Weşanxaneyê Vateyî. Vate Yayınevi

Transkript

1 Weşanxaneyê Vateyî Serra 1996 de çend kirmancê ke bi kirmanckî nusenê û mintiqayanê cîya-cîyayan ra yê, peytextê Swedî Stockholm de bi nameyê Grûba Xebate ya Vateyî yew grûbe naye ro. Armancê na grûbe standardîzekerdişê kirmanckî bî. Na grûbê 1996 ra heta 2008î pancês kombîyayîşî viraştî. Nê kombîyayîşan de seba rastnuştişê kirmanckî û standardîzekerdişê nuştişê kirmanckî qerarî amey girewtene. Çekuyê kirmanckî yê ke ziwano rojane de zaf yenê gurenayene amey weçînitene û nê çekuyî goreye çend xusîsîyetan seba nuştişê kirmanckî amey standardîzekerdene. Qerarê ke nê kombîyayîşan de bi no qede ameyê girewtene Kovara Vateyî ya ke humara xo ya verêne amnanê 1997 de vejîya de amey neşirkerdene. Weşanxaneyê Vateyî serra 2003 de Îstanbul de seba ke qeraranê na grubê xo rê sey polîtakaya weşanî bigêro û bi no qedeyî kitabanê kirmanckî çap bikero, bi nameyê na grûb û Kovara Vateyî ame sazkerdene. Serra 2003 ra pey zî Kovara Vateyî bi dewreyoke newe Îstanbul de ameye çap kerdene. Hetanî ewro Weşanxaneyî vateyî 31 kitabî û 10 humarayê Kovara Vateyî çap kerdî. Nê kitaban ra 2 bi tirki, 1 bi tirki û kurmanckî, 1 bi tirkî û kirmanckî, 4 teneyî bi kurmanckî û 23 teneyî kî bi kirmanckî çap bîy. Vate Yayınevi 1996 yılında Kırmancca yazına emeği geçen bir grup Kırmanc, Đsveçin Başkenti Stockholm de Vate Çalışma Grubu adında bir grup kurdu. Bu grup 1996 dan 2008 e kadar 15 toplantı gerçekleştirdi. Bu toplantılarda Kırmancca yazım için gerekli olan standardizasyon çalışmaları yapıldı. Günlük dilde en çok kullanılan sözcükler tespit edilip, bu sözcüklerin kökeni ve kullanım yaygınlığı göz önünde bulundurularak sözcükler yazım dili için standardize edildi. Ayrıca yazım kuralları da bu toplantılarda ele alınıp tartışıldı. Bu toplantılardan çıkan sonuçlar ilk sayısı 1997 yazında yayımlanan Vate Dergisinde yayımlandı. Vate Yayınevi 2003 yılında, Đstanbulda Vate Çalışma Grubunun yaptığı yazım çalışmalarını kendisine yayın politakası olarak belirleyip Kırmancca kitaplar yayınlamak maksadıyla bu grubun ve Vate Dergisinin ismini alarak kuruldu. Yayınevinin kuruluşundan sonra Vate Dergisi yeni bir dönemle Đstanbulda çıkmaya başladı. Vate Yayınevi kuruluşundan bugüne ikisi Türkçe, biri Türkçe- Kurmancca, biri Türkçe-Kırmancca, dördü Kurmancca, 23ü Kırmancca olmak üzere 31 kitap yayınladı. Vate Dergisinin son 10 sayısı da yine bu yayınevi tarafından yayınlandı.

2 Kovara Vateyî Serra 1996 de çend kirmancê ke bi kirmanckî nusenê û mintiqayanê cîyacîyayan ra yê, peytextê Swedî Stockholm de bi nameyê Grûba Xebate ya Vateyî yew grûbe naye ro. Armancê na grûbe standardîzekerdişê kirmanckî bî. Na grûbê 1996 ra heta 2008î pancês kombîyayîşî viraştî. Nê kombîyayîşan de seba rastnuştişê kirmanckî û standardîzekerdişê nuştişê kirmanckî qerarî amey girewtene. Çekuyê kirmanckî yê ke ziwano rojane de zaf yenê gurenayene amey weçînitene û nê çekuyî goreye çend xusîsîyetan seba nuştişê kirmanckî amey standardîzekerdene. Qerarê ke nê kombîyayîşan de bi no qede ameyê girewtene Kovara Vateyî ya ke humara xo ya verêne amnanê 1997 de vejîya de amey neşirkerdene. Kovara Vateyî kovara tewr verên a kirmanckî ya ke 11 serrî bêvinetiş weşanayîşê xo ramito. Kovare derheqê nuştiş û kulturê kirmanckî de yew rolo tarîxî ardo ra ca ra hetanî 2008, mîyanê 11 serran de 30 humarayê Kovara Vateyî vejîyayî. Hetanî humaraya 20.e kovare Swed de vejîye. Sazbîyayîşê Weşanxaneyê Vateyî ra pey kovare 2003 de bi nameyê dewreyo newe Îstanbul de çap bîye. 10 humarayê peyênî kî Îstanbul de vejîyayî. Vate Dergisi 1996 yılında Kırmancca yazına emeği geçen bir grup Kırmanc, Đsveçin Başkenti Stockholm de Vate Çalışma Grubu adında bir grup kurdu. Bu grup 1996 dan 2008 e kadar 15 toplantı gerçekleştirdi. Bu toplantılarda Kırmancca yazım için gerekli olan standardizasyon çalışmaları yapıldı. Günlük dilde en çok kullanılan sözcükler tespit edilip, bu sözcüklerin kökeni ve kullanım yaygınlığı göz önünde bulundurularak sözcükler yazım dili için standardize edildi. Ayrıca yazım kuralları da bu toplantılarda ele alınıp tartışıldı. Bu toplantılardan çıkan sonuçlar ilk sayısı 1997 yazında yayımlanan Vate Dergisinde yayımlandı. Vate Dergisi 1996 dan 2008 yılına kadar 11 yıllık süre içerisinde yayın hayatına aralıksız devam eden ilk kırmancca dergidir. Bu dergi Kırmanca yazın ve kültür alanında tarihi bir rolü oynamaya devam ediyor dan 2008 yılına kadar 11 yıllık süre içerisinde Vate Dergisinin 30 sayısı yayınlandı. 20. sayıya kadar Đsveç de çıkan dergi 2003 yılında Đstanbulda Vate Yayınevinin açılmasıyla beraber yeni dönem ismiyle Đstanbulda çıkmaya başladı. Derginin son 10 sayısı Đstanbulda Vate yayınevinden çıktı.

