŞED raporunda ölçülecek ve değerlendirilecektir. 13 Projenin Hizmetten Çıkarma Aşaması, Ön İnceleme Matrisinin oluşturulması sürecine dahil edilmemiştir. Projenin bu aşaması, ÇSED sürecinin bir parçası olarak değerlendirilecektir. 44 URS-EIA-REP

61 İşletme sırasında, faaliyetler düzenli bakım ve onarım gemilerinden kaynaklanan emisyonlarla sınırlı olacaktır ve bu emisyonların minimum düzeyde ve yerel olarak gerçekleşmesi beklenmektedir Gürültü ve Titreşim Açık deniz çevresinde, insan kaynaklı ortam gürültüsü büyük oranda gemi hareketleriyle ilişkilidir. Gürültü ve titreşim, deniz çevresine yayılabilir ve bununla ilişkili tüm etkiler, faaliyetler ve kullanılan makinelerin yanı sıra akustik basıncın ortam düzeylerini aştığı alanlarda balıkların ve deniz memelilerinin mevcudiyetine bağlı olacaktır. İnşaat sırasında, boru döşeme alanı (gemiler ve ekipmanlar için olan alan) tek seferde bir düzineye kadar gemiyi kapsayabilecektir. Boru döşeme gemisi, İnşaat Koridorundaki konumunu korumak için Dinamik Konumlandırma (DP) kullanacak ve DP için iticilerin kullanılması sualtında gürültü ve titreşimin ana kaynağı olacaktır. Boru hattı inşaatı ilerledikçe boru döşeme gemisi yavaş yavaş konumunu değiştirecek olsa da, gürültü ve titreşim, inşaat faaliyetleri boyunca sürecektir. İşletme ilgili ses ve gürültü etkilerinin minimum düzeyde ve gemilerin bakım ve onarım faaliyetleriyle nedeniyle düzenli kullanımından kaynaklanan gürültüyle sınırlı olacağı beklenmektedir. İşletme aşamasında gazın boru hattından akışının deniz altında gürültü çıkarma potansiyeli de söz konusudur. Bu Raporun yayınlandığı tarihte, bu gürültü kaynağından gelen etkilerin boyutu bilinmemektedir ve daha detaylı olarak değerlendirilecektir Sedimanlar ve Jeoloji İnşaat sırasında boru hattının deniz tabanına yerleştirilmesi sonucunda sedimanlar hareket edecektir. Ancak, büyük ölçüde killi çamurdan oluşan sedimanın nitelikleri göz önünde bulundurulduğunda, bu hareket sınırlı ve yerel olacaktır. Boru hattının döşendiği derinlik göz önünde bulundurulduğunda, sediman hareketleri nedeniyle oluşabilecek sediman bulutlarının su kalitesini bozması olası değildir. Ayrıca, bu tür hareketlere karşı hassas olabilecek bentik topluluklar, İnşaat Koridorunun m yi aşan derinliklerinde mevcut değildir. Jeolojik özellikler boru döşeme faaliyetlerinden etkilenmez olsa da, bu özelliklerin varlığı boru hatlarının uzun ömürlüğünü olumsuz etkileyebilir. Genellikle jeolojik tehlikeler adı verilen bu türden jeolojik özellikler arasında, Karadeniz in abisal düzlüğünde varlığı bilenen çamur volkanları ve aktif gaz sızıntıları bulunmaktadır. Boru hattının güzergahı bu türden jeolojik özelliklerden kaçınmak üzere seçilmiştir. Bununla birlikte, deniz tabanındaki boru hatlarının değiştirilmesi işlemleri, boru döşenirken bu türden deniz tabanı yapılarından kaçınılmasını sağlamak için Uzaktan Kumandalı Sualtı Araçları kullanılarak izlenecektir. Rutin işletim faaliyetleri sırasında deniz tabanı sedimanları ya da diğer jeolojik özelliklerle bir etkileşim söz konusu olmayacaktır Atıklar İnşaat faaliyetlerinin sonucunda (tehlikeli ve tehlikeli olmayan) atıkların üretilmesi, arıtılması ve bertaraf edilmesi gerçekleşecektir. İnşaat Aşamasında üretilen atıklar arasında siyah ve gri sular URS-EIA-REP

62 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) (lağım ve sıhhi olmayan atık su), (örn. evsel atık), atık yağlar (petrol ve petrolden türetilen ürünler) ve yağ kalıntıları içeren sintine suyu yer almaktadır. Siyah su gemilerde arıtılacaktır ve gri suyla birlikte denize boşaltılabilir. Sintine suları gemilerde arıtılacak ve kalitesi yasal standartları karşıladığında denize boşaltılacaktır. Belirli atık tipleri (yemek atıkları, tahta, kağıt vb.) gemilerde yakılabilir veya bertaraf edilmek üzere lisanslı kara tesislerine aktarılabilir. Gemilerde arıtılan tüm atık türleri, Gemilerden Kaynaklanan Deniz Kirliliğinin Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi (MARPOL) ve Ekleri nin gerekliliklerine uygun biçimde işlenecektir ve bu atıkların deniz çevresine veya bertaraf için kullanılabilecek kıyı tesislerine herhangi bir önemli etki yapması beklenmemektedir. Gemilerde arıtılamayan tüm atıklar gemide depolanacak, bir tedarik gemisine aktarılacak ve son olarak da yasal sertifikalı bir bertaraf tesisinde bertaraf edilecektir. Türkiye de katı atıkların bertaraf edilmesi zorunluysa, atık bertarafına ilişkin Türk yönetmeliklerine uygun lisanslı tesisler kullanılacaktır. Bertarafın Türkiye'de yapılması gerektiği taktirde, konumlar ve atık alanları Proje ilerledikçe teyit edilecektir. İşletme Aşamasında oluşacak atık miktarının minimum düzeyde ve bakım işlemleriyle bağlantılı ortaya çıkacak (siyah veya gri su gibi) atıklardan ibaret olması muhtemeldir Doğal Kaynaklar Doğal kaynaklar Projenin İnşaat Aşaması boyunca kullanılacak ve inşaat malzemeleri (örneğin çelik), insanların tüketimi için yiyecek ve içme suyu, inşaat faaliyetleri için su ve gemiler ile makineler için temizlik ve yakıt gibi kaynakları içerecektir. Kaynaklar farklı yerlerden sağlanacaktır ve bunlara uluslararası kaynaklar da dahil edilebilir. İnşaat malzemelerinin Türkiye'den sağlanması olası değildir. Boru döşeme gemilerine ek olarak, destek gemileri (araştırma, mürettebat değişimi gibi) ve tedarik gemileri (borular, yakıt ve erzak gibi), boru döşeme faaliyetine dahil edilecektir. Bu durumda, bu gemiler Türkiye limanlarından alınacak yakıt ve su/yiyecek ikmaline gereksinim duyabilir. Bu gemilerin, Türk limanlarından yakıt, su ve genel malzemeler alması gerekebilir. İşletme Aşamasındaki kaynak kullanımının, onarım malzemeleri, bakım çalışmalarını yürütecek gemiler ve makineler için gerek duyulan yakıtla ve suyla sınırlı kalması öngörülmektedir. Operasyonel amaçlı gemiler Türkiye'deki su ve yakıt kaynaklarını kullanmaya gerek duyabilirler Su Kalitesi İnşaat Aşaması sırasında gemilerden su boşaltımı (siyah ve gri sular gibi bkz. Bölüm 6.2.4) gerçekleşebilir. Ancak, tüm boşaltımlar MARPOL gerekliliklerini karşılamak için arıtılacaktır. İnşaat Aşaması sırasında gemilerden bir miktar atıksu (örn. siyah ya da gri su) boşaltılması söz konusu olabilir, ancak bunlar arıtılmamış lağım suyu ya da katı atık içermeyecektir. İşletme Öncesi Aşamasında Türkiye MEB inden hiçbir şekilde su çekilmeyecek veya buraya su boşaltılmayacaktır ve bu nedenle, bu faaliyetler su kalitesini etkilemeyecektir. 46 URS-EIA-REP

63 Boruların döşendiği derinlik nedeniyle sediman bozulması sonucunda su kalitesinde herhangi bir kötüleşme beklenmemektedir. Su kalitesi sediman bulutundan geçici ve yerel olarak etkilenecektir ancak etkilenmesi beklenen su kalitesiyle ilgili herhangi bir hassas alıcı söz konusu değildir. İşletme Aşaması sırasında su kalitesi üzerinde herhangi bir etki olmayacağı öngörülmektedir Deniz Ekolojisi ve Doğa Koruma Türkiye MEB inde ve bu nedenle de İnşaat Koridorunda ulusal veya uluslararası koruma altında olan herhangi bir alan yoktur. Ancak uluslararası veya bölgesel olarak koruma altında olan çeşitli türler İnşaat Koridorunda mevcut olabilir; bunlar hayatta kalabilmek için İnşaat Koridorunda yer alan habitatlarına mecbur olan, ancak bu habitat boyunca göç edebilen veya beslenebilen hareketli türlerdir. İnşaat Aşaması sırasında bazı deniz canlılarını etkileyebilecek, gemi ışıklarıyla birlikte gürültü ve su kalitesine etki potansiyeli söz konusudur. Bu türler arasında, deniz memeleri potansiyel olarak önemli alıcılar olarak görülmektedir. Deniz memelileri inşaat gemilerinden kaynaklanan gürültü ve titreşime karşı hassas olabilir bu konu yukarıda Bölüm de ele alınmaktadır. Ayrıca, balıklar gürültü ve sesten etkilenebilir, ancak balıklar üzerindeki etkilerin minimum düzeyde olması beklenmektedir. Gemilerden gelen ışıklar nedeniyle kuşlar için sınırlı etki potansiyeli söz konusudur. Karadeniz in derin bölümlerinin deniz tabanı 150 m nin altındaki anoksik koşullar nedeniyle biyolojik toplulukları büyük ölçüde destekleyememektedir ve bu türden bentik toplulukların Projenin inşaat faaliyetlerinden etkilenmesi beklenmemektedir. Karadeniz e giren deniz gemilerinin, Karadeniz in ekosistemi için tehdit oluşturabilecek yabancı algler ve diğer deniz organizmaları taşıma potansiyeli bulunmaktadır. İşletme Aşaması sırasında deniz ekolojisi ve doğanın korunması üzerinde önemli etkiler öngörülmemektedir, ancak boru hattından akan gazın çıkardığı gürültüden kaynaklanan potansiyel etkiler söz konusu olabilir (yukarıya bkz. Bölüm 6.5.2) Yerel Toplum Proje açık denizde konumlandığı ve Türkiye'de herhangi bir kara tesisi olmadığı için, inşaat faaliyetleri sonucunda yerel toplum ya da halk sağlığına bir etkisi olmayacağı düşünülmektedir. İnşaat sırasında Türkiye limanlarının yakıt/su ikmal işlemleri için kullanılması gerekirse (bkz. Bölüm 6.2.5), yerel toplum üzerindeki potansiyel etkiler Projenin ileri aşamalarında değerlendirilecektir. Projenin İşletme Aşamasında, yerel toplum üzerinde herhangi bir etkisi olmayacağı öngörülmektedir. URS-EIA-REP

64 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Ekonomi Proje m den derin sularda gerçekleştirildiğinden, İnşaat Koridorunun ticari veya küçük ölçekli balıkçı tekneleri tarafından kullanılması olası değildir. Ancak, açık deniz balıkçılık faaliyetlerinin kapsamı ve konumu bu Raporun yayınlandığı tarihte tam olarak bilinmemektedir ve bu konunun ilgili paydaşlarla iletişime geçilerek doğrulanması gerekmektedir. Yumurtlama alanları genellikle sığ sularda olmaktadır ve balık stoklarının inşaat faaliyetlerinden etkilenmesi olası değildir. Balık türlerinin yaşam döngüsü ve Karadeniz akıntılarının doğası gereği aktif olarak avlanma yapılmayan alanlar da balıkçılık açısından önem taşıyabilir ve bu alanların değerlendirilmesi gerekmektedir. İnşaat Koridorundan çeşitli gemicilik rotaları geçmektedir. Ancak, inşaat sırasında boru döşeme alanının küçük olması ve bu alanın günde yaklaşık 3 km kayması nedeniyle, İnşaat Aşaması sırasında gemicilik rotaları üzerindeki etkilerin geçici ve yerel olması beklenmektedir. Yakıt ve diğer malzemelerin (yiyecek, su, vb.) ikmali için ayarlamalar inşaat yüklenicileri tarafından yapılacaktır ve bu konu bu Raporun yayınlandığı tarihte bilinmemektedir. Türkiye limanlarından yakıt veya diğer malzemelerin tedarik edilmesi düşünülürse, yerel ekonomi ve diğer liman kullanıcıları için potansiyel etkileri ve faydaları ÇSED Raporunda ele alınacaktır. Projenin İşletme Aşaması sırasında ekonomi üzerinde herhangi bir etki olmayacağı öngörülmektedir Deniz Alanı Kullanımı İnşaat sırasında, Proje diğer petrol ve gaz arama ve donanma alanlarıyla kesişebilir. Boru döşeme alanı küçük bir alanı kaplamaktadır ve İnşaat Koridoru boyunca günde 3 km ilerleyecektir, bu nedenle İnşaat Koridorunda belirli bir arama sahası veya donanma alanıyla kesişmeler geçici ve yerel olacaktır. Proje, Türkiye MEB inde deniz altı kablolarla kesişmemektedir. Projenin İşletim Aşaması sırasında deniz tabanında boru hatlarının varlığı boru hatlarıyla ilişkili kalıcı Proje Alanında (bkz. Bölüm 1.3) gelecekteki petrol ve gaz veya diğer kaynakların aranmasını kısıtlayabilir. Projenin kalıcı alanının potansiyel hidrokarbon rezervlerine kıyasla görece küçük genişliğe sahip olması nedeniyle, bu kısıtlamaların önemli derecede olması beklenmemektedir Trafik Proje inşaat faaliyetleri, Proje ile alakalı deniz trafiği ve seyir rotası kısıtlamaları sonucunda, artan bir gemi çarpışma riskiyle ilişkilendirilebilir. Boru döşeme araçları (boru döşeyen ve destek veren gemiler) günde yaklaşık iki deniz mili gibi çok düşük hızlarda hareket edecektir. Bu durum, söz konusu gemilerin sıradan gemiler yerine sabit nesneler olarak değerlendirilebilecekleri anlamına gelmektedir ve gemi çarpışması riskini minimuma indirmek üzere diğer gemiler bunların günlük konumları hakkında uyarılabilir. Projenin İşletme Aşamasında trafik sadece bakım araçlarıyla sınırlı olacaktır ve bu nedenle bu aşamada deniz trafiğiyle ilgili herhangi bir etki öngörülmemektedir. 48 URS-EIA-REP