3 1- Binê Dara Valêre de Roşan Lezgîn, Binê Dara Valêre de, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 72 rîpelî, 6 ytl (nêmend/tükendi) Hîkayenuştişê kirmanckî de yew cayê nuştoxî yo baş esto. Nuştox hîkayenuştiş de gelek ciraamaye yo. Beno ke bi des serran mektebanê tirkan de perwerde nêbîyayîşî ziwanê ey xelesnayo ra. Nuştox bi ziwanode weş, hîkayeyanê xo bi hostayîye ano pê. Nuştoxî bi nê kitabê xo serra 2002 de xelata Weşanxaneyê Apecî girewta. Na reya verîne bîye ke Weşanxaneyê Apecî xelate daybî bi kitabê ke bi lehçeya kirmanckî nusîyayo. Kırmancca hikaye yazıcılığında yazarın çok önemli bir yeri vardır. Hikaye yazarlığında yazar oldukça yeteneklidir. Belki on yıllarca Türk okullarında eğitilmemiş olmak yazarın Kırmanca sının kurtulmasına vesile olmuştur. Yazar güzel bir dille, hikayelerini ustaca işliyor. Yazar bu kitabıyla 2002 yılında Apec Yayınevi ödülünü almıştır. Bu ödül Apec Yayınevinin Kırmancca yazılan bir kitaba verdiği ilk ödüldür. 2- Gimgim Zereye ma de Akman Gedik, Gimgim Zereye ma de, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 55 rîpelî, 5 ytl No kitab her çiqas bi nameyê xebata folklorî neşir bîyo kî eslê xo de nuşteyê nuştoxî yê kê cîya-cîya babetan ser o ameyê nuştene tey ca gênê. Kitab de zafêrî îdyom, vateyê verênan û metalokê Mintiqa Vartoyî/Gimgimî estê. Nê xebatan ra sewbîn şîir û makaleyê ke nuştoxî nuştê zî kewtê kitab. Ancîya meseleyê ke zafîyê xo Mintiqa Varto/Gimgim ra ameyê aredayene zî kitab de ca gênê. Bu kitap her ne kadar folklor çalışması olarak yayınlanmış olsa da, daha çok yazarın belli bir zaman diliminde değişik konularda yazdığı yazıların bir araya getirilmesinden oluşuyor. Kitapta, daha çok Varto/Gimgim Yöresine ait, atasözleri, deyimler, bilmeceler yer alıyor. Ayrıca yazarın yazdığı şiirler, makaleler ve çoğu Varto Yöresinden derlenmiş olan fıkralar da kitapta yer almakta.

4 3- Mewlid Mela Mehemed Elî Hûnî, Mewlid, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 119 rîpelî, 7 ytl Qasideyê Kerbelayî yê ke şairî serra 1970 de, Mewlid o ke şairî serra 1971 de û peyê cû qasîdeyê ke bi nameyê Yûsûf û Zelîxa 1982 de nuştê transkribekerdiş ra pey nê kitabî de newe ra çap bîy. Kitab yew numuneyê şîirê klasîk ê kirmanckî yo baş o. Temaya şîiran dînî ya. Şaîr şîirê xo bi ziwanê mintiqa xo yanî bi kirmanckîya Palûye nuştê. Şaîrî şîirê xo de çekuyî bi hostatîye ardê pê. Kitab kitabo hîrêyino ke bi kirmanckî tarzo klasîk de ameyo nuştene. Mela Mehemed Elî Hûnî nin daha önce 1970 de yazdığı Qesîdeyê Kerbelayî, 1971 de yazdığı Mewlidî Pêxamberî ve daha sonra 1982 yılında yazdığı Yûsûf û Zelîxa transkribe edilerek, yeniden kitaplaştırıldı. Kitap Kırmancca klasik şiirinin güzel bir örneğidir. Şiirler dini içerikli şiirlerdir. Şair şiirlerinde kendisinin doğup büyüdüğü yöre olan Palu yöresinin Kırmanccasını kullanmış. Şiirlerinde ki ahenk, sözcüklerin özenlice kullanılışı şairin ustalığını gözler önüne seriyor. Kitap Kırmanccada şimdiye kadar klasik tarzda yazılmış olan üçüncü kitaptır. 4- Dîwan W. K. Merdimîn, Dîwan, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 99 rîpelî, 6 ytl Kitab de şîirê şaîrî yê ke hem bi qedeyo klasîk û hem zî bi qedeyo modern ameyê nuştene ca gênê. Her di qedeyan de zî şaîrî kirmanckî bi hostatîye xebetnaya. Şaîrî mîyanê qedeyo klasîk û modernî de weş yew sentez ardo pê. Şîiran de zafêrî derheqê wayîrvejîyayîşê ziwan û kulturî de şîretî ameyê kerdene. Kitab bi kirmanckî şîirnuştişte yew numûneyo baş o û no derheq de newe yew ber akeno. Şair W. K. Merdimînin hem klasik hem de modern tarzda yazdığı şiirlerinin yer aldığı bir şiir kitabı. Her iki tarzda da şair Kırmanccayı ustalıkla kullanabiliyor. Şair klasik tarz ile modern tarz arasında bir senteze varıyor. Klasik tarzda yazdığı şiirler genelikle dille ve kültüre sahip çıkma yönünde öğütler içeriyor. Kırmancca şiirin ilk önemli örneklerinden biri olan kitap, Kırmancca modern şiir için yeni bir kapı daha açıyor.