65 Kültürel Miras Kültürel Miras Öğeleri İnşaat Aşaması sırasında boru döşeme faaliyetlerinden doğrudan veya dolaylı olarak etkilenebilir. Boru hatlarının güzergahını bu öğelerden uzaklaştırarak etkilerden kaçınılacaktır. Projenin, İşletme Aşamasında kültürel miras üzerinde herhangi bir etkisi olmayacağı öngörülmektedir Somut Olmayan Kültürel Miras Proje Karadeniz'de, Türkiye sahilinden 100 km'den fazla uzaklıkta gerçekleştirileceğinden, dikkate değer ya da kayda geçmiş herhangi bir kültürel geleneğin Proje tarafından etkileneceği düşünülmemektedir. Sonuç olarak, Projenin, Türkiye MEB'inde açık denizde yer alan konumundan dolayı, İnşaat ve İşletme Aşamalarında herhangi bir somut olmayan kültürel mirasa etkisinin olmayacağı öngörülmektedir Ekosistem Hizmetleri Projenin doğası ve Türkiye MEB'inde açık denizde olan konumu nedeniyle, yerel ya da bölgesel ekosistem işleyişine uzun dönemli etkilerinin düşük olacağı düşünülmektedir. 6.6 Ön Sonuçlar Etkilerin ön tespiti EK B'de verilmiştir. (Tablo B.1 ve B.2). Bu bilgiler, Proje hakkında şu anda ulaşılabilir olan bilgilere, mevcut durum hakkında bugüne kadar toplanmış olan verilere ve benzer çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel miras bağlamlarında oluşturulmuş benzer projelerde edinilmiş deneyimlere dayanmaktadır. Etkilerin ön tespiti çalışmalarından çıkan sonuç, Projenin İnşaat Aşamasında ortaya çıkan etkilerin genel olarak geçici ve kapsamı bakımından yerel olacağıdır. Özetle, en önemli geçici etkiler, inşaat gemilerinden kaynaklanan gürültü ve hava emisyonları ile boru döşeme faaliyetleri sırasında deniz tabanı sedimanlarının bozulmasını içermektedir. İnşaatın deniz yüzeyine yayılması, nakliye ve balıkçılık gemilerinin geçici olarak İnşaat Koridoruna alınmamasına yol açabilir. Anoksik koşullar ahşap nesnelerin korunmasına olanak tanıdığından, İnşaat Koridoru yüksek bir arkeolojik potansiyele sahip olabilir. Tüm kültürel miras öğelerinden boru hatlarının güzergahını bu öğelerden uzaklaştırarak kaçınılacaktır. Etki azaltma önlemleri ve yönetim uygulamaları, hayata geçirilebildikleri ölçüde inşaat etkilerini minimum düzeye indirilecektir. (bkz. EK B, Tablo B.1 ve B.2). Projenin İşletme Aşaması sırasında önemli bir etki beklenmemektedir. ÇSED Raporu, potansiyel etkileri yalnızca yukarıda tanımlanan kritik hususlar açısından değil, Projenin tüm yönleri ve tanımlanmış tüm faaliyetleri açısından alıcı hassasiyetine, etkilerin boyutuna ve önemine göre değerlendirecektir. URS-EIA-REP

66 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) 6.7 Kümülatif Etkiler Proje ile ilişkili kümülatif etkiler ÇED ve ÇSED sürecinin bir parçası olarak ele alınacaktır. Kümülatif etkiler, Projenin kalan etkileriyle (örn. etki azaltma faaliyetleri sonrasında) diğer faaliyetlerden ve alandaki gelişmelerden kaynaklanan etkilerin, karşılıklı etkileşimi sonucu ortaya çıkabilir. Diğer bir deyişle, kümülatif etki değerlendirmesi, Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Projesi ile diğer proje ve faaliyetlerin, tek başlarına ya da bir arada (örn. kümülatif olarak) önemli bir etkiye yol açabilecek birleşik etkilerini tanımlayacaktır. 6.8 Planlanmamış Olaylar Planlanmamış olaylar Proje faaliyetlerinden kaynaklanabilir ve gemi yakıtlarının (dizel) kazayla salınmasını ve boru hattında açılabilecek deliklerden deniz altına gaz sızmasını içerebilir. Bu olayların gerçekleşme olasılığı ve bu olaylarla ilişkili potansiyel etkiler ÇSED Raporunda ele alınacaktır. Planlanmayan olayların gerçekleşme ihtimali düşük olsa da, bu tür etkilerin sınırlı bir alanda kalması ve minimize edilmesi için yönetim planları geliştirilecek ve uygulanacaktır (örn. gemiye özel Petrol Sızıntısı Müdahale Planı). 6.9 Sınıraşan Etkiler Sınıraşan etkiler, bir projenin, inşa edileceği ve işletileceği ülke haricindeki bir ülke ya da ülkelerde hissedilebilecek etkilerdir. Proje nin potansiyel sınıraşan etkileri ÇSED sürecinin bir parçası olarak değerlendirilecek ve hem planlanan hem de planlanmayan olguları kapsayacaktır. İnşaat Aşamasıyla ilişkili olan etkilerin yerel ve geçici olması nedeniyle, Projenin sınıraşan etkilerinin önemli derecede olması olası değildir. Planlanmamış olaylar (Bölüm 6.8 de ele alınmaktadır) deniz akıntılarıyla komşu ülke sularına taşınan bir kirliliğe yol açabilir. Böyle bir sızıntının gerçekleşmesinin düşük bir ihtimal olmasının ötesinde, bu türden planlanmamış olayların sınıraşan etkilere yol açma olasılığı, içerilen görece küçük hidrokarbon miktarları ve türleri (gemi dizeli çabuk bozunur) nedeniyle de düşüktür. Böyle bir sızıntı gibi kaza sonucu oluşan sınıraşan çevresel etkilerin önemli boyutlara ulaşması olası değildir. Planlanmış ya da planlanmamış sınıraşan etkilerin önem derecesi, ÇSED sürecinin bir parçası olarak daha detaylı değerlendirilecektir Hizmetten Çıkarma Etkileri Birçok durumda, mevcut İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları, boru hatlarının bulundukları yerde, az sayıda etkiye yol açacak şekilde hizmetten çıkarılmasını içerir. Bununla birlikte, boru hattının sökülmesi yönünde bir karar alınırsa, potansiyel etkilerin ve etki azaltma önlemlerinin, Projenin İnşaat Aşaması için tanımlananlara benzer olması beklenmektedir. 50 URS-EIA-REP

67 7 ÇED ve ÇSED Uygulama Planı ve Programı Bu Bölümde ÇED ve ÇSED sürecinin uygulanmasıyla ilişkili plan ve programları açıklanmaktadır. Bu plan ve programlar arasında; sürekli paydaş katılımı, ek mevcut durum verilerinin toplanması, gelişen Proje tasarımının düzenli olarak değerlendirilmesi ve Kapsam Belirleme süreci boyunca tanımlanan ana konulara dayanan etkilerin değerlendirmesi hedeflenmiştir. ÇED ve ÇSED süreci sonucunca bir Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı geliştirilecektir. Bu planda, tanımlanan etki azaltma önlemlerinin yanı sıra, Proje nin tüm aşamaları boyunca bu türden önlemlerin izlenmesi ve uygulanması hakkında bilgiler yer alacaktır. Kapsam Belirleme Raporunun aşağıdaki bölümleri ÇED ve ÇSED sürecinin henüz tamamlanmamış öğelerini açıklamaktadır. Devam eden paydaş katılım süreci bu raporda Bölüm 8'de ele alınmaktadır. 7.1 Mevcut Durum Verilerinin Toplanması Bölüm 5'in girişinde belirtildiği gibi, Proje için gerçekleştirilen daha önceki çalışmalarda çok büyük miktarda veri toplanmış bulunmaktadır (bkz. Tablo 5.1). Bu bilgiler, hem ÇED hem de ÇSED sürecinde kullanılacaktır. Bu süreçlerin bir parçası olarak etkilerin olasılığını, büyüklüğünü ve önemini tam olarak ele almak için daha fazla mevcut durum verisi toplanmalıdır. Bu raporun yazıldığı sırada gerçekleştirilen veri toplama faaliyetleri Tablo 7.1'de ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu raporun kamuoyuna açıklanmasından sonra ve paydaş geribildirimine dayanılarak daha başka veri toplama faaliyetleri gerekebilir ve bu konu ÇSED süreci kapsamında değerlendirilecektir. Tablo 7.1: ÇED ve ÇSED İçin Planlanan Mevcut Durum Verilerinin Toplanması Gerekli Araştırma Sosyoekonomik mevcut durum araştırması Genel Bakış Ulusal düzeyde mevcut sosyal istatistik verilerinin toplanması ve analizi. Gerekirse, verilerin doğrulanması ve yorumlanması için kilit konumdaki hükümet yetkilileriyle toplantılar yapılacaktır. Balıkçılık, gemicilik ve kaynak kullanımı konularındaki mevcut durum ve trendler hakkında veriler elde edilecektir. Tarih 2013'ün 3. çeyreğinde kamu kaynaklarından ve yerel mercilerle görüşmelerden ve röportajlardan toplanan mevcut durum verileri. Kapsam belirleme müzakerelerinden alınan geribildirimin ardından, gerekirse daha fazla mevcut durum verisi toplanacaktır. 7.2 Modelleme ve Etkilerin Sayısallaştırılması Gürültü yayılımı ve petrol dökülmeleri sonucunda hidrokarbonların dağılması gibi Proje faaliyetleriyle ilişkili bazı etkilerin mekânsal dağılımını belirlemek için sayısal modeller gerekecektir. URS-EIA-REP

68 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Gerekli modelleme ve hesaplamaların nihai listesi, kullanılan metodolojilerin ayrıntıları ve modelleme sonuçlarıyla birlikte ÇSED Raporu içinde yer alacaktır. Tablo 7.2 ÇSED Raporu içinde gerçekleştirilecek modellemeye bir genel bakış sağlamaktadır. Tablo 7.2: ÇSED İçin Önerilen Modelleme ve Hesaplama Modelleme / Hesaplama Petrol Dökülmesi Dağılma Modellemesi Sualtı Gürültü Modellemesi Deniz Trafiği Analizi Planlanmamış Olaylar Çalışması ve Çevresel Sonuçlar Genel Bakış Bir hidrokarbon dökülmesinin hareketinin ve yayılımının hesaplanması. Proje nin İnşaatı ve İşletimiyle ilişkili gürültü dağılımının hesaplanması ve etkilenebilecek potansiyel alıcıların değerlendirilmesi. İnşaat Aşaması boyunca üretilen trafik hacimlerinin ve akışlarının tahmini ve etkilerinin değerlendirilmesi. (Bu modelleme, gemi trafiği için yürütülecektir.) Projenin inşası ve işletimiyle ilişkili potansiyel kazalar ve potansiyel çevresel etkiler hakkında niceliksel bir çalışma. Modellemesi Atıksu Salınmasına ilişkin Hesaplamalar Projenin inşaat ve işletme aşamalarında üretilecek atıksu miktarlarının hesaplanması ÇSED Değerlendirme Metodolojisi ÇED ve ÇSED Raporları içinde uygulanan etki tanımlama sürecinin kapsamı İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları ile uyumlu olacaktır. Proje potansiyel olarak önemli olduğu düşünülen ilişkili çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras öğelerini dikkate alacaktır. Bu süreç; sera gazlarının emisyonları, değişen iklimle ilişkili riskler ile hava kirliliği ve uluslararası su yollarının kullanımı ve kirlenmesi gibi potansiyel sınıraşan etkilerin değerlendirmesini de içerecektir. ÇSED Raporu kapsamında etkiler, Proje nin etkilerinin sonucunda alıcılara potansiyel olarak neler olabileceğini belirlemek için bir matris yaklaşımı kullanılarak, bu etkilerin önem derecesi bakımından değerlendirilecektir. Önem tanımı etkilerin süresi, alansal büyüklüğü ve geri çevrilebilirliğine (etki büyüklüğü) bağlı olarak belirlenecektir. ÇSED sürecinde dikkate alınan potansiyel etkilerin çeşitliliği nedeniyle, niceliksel yarı niceliksel ve niteliksel yöntemler de dahil olmak üzere çeşitli tahmin ve değerlendirme yöntemi kullanılacaktır Planlanan ÇSED Programı Planlanan ÇSED programı Tablo 7.3'te gösterilmiştir. 52 URS-EIA-REP

69 Tablo 7.3: Planlanan ÇSED Programı, 2012 ve sonrası Faaliyet Dönem Kapsam Belirleme Raporunun Kamuoyuna Açıklanması Temmuz 2013 Taslak ÇSED Müzakere Dönemi Nihai ÇSED Raporunun Kamuoyuna Açıklanması 2013 Dördüncü Çeyrek İlk Çeyrek 2014 İlk Çeyrek ÇSED'nin İçeriği ÇSED Raporu için oldukça kapsamlı bir İçindekiler önerisi hazırlanmıştır ve Ek C'de sunulmaktadır. Mevcut durum araştırmaları ve etki değerlendirmeleri devam ettikçe, her bir bölümün içindeki alt bölümlerin ayrıntıları belirlenecek ve Projeyle ilişkili potansiyel etkileri tam anlamıyla değerlendirmek için gerektikçe ek alt bölümler eklenebilecektir. URS-EIA-REP