5 5- Lajeko Zimbêlin Hamdi Özyurt, Lajeko Zimbêlin, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 18 rîpelî, 3 ytl (Nêmend/Tükendi) No Kitab Hamdî Ozyurtî seba domanan bi xo nuşto û resimê ci viraştê. Kesê ke newe kirmanckî musenê û domanê ke newe dest bi dibistane kerdo şîkînê nê kitabî ra îstîfade bikere. Hamdi Özyurtun çocuklar için yazıp resimlediği bir okuma kitabı. Đlkokula başlayan öğrencilerin ve Kırmanccayı yeni öğrenenlerin faydalanabileceği bir kitap. 6- Beyi Se Bena? J. Îhsan Espar, Beyi Se Bena?, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 62 rîpelî, 5 ytl Kitab tek yew hîkaye ya û tey behsê tekilîyanê yew dewa kurdan beno. Ziwanê nuştoxî yo weş, tasfîrê xo yê holî û dîalogê dewijanê ke bi hostatîye ameyê nuştene hema balê wendoxî ancenê.hîkaye de trajedîye yew cenîka ciwanê eno nusnayene ke mêrdê xo ke esker de beno vîndî yew merdimo bînî de yena zewejnayene. Na hîkaye hetê ra hama ke qasê yew romanî hîra ameya nuştene. Tekîlîya qehramananê hîkaye derg û dila ameya nuştene. Nuştoxî xo weş verdo ra tersê dewijanê esker û dewlete, tekîlî û fikirîyayîşê înan. Ziwanê hîkaya şîveya mintiqa ra teber seba ke şîveyanê bînan de zî weş bêro famkerdene gore qeraranê ziwanê nuştekî ameyo xebetnayene. Tek bir hikayeden oluşan kitap, bir Kürt köyündeki ilişkileri konu alıyor. Yazarın akıcı dili, kendisine has tasfirleri ve köylülerin ustaca işlenen dialogları hemen göze çarpıyor. Hikaye de askere giden kocasından haber alınamayınca başkasıyla evlendirilen bir genç kadının trajedesi işlenmiş. Bu konu nerdeyse bir romana dönecek nitelikte, kahramanların çevresinde gelişen ilişkiler zinciri iyi bir derinlikle ele alınmış. Köylülerin askerlere, devlete duydukları korku, birbirleriyle ilişkileri, düşünüş tarzları iyi bir gözlem gücüyle aktarılmış. Hikayenin dili yöresel şiveyi aşarak, diğer şivelerde de anlaşılacak biçimde genel standardizasyon ilkelerine gözetilerek kullanılmış.

6 7- Dergûş Çira Berbeno? Hamdi Özyurt, Dergûş Çira Berbeno?, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 22 rîpelî, 3 ytl (Nêmend/Tükendi) No Kitab Hamdî Ozyurtî seba domanan bi xo nuşto û resimê ci viraştê. Kesê ke newe kirmanckî musenê û domanê ke newe dest bi dibistane kerdo şîkînê nê kitabî ra îstîfade bikere. Hamdi Özyurt un çocuklar için yazıp resimlediği bir okuma kitabı. Đlkokula başlayan öğrencilerin ve Kırmanccayı yeni öğrenenlerin faydalanabileceği bir kitap. 8-Tanî Estanikî û Deyîrê Ma J. Îhsan Espar, Tanî Estanikî û Deyîrê Ma, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 198 rîpelî, 8 ytl Kitab de derheqê folklorê kurdan (kirmancan/zazayan) de xebate aredayîş û cigêrayîşî estê. Kitab nê şeş beşan ra pêameyo: 1- Gore Bi Êdetanê Ma Zewaj 2- Deyîrî 3- Meseley 4- Vateyê Kay 5- Nameyê Tayê Mintiqayanê Pîranî 6- Estanikî Kitab de derheqê tore û adetanê kirmancan de zaf malumatî estê. Ancîya folklorê kirmancan ra zaf numûneyê deyîr, mesele, metalok, estananikan zî kitab de ca gênê. Kürt (kırmanc/zaza) foklorüyle ilgili arştırma ve derleme çalışmalarını içeren kitap, altı ayrı bölümden oluşuyor: 1- Gore Bi Êdetanê Ma Zewaj (Geleneklerimizde Evlenme) 2- Deyîrî (Türküler) 3- Meseley (Fıkralar) 4- Vateyê Kay (Oyun Sözleri) 5- Nameyê Tayê Mintiqayanê Pîranî (Pîran da Bazı Mintika Đsimleri) 6- Estanikî (Masallar) Kitap Kırmanclar ın gelenek ve görenekleriyle ilgili bilgiler içerdiği gibi, Kırmancca masal, türkü, fıkralarından da örnekler sunuyor. Kitap her ne kadar ağırlıklı olarak Pîran bölgesini temel alsa da, değişik yörelerden de örnekler içeriyor.

7 9- Berxa Mi Xerîbîye de Memê Koêkorta, Berxa Mi Xerîbîye de, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 54 rîpelî, 5 ytl Yew şoreşgerê kurdî yo ke cunta duwês êlula 1980î de mecbur meneno ke biremo Swed, maye, pî û apê ey, ey rê sey mektube vengê xo kenê kaset û erşawenê. Kitab deşîfrekerdişê nê mektuban ra yeno pê. Mektubî çiqas ke kilm be zî hesret, qisawet, şayî û bawerîya înan wendoxî gêna binê tesîrê xo. Bi nê mektuban wendox beno şahîdê sohpetê yew keyeyî û nê mektuban ra 12 Êlûle senî yew dewro sîyasî yo yeno famkerdene. Kitab de mektuban ra sewbîn lawikê ke maya nuştoxî seba nuştoxî vatê zî ameye nuştene. Ancîya yew mektuba ke nuştoxî cênîya xo rê nuşta û behsê welatê xo yê durî keno zî nê kitabî de ca gêna. 12 Eylül 1980 Darbesi döneminde Đsveçe kaçmak zorunda kalan bir Kürt devrimcinin (yazarın) annesinin, babasının ve amcasının mektup yazamadıklarından ona mektup niyetine gönderdikleri ses kasetlerinin deşifre edilmesinden oluşuyor kitap. Mektuplar her ne kadar kısa olsa da onların özlemleri, kaygıları, sevinçleri, inançları okuyucuyu sarsıyor. Mektuplardaki samimi okuyucuyu etkisi altına alıyor. Ayrıca 12 Eylül Darbesinin nasıl bir siyasal süreç olduğuyla da ilgili okuyucuya epey bir bilgi sunuyor. Kitap mektupların yanı sıra yazarın annesinin yazara söylediği türkülerle devam ediyor. Ayrıca yazarın o dönemde eşine yazdığı ve kopup geldiği ülkesinden, halkından bahseden bir mektup da kitapta yer alıyor. 10- Türkçe Kırmancca (Zazaca) Sözlük-Ferhengê Tirkî/Kirmanckî (Zazakî) Grûba Xebate ya Vateyî, Türkçe Kırmancca (Zazaca) Sözlük- Ferhengê Tirkî/Kirmanckî (Zazakî), Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 400 rîpelî, 15 ytl Serra 1996 de çend kirmancê ke bi kirmanckî nusenê, bi nameyê Grûba Xebate ya Vateyî yew grûbe naye ro. Na grûbê 1996 ra heta 2006 çarês tene kombîyayîşî viraştî. Nê kombîyayîşan de seba rastnuştişê kirmanckî û standardîzekerdişê nuştişê kirmanckî qerarî amey girewtene. Çekuyê kirmanckî yê ke ziwano rojane de zaf yenê gurenayene amey weçînitene û nê çekuyî goreye çend xusîsîyetan seba nuştişê kirmanckî amey weçînitene. Qerarê ke nê kombîyayîşan de bi no qede ameyê girewtene Kovara Vateyî de amey neşirkerdene. Peycû nê xebatî 2001 de sey ferhengî amey çap kerdene de kî çapa nê ferhengî ya hîrakerdîye ameye çap kerdene. No ferheng de qismede çekuyanê kirmanckî yê ke ziwanê rojanê de zaf yenê xebetnayene estê. Ferheng de çekuyê ke heta ewro seba nuştişê kirmanckî ameyê standardîze kerdene estê yılında Kırmancca yazına emeği geçen bir grup Kırmanc, Vate Çalışma Grubu adında bir grup kurdu. Bu grup 1996 dan 2006 ya kadar 14 toplantı gerçekleştirdi. Bu toplantılarda Kırmancca yazım için gerekli olan standardizasyon çalışmaları yapıldı. Günlük dilde en çok kullanılan sözcükler tespit edilip, bu sözcüklerin kökeni ve kullanım yaygınlığı göz önünde bulundurularak sözcükler yazım dili için standardize edildi. Ayrıca yazım kuralları da bu toplantılarda ele alınıp tartışıldı. Bu toplantılardan çıkan sonuçlar Vate Dergisinde yayımlandı. Daha sonra Kırmancca sözcüklerle ilgili yapılan bu çalışmalar 2001 yılında kitaplaştırıldı ise sözlüğün genişletilmiş yeni baskısı yapıldı. Bu sözlük Kirmancca tüm sözcükleri içermemektedir. Sözlük şimdiye kadar yazım dili için standardize edilmiş sözcükleri ve bunların tespit edilen versiyonları içermektedir.