70 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) 8 Paydaş Katılımı 8.1 Giriş Paydaş katılımı (diyalog, müzakere ve bilgi paylaşımını da kapsayacak biçimde) proje planlama, geliştirme ve uygulamada kritik öneme sahip bir öğedir. Etkili paydaş katılımı iyi tasarıma yardımcı olur, yerel topluluklarla ilişkiler kurulmasını sağlar ve sorunların erken tespiti sayesinde potansiyel gecikmeleri azaltır. South Stream Transport B.V. tüm Proje süresince paydaşlarla şeffaf ve saygılı bir diyalog kurmayı taahhüt eder. Projenin kamuoyuna açıklama ve müzakere süreçleri, paydaşların konum, dil, kültür, bilgiye ulaşma ve diğer katılım fırsatlarının (örn. yasal müzakere süreçleri) yanı sıra Projeye ilişkin olası ilgilerinin doğasını da dikkate alan yöntemler kullanılarak, çeşitli paydaşların katılımını sağlamak üzere tasarlanmış bir dizi etkinliği içermektedir. Projenin paydaş katılımına yaklaşımı; paydaşların müzakere süreçleri hakkında bilgilendirilmesini sağlamaya yönelik azami çabayı göstermeyi, Proje, ÇED ve ÇSED süreçleri hakkında anlaşılır (örn. teknik olmayan) bilgilere ulaşımı sağlamayı ve soru sorma, bilgilendirici yanıt alma ve Proje hakkında anlamlı görüşler geliştirmelerini olanaklı kılmayı içermektedir. South Stream Transport B.V., IFC'nin Performans Standartları 1: Çevresel ve Sosyal Riskler ve Etkilerin Değerlendirilmesi ve Yönetimi belgesinde ortaya koyduğu ilkeler ve kılavuzlar temelinde, bir Paydaş Katılım Planı (PKP) geliştirmiştir. PKP, aynı zamanda Türkiye'deki ÇED sürecinin gerekliliklerinin karşılanması için gerekli katılım etkinliklerini de içermektedir. Proje ilerledikçe PKP düzenli olarak güncellenecektir. 8.2 Proje Aşamasına göre Paydaş Katılımı Paydaş katılım faaliyetleri, Proje önerildiğinde yapılacak ilk bildirimden potansiyel etkilerin kapsamının belirlenmesine, ÇED ve ÇSED çalışmalarına kadar ve inşaat, işletme ve hizmetten çıkarma süreçleri boyunca Proje yaşam döngüsünün ayrılmaz bir parçasıdır. Proje nin farklı aşamalarından her biri, katılımın amaçları, yoğunluğu ve biçimine uygun bir paydaş katılımı gerektirecektir (bkz Tablo 8.1). Proje için tamamlanmış ve planlanmış katılım etkinliklerinin kısa bir özeti aşağıda verilmiş olup bunlar, Projenin özellikle ilk üç Aşamasına odaklanmıştır: Fizibilite, Geliştirme ve İnşaat ve işletme Öncesi. Burada tanımlanan katılım etkinlikleri, Türkiye'deki ulusal ÇED süreci için gerçekleştirilen katılımla aynı doğrultuda ve tamamlayıcı nitelikte olacaktır Ulusal ÇED süreci için katılım, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı öncülüğünde gerçekleştirilmiştir ve Projeye en yakın kara noktası olan Sinop kentinde bir halkın katılım toplantısı yapılmıştır. 54 URS-EIA-REP

71 Tablo 8.1: Proje Aşamasına göre Paydaş Katılımı Proje Aşaması Aşama 1 Fizibilite Aşaması Aşama 2 Geliştirme Aşaması Aşama 3 İnşaat ve İşletme Öncesi Katılım Faaliyetleri Proje Bildirimi ÇED Başvuru Dosyasının Sunulması (Türkiye) Proje Kapsamının Belirlenmesi ÇED Başvuru Dosyasının ve Halkın Katılımı Toplantısının Kamuoyuna Açıklanması (Tür.) Kapsam Belirleme Raporu (Uluslararası) Proje ÇED/ÇSED raporu Taslak ve Nihai ÇED Raporu (Türkiye) Taslak ve Nihai ÇSED Raporu (Uluslararası) Taslak ve Nihai ÇSED Raporunun Kamuoyuna Açıklanması (Uluslararası) Proje İnşaat ve İşletme Öncesi faaliyetleri Katılımın Sonuçları Projenin Türkiye Cumhuriyeti ÇŞB resmen bildirimi yoluyla düzenleyici kurumların ve kamunun, Proje ve ÇED sürecinin başlangıcından haberdar edilmesi. Bu aşama, South Stream Transport B.V. nin bir ÇED ve bir ÇSED süreci gerçekleştirme niyetini bildirmesini de kapsayacak şekilde, ulusal mercilerle bir ön iletişimi içermektedir. Paydaşlardan, ÇED ve/veya ÇSED süreçlerine dair görüşler de dahil, ÇED ve ÇSED raporlarının kapsam ve içeriğine ilişkin görüşlerin alınması. Proje ve potansiyel etkileri hakkında bilgi vermek amacıyla kritik paydaşlarla iletişime geçilmesi ve ÇED/ÇSED süreci sırasında ele alınacak kritik hususlar hakkında bu paydaşlardan geribildirim alınması. Paydaşlarla ilişkilerin geliştirilmesi ve sürdürülmesi. Proje ve etkileri hakkında paydaşların görüşlerinin, endişelerinin ve algılarının anlaşılması. Taslak ve Nihai ÇED/ÇSED Raporları için toplanan mevcut durum verilerinin kaynaklarının belirlenmesi ve doğrulanması. Mevcut durum bilgileri, potansiyel etkileri, potansiyel etki azaltma önlemlerini de içeren değerlendirme çalışmalarının kapsamı ve bunlara yaklaşımları hakkında paydaşların önerilerinin dinlenmesi ve ÇED/ÇSED Raporlarında ve Proje tasarımında kullanmak üzere onlardan tüm ek bilgilerin toplanması. Paydaşların öncelikleri, görüşleri ve endişelerinin Proje karar alma süreçlerinde dikkate alınmasının, ÇED ve ÇSED raporlarında yansıtılmasının ve uygun görülen durumlarda Proje tasarımına dahil edilmesinin sağlanması. Paydaşların inşaat faaliyetleri ve ilerlemesi hakkında bilgilendirilmesinin sağlanması. Uygun bir Şikayet Mekanizmasının uygulamaya alınmasının ve paydaşlarca ulaşılabilir olmasının sağlanması. Yönetim ve izleme önlemlerinin bildirilmesi. devam ediyor URS-EIA-REP

72 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Proje Aşaması Aşama 4 Tam İşletme Aşaması Katılım Faaliyetleri Proje İşletme faaliyetleri Katılımın Sonuçları Paydaşların İşletme faaliyetleri ve herhangi bir kullanım ya da erişim kısıtlaması hakkında bilgilendirilmesinin sağlanması. Uygun bir Şikayet Mekanizmasının uygulamaya alınmasının ve paydaşlarca ulaşılabilir olmasının sağlanması. Yönetim ve izleme önlemlerinin bildirilmesi. Aşama 5 Hizmetten Çıkarma Proje Hizmetten Çıkarma faaliyetleri Paydaşların, Hizmetten Çıkarma Aşaması süresince uygun bir biçimde katılımı sağlanacaktır. Tür.: Türkiye Cumhuriyeti'nin şartı. Uluslararası: Finans kurumlarının şartı. Projenin Türkiye anakarasında bir etkinliği olmayacağından, Türkiye'de etkilenen paydaşlar açık denizde menfaat sahibi olan ya da faaliyet gösteren taraflarla sınırlı kalacaktır; tüm inşaat ve İşletme çalışmaları Türkiye kıyısından en az 100 km açıkta gerçekleştirilecektir. 8.3 Aşama 1: Fizibilite Aşaması 11 Haziran 2012'de Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile bir tanıtım toplantısı gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda, South Stream Transport B.V. tarafından Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Projesi hakkında bilgi verilmiş ve Proje ile ÇSED sürecini açıklayan broşürler dağıtılmıştır. 6 Eylül 2012'de, Türkiye Cumhuriyeti DİB ile, Bakanlığa (uluslararası) bir ÇSED Raporu hazırlama niyetinin bildirilmesi ve Proje için izin gerekliliklerinin belirlenmesi için bir toplantı gerçekleştirilmiştir. 8.4 Aşama 2: Geliştirme Aşaması Proje ÇED ve ÇSED Katılım Sürecine Genel Bakış Paydaş katılımı bakımından ele alındığında, Proje Geliştirme Aşaması; Kapsam Belirleme Raporunun (bu belge) hazırlanmasını, bu belge üzerine müzakereyi, ÇED Raporunda iş tanımını belirlemek üzere (kapsam ve özel format toplantısında belirlenmiş olan) yerel ÇED sürecinin parçası olarak yapılacak müzakereyi, Taslak ÇED ve ÇSED Raporlarının hazırlanmasını, Taslak ÇED raporunun kamuoyuna açıklanmasını, Taslak ÇED raporu üzerine istişareyi ve ÇED ve ÇSED Raporlarına son halinin verilmesini kapsamaktadır. Bu Aşamada sağlanacak katılımın hedefleri şunlardır: İlgili çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras verilerinin kaynaklarının belirlenmesi ve doğrulanması; 56 URS-EIA-REP

73 Paydaşların Proje, Proje nin etkileri ve potansiyel etki azaltma, yönetim ve izleme önlemleri hakkındaki görüş ve endişelerinin daha iyi anlaşılması; ve Tahmin edilen etkiler ve bunların önem dereceleriyle etki azaltma ve yönetim önlemleri de dahil olmak üzere ÇED ve ÇSED süreçlerinin sonuçlarının tartışılması Proje Kapsamının Belirlenmesi ÇED ve ÇSED süreçlerinin aynı doğrultuda yürütülmesi için Proje Kapsamının Belirlenmesi süreci, aşağıdaki her iki unsuru da içermektedir: ÇED sürecinin bir parçası olarak düzenlenecek Halkın Katılımı toplantıları; ve Uluslararası ÇSED için Kapsam Belirleme Raporunun (bu rapor) hazırlanması ve bununla ilgili müzakereler. Planlanan müzakere faaliyetleri Bölüm 8.4.3'te daha ayrıntılı şekilde tanımlanmıştır Proje ÇED/ÇSED raporu ÇED ve ÇSED Raporu ile ilgili müzakere programları uygulanacak ve müzakere programları tamamlandıktan sonra, müzakere etkinlikleri kamuoyuna açık hale getirilecektir Tamamlanmış Faaliyetler Bölüm 8.3'te ana hatlarıyla anlatıldığı üzere bugüne kadar 2012 yılında, Türkiye Cumhuriyeti ÇŞB ve Türkiye Cumhuriyeti DİB ile yapılan toplantıların yanı sıra TPAO ve Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) ile tanışma toplantıları düzenlenmiştir. Karadeniz bölgesinde gerçekleşen faaliyetlerle ilgili devletler arası bir paydaş olması nedeniyle, Merkezi İstanbul'da bulunan Karadeniz'in Kirliliğe Karşı Korunması Komisyonu (Karadeniz Komisyonu) Daimi Sekreterliği ile de bir toplantı yapılmıştır. 22 Mayıs 2013'te ÇED Başvuru Dosyası'nın ÇŞB'ye sunulmasıyla, yetkili mercilere Resmi Proje Bildirimi yapılmıştır ÇED Halkın Katılımı Toplantısı Türkiye'deki ÇED mevzuatının karşılanması için en az bir Halkın Katılımı toplantısı gerekmektedir ve bu toplantı, ÇED Başvuru Dosyasının ÇŞB'ye sunulmasının ve onaylanmasının ardından gerçekleştirilecektir. Yapılabilecek toplantıların tarihleri, yerleri ve mekanları ÇŞB, ilgili İl Müdürlükleri ve Proje Geliştirici arasında kararlaştırılarak toplantılardan en az 10 gün önce ulusal ve yerel gazetelerde duyurulacaktır. ÇED Halkın Katılımı toplantıları, görüşlerin ÇED Raporunun kapsam ve formatının belirlenmesi sürecine dahil edilmek üzere ÇŞB tarafından toplanabileceği, halka açık oturumlar olarak düzenlenecektir. ÇŞB, hem ÇED Başvuru Dosyasının ve hem de Halkın Katılımı toplantıları sırasında ya da ÇED Başvuru Dosyasının kamuoyuna açıklanmasını izleyen görüş belirtme dönemi boyunca alınan görüşlerin gözden geçirilmesi için ilgili mercilerin, kurumların ve ÇŞB personelinin temsilcilerini içeren bir Komisyon kuracaktır. Bunun ardından, ÇŞB tarafından URS-EIA-REP

74 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) düzenlenen bir toplantı ile, ÇED Raporunun kapsamı ve formatı belirlenecektir. Aynı Komisyon, taslak ÇED Raporunu da gözden geçirecektir. Proje için, 2 Temmuz 2013 tarihinde, Sinop'ta bir Halkın Katılımı toplantısı düzenlenmiştir. Toplantı bir ulusal ve bir yerel gazetede reklam verilerek duyurulmuş 15 ve diğer paydaşların ve genel halkın toplantıya katılabilmesi için ulaşım ayarlamaları yapılmıştır. Halkın Katılımı toplantılarında alınan görüşler ve Komisyonun ÇED Başvuru Dosyasına ilişkin incelemesi, ÇSED Raporunda göz önünde bulundurulacaktır Planlanan Etkinlikler Mevcut Durum Verilerinin Doğrulanması 2013 yılının ikinci ve üçüncü çeyreklerinde, daha fazla mevcut durum bilgisi toplanması ve ÇED ve ÇSED raporları için toplanan mevcut durum verilerinin doğrulanması ve onaylanması amacıyla çeşitli devlet kurumları ve kuruluşlarıyla toplantılar yapılacaktır Kapsam Belirlemeye Genel Bakış Kapsam belirleme süreci, etki değerlendirmeleri sırasında sorunların ve endişelerin uygun bir şekilde tanımlanmasını ve ele alınmasını sağlamak üzere ÇED ve ÇSED kapsamında ele alınacak konuların belirlenmesine yardımcı olacaktır. Kapsam belirleme süreci, ilgili kişilerin ve grupların görüş, menfaat ya da endişelerini dile getirmelerini ve Proje ile ÇED ve ÇSED süreçleri hakkında sorular sormalarını sağlayacak bir paydaş katılımı ile desteklenmektedir. Kapsam belirleme sürecinin merkezinde, ulusal ÇED sürecinin bir parçası olan müzakerenin yanı sıra bu belgenin, yani Kapsam Belirleme Raporunun, kamuoyuna açıklanması yer alacaktır. Proje kapsam belirleme sürecindeki katılım etkinliklerinin odak noktası, kilit paydaşların aşağıdaki fırsatlara sahip olmasını sağlayacaktır: Proje ve Proje nin potansiyel etkileri hakkında Türkçe olarak açık ve uygun teknik olmayan bilgilere erişim; ÇED ve ÇSED süreçlerinin bir parçası olarak ele alınacak kritik konuları da içerecek şekilde ÇED ve ÇSED Raporları ve olası etki azaltma, yönetim ve izleme önlemlerinin kapsamı ve bunlarla ilgili yaklaşım üzerine geribildirim sağlamak; ve Yöntem, materyaller ve program üzerine tercihlerini de içerecek şekilde, gelecekteki katılım etkinlikleri hakkında düşüncelerini paylaşmak Görüş Bildirme Dönemi Kapsam Belirleme Raporu ve Teknik Nitelikte olmayan Özet önceki bölümlerde tanımlanan ÇSED toplantıları öncesinde kamuoyuna açıklanmıştır. Kamuoyuna açıklama faaliyetleri, South Stream 15 Ulusal gazete ''Hürriyet'' ve yerel gazete ''Karadeniz'' dir, her ikisi de 21 Haziran 2013 tarihinde yayımlanmıştır. 58 URS-EIA-REP