8 11- Hîkayeyê Koyê Bîngolî Deniz Gündüz, Hîkayeyê Koyê Bîngolî, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 140 rîpelî, 8 ytl Şeş hîkayeyê ke kitab de yê dewanê der-dorê Koyê Bîngolî de ravêrenê. Hîkayeyan de bahsê cûyê dewijano çetin, behsê tekîlîyanê dewijan, behsê derd û şayîya înan beno. Qehramanê hîkayeyan zîyadêrî doman û kal ê. Hîkayeyî her çiqas ke hete mekan ra bivurîyê kî eslê xo de sînorê ci bi yew koyî ameyo dîyarkerdene. Bi no qede, hewa û qedeyê yew welatî yew mintiqa qice ser o sey yew resim ameyo neqilkerdene. Ziwanê hîkayeyan çixa ke ziwanê na mintiqa bo zî xercîya dîalogan nuştoxî qerarê Grûba xebata Vateyî nayê ra xo ver. Kitapda ki altı ayrı hikaye de Bingöl Dağı nın eteklerinde yaşayan köylüleri konu almış. Hikayeler de yöre insanının zorlu yaşamı, ilişkileri, sevinç ve hüzünleri işlenmiş. Hikayelerin en önemli kahramanlarını yaşlılar ve çocuklar oluşturuyor. Hikayelerin ortak noktası hepsinin Bingöl Dağıyla ilişkili olması. Bu açıdan hikayelerin işlendiği mekan her ne kadar değişse de aslında sınırları bir dağla belirlenmiş oluyor. Böylelikle küçük bir yöreden hareketle bir ülkenin resmine varılmaya çalışılmış. Hikayelerin dili her ne kadar işlenilen yörenin dili olsa da, dialoglar dışında Kırmancca yazın için Vate Çalışma Grubu nun belirlediği dile uyulmaya çalışılmış. 12- Rastnuştişê Kırmanckî (Zazakî) Grûba Xebate ya Vateyî, Rastnuştişê Kırmanckî (Zazakî), Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 110 rîpelî, 6 ytl Serra 1996 de çend kirmancê ke bi kirmanckî nusenê, bi nameyê Grûba Xebate ya Vateyî yew grûbe naye ro. Na grûbê 1996 ra heta 2006 çarês tene kombîyayîşî viraştî. Nê kombîyayîşan de seba rastnuştişê kirmanckî û standardîzekerdişê nuştişê kirmanckî qerarî amey girewtene. Çekuyê kirmanckî yê ke ziwano rojane de zaf yenê gurenayene amey weçînitene û nê çekuyî goreye çend xusîsîyetan seba nuştişê kirmanckî amey weçînitene. Qerarê ke nê kombîyayîşan de bi no qede ameyê girewtene Kovara Vateyî de amey neşirkerdene. Nê kitabî de qerarê ke Grûba Xebata Veteyî derheqê rasnuştişê kirmanckî de girewtê estê. Kirmanckî de babetê rasnuştişî yê ke munaqaşe bîyenê bi na xebate ameyê safî kerdene. Gama verêna ke seba rastnuştişê kırmanckî leza xo bîye, bi na xebate ameya eştene yılında Kırmancca yazına emeği geçen bir grup Kırmanc, Vate Çalışma Grubu adında bir grup kurdu. Bu grup 1996 dan 2006 ya kadar 14 toplantı gerçekleştirdi. Bu toplantılarda Kırmancca yazım için gerekli olan standardizasyon çalışmaları yapıldı. Günlük dilde en çok kullanılan sözcükler tespit edilip, bu sözcüklerin kökeni ve kullanım yaygınlığı göz önünde bulundurularak sözcükler yazım dili için standardize edildi. Ayrıca yazım kuralları da bu toplantılarda ele alınıp tartışıldı. Bu toplantılardan çıkan sonuçlar Vate Dergisinde yayımlandı. Yazım kılavuzu, Vate Çalışma Grubunun Kırmancca yazım kurallarıyla ilgili aldığı kararları içermektedir. Kırmancca da tartışmalı olan bir çok yazım kuralı bu klavuzla bir kuralla bağlanmıştır. Böylelikle Kırmancca yazım için gerekli olan temel aşama bu yazım klavuzuyla tamamlanmıştır.