75 Transport B.V. web sitesinin yanı sıra, uygun görüldüğü takdirde, yerel gazeteler gibi diğer kanalları da kapsamıştır. Alınan görüşler ÇSED Raporu kapsamında değerlendirilecektir. Bu Kapsam Belirleme Raporu, 30 günlük bir süre için incelenmesi ve görüş bildirilmesi amacıyla kamuoyunun erişimine sunulacaktır. Bu dönem boyunca, paydaşların Raporu inceleme ve görüş bildirme fırsatı olacaktır. Görüşler posta veya e-posta yoluyla ya da bireysel olarak iletilebilir. Ayrıca, yerel ÇED sürecinin bir parçası olarak, ÇED Başvuru Dosyası ÇŞB tarafından kamuoyuna açıklanmıştır ve paydaşlara ÇED süreci boyunca Proje hakkında görüş bildirme imkanı olmuştur. ÇŞB, 2 Temmuz 2013 tarihinde Sinop ta yapılan ÇED Halkın Katılımı toplantısı sırasında ve yazılı ya da elektronik ortamda yapılacak resmi bildirimlerle görüşleri toplamıştır ÇSED Kapsamının Belirlenmesi Uluslararası ÇSED sürecinde, 2013 yılının Temmuz/Ağustos ayları için ilave toplantılar yapılması planlanmaktadır; bunlar aşağıdaki paydaş gruplarıyla yapılan toplantıları da içerecektir: Balıkçılık örgütleri ve ticari birlikleri; Sivil Toplum Kuruluşları (STK'lar); ve Deniz araştırmaları enstitüleri ve meslek odaları/dernekleri. ÇSED kapsam belirleme katılım faaliyetlerinin ayrıntıları, planlanan tarihler ve toplantılarla birlikte Tablo 8.2'de verilmiştir. Tablo 8.2: ÇSED Kapsam Belirleme Müzakere Faaliyetleri Toplantı Türü Paydaş Grubu Tarih Yer Yuvarlak Masa Toplantısı Ulusal STK lar 30 Temmuz 2013 İstanbul Yuvarlak Masa Toplantısı Ulusal STK lar, Ulusal Balıkçılık Kooperatifi ve Balıkçılıkla İlgili Dernekler 31 Temmuz 2013 Ankara Yuvarlak Masa Toplantısı Yuvarlak Masa Toplantısı Balıkçılık Kooperatifleri 1 Ağustos 2013 Trabzon Deniz Araştırmaları Enstitüsü 1 Ağustos 2013 Trabzon Paydaşlar, Kapsam Belirleme Raporu hakkındaki görüşlerini yazılı olarak da bildirebilecektir (bkz. Bölüm 8.6). Ulusal ve Bölgesel Merciler Bazı Türk hükümet mercileriyle bireysel olarak iletişime geçilmiştir (Aşama 1: Proje Bildirimi sırasında). URS-EIA-REP

76 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) İlgili merciler görüşlerini yazılı olarak bildirmeye davet edilecektir. Raporu Proje ekibiyle yüz yüze tartışmak istemeleri halinde mercilerle toplantılar düzenlenecektir. Balıkçılık Kooperatifleri ve Ticari Birlikler Trabzon'da bulunan yerel balıkçılık kooperatiflerinin, İstanbul'da bulunan Su Ürünleri Kooperatifleri Merkez Birliği'nin ve Su Ürünleri Yetiştiricileri Merkez Birliği'nin temsilcileri, Kapsam Belirleme Raporu üzerine yapılacak toplantılara davet edilecektir. South Stream Transport B.V., bu toplantılarda Projeyi anlatacak, ÇSED sürecini tanıtacak ve Kapsam Belirleme Raporunun içeriğini özetleyecektir. Toplantılar, Proje ekibinin, değerlendirme çalışmaları ve potansiyel etki azaltma önlemlerinin kapsamları ve bunlara yaklaşımlar üzerine fikirlerinin yanı sıra paydaşların görüş ve endişelerini dinlemesine ve ÇSED ve Proje tasarımına fayda sağlayacak ek bilgiler toplamasına olanak sağlayacaktır. Sunum ve tartışmaları desteklemek amacıyla görsel ve basılı materyaller de hazır bulundurulacaktır. Toplantılara davet mektupları (toplantı gündemi, Kapsam Belirleme Raporu ve Proje ile ÇSED broşürleri ile birlikte 16 ) paydaşlara (Proje bilgilerini okumalarına fırsat tanıyacak şekilde etkinliklerden en az iki hafta önce) gönderilecektir. İlgili tüm paydaşların görüşlerini paylaşabilmesini sağlamak için görüş bildirme dönemi ve görüş gönderme yöntemleri de Trabzon, Sinop ve Samsun'daki yerel gazetelerden duyurulacaktır. STK'lar Sivil Toplum Kuruluşları (STK'lar), Proje ve Kapsam Belirleme Raporunu tartışmak üzere İstanbul'daki ve Ankara'daki toplantılara davet edilecektir. Toplantılar yukarıda belirtildiği şekilde yapılandırılacak, davetiyeler ve ilgili belgeler toplantı tarihinden en az iki hafta önce gönderilecektir. Deniz Araştırmaları Enstitüleri ve Meslek Odaları/Dernekleri. Türkiye'de bulunan ve özellikle Karadeniz Bölgesi ve/veya deniz çevreleri üzerine çalışmalar yürüten Bilimsel Araştırma Enstitüleri ve meslek odaları/dernekleri, İstanbul'daki ve Trabzon'daki toplantılara davet edilecektir. Davetiye ve ilgili belgeler toplantı tarihinden en az iki hafta önce gönderilecektir Proje ÇED/ÇSED raporu Taslak ÇSED Raporu görüşlerin bildirilmesi için kamuoyuna açıklanacaktır ve kapsam belirleme istişare görüşmelerinin tamamlanmasının ardından rapora son hali verilecektir. Bu durum, South Stream Transport B.V.'nin, paydaşların gelecekteki katılım faaliyetleri üzerine görüşlerini göz önüne almasına olanak tanıyacaktır. Taslak ÇED Raporu, Türkiye ÇED gerekliliklerine uygun şekilde kamuyla paylaşılacak ve ÇED Raporu üzerine gelecekteki katılım gereksinimi Türkiye Cumhuriyeti ÇŞB ile birlikte ele alınacaktır. 16 Proje ve ÇSED broşürleri Proje faaliyetleriyle, zaman çizelgesiyle ve ÇSED süreciyle ilgili bilgiler içermektedir. 60 URS-EIA-REP

77 8.5 Aşama 3-5: İnşaat ve İşletme Öncesi, İşletme ve Hizmetten Çıkarma Paydaş katılımı Projenin yaşam döngüsü boyunca, diğer bir deyişle Projenin İnşaat ve İşletim Öncesi, İşletme ve Hizmetten Çıkarma Aşamaları boyunca devam edecektir. Bu sonraki Aşamalar için katılım yaklaşımlarına henüz son hali verilmemiş olup aşağıdakileri kapsaması beklenmektedir: ÇED/ÇSED Raporlarının nihai halinin ve ÇSYP nin Projenin web sitesinde paylaşılması; Yerel paydaşlara yönelik, özellikle inşaat faaliyetleri ve programlara ilişkin güncellemeler ve ilerleme bilgileri; Sürekli olarak hizmette olacak bir Şikayet Mekanizmasının oluşturulması ve yayınlanması; ve Proje kapsamında uygulanan yönetim ve izleme önlemlerinin bir parçası olarak sürekli katılım ve bildirim sağlanması. 8.6 Paydaşların Görüşleri ve Önerileri ÇSED Kapsam Belirleme müzakere sürecinin kilit amaçlarından biri, South Stream Transport B.V.'nin paydaşların önceliklerini, görüşlerini ve endişelerini anlamasını ve göz önünde bulundurmasını sağlamaktır. Paydaşlar bu Kapsam Belirleme Raporu hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirmeye davet edilmektedir. EK D, bir görüş formu içermektedir. Görüşler, müzakere toplantılarında elden teslim edilebilir veya aşağıdaki adreslere posta veya e-posta yoluyla gönderilebilir: ELC Group Kavacık Mah. Şehit Mustafa Yazıcı Sok. No:20 Kavacık İstanbul Türkiye South Stream Transport B.V. Parnassusweg LZ Amsterdam The Netherlands URS-EIA-REP

78

79 Sözlük Abisal Düzlük Kıta kenarları veya diğer bir deyişle kıta sahanlıkları ve kıtasal yamaçlar (ve orta derinlikteki deniz sırtları ve derin deniz çukurlukları gibi diğer önemli özellikler) arasında yer alan derin, düz deniz tabanı. Açık Deniz Balıkçılığı Açık deniz balıkçılığı, kara suları ve açık deniz yüzeyine yakın bölgelere (veya su kolonuna) odaklanan balıkçılık faaliyetleriyle ilişkilidir. Aerobik Solunum Oksijenli solunum. Ağır Metaller Metal özellikleri sergileyen ve geçiş metallerini ve bir dizi yarı metali, lantaniti ve aktiniti de içeren elementler alt kümesi. Alıcı Proje etkinliklerinden etkilenen veya bu etkinliklerle etkileşime giren çevre (hava, su, ekosistem, insan, fauna, vb.) öğesi. Anaerobik Solunum Fotosentetik olanlardan farklı olarak kemosentetik yaşam formlarının yaptığı türden oksijensiz solunum. Genellikle, yan ürün olarak Hidrojen Sülfür (H 2 S) ve Metan (CH 4 ) üretir. Anoksik Oksijen yokluğu. Atıksu Kanalizasyon, ticari, endüstriyel, tarım kökenli veya yüzeyden akan sularla kirlenmiş su. Artık Etkiler Artık etkiler, etki azaltma önlemlerinden sonra geride kalan etkilerdir ve bunlara projenin Mevcut Durum tasarımına dahil edilen ve Mevcut Durum tasarımına ek olarak geliştirilen önlemler uygulandıktan sonra artakalan etkiler de dahildir. Bar 10 5 Pa (Pascal) değerine eşit basınç birimidir ve yaklaşık olarak Dünya üzerinde deniz seviyesindeki atmosfer basıncına eşittir. Batimetri Su kütlelerinin, özellikle okyanusların ve denizlerin derinliğini ölçümü. Bentik Bir su kolonunun dibinde yaşayan flora ve fauna organizmaları. Biyoçeşitlilik Biyoçeşitliliğin çeşitli yönlerini, özellikle tür zenginliğini, ekosistem karmaşıklığını ve genetik varyasyonu tanımlamakta kullanılan bir terimdir. Biyolojik Topluluklar Belirli bir çevrede birlikte yaşadığı görülen farklı organizmalardan çeşitli popülasyonların meydana getirdiği ekolojik birimdir. Biyokütle Bir ekosistemde veya bir besin zincirinin belirli bir trofik düzeyinde mevcut canlı maddenin toplam kütlesidir ve genellikle kuru ağırlık cinsinden veya daha kesin olarak birim alan başına karbon, nitrojen veya kalori içeriği cinsinden ifade edilir. Boru Hattı Muayene Ölçüm Ekipmanı Bir boru hattına sokulan ve boru hattındaki sıvıyla birlikte hareket eden mermi, silindir veya küre biçimli kapsül. Boru Hattı Muayene Ölçüm Ekipmanları (PIG'ler); URS-EIA-REP

80 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) işletim öncesi, işletim ve çalıştırma sırasında boru hattını pas, yağ veya diğer kalıntılardan temizlemek dahil çeşitli amaçlara sahiptir. Akıllı PIG'ler olarak anılan daha karmaşık PIG'ler boru hattı muayenesinde kullanılan aletleri taşır. Boru Döşeme Gemisi Boru hatlarını kaynakla birleştirmek ve deniz tabanına döşemek için tasarlanmış gemi. Bulanıklık (su için) Su kütlesinde dağınık halde bulunan sedimanlar tarafından oluşturulan yoğunluk farkından kaynaklanan dumanlı veya bulanık su. Su kalitesinin test edilmesinde kullanılır. Büyütme Bu belgenin amaçları dahilinde, büyütme, boru hatları üzerinden taşınacak gaz miktarındaki artış anlamına gelmektedir. Bir projenin inşaatının tamamlanmasında sonra, üretimin işletim / tasarım kapasitesine doğru artırılmaya başladığı dönemdir. Büyütme terimi, bu Proje kapsamında, işletim kapasitesine ulaşılana kadar gaz taşıma oranlarının dereceli olarak artırılması anlamına gelmektedir. Deniz Memelileri Balinalar, yunuslar ve şişe burunlu yunuslar. ÇED Başvuru Dosyası 17 Temmuz 2008 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren Türkiye Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği ( ÇED Yönetmeliği ) uyarınca Türkiye yasal gerekliliklerini karşılamak için oluşturulmuş kapsam belirleme belgesi. ÇED Komisyonu TCÇŞB tarafından kurulan ve ilgili kurum ve kuruluşların temsilcilerini, TC ÇŞB nin yetkili personelini ve proje sahibinin ve/veya onun temsilcilerini içeren komisyon. Çevresel/Sosyal Boyut Bir organizasyonun veya projenin faaliyetlerinin, ürünlerinin veya hizmetlerinin çevreyle veya çevreyi etkileyebilecek bir sosyal alıcıyla etkileşime girebilen öğesi. Çevresel/Sosyal Etki Tamamen veya kısmen bir organizasyonun faaliyetleri, ürünleri veya hizmetlerinden kaynaklanan, olumsuz veya faydalı çevre veya sosyal durum değişiklikleri. Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) Önerilen bir projenin, çevresinde ortaya çıkmasına neden olabileceği çevresel veya sosyoekonomik değişikliklerin sistematik planlamak Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı (ÇSYP) Bir organizasyonun faaliyetlerini, süreçlerini ve bunların sonucunda ortaya çıkan çevresel ve sosyal etkileri planlama, yönetme, belgeleme ve izleme amacıyla, Çevresel ve Sosyal Yönetim Sisteminin bir parçası olarak oluşturulan bir plan veya planlar. Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi (ÇSYS) ISO 14001:2004 ve IFC Performans Standardı 1 gerekliliklerine uygun olarak bir organizasyonun faaliyetlerini ve süreçlerini ve bunların sonucunda ortaya çıkan çevresel ve sosyal etkileri planlama, yönetme, belgeleme ve izleme amacıyla oluşturulan sistem. Dinoflagelatlar Flagelluma (kamçıya benzeyen hareket organı) sahip tek hücreli organizmalar grubu. Çoğu fotosentetik organizmalardır ve deniz fitoplanktonlarının önemli bir bileşenini oluştururlar. 64 URS-EIA-REP