9 13- Ferhengê Îdyomanê Kurdkî (Kırmanckî/Zazakî) Roşan Lezgîn, Ferhengê Îdyomanê Kurdkî (Kırmanckî/Zazakî), Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 210 rîpelî, 10 ytl Kitab Ferhengê îdyomanê Kirmanckî yo tewr verên o. Îdyomî hemû şîveyanê kirmanckî ra ameyê weçînitene û goreyê qerarênê rastnuştiş û standardîzasyonî yê Grûba Xebata Vateyî ameyo hazirkerdene. Kitab bi kirmanckî-kirmanckî ameyo hazirkerdene. Bi nê xusîsîyetê xo ferhengo tewr verêno ke bi kirmanckî-kirmanckî ameyo hazirkerdene. Nuştoxî îdyomê ke her mintiqa de yenê vatene seba ferhengî weçînitê, îdyomê ke zaf lokal manenê, tena yew mintiqaya tenge de yenê vatene nêgirewte xebata xo. Manayê îdyoman seba ke weş bere famkerdene bi kirmanckîyade zelale ameyê nuştene û bi numuneyan îzahatode baş ameyo kerdene. Kitap şimdiye kadar Kırmancca da yayımlanan en kapsamlı deyimler sözlüğüdür. Kırmancca nın tüm şivelerinden derlenmiş ve Vate Çalışma Grubu nun belirlediği yazım kuralları ve satandardîzasyona uyularak hazırlanan sözlük, Kırmanca-Kırmancca olarak hazırlanmış. Bu şekliyle Kırmancca-Kırmancca olarak hazırlanan ilk sözlüktür. Yazar bu çalışmaya aldığı deyimlerin, değişik yörelerde kullanılıyor olmasına dikkat etmiş, mahalli kalan deyimleri sözlüğüne almamıştır. Kırmancca açıklama kısmı ilk örnek teşkil etmesi açısından oldukça anlaşılır bir şekilde hazırlanmış, örneklemelerle açıklamalar zenginleştirilmiştir. 14- Dêsan de Sûretê Ma Nimite Roşan Lezgîn, Dêsan de Sûretê Ma Nimite, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 77 rîpelî, 7 ytl No kitab kitabê şîiranê Roşan Lezgînî yo yewin o û şîiro modern ê kirmanckî de zî yew merheleyade başe nîşan dano. Roşan hostatîya xo ya hîkayanuştişî bi nê kitabî şîirnuştiş de zî îspat keno. Çend numuneyê şîirê modern ê kirmanckî bibê zî şaîr yew merhaleyade başe ra des bi nuştişî keno. Şîiranê xo de bi kirmanckîyade pêt û zelale behsê bêkesî, keder û vîndbîyayîşê yew welatê bindestî keno. Roşan Lezginin ilk şiir kitabı olan bu kitap ayrıca Kırmancca modern şiirde de önemli bir düzeyi oluşturuyor. Roşan Lezgin Kırmancca hikayelerinde ki ustalığını şiirde de ıspatlıyor. Kırmancca modern şiir de birkaç örnek olmasına rağmen şair Kırmancca modern şiirde iyi bir kalkış noktası yakalıyor. Şiirlerinde esir bir ülkenin hüznü, kimsesizliği, kayboluşu sade olduğu kader zengin bir kırmanccayla işleniliyor.

10 15- Estanikanê Sêwregi ra Feyza Adabeyi, Estanikanê Sêwregi ra, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 202 rîpelî, 8 ytl Feyza Adabeyî cenîya tewr verêna ke bi kirmanckî kitab nuşto. Feyza estanekê ke mintiqa Sêwrege ra dayê are nê kitabî de ardê pêser. Kitab pêro pîya 44 estanêkanê na mintiqa ra yeno pê. Nê estanikan ra tayê mintiqayanê bînan de zî yenê vatene, tayî zî tena na mintiqa de yenê vatene. Nê estanikan ra çend teneyî hîna sewbîna mintiqayan de sey yew mîtî yenê qebulkerdene. No het ra saba cigêrayîşan û etûtan kitab yew çimeyo muhîm o. Seba ke estanikî şîveya na mintiqa de amayê vatene û qet mudahaleyê ci nêbîyo seba xebatê ziwanî zî şîno bibo çimeyêk. Kitap, Kırmancca yazında bu çalışmasıyla ilk kadın yazar olan Feyza Adabeyi nin uzun bir sürede Siverek bölgesinden derlediği masal ve halk hikayelerinden oluşuyor. Toplam 44 masal ve halk hikayesinden oluşan kitap Siverek Yöresinde Kırmancca olarak yapılmış en zengin derleme çalışması aynı zamanda. Kitapta başka yörelerde de versiyonlarına rastlanılan masalların yanı sıra çoğunlukla sadece Siverekte söylenegelinen masallar yer alıyor. Masalların bir kaçı hala başka bölgelerde yaşayan mitler olduğundan, bu açıdan araştırma-inceleme çalışmalarına kaynaklık edecek niteliktedir. Ayrıca Siverek Kırmanccası, bu yöre insanının konuştuğu gibi aktarıldığından kitap dil çalışmaları için de başvurulacak bir kaynatır. 16- Hewnê Newroze Munzur Çem, Hewnê Newroze, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 135 rîpelî, 8 ytl Kitab 17 hîkayeyan ra yeno pê û nê hîkayeyan de nuştoxî zîyaderî behsê dewijan û tekîlîyanê înan kerdo. Hîkayeyî daha zîyaderî Dêrsim de wextanê cîya-cîyayan de vêrenê. Nê hîkayeyanê weşan de behsê şerê aşîretan û 38î kî beno. Nuştoxî şîveya mintiqa weş xebetna, dîalogê ke mîyanê dewijan de vêrenê bi tarzode realîst amaye neqilkerdene. Dîalogan de çiqas ke şîveya mintiqa ameya xebetnayene kî tasfîr û behskerdiş de mîyanê kirmanckîya nuştekî û şîveya mintiqa de yew sentezo baş ameyo nuştene û nuştoxî hîkayeyanê xo de tarzê neweyi kî gurenayê. 17 hikayeden oluşan kitap daha çok köylüleri, onların birbiriyle olan ilişkilerini konu almış. Hikayeler daha çok Dersim Bölgesinde, değişik zamanlarda geçiyor. Aşiret savaşları, 1938 Döneminin de işlendiği hikayeler oldukça sürükleyici. Yazar yörenin şivesini çok iyi kullanabilmiş, köylülerin arasında geçen dialoglar oldukça gerçekçi bir tarz da aktarılmış. Dialoglarda her ne kadar yörenin şivesi kullanılmışsa da tasfir ve anlatımlarda, yörenenin de şivesini sentezleyerek satandardizasyon çalışmalarında belirlenen sözcükler kullanılmış. Bu açıdan oldukça iyi bir sentezi ortaya koyan yazar, hikayelerinde değişik tarzları da denemeye çalışmış.