81 Diyatomlar Früstül adı verilen bir silisli hücre içeren planktonik algler. Diyatomlar dünyada en çok bulunan fitoplankton grubudur. DNV Det Norske Veritas (DNV) yaşamı, mülkü ve çevreyi koruma amacıyla faaliyet gösteren bir sınıflandırma topluluğudur. Ekosistem Etkileşim halindeki organizmaların ve fiziksel çevrelerinin oluşturduğu biyolojik topluluk. Ekvator Prensipleri Ekvator Prensipleri (EP'ler) proje finansman işlemlerinin çevresel ve sosyal riskini belirlemek, değerlendirmek ve yönetmek için kullanılan bir kredi risk yönetimi çerçevesidir. EP'ler, finans kurumlarının, biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetleriyle ilişkili risklerin kredi verme kararlarına dahil edilmesiyle ortaya çıkan Etki Azaltma Önlemleri Projenin mevcut durum özellikleri üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinden kaçınmak veya bu etkileri en aza indirmek için tasarlanmış faaliyetler. Fitoflagelatlar Dinoflagelatlar, bazı planktonik yeşil algler ve diğerleri dahil tüm fotosentetik flagelatlar. Fitoplankton Çeşitli organizmalardan oluşan, planktonun bitki bileşeni. Deniz fitoplanktonunun en yaygın bileşenleri diyatomlar ve dinoflagelatlardır. Fizibilite Çalışması Önerilen bir projenin teknik olarak uygulanabilir, tahmin edilen maliyet çerçevesinde uygulanabilir ve kârlı olup olmadığını belirlemek için analizi ve değerlendirmesi. Göç Hayvanların tanımlanmış rotalar üzerinden düzenli olarak gerçekleştirdikleri, özellikle üreme alanlarına geri dönüş içeren yolculuklar. Habitat Bir hayvan, bitki veya diğer organizmanın doğal yaşam alanı veya çevresi. Halkın Katılımı Türkiye ÇED yönetmeliğine uyarınca ÇED başvuru dosyasının hazırlanmasından sonra bir halkın katılımı toplantısı yapılması zorunludur. Bu toplantı kamuoyunun proje hakkındaki fikirlerini ve endişelerini dile getirmesi için bir fırsat sağlar. Haloklin Okyanus tuzluluğunun dikey bir gradyanı. Hassasiyet (ekolojik kaynaklar için) Büyük ölçekli bozulma veya yıkım sonrasında flora veya faunanın yeniden canlanma hızı. Daha kolay etkilenebilen veya zarar görebilen ekolojik kaynakların hassasiyeti daha yüksektir. Hidrokarbon Tüm petrol ürünlerinin temelini oluşturan hidrojen ve karbon atomlarının organik kimyasal bileşikleri. Gaz, sıvı veya katı halde bulunabilir; metan, heksan ve parafin hidrokarbon örnekleridir. Hidrostatik Test Bir boru hattını basınçlı suyla doldurup herhangi bir basınç kaybı olup olmadığını (örneğin, sızıntılardan kaynaklanan) test ederek boru hattının bütünlüğünü kontrol etme işlemi. Türkiye MEB'sinde hidrostatik test yapılması gerekli değildir. Hipoksik Sular Düşük oksijen konsantrasyonlu sular. URS-EIA-REP

82 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Hizmetten Çıkarma Bir bina, ekipman, tesis veya benzerinin işletimden veya kullanımdan çıkarılması için planlanan durdurma işlemi. ISO ISO bir çevre yönetim sisteminin kriterlerini belirler. Çevre yönetimine ilişkin bu standartlar ailesi; organizasyonlara olumsuz çevresel etkileri en aza indirmelerine, geçerli yasalara, düzenlemelere ve çevreyle ilgili diğer gerekliliklere uymalarına ve bunlara uyum konusunda sürekli gelişim göstermelerine yardım etmek için oluşturulmuştur. İnsan Kaynaklı Çevre üzerinde insan faaliyetlerinin etkisiyle ilişkili veya bu etkiden kaynaklanan. İşletim Öncesi İşletim öncesi; boru hattının ve boru sistemlerinin, boru hattı hizmete alınmadan önce operasyonel gereklilikleri karşıladığını ispatlama sürecidir. Kalıcı Haloklin Katmanı Su kolonunda maksimum tuzluluk değişimi katmanı. Kapladığı Alan Bir projenin deniz tabanı veya toprak üzerindeki alansal etkisi / izi. Kapsam Belirleme ÇSED sürecinin, ayrıntılı değerlendirme gerektiren olası kilit konuları öne çıkaran erken aşaması. Kapsam belirleme süreci (IFC PS1 ile ilişkili olarak), bir projenin başlangıçtaki çevresel ve sosyal risklerinin ve etkilerinin tanımlanması için bir sürecin uygulamaya alınması ve sürdürülmesidir. Projenin özellikleri (örneğin türü, boyutu ve yeri), eldeki mevcut durum verileriyle birlikte ÇSED içinde risk ve etkilerin tanımlanmasına ayrılan çabaların kapsamını ve düzeyini yönlendirmek için kullanılır. Kapsam belirleme süreci, İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları ile uyumlu olmalıdır ve bu süreç boyunca uygun / ilgili yöntemler ve değerlendirme prosedürleri belirlenir. Bu süreç ayrıca farklı paydaşların görüşlerinin toplanması için bir mekanizma da içerir 17. Katmanlaşma Maddelerin katmanlara ayrılmış dizilimi. Sıklıkla, Karadeniz veya bir kaya formasyonu gibi aktif bir sediman havzasındaki sediman özelliklerindeki dikey değişimlerini açıklamak üzere sediman katmanlaşması bağlamında kullanılır. Katodik Koruma Sistemi Sualtı çelik yapılarında korozif statik elektrik şarjlarını nötralize etmek için kullanılan bir yöntem. Kırmızı Liste / Kırmızı Kitap Bu terim, bu belgenin amaçları dahilinde, IUCN Kırmızı Listesi (tanımına bakınız), Türkiye Cumhuriyeti Kırmızı Veri Kitabı veya Karadeniz Kırmızı Veri Kitabı anlamına gelmektedir. Bu kitaplar; nesli tükenmiş, tehlikede ve hassas gibi kategoriler altında 'kritik' önemde değerlendirilen hayvan ve bitki türlerini içerir. Ayrıca, nadir veya düşük risk gibi başlıklar altında daha az önemli türlerde listelenir. Türler ayrıca, yetersiz veri veya değerlendirilmedi gibi kategorilere ayrılır. Kirlenme Canlı kaynaklara zarar verme gibi yıkıcı etkileri olan maddelerin veya enerjinin doğrudan veya dolaylı yollarla insan tarafından doğaya salınması. 17 IFC web sitesinde yer alan tanım. adresinden alınmıştır. 66 URS-EIA-REP

83 Kokkolitler Kokkolitoforlar (tek hücreli alg ve planktonlar) tarafından oluşturulan tekil kalsiyum karbonat bileşenleri. Ktenofor Görünüşte denizanalarına benzeyen, ancak biradyal simetriye sahip ve transvers siltli plakalardan oluşan sekiz bandın yardımıyla yüzen deniz hayvanları filumunun (taraklılar - kteonofora) herhangi bir üyesi; taraklı denizanası olarak da adlandırılır. Kurban Anot Boru hatlarının çelik yüzeyinin katodik korumasını (elektron değişimi) sağlayarak korozyona uğraması ve boru hattının korozyonunu engellemesi için açık deniz boru hatlarına yerleştirilen metal (genellikle çinko, alüminyum veya magnezyum). Kümülatif Etki Mevcut projelerden, önerilen projeden ve/veya gelecekte gerçekleştirilmesi öngörülen projelerden kaynaklanan ve tek bir bağımsız proje söz konusu olduğunda ortaya çıkacağı tahmin edilmeyen, önemli olumsuz ve/veya faydalı etkilerin toplamı. Kamuoyuna Açıklama Bilgilerin kamuoyuna sunulması. Bu belgenin amaçları dahilinde, kamuoyuna açıklama, proje ve ÇED/ÇSED bilgilerinin etkilenen ve projeyle ilgili paydaşlara sunulması anlamına gelir. Kuru Doğal Gaz Doğal gaz, içindeki hidrokarbonların çoğu çıkarılıp neredeyse saf metan haline getirildiğinde 'kuru' olarak adlandırılır. Ayrıca 'tüketici sınıfı' doğal gaz olarak da bilinir. zorlukları aşmasına yardımcı olması için tasarlanmıştır 18. Memeli Dişilerinde meme bezleri bulunan, sıcakkanlı omurgalılar sınıfı. Mevcut Durum Verileri Proje Alanı ndaki fiziksel, biyolojik, sosyoekonomik ve kültürel mirasla ilgili koşullar gibi, ilgili mevcut koşulları açıklamakta kullanılan ve Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi sırasında toplanan veriler. Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Bir devletin sudan ve rüzgardan enerji üretimi de dahil olmak üzere, deniz kaynaklarının keşfi ve kullanımı üzerinde özel haklara sahip olduğu deniz bölgesi. Devletin karasularının deniz tarafındaki sınırından başlayarak, kıyıdan en fazla 200 deniz mili daha açığa (ya da başka bir komşu MEB ye) kadar uzanır. OECD Ortak Yaklaşımları Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü nün (OECD) misyonu, tüm dünyadaki insanların ekonomik ve sosyal refahını geliştirecek politikaları desteklemektir. OECD, hükümetlerin deneyimlerini paylaşmak ve ortak sorunlara çözümler aramak için birlikte çalışabilecekleri bir forum sunar. OECD Ortak Yaklaşımları; OECD Konseyi tarafından 2007 yılında uygulanmaya başlanan Resmi Destekli İhracat Kredileri ve Çevresel ve Sosyal Durum Tespiti için Ortak Yaklaşımlar Üzerine Konseyin Tavsiyeleridir. Olasılık Bir etkinliğin veya etkinin oluşma ihtimali adresindeki EP web sitesinde yer alan tanım. URS-EIA-REP

84 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Ortam Gürültüsü Belirli bir lokasyonda, arka planda oluşan ses/gürültü. Otonom Sualtı Aracı (AUV) Kullanıcıya gerek duymadan sualtında gezebilen bir robot. AUV'ler, insansız sualtı araçları adı verilen daha geniş bir sualtı sistemleri grubunun parçasıdır. Ötrofikasyon Sıklıkla yıkıcı ekolojik değişikliklere yol açan, bir su kütlerindeki besin tuzlarının aşırı artışı. Ön Mühendislik ve Tasarım Fizibilite Çalışmasının tamamlanmasının ardından yürütülen (Kavramsal Tasarım olarak da bilinen) mühendislik çalışması. Partiküller Çok küçük ayrı tanecikler şeklinde madde. Paydaş Bir projeden etkilenme potansiyeli olan ya da bir projeyle ilgili menfaati veya proje üzerinde etkisi olan tüm bireyler, gruplar veya organizasyonlar. Paydaş Katılım Planı Paydaş Katılım Planı (PKP), ÇSED belgelerinin bir parçasını oluşturur ve projenin yaşam döngüsü boyunca paydaşların katılımını yönlendirmek için bir plan ve uygulama stratejisi sağlaması amaçlanmıştır. Pelajik Kıyı bölgelerine bitişik sulardan ziyade açık denizde bulunan, açık denizle ilgili olan. Pelajik türler, deniz tabanında veya deniz tabanına yakın değil, su kolonunun yüzeyine yakın yaşarlar. Plankton Denizlerin ve göllerin yüzey sularında sürüklenen çok küçük bitkiler (fitoplankton) ve hayvanlar (zooplankton). Polipropilen Çok çeşitli uygulamalarda kullanılan bir termoplastik polimer. Pratik Tuzluluk Birimi Oşinograflar tuzluluğu, deniz suyu örneğinin standart KCI çözeltisine göre iletkenlik oranı cinsinden Pratik Tuzluluk Birimi olarak yeniden tanımlamıştır. PSS boyutsuz büyüklük olsa da, genellikle "birimi" Pratik Tuzluluk Birimi (PSU) olarak adlandırılır. 35'lik tuzluluk, bir litrelik çözeltide 35 gram tuz olduğu anlamına gelmez. Risk Belirli bir olayın gerçekleşme olasılığı ve olayın sonuçlarının şiddeti. Sediman Sediman, aşınma ve erozyon süreçleriyle parçalanan ve ardından rüzgar, su veya buzun ya da parçanın üzerine etki yapan yerçekimi kuvvetinin etkisiyle taşınan maddelerdir. Sera Gazları Radyasyon soğurma ve yayma yoluyla sera etkisine katkıda bulunduğu düşünülen, karbondioksit, su buharı ve metan dahil atmosfer gazları. Stinger Açık deniz boru döşeme işlemi sırasında boru hattı için destek olarak kullanılan uzun, ağır, yatay yapı parçası. Tahribatsız Muayene (NDT) Altyapı veya ekipmanın, yerinden çıkarma veya örnek alma içermeyen kalite veya bütünlük muayenesi ve testi için yöntemler. Tehlike Sağlığın bozulması veya yaralanma; mala, ürünlere veya çevreye verilen hasar; ürün kayıpları veya yükümlülüklerin artması dahil zarar verme potansiyeli. 68 URS-EIA-REP