11 17- Gotîbûn Ku... Malmîsanij, Gotîbûn Ku..., Weşanxaneya Vateyî, Îstanbul, 136 rûpel, 10 ytl Malmîsanij bi zana û akademîsyenên wek Şakirê Xudoyê Mihoyan, Celîlê Celîl, Martin van Bruinessen û kesên wek Fexredînê Şêx Tahirî re roportaj çêkirine. Di van roportajan de, li ser jiyan û xebatên van kesan û xebat û problemên di warê tarîx û civaka kurdan de, li ser têkoşîna Şêx Evdirehîm û Şêx Tahirî de gelek agahdariyên bi teferruat hene. Bavê Malmîsanij bi xwe beşdarî serîhildana kurdan a 1925an bûye, tiştên ku di rojên serîhildana 1925 an de li Pîranê qewimîne, wî bi çavên xwe dîtine. Di vê kitêbê de ev agahdarî hemî cî digrin. Herweha li ser rewşa zimanê kurdî roportajek bi zanayê kurd Emîr Hesenpûr ra çêbûye ku ew jî di vê kitêbê de heye. Kitap, Malmîsanıj ın, Şakirê Xudoyê Mihoyan, Celîlê Celîl, Martin van Bruinessen gibi akademisyen ve uzmanlarla ayrıca Fexredînê Şêx Tahirî gibi şahıslarla yaptığı roportajlardan oluşuyor. Roportajlarda bu kişilerin yaşamı ve çalışmaları, Kürt tarihi ve sosyolojisi alanındaki proplemler, Şêx Evdirehîm ve Şêx Tahirî nin mücadeleleri üzerine geniş bilgiler yer almakta. Malmîsanıj ın babası 1925 yılındaki Kürt Đsyanına bizati katılmış, 1925 Pîranda vuku bulan olaylara tanıklık etmiştir. Bu kitapta tüm bu konular üzerine geniş bilgiler yer almakta. Kürtçenin durumu üzerine bir Kürt araştırmacısı olan Emîr Hesenpûr la yapılan roportaj da bu kitapta yer alıyor. 18- Xalê Min Ferîd Paşa Uzun, Xalê Min Ferîd, Weşanxaneya Vateyî, Îstanbul, 131 rûpel, 10 ytl DDKD, di salên 1970yî de li Kurdistana Bakur wek rêxistina herî xurt a kurdan tê naskirin. Paşa Uzun, demekê serokê vê rêxistina ciwanan bû. Ferîd Uzun ku xalê Paşa ye jî ji lîderên rêxistina Kawayê bû. Ferîd bi awakî wehşîyane li Sêwregê tê kuştin. Li ser kuştina wî gelek xeberên cihê belav dibin. Sêwreg, bajarekî kurdan e ku di salên 1970yî de bi welatperiya xwe dihat naskirin. Dîsa di wan salan de li wir gelek bûyer û tevlihevî çêdibin, kaosek dest pêdike. Hejmareke mezin ji xelkê Sêwregê mecbûr dibin, bajarê xwe terk dikin, bajar vala dibe. Paşa Uzun ji ber xebata xwe ya dijî kolonyalîzmê demeke dirêj di hepxaneyê de dimîne, bi taybetî piştî cuntaya 1980yî îşkenceyên bêhed û bêhesab dibîne. Digel viya jî ji zordaran re serî danayne. Piştî demeke dirêj, niha ew li ser kuştina Ferîd Uzun û rewşa Sêwregê ya wê demê dinivîse. Di kitêba Paşa ya bi navê Xalê Min Ferîd de, hem li ser jiyan û kuştina Ferîd Uzun hem jî li ser rewşa civakî û siyasî ya Sêwregê ya wê demê agahdariyên fireh hene. Em piştî demeke dirêj, ji kitêba Paşa hîn dibin ku qatilên Ferîd Uzun kî ne. Em jê gelek tiştên din jî hîn dibin li yıllarda DDKD Kuzey Kurdistanda en güçlü örgüt olarak biliniyordu. Paşa Uzun bu gençlik hareketinin başkanıydı.