85 Tehlikeli Maddeler Tehlikeli maddeler, organizmaların işlevsel becerilerini olumsuz yönde etkileyen doğal veya insan yapısı maddelerdir. Karadeniz'in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi'yle ilgili olarak, tehlikeli maddeler, Denizyoluyla Taşınan Tehlikeli Yüklere İlişkin Uluslararası Kod (IMDG Kodu) içinde deniz kirleticileri olarak tanımlanan maddelerdir. Tuzluluk Bir sulu çözeltide çözünmüş toplam tuz miktarı. Tuzluluk binde bir parçalar için ölçülür. Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı Proje sahibi ve temsilcileri, bakanlık ve ÇED komisyonunun üyeleri arasında yapılan toplantıdır. Bu toplantıda projenin çevresel etkileri konuşulur ve ÇED çalışmasının kapsamı belirlenir. Uluslararası Finans Kurumu (IFC) Dünya Bankası Grubu'nun bir üyesi olan ve gelişmekte olan ülkelerde sürdürülebilir özel sektör yatırımlarını destekleyen kuruluş 19. Uluslararası Finans Kurumu Performans Standartları Performans Standartları çevresel ve sosyal risklerin ve etkilerin nasıl tanımlanacağı hakkında yönergeler sunar. Ayrıca, sürdürülebilir bir şekilde iş yapma yolu olarak, risklerden ve etkilerden kaçınılmasına, bunların etkilerinin azaltılmasına ve yönetilmesine yardımcı olması için tasarlanmıştır. Bir IFC yatırımının yaşam döngüsü boyunca müşterilerin uyması gereken sekiz Performans Standardı bulunmaktadır. Uluslararası Doğal Hayatı Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi, IUCN Kırmızı Liste Kategorileri ve Kriterleri kullanılarak küresel ölçekte değerlendirilmiş bitkiler ve hayvanlar hakkında taksonomi, koruma durumu ve dağılım bilgileri sağlar. Bu sistem, soyu tükenme göreli riskini belirlemek için tasarlanmıştır ve IUCN Kırmızı Listesi'nin temel amacı küresel olarak soyu tükenme tehdidi daha yüksek olan bitkileri ve hayvanları (Kritik Tehlikede ve Hassas olarak listelenen türleri) kataloglamak ve vurgulamaktır. Kırmızı Liste web sitesi: Uluslararası İyi Sanayi Uygulamaları Uluslararası İyi Sanayi Uygulamaları; küresel olarak aynı veya benzer koşullarda, teknik beceri ve deneyim sahibi profesyonellerden makul ölçüler dahilinde beklenen profesyonel beceri, özen, ihtiyat ve öngörünün uygulanmasıdır 20. Uzaktan Kontrollü Sualtı Araçları/ Uzaktan Kontrollü Çekilen Araçlar Uzaktan Kontrollü Sualtı Araçları (ROV) ve Uzaktan Kontrollü Çekilen Araçlar (ROTV) sualtı araştırmalarında kullanılır ve bir kabloyla bağlı oldukları yüzeyden bir operatör/pilot tarafından kontrol edilen ve güç sağlanan sualtı araştırma robotlarıdır. Yabancı Tür Yaşadığı çevreye özgü olmayan tür. Zooplankton Holoplankton (kalıcı olarak planktonik hayvanlar) ve meroplankton (planktonik olmayan hayvanların larva veya jüvenil aşamaları) dahil planktonun hayvan bileşeni. 19 IFC web sitesinde yer alan tanım. adresinden alınmıştır. 20 IFC Politika ve Performans Standartları ve Yönerge Notlarında yer alan tanım. Terimler Sözlüğü. adresinde mevcuttur. URS-EIA-REP

86

87 Tanımlar, Kısaltmalar ve Akronimler Kısaltma/Terim 3LPP ALARP API ASNT ASTM AUV Bcm BOTAŞ BSI / BS Cd CH 4 ÇED ÇŞB ÇSED ÇSYP ÇSYS DİB DNV DP EDF ENVIID EP GHG Açıklama Üç-katmanlı-polipropilen makul olarak gerçekleştirilebilir en düşük düzeye Amerikan Petrol Enstitüsü Amerikan Tahribatsız Muayene Topluluğu Amerikan Malzeme ve Test Derneği Otonom Sualtı Araçları Milyar Standart Metreküp Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. İngiliz Standartları Enstitüsü Kadmiyum Metan Çevresel Etki Değerlendirmesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi Dış İşleri Bakanlığı Det Norske Veritas Dinamik Konumlama Électricité de France Çevresel ve Sosyoekonomik Etkilerin Tespiti Ekvator Prensipleri Sera gazları URS-EIA-REP

88 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Kısaltma/Terim GIIP H 2 S IFC İGA ISO İSG İSG-EYS ITUR IUCN KAFOS km KMÖ LNG m MARPOL MEB mg/kg mm NACE Ni Nm NO x OECD PIG'ler Açıklama İyi Uluslararası Sanayi Uygulamaları'nı Hidrojen Sülfür Uluslararası Finans Kurumu İş Güvenliği Analizlerini Uluslararası Standardizasyon Örgütü İş Sağlığı ve Güvenliği İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çevre Entegre Yönetim Sistemi İtalya-Türkiye-Ukrayna-Rusya Uluslararası Doğal Hayatı Koruma Birliği Karadeniz Fiber Optik Sistemi Kilometre Kültürel Miras Öğesi Sıvılaştırılmış Doğal Gaz Metre Deniz Kirliliğinin Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi Münhasır Ekonomik Bölge Miligram / kilogram Milimetre Ulusal Korozyon Mühendisleri Birliği Nikel Deniz mili Azot oksitler Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü Boru Hattı Muayene Ölçüm Ekipmanları 72 URS-EIA-REP

89 Kısaltma/Terim PKP Açıklama Paydaş Katılım Planı PM 10 parçacıklı madde <10 mikrometre PS PSU ROTV ROV SGÇ-EYS SO x STK TPAO Performans Standartları Pratik Tuzluluk Birimi Uzaktan Kontrollü Çekilen Araçlar Uzaktan Kontrollü Sualtı Araçları Sağlığı, Güvenliği ve Çevre Entegre Yönetim Sistemi'nin Kukurtdiyoksit Sivil Toplum Kuruluşu Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı URS-EIA-REP

90

91 Referanslar Ref. Belge Başlığı 1 Chevron (2006): Bilgi formu: LNG Nedir? (What is LNG?) 2 Giprospetzgas (2011) Complex engineering surveys at the phase design documentation within the framework of the South Stream gas pipeline marine sector Project implementation. Teknik dokümantasyon Sayı 5: Çevresel araştırma ve arkeolojik çalışmalar. Kısım Çevresel araştırma, Türkiye bölümü. Kitap: Teknik rapor. 3 Ergin Tari, Muhammed Sahin, Aykut Barka, Rober Reilinger, Robert W. King, Simon McClusky, and M. Prilepin (2000). GPS ile Karadeniz'in Aktif Tektonikleri (Active Tectonics of the Black Sea with GPS). Earth Planets Space. 4 Black Sea Web web sitesinin adresi: [Aralık 2012'de erişildi] 5 Giprospetzgas (2011) ""Güney Akım" Doğal Gaz Boru Hattı Deniz Bölümü Proje Uygulaması Çerçevesinde "Tasarım Dokümantasyonu" Aşamasındaki Kompleks Mühendislik İncelemeleri" (Complex Engineering Surveys At The Phase Design Documentation Within The Framework Of The South Stream Gas Pipeline Marine Sector Project Implementation) 6 Crommentuijin, T., Polder, M.D. ve van de Plassche, E.J., Arka Plan Konsantrasyonları Hesaba Katıldığında Metaller İçin İzin Verilen Maksimum Konsantrasyonlar. (Maximum Permissible Concentrations and Negligible Concentrations for metals, taking background concentrations into account.) 7 Karadeniz Komisyonu "Çevresel Durum Raporu /7" Bölüm 5. Fitoplanktonların durumu. (The Black Sea Commission State of the Environment Report /7 Chapter 5. State of phytoplankon.) [Ağustos 2012'de erişildi] 8 Karadeniz Komisyonu "Çevresel Durum Raporu /7" Bölüm 9. Deniz yaşam kaynaklarının durumu. (The Black Sea Commission State of the Environment Report /7 Chapter 9. State of marine living resources.) [Ağustos 2012'de erişildi] 9 Karadeniz'deki Yüzeyaltı Mikrobik Metanotrof Örtüsü. (Subsurface Microbial Methanotrophic Mats in the Black Sea.) Tina Treude, Katrin Knittel, Martin Blumenberg,3 Richard Seifert ve Antje Boetius [Ekim 2012'de erişildi] 10 Keskin Ç (2010) Karadeniz'in Türkiye kısmındaki balık faunası üzerine bir araştırma (A review of fish fauna in the Turkish Black Sea) J. Black Sea/Mediterranean Environment 16(2): Ulaşılabileceği adres: 11 Uluslararası Doğal Hayatı Koruma Birliği'nin Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi web sitesi [Ekim 2012'de erişildi] URS-EIA-REP

92 Kapsam Belirleme Raporu (Türkiye Bölümü) Ref. Belge Başlığı 12 Birdlife International web sitesi. Küçük martı. [Ağustos 2012'de erişildi] 13 Karadeniz Kırmızı Veri Kitabı web sitesi. [Ağustos 2012'de erişildi] 14 Karadeniz Komisyonu "Çevresel Durum Raporu /7" Bölüm 10. Deniz memelilerinin durumu. (The Black Sea Commission State of the Environment Report /7 Chapter 10. State of cetaceans.) [Ağustos 2012'de erişildi] 15 Intecsea (2012), Güney Akım Doğal Gaz Boru Hattı İnşaatı İçin Fizibilite Çalışması Sayı 7. Tasarımın Temeli (Feasibility Study for Construction of South Stream Gas Pipeline Volume 7 Basis of Design) 16 Türkiye deki Ruhsatlı Arama Alanları. [Kasım 2012 de erişildi] 17 Ballard, R.D "Karadeniz Kıta Sahanlığının Holosen Çağda Aniden Sualtında Kalması Hakkında Yeni Kanıtlar." (Further Evidence of Abrupt Holocene Drowning of the Black Sea Shelf.) In Marine Geology 170: Giprospetzgas (2011). '"Güney Akım" Doğal Gaz Boru Hattı Deniz Bölümü Proje Uygulaması Çerçevesinde "Tasarım Dokümantasyonu" Aşamasındaki Kompleks Mühendislik İncelemeleri. Sayı 5: Çevresel İnceleme ve Arkeolojik Çalışmalar. Kısım: Arkeolojik Çalışmalar. Kitap: Measures for Protection of Cultural Heritage Objects, the Turkish Sector of the Black Sea, Offshore Area, Final Technical Report' (Ref. No ). 19 Giprospetzgas (2011). Complex Engineering Surveys at Design Documentation Phase as Part of South Stream Gas Pipeline Marine Section. Teknik Dokümantasyon. Sayı 18: Birinci Aşama Üzerine Birleştirilmiş Rapor. Kısım: Birleştirilmiş Rapor. Kitap: Appendix 6, Catalogue of Side- Scan Sonar Targets (Ref. No (2-3). 76 URS-EIA-REP

93 Ekler Ek A Uluslararası Sözleşmeler ve Anlaşmalar Ek B Potansiyel Etkilerin Tespiti ve Olası Etki Azaltma Önlemleri Ek C ÇSED İçindekiler Ek D Görüş Formu URS-EIA-REP

94

95 Ek A: Uluslararası Sözleşmeler ve Anlaşmalar

96

97 Sözleşme Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme (Paris 1972) Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi (Viyana 1985) Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Karar Verme Sürecine Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi (Aarhus, 1998) Amaç Dünya mirasının bir parçası olarak ulusal düzeyde üstün evrensel değere sahip olan kültürel ve doğal mirasları korumak. Ozon Tabakasının korunması için küresel işbirliği sağlamak. İnsanlardan kaynaklanan ozon tabakasını incelten maddeleri azaltmayı ve nihai olarak tamamen ortadan kaldırmayı amaçlar. İnsanların sağlıklı bir çevreye sahip olma haklarını korumak amacıyla çevresel konularda bilgilere erişim, karar verme sürecine halkın katılımı ve yargıya başvuru haklarını garanti altına almak. Türkiye'deki Mevcut Durum Kabul Edildi Kabul Aşamasında İmzalanmadı Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (1992) Doğal flora, fauna ve habitatın korunmasına yönelik ulusal politikaların planlama politikalarına dahil edilmesini desteklemek. Üç ana hedefi şunlardır: Biyolojik çeşitliliği korumak, bu çeşitliliği oluşturan bileşenleri sürdürülebilir bir biçimde kullanmak ve faydalarını adilce ve eşitçe paylaşmak. Tarafların biyolojik çeşitliliğin korunmasına ve sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik ulusal stratejilere, planlara ve programlara sahip olmasını gerektirir. Kabul Edildi Sınıraşan Boyutta Çevresel Etki Değerlendirmesi Sözleşmesi (Espoo, 1991) Çevrenin korunmasını ve sürdürülebilir gelişmeyi, sınıraşan ÇED sürecinin (istişare ve halkın katılımı aşamaları dahil), potansiyel sınıraşan çevresel etkileri göz önünde bulundurarak uygulanmasıyla desteklemek. İmzalanmadı Uzun Menzilli Sınıraşan Hava Kirliliği Sözleşmesi (Cenevre, 1979) Sınıraşan hava kirliliğini kontrol etmek ve azaltmak için bir çerçeve sağlamak. Kabul Edildi Kalıcı Organik Kirleticiler Sözleşmesi (Stockholm 2001) Sualtı Kültürel Mirasının Korunması Sözleşmesi (2001) Mücavir Atlantik Deniz Bölgesi, Akdeniz ve Karadeniz'deki Deniz Memelilerinin Korunmasına Dair Sözleşme (ACCOBAMS 1996) Kalıcı organik kirleticilerden kaynaklanan kirliliğin sınırlanmasını sağlamak. Yeni maddelerin eklenmesi için açık kapı bırakarak söz konusu maddeleri ve bu maddelerin üretimi, ithalatı ve ihracatını düzenleyen kuralları tanımlar. Sualtı kültürel mirasını insanlık adına korumaya ve gerekli eylemleri almayı taahhüt etmek. Kültürel eserleri asıl yerinde tutmak ve ticari kullanıma karşı korumak. Akdeniz'de ve Karadeniz'deki deniz biyoçeşitliliğinin korunmasına yönelik bir işbirliği aracı. Bu sözleşmenin amacı, Akdeniz ve Karadeniz sularında deniz memelilerine karşı tehditleri azaltmak ve bu hayvanlar hakkındaki bilgilerimizi arttırmaktır. Kabul Edildi İmzalanmadı İmzalanmadı

98 Sözleşme Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern, 1979) Göç Eden Yaban Hayvanı Türlerinin Korunmasına Dair Sözleşme (Bonn, 1979) Amaç Doğal flora ve fauna türlerini ve bunların habitatlarının korunmasını sağlamak. Bu ekte belirtilen nesli tehlike altında olan ve tehlike altına girebilecek türler de dahil olmak üzere nesli tehlike altında olan ve tehlike altına girebilecek türlere özellikle önem verilmektedir. Doğal flora, fauna ve habitatın korunmasına yönelik ulusal politikaları ve bunların planlama politikalarına dahil edilmesini desteklemek. Türkiye'deki Mevcut Durum Kabul Aşamasında İmzalanmadı Tehlikeli Atıkların Sınıraşırı Taşınması ve Bertaraf Edilmesinin Kontrolüne İlişkin Sözleşme (Basel, 1989) Tehlikeli atıkların sınıraşırı taşınmasını düzenlemek ve ilgili Taraflara bu türden atıkların çevresel olarak uygun biçimde yönetimini ve bertarafını sağlayacak yükümlülükler atamak. Kabul Edildi Atıkların ve Diğer Maddelerin Boşaltılması ile Deniz Kirlenmesinin Önlenmesi Sözleşmesi (Londra Sözleşmesi 1972) Sınıraşan Suyolları ve Uluslararası Göllerin Korunması ve Kullanılması Sözleşmesi (ECE Su Sözleşmesi 1992) Karadeniz'in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Bükreş, 1992) Endüstriyel Kazaların Sınıraşan Etkileri Sözleşmesi (Helsinki, 1992) Arkeolojik Mirasın Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi (Valletta Antlaşması, 1992) Denize boşaltma yoluyla deniz kirlenmesini kontrol etmek ve bu Sözleşmeye ek oluşturacak bölgesel anlaşmaları teşvik etmek. EK I ve II boşaltılması yasaklanan ve kısıtlanan maddeleri listelemektedir. Sınıraşan etkileri önlemeleri, kontrol etmeleri ve azaltmaları, sınıraşan suları makul ve eşitlikçi bir şekilde kullanmaları ve sürdürülebilir yönetim sağlamaları için ilgili Taraflara yükümlülükler atamak. Aynı sınıraşan sulara kıyısı olan taraflar özel anlaşmalar imzalayarak ve ortak girişimler oluşturarak işbirliğine girecektir. Anlaşmanın çerçevesini ve şu üç özel Protokolü belirlemek: (1) karasal kirlilik kaynaklarını kontrol etmek; (2) atık boşaltılmasını kontrol etmek; ve (3) (petrol dökülmesi gibi) kaza durumlarında ortak hareket etmek. İnsanları ve çevreyi endüstriyel kazalara karşı koruyacak önlemleri belirlemek ve tarafları bu tür kazalardan önce, bu tür kazalar sırasında ve sonrasında iletişime geçerek etkin uluslararası iletişimi desteklemek. Arkeolojik mirasın korunması için hükümetlerin uygulaması gereken yasal sistemi açıklar. İmzalanmadı İmzalanmadı Kabul Edildi Kabul Edildi Kabul Edildi 1978 Protokolü ile değiştirilmiş haliyle Gemilerden Kaynaklanan Deniz Kirliliğinin Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi, 1973; Petrol Kirliliğinin Önlenmesine İlişkin Düzenlemeler (1991'de tadil edilmiş haliyle) MARPOL Sözleşmesi denizlerin gemilerin işletilmesi ve kazalar sonucu kirlenmesinin önlenmesini kapsamaktadır. Ek I, Petrolden Oluşan Kirlenmenin Önlenmesi için kurallar içermektedir ve zorunludur. Ek II, Dökme Zehirli Sıvı Maddelerden Oluşan Kirlenmenin Kontrolü için kurallar içermektedir. Ek V, Gemilerden Atılan Çöplerden Kirlenmenin Önlenmesi için kurallar içermektedir. Kabul Aşamasında

99 Sözleşme Ek I, II ve V (MARPOL, 1973) Kuşların Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme (1950) Denizde Can Güvenliği Uluslararası Sözleşmesi (SOLAS 1974) Gemi Yakıtlarından Kaynaklanan Petrol Kirliliği Zararının Hukuki Sorumluluğu Hakkında Uluslararası Sözleşme (BUNKER 2001) Denizde Arama ve Kurtarma Uluslararası Sözleşmesi (SAR 1979) Petrol Kirliliğine Önceden Hazırlık, Müdahale ve İşbirliği ile İlgili Uluslararası Sözleşme (OPRC 1990) Gemi Adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Tutma Standartlarına İlişkin Uluslararası Sözleşme (STCW 1978) Çevresel Etkilerin Sınıraşan Bağlamda Değerlendirilmesi Sözleşmesine İlişkin Stratejik Çevresel Değerlendirme Protokolü (Kyiv, 2003) Amaç Bilimsel menfaatleri, doğanın korunmasını ve her bir ülkenin ekonomisi bakımından tüm kuşların ilkesel olarak korunması gerektiğini göz önünde bulundurarak kuşları yaban hayat ortamlarında korumak. Gemilerin inşası, ekipmanları ve işletimiyle ilgili minimum standartları güvenlikleriyle uyumlu bir biçimde belirlemek. Bayrak Devletleri kendi bayrakları altındaki gemilerin bu gerekliliklere uymasını sağlamakla sorumludur ve bunun yapıldığının kanıtı olması için Sözleşmede çeşitli sertifikalar yürürlüğe konmuştur. Gemilerde yakıt olarak taşınan petrolün dökülmesi sonucu zarar gören kişilerin zararlarının uygun, hızlı ve etkili bir şekilde karşılanmasını sağlamak. Bu Sözleşme, karasuları da dahil olmak üzere ilgili ülkenin topraklarında oluşan zararlar ve Devlet Taraflarının münhasır ekonomik bölgeleri için geçerlidir. Uluslararası bir SAR planı geliştirerek bir kaza nerede olursa olsun, denizde felakete uğrayan insanların kurtarılmasının bir SAR organizasyonu tarafından koordine edilmesini ve gerekli olduğunda, komşu SAR organizasyonları arasında işbirliği yapılmasını sağlamak. Tüm gemilerin standart yakıt kirliliği acil müdahale planına sahip olması ve kirletme olaylarının kıyı yetkilerine bildirilmesine ilişkin gereklilikleri belirlemek ve sonrasında alınacak eylemleri ayrıntılı olarak tanımlamak. Bu sözleşme; dökülmeyle mücadele ekipmanlarının istiflenmesini, dökülmeyle mücadele tatbikatları yapılmasını ve kirletme olaylarıyla başa çıkmak için ayrıntılı planların geliştirilmesini teşvik eder. Gemi adamlarının eğitim, belgelendirilme ve vardiya tutmasına ilişkin temel gereklilikleri uluslararası bir düzeyde belirlemek. Bu Sözleşme, gemi adamlarının eğitim, belgelendirme ve vardiya tutmasına ilişkin ülkelerin uyması veya aşması gereken minimum standartları belirler. Kyiv (SÇD) Protokolü ilgili Tarafların resmi taslak planlarının ve programlarının çevresel sonuçlarını değerlendirmelerini gerektirir. Stratejik çevresel değerlendirme (SÇD), karar verme sürecinde projenin çevresel etki analizinden (ÇED) çok daha önce gerçekleştirildiğinden, sürdürülebilir gelişme için kilit bir araç olarak görülmektedir. Türkiye'deki Mevcut Durum Kabul Edildi Kabul Aşamasında İmzalanmadı Kabul Aşamasında Kabul Aşamasında Kabul Aşamasında İmzalanmadı Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi Ulusların dünyanın okyanuslarını kullanımı için haklarını ve sorumluluklarını tanımlamak ve İmzalanmadı

100 Sözleşme (UNCLOS) Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (1997) Amaç işletmeler, çevre ve doğal deniz kaynaklarının yönetimi için yönergeler belirlemek. İklim değişikliğinin getirdiği sorunların üstesinden gelmek amacıyla hükümetler arası çalışmalar için bir çerçeve sağlamak. Bu Sözleşme, iklim sisteminin paylaşılan bir kaynak olduğunu ve bu kaynağın endüstri kaynaklı ve diğer karbondioksit gazları ve diğer sera gazlarının salımından etkilenebileceğini kabul etmektedir. Türkiye'deki Mevcut Durum Kabul Aşamasında

101 Ek B: Potansiyel Etkilerin Tespiti ve Olası Etki Azaltma Önlemleri

102

103 Çevresel, Sosyoekonomik ve Kültürel Mirasa Etkilerin Tespiti Bu ekte, Projenin etkilerinin ön tespiti ve değerlendirmesinde uygulanan yaklaşım ve sonuçlar sunulmaktadır. Etkiler sistematik bir süreç izlenerek tespit edilmiş ve değerlendirilmiştir. Aşağıdaki kriterler dikkate alınmıştır: etki kategorisi, Proje faaliyeti, etkinin coğrafi kapsamı, etkinin potansiyel alıcıları ve olası etki azaltma önlemleri. Her bir kriterin açıklaması aşağıda sunulmuştur: Etki Kategorileri: Projenin faaliyetlerinden etkilenme potansiyeline sahip çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras kategorilerinin listesi: Hava Kalitesi ve İklim; Gürültü ve Titreşim; Sedimanlar ve Jeoloji; Atıklar; Doğal Kaynaklar; Su Kalitesi; Deniz Ekolojisi ve Doğa Koruma; Canlı Toplulukları Ekonomi; Deniz Alanının Kullanımı; Trafik; Kültürel Miras; Somut Olmayan Kültürel Miras; ve Ekosistem Hizmetleri. Etki: Proje faaliyetleri tarafından üretilen etkiler. Coğrafi Kapsam: Bir etkiden potansiyel olarak etkilenebilecek coğrafi bölge. Etkilerin potansiyel boyutlarını kavramak için dört alt kategori benimsenmiştir: Yerel: Yerel çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras kaynaklarını etkileyen veya tek bir habitat/biyotop, tek bir (yerel) idari bölge veya tek bir canlı topluluğu ile sınırlı etkiler. Yerel olduğu düşünülse bile, bu kategorideki etkilerin her biri, etkinin türüne ve konumuna bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Bölgesel: Bölgesel çevresel, sosyoekonomik veya kültürel miras kaynaklarını etkileyen veya habitat türünün, idari sınırların veya canlı topluluğunun belirlediği bölgesel bir ölçekte hissedilen etkiler. Geçici olarak, bölgesel etkilerin coğrafi kapsamı onlarca kilometre olarak değerlendirilecektir. Ulusal: Ulusal çevresel, sosyoekonomik veya kültürel miras kaynaklarını etkileyen veya ulusal ölçekte korunan/ önemli bir bölgeyi etkileyen etkiler. Ulusal etkilerin coğrafi kapsamı yüzlerce kilometre olarak değerlendirilecektir. Uluslararası: Projenin sonucu olarak birden fazla ülkede görülen etkiler (örneğin, küresel ısınma). Potansiyel Alıcılar: Potansiyel faaliyetlerden/olaylardan etkilenebilecek çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras alıcılarının listesi. Olası Etki Azaltma Önlemleri: Projenin mevcut durum özellikleri üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinden kaçınmak veya bu etkileri en aza indirmek için tasarlanmış mevcut kontrol önlemlerinin ve faaliyetlerinin listesi. Bu liste tanıtım amaçlıdır.

104 Projenin aşağıdaki aşamaları için etkilerin ön değerlendirmesi yapılmıştır: İnşaat ve İşletme Öncesi; ve İşletme Aşamaları. Bu değerlendirmenin sonuçları aşağıda Tablo B.1 ve B.2'de verilmiştir. İlk değerlendirme, sadece rutin olaylar için gerçekleştirilmiştir. Planlanmamış olaylar ÇED'in bir parçası olarak değerlendirilecektir. İnşaat ve İşletme Öncesi Aşaması Bu bölümde, Projenin İnşaat ve İşletme Öncesi Aşamasıyla ilişkili potansiyel etkiler tanımlanmıştır. Etkilerin ön tespiti çalışmalarından çıkan sonuç, Proje için inşaat ve işletme öncesi etkilerinin (Tablo B.1) tipik olarak süresi bakımından geçici ve kapsamı bakımından yerel olacağıdır. Etkilerin küçük olmasının beklendiği durumlarda, bu kategori için tabloya herhangi bir bilgi girilmemiştir. İşletme Aşaması Bu bölümde, Projenin rutin işletme faaliyetleriyle (rutin bakım da dahil) ve onarımlarla ilişkilendirilebilecek periyodik veya bir defalık faaliyetlerle ilişkili potansiyel etkiler tanımlanmıştır. Bunlara, boru hatlarının periyodik olarak temizlenmesi ve bakım gemilerinin kullanımının da dahil olması beklenmektedir (Tablo B.2). Etkilerin küçük olmasının beklendiği durumlarda, bu kategori için tabloya herhangi bir bilgi girilmemiştir.

105 Tablo B.1: Potansiyel Etkiler ve Olası Etki Azaltma Önlemleri İnşaat ve İşletme Öncesi Aşaması Kategori Etkiler Etkilerin Coğrafi Kapsamı Alıcılar Olası Etki Azaltma Önlemleri Çevresel Kategoriler Hava Kalitesi ve İklim Gemi motorlarından, gemilerdeki vinçlerden ve güç üretim ekipmanlarından atmosfere salınan emisyonlar. Yerel, Bölgesel, Sınıraşan Küresel iklim; ve Yerel / Bölgesel Hava Kalitesi. Makinelerin ve motorların düzenli bakımı. Gürültü ve Titreşim Makinelerden ve güç üretim ekipmanlarından kaynaklanan gürültü ve titreşim emisyonları. Yerel, Bölgesel Balıklar ve deniz memelileri. Makinelerin ve motorların düzenli bakımı. Sedimanlar ve Jeoloji Deniz yatağında potansiyel değişiklikler. Yerel Sedimanlar; ve Deniz habitatları. Düşük etki potansiyeli nedeniyle etki azaltma önlemleri geçerli değildir. Atıklar Atıkların (tehlikeli ve tehlikeli olmayan) üretimi, arıtılması ve bertaraf edilmesi. Yerel, Bölgesel, Uluslararası Canlı Toplulukları. Geri dönüşümü en üst düzeye çıkarma. Ulusal ve uluslararası standartlara (MARPOL gibi) uygun atık yönetimi. Atık Yönetim Planı. Doğal Kaynaklar Gemilerde ve makinelerde yakıt kullanımı. Yakıtın kaynağına bağlı olarak Yerel, Bölgesel, Ulusal ve muhtemelen Uluslararası Canlı Toplulukları. Tedarik Politikası. Yakıt tüketimi ve yakıt verimliliği açısından makinelerin ve motorların bakımı ve takibi. Su Kalitesi Gemilerden bırakılan deşarjlar su kirliliğine neden olabilir. Yerel, Bölgesel Deniz Habitatları; ve Yerel Ekonomi (balıkçılık). Tüm gemilerin ulusal ve uluslararası standartlara (MARPOL gibi) uygun olarak işletilmesi. Atık su yönetimi. Petrol ve kimyasal dökülmeleri için acil durum önleme ve planlama ve kimyasal muamele prosedürleri. Gemilerde korumalı tanklarda veya varillerde petrol/yakıt depolama ve yakıt/su ikmali prosedürleri

106 Kategori Etkiler Etkilerin Coğrafi Kapsamı Alıcılar Olası Etki Azaltma Önlemleri Deniz Ekolojisi ve Doğa Koruma Yabancı deniz türlerinin ekosisteme girmesi. Deniz türlerinin rahatsız edilmesi / yerinden edilmesi. Yerel Balıklar; Kuşlar; ve Deniz memelileri. Tüm gemilerin ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak işletilmesi. Destek ve tedarik gemilerinin, deniz memelilerini rahatsız etmesini önlenmesi veya bunun en aza indirilmesi için kurallar. Karadeniz'e yabancı türlerin taşınımının/girişinin önlenmesi için projeye özel önlemlerin geliştirilmesi. Sosyoekonomik Kategoriler Ekonomi Balıkçılık alanlarından ve kaynak kullanım alanlarından çıkarma. Yerel Yerel Ekonomi. İlgili merciler ve şirketlerle paydaş katılımı. Deniz Alanının kullanımı Diğer deniz kullanıcılarıyla çatışma. Yerel Deniz kullanıcıları. İlgili merciler ve şirketlerle paydaş katılımı; Trafik Gemi trafiğindeki artışın, deniz taşımacılığı rotaları ve ticari balıkçılık üzerinde etkileri olabilir. Yerel, Bölgesel Deniz kullanıcıları. Türk sularındaki tüm faaliyetlerle ilişkili olarak Sahil Güvenlik ve Türk Deniz Kuvvetleri ile temas kurulması. Resmi deniz yayıncılık kanalları aracılığıyla seyrüsefer tehlikelerinin zamanında bildirilmesi. Deniz kullanıcıları ve balıkçılık gruplarının yanı sıra ilgili merciler ve şirketler dahil olmak üzere paydaş katılımı. Deniz Faaliyetleri Planının geliştirilmesi. Kültürel Miras Kategorileri Kültürel Miras Sualtı kültürel miras öğeleri boru döşenirken doğrudan veya dolaylı olarak etkilenebilir. Yerel Kültürel miras. Araştırmalar yoluyla sualtı kültürel miras öğelerinin tespiti. Kültürel miras öğelerinden kaçınılması.