12 Paşa Uzun un dayısı Ferit Uzun ise Kawa nın liderlerindendi. Ferit Siverekte vahşice katledildi. Onun öldürülmesine dair çok değişik haberler duyuldu. Siverek 1970 yıllarda yurtseverliğiyle tanınan bir Kürt kentidir. Yine o zamanlarda Siverekte bir çok olay olur ve bir kaos ortamı doğar. Siverek halkının büyük bir bölümü bu şehirden göç etmek zorunda kalır. Paşa Uzun sömürgeciliğe karşı yürüttüğü çalışmalarından dolayı uzun bir süre cezaevine girer. Özellikle!980 cuntasıyla beraber ağır işkencelere maruz kalır. Ama her şeye rağmen zorbaların karşısında eğilmez. Uzun bir süreden sonra, Ferit Uzun un öldürülmesi ve Sivereğ in o zamanki durumu üzerine yazmaya başlar. Paşa Uzun un bu kitabı hem Ferit Uzun un yaşamı ve öldürülmesi hem de Sivereğ in o dönemdeki sosyal ve siyasi durumu hakkında geniş bilgiler içeriyor. Uzun bir süreden sonra Ferit Uzun un katillerinin kim olduğunu bu çalışmayla ortaya çıkıyor. 19- Omid Esto Huseyîn Karakaş, Omid Esto, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 65 rîpelî, 7 ytl Huseyîn Karakaş qezayanê Sêwasî ra Kangal de, yew (jû) dewe de maya xo ra bîyo. Çarês (des û çar) serrîya xo de şîyo Îstanbul. Îstanbul de hetê ra karanê cîya-cîyayan de se karker xebitîyayo û hetê ra kî mîyanê faalîyetê sendîkayan û xoverrodayîşê karkeran de ca girewto. Çepgirîya tirkan ra dime mîyanê xoverrodayîşê şarê xo de cayê xo girewto. No sebeb ra dekewto hepis û cezaya idamî girewta. Nika zî hepisxaneyê tirkan de yo. Nê kitabî de hîkayeyê Huseyînî estê. Hîkayeyê ke ey hepisxane de nuştî. Nê hîkayeyanê xo de o behsê cuyê (heyatê) dewijan, kedkaran (emegdaran) û yew kurdê binê kilîtan, yanî yew hepsî keno. Bi ziwanêko weş tekilîyan û derdanê înan îfade keno. Huseyîn hîkayenuştiş de gelek ciraameye yo. Tena bi kirmanckî ney, bi tirkî zî hîkayeyî nuştî. Ey seba hîkayeya xo ya bi tirkî, Musabaqaya Hîkaye û Şiîranê Tirkî ya Desine ya Hüseyin Çelebi de xelata diyîne girewta. Huseyîn rast vano: Omid esto. Hêvî esta. Hüseyin Karakaş, Sivas n Kangal Đçesi in bir köyünde dünyaya gelmiş. On dörtyaşında Đstanbula giden yazar bir taraftan değişik işlerde işçi olarak çalışmış, hem de sendikal ve işçi mücadelelerinde aktif olarak rol almış. Türk Solu içerisinde geçen mücadele hayatından sonra kendi halkının mücadelesinden taraf olmayı tercih etmiş. Bu sebepten dolayı da idam cezası alarak cezaevine girmiş. Bu kitaptaki hikayeler yazarın cezaevinde yazdığı hikayelerdir. Yazar bu hikayelerinde köylüleri, emekçileri ve kilitli kapılar ardındaki bir kürt devrimcisinden bahs ediyor. Onların ilişki ve dertlerini hoş bir dille ifade ediyor. Yazar hikaye yazma konusunda oldukça yeteneklidir. Sadece Kırmancca değil, Türkçe de hikayeler yazmış. Türçe yazdığı bir hikayesi onuncu Hüseyin Çelebi Türkçe hikaye ve şiir yarışmasında ikincilik ödülü almıştır. Hüseyin kitabında umudun var olduğunu anlatıyor.

13 20- Türkçe Açıklamalı Kürtçe (Kırmancca/Zazaca) Dil Dersleri Deniz Gündüz, Türkçe Açıklamalı Kürtçe (Kırmancca/Zazaca) Dil Dersleri, Vate Yayınevi, Đstanbul, 366 sayfa, 20 ytl Bu kitap, Kırmancca (Zazaca) öğrenmek ve okuyup yazmak isteyenlerin yararlanabilecekleri bir kaynak olarak hazırlanmıştır. Kitap, değişik zaman ve yerlerde verilmiş derslerin notları temel alınarak yazılmıştır. Bu yönüyle Kırmancca öğreticisinin de yararlanabileceği bir ders kitabıdır. Vate Çalışma Gurubu nun Kırmanccayı standardlaştırmak için yürüttüğü on yıllık çalışmaların sonuçlarının temel alındığı kitapta, sadece bir yörenin değil Kırmanccanın genel bir sentezi hedeflenmiştir. Mümkün olduğunca bu lehçede kullanılan farklı varyantlara yer verilmeye çalışılarak Kırmanccanın zenginliğinden yararlanılmıştır. Kitap dilbilgisi konularına ayrılan yirmi iki dersten oluşuyor. Her dersten sonra öğrencinin aktif biçimde bilgilerini pekiştirmesi için ödev bölümleri bulunmaktadır. Derslerden sonra yer alan lügatçe (ferhengek) bölümlerinin yardımıyla söcük dağarcığının zenginleştirilmesi sağlanmaya çalışılmıştır. Her ünitenin bitimindeki şıklı sınav bölümü sayesinde bilgilerin sınanma olanağı da var. En sonda ise Kırmanccada cümle ve noktalama işaretlerinin kullanılışına ayrılan bölümlere yer verilmiştir. Kitab sey çimeyê ameyo hazir kerdene ke kesê ke wazena kirmanckî/zazakî bimuse wa cira istifade bikere. Kitap,dersê ke nuştoxî wext û cayanê cîya-cîyayan de dayê xo rê sey bingeh girewtê û no kitap nuşto. No hetî ra musnayoxê kirmanckî kî şîkînê ke cira istifade bikere. Kitab de, qerarê ke Grûba Xebata ya Vateyî no des serrî yo kombîyayîşanê xo de gêna ameyê tetbîqkerdene. Aye ra kitab de şîveya yew mintiqa nîyama xebetnayene. Mîyanê şîveyan de yew sentez ameyo viraştene. Çixa ke nuştoxî dest ra ameyo varyantê çekuyanê bînî zî sey zengînîya kirmanckî xebetnayê. Kitab vîst û di dersanê gramerî ra ameyo pêser. Her desrse ra tepya seba ke wendox musayişê xo newe kero beşê vezîfeyan ra pêy