107 Tablo B.2: Potansiyel Etkiler ve Olası Etki Azaltma Önlemleri İşletme Aşaması Kategori Etkiler Etkilerin Coğrafi Kapsamı Alıcılar Olası Etki Azaltma Önlemleri Çevresel Kategoriler Hava Kalitesi ve İklim Bakım gemilerinden ve işletme ekipmanlarından atmosfere salınan emisyonlar. Yerel, Bölgesel, Sınıraşan Küresel iklim; ve Yerel / Bölgesel Hava Kalitesi. İnşaat etki azaltma önlemleri geçerlidir. Gürültü ve Titreşim Bakımdan kaynaklanan gürültü ve vibrasyon emisyonları; Boru hattından gaz akışından kaynaklanan potansiyel gürültü. Yerel Balıklar ve deniz memelileri. Düşük etki potansiyeli nedeniyle etki azaltma önlemleri geçerli değildir. Deniz Ekolojisi ve Doğa Koruma Deniz türlerinin rahatsız edilmesi / yerinden edilmesi. Boru hattının deniz tabanındaki fiziksel varlığı. Yerel Balıklar; Kuşlar; Deniz memelileri; ve Deniz habitatı, özellikle bentik topluluklar (varsa). İnşaat etki azaltma önlemleri geçerlidir. Atıklar Bakım faaliyetleri sırasında üretilen atıkların (lağım gibi) üretimi, arıtılması ve bertaraf edilmesi. Yerel Canlı Toplulukları. İnşaat etki azaltma önlemleri geçerlidir. Doğal Kaynaklar Onarım için malzemelerin kullanımı; Bakım çalışmalarını gerçekleştirmek için gemilerde ve makinelerde yakıt kullanımı. Yakıtın kaynağına bağlı olarak Yerel, Bölgesel, Ulusal ve muhtemelen Uluslararası Canlı Toplulukları. İnşaat etki azaltma önlemleri geçerlidir. Sosyoekonomik Kategoriler Ekonomi Trafik Boru hattı üzerindeki kısıtlamalarla ilişkili olarak balıkçılık faaliyetlerine etkiler. Bakım ve tedarik faaliyetleri için gemilerin kullanımı. Yerel Canlı Toplulukları Düşük etki potansiyeli nedeniyle etki azaltma önlemleri geçerli değildir. Yerel Deniz kullanıcıları. İnşaat etki azaltma önlemleri geçerlidir.

108

109 Ek C: ÇSED İçindekiler

110

111 Aşağıdaki yapı, önerilen ana ÇSED raporlama bölümlerini ve bu bölümler kapsamında ele alınan öğeleri temsil etmektedir. 1 Giriş Projeye üç ülkeyi de kapsayan genel bir bakış; Türkiye'deki Proje çalışmalarının ayrıntılı açıklaması; ve ÇED / ÇSED Belgesinin amacı ve kapsamı. 2 Politika, Yönetmelik ve İdare Çerçevesi Türk ÇED yönetmeliği sürecinin açıklaması; Projeyle alakalı Türkiye'deki çevresel ve sosyal mevzuatın tanımlanması; Geçerli uluslararası sözleşmeler ve standartların tanımlanması; ve Projeyle alakalı uluslararası standartların tanımlanması. 3 Etki Değerlendirme Metodolojisi ÇED / ÇSED hazırlık sürecinin açıklaması; ve Etki değerlendirme metodolojisinin ve uygulanan kriterlerin açıklaması. 4 Alternatiflerin Analizi "Hiçbir şey yapmama" seçeneği, alternatif gaz taşıma seçenekleri, rota seçenekleri, lojistik seçenekleri ve tesis / işletme seçenekleri de dahil olmak üzere Projenin tasarım aşamasında dikkate alınan çeşitli geliştirme seçeneklerinin karşılaştırılması. 5 Projenin Tanımı Şu tanımları içerir: o o o o o Altyapı; İnşaat metodolojileri ve aşamalara ayırma; İşletme öncesi; İşletme ve bakım; ve Hizmetten çıkarma. 6 Paydaş Katılımı Yapılan tüm istişarelerin, ele alınan tüm konuların ve bunların ÇED / ÇSED belgelerinin hangi bölümlerinde ele alındığının özeti. 7 Fiziksel Çevre Şu tanımları içerir: o Fiziksel çevrenin mevcut durum koşullarını tanımlamak için yapılan araştırmalar ve ikincil veri incelemelerinde kullanılan yöntemler ve alınan sonuçlar. Bunlara örneğin batimetri, meteoroloji, sedimentoloji, su kalitesi, vs. dahildir;

112 o o o o Projenin tüm aşamalarından ve ilişkili faaliyetlerden kaynaklanan potansiyel etkilerin değerlendirilmesi; Etki azaltma önlemlerinin tanımlanması; Etki azaltmanın ardından Projeyle ilişkili artık etkilerin ve artık etkileri takip ihtiyacının değerlendirilmesi; ve Projeyle ilişkili geliştirmeler ve Proje alanındaki diğer mevcut veya önerilen geliştirmeler sonucunda ortaya çıkan Projeyle ilişkili potansiyel kümülatif etkiler. 8 Deniz Çevresi Şu tanımları içerir: o o o o o Deniz Çevresinin (tüm sualtı ve kıyı öğeleri dahil) mevcut durum koşullarını tanımlamak için yapılan araştırmalar ve ikincil veri incelemelerinde kullanılan yöntemler ve alınan sonuçlar. Projenin tüm aşamalarından ve ilişkili faaliyetlerden kaynaklanan potansiyel etkilerin değerlendirilmesi; Etki azaltma önlemlerinin tanımlanması; Etki azaltmanın ardından Projeyle ilişkili artık etkilerin ve artık etkileri takip ihtiyacının değerlendirilmesi; ve Projeyle ilişkili geliştirmeler ve Proje alanındaki diğer mevcut veya önerilen geliştirmeler sonucunda ortaya çıkan Projeyle ilişkili potansiyel kümülatif etkiler. 9 Sosyoekonomik Şu tanımları içerir: o o o o o Sosyoekonomik çevrenin (örneğin, trafik ve taşıma, arazi kullanımı, sağlık ve güvenlik, etkilenme potansiyeli olan canlı toplulukları, vs.) mevcut durum koşullarını tanımlamak için yapılan araştırmalar ve ikincil veri incelemelerinde kullanılan yöntemler ve alınan sonuçlar. Projenin tüm aşamalarından ve ilişkili faaliyetlerden kaynaklanan potansiyel etkilerin değerlendirilmesi; Etki azaltma önlemlerinin tanımlanması; Etki azaltmanın ardından Projeyle ilişkili artık etkilerin ve artık etkileri takip ihtiyacının değerlendirilmesi; ve Projeyle ilişkili geliştirmeler ve Proje alanındaki diğer mevcut veya önerilen geliştirmeler sonucunda ortaya çıkan Projeyle ilişkili potansiyel kümülatif etkiler. 10 Kültürel Miras Şu tanımları içerir: o Kültürel Miras çevresinin (açık deniz ve kıyılardaki miras öğeleri dahil) mevcut durum koşullarını tanımlamak için yapılan araştırmalar ve ikincil veri incelemelerinde kullanılan yöntemler ve alınan sonuçlar.

113 o o o o Projenin tüm aşamalarından ve ilişkili faaliyetlerden kaynaklanan potansiyel etkilerin değerlendirilmesi; Etki azaltma önlemlerinin tanımlanması; Etki azaltmanın ardından Projeyle ilişkili artık etkilerin ve artık etkileri takip ihtiyacının değerlendirilmesi; ve Projeyle ilişkili geliştirmeler ve Proje alanındaki diğer mevcut veya önerilen geliştirmeler sonucunda ortaya çıkan Projeyle ilişkili potansiyel kümülatif etkiler. 11 Kümülatif Etkiler Projeyle ilişkili geliştirmeler ve Proje alanındaki diğer mevcut veya önerilen geliştirmeler sonucunda ortaya çıkan Projeyle ilişkili potansiyel kümülatif etkilerin özeti. 12 Sınıraşan Etkiler Proje faaliyetleri sonucunda ortaya çıkabilecek potansiyel sınıraşan etkilerin açıklaması. 13 Planlanmamış Olaylar Proje faaliyetleri sonucunda ortaya çıkabilecek potansiyel planlanmamış olayların ve etkilerin açıklaması. Alınacak önlemlerin tanımlanması. Tanımlanan planlanmamış olayların ortaya çıkardığı artık risklerin ve alakalı takip gerekliliklerinin ele alınması. 14 Atık Yönetimi Projede uygulanacak atık yönetimi stratejisinin, üretilmesi olası atıkların ve uygulanacak depolama, taşıma ve bertaraf etme süreçlerinin açıklaması. 15 Çevresel ve Sosyal Yönetim Kilit yönetim önlemlerini, uygulanacak süreçleri ve takip gerekliliklerini etki değerlendirmesinin sonuçlarına dayanarak özetleyecek bir çevresel ve sosyal yönetim planı (ÇSYP) çerçevesi geliştirilir. 16 Artık Etkiler ve Sonuç Proje sonucunda ortaya çıkan artık etkilerin özeti ve Projeden kaynaklanan etkilerin çevresel, sosyoekonomik ve kültürel miras açısından önemiyle ilgili genel sonuçlar. Çevreye ve insanlara potansiyel etkiler ve bu etkileri ortadan kaldıran veya azaltan eylemler de dahil olmak üzere ÇSED bulgularını açıklayan bir Teknik Olmayan Özet de hazırlanacaktır. En azından aşağıdaki eklerin de gerekebileceği düşünülmektedir: ÇED Raporunun gerekliliği ve prosedürü hakkındaki resmi yazışmaların kopyaları; Ayrıntılı Mevcut Durum metodolojisi ve ham veri raporları; Taahhütname; ve Paydaş Katılım Toplantı Tutanakları ve Alınan Görüşler.

114

115 Ek D: Görüş Formu

116

117 Görüş Formu Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Projesi - Türkiye Bölümü Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi Tarih: Lütfen, Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Projesi ile ilgili görüş ve/veya endişelerinizi belirtiniz. Çevrenin ve toplumun korunması için Projeye dahil edilmesinin gerekli olduğunu düşündüğünüz önlemler varsa, bunları belirtiniz. Önerilen Projeyle ilgili genel görüşünüz nedir? Lütfen bakış açınızı en iyi tanımlayan uygun şıkkı daire içine alınız. 1 - Olumlu 2 - Tarafsız 3 - Olumsuz 4 - Bilmiyorum Lütfen, yukarıda yaptığınız seçim ile ilgili nedeni buraya yazınız.

118 Size göre Proje hakkında bilgi almak için en uygun iletişim you nedir? (Sadece bir tanesini seçiniz) 1 - Yerel gazeteler 2 - Yerel Radyo/TV 3 - Yerel yönetim duyuruları 4 - Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Projesi web sitesine erişim 5 - E-posta (eğer bu sayfanın sonunda e-posta adresinizi verdiyseniz) 6 - Yerel toplum merkezi / yerel sivil toplum örgütü, lütfen belirtiniz: 7 - Ibadet yeri, lütfen belirtiniz: 8 - Diğer, lütfen belirtiniz: 9 - Daha fazla bilgi almak istemiyorum Lütfen eklemek istediğiniz herhangi bir ek gözlem, görüş ya da endişeniz varsa belirtiniz: İletişim ve Kişisel Bilgiler (Eğer görüşlerinizi isimsiz olarak bildirmeyi tercih ediyorsanız, bu bölümü boş bırakınız. İsminizi ve iletişim bilgilerinizi bildirmeseniz dahi görüşleriniz South Stream Transport B.V. tarafından dikkate alınacaktır.) İsim: Organizasyon/Kurum (var ise): Cinsiyet (E/K): Tarih: Posta adresi: Yaş grubu: 0-18 yaş Telefon numarası: E-posta adresi: Projenin e-posta listesine dahil olmak isterseniz lütfen burayı işaretleyin: yaş 61 yaş ve üzeri Bu formu toplantı alanlarında/yaşadığınız bölgede temin edilmiş kutulara atabilirsiniz veya aşağıda belirtilen adreslere posta yoluyla iletebilirsiniz: ELC Group Mühendislik ve Müşavirlik A.Ş., Çevre Grubu Kavacık Mah. Şehit Mustafa Yazıcı Sk No. 20, 34810, Kavacık, İstanbul, Türkiye veya South Stream Transport B.V., ESIA and Permitting Department, Parnassusweg 809, 1082 LZ Amsterdam, The Netherlands veya e-posta ile iletebilirsiniz: esia@south-stream-transport.com Kişisel bilgileriniz, South Stream Transport B.V.'nin paydaş katılım/bilgilendirme faaliyetleri kapsamında veri analizleri amacıyla ve/ veya, ilgili yerlerde, South Stream Transport B.V. veya Güney Akım Açık Deniz Doğalgaz Boru Hattı Projesi hakkında daha fazla bilgi edinme taleplerinize yanıt vermek amacıyla kaydedilecektir. Kişisel bilgileriniz, Güney Akım projesine katılan diğer taraflar ile gerekirse paylaşılabilecektir, ancak satılmayacak veya herhangi bir üçüncü taraf ile paylaşılmayacaktır. Kişisel bilgilerinizi güncellemek için dilediğiniz zaman South Stream Transport B.V. ile iletişime geçebilme ve uygun olmadığını hissettiğiniz durumlarda ise South Stream Transport B.V.'den kişisel bilgilerinizin iptal edilmesini talep etme haklarınız bulunmaktadır.

119

120 İletişim South Stream Transport B.V. Head Office Parnassusweg LZ Amsterdam The Netherlands Telefon: Faks: E-posta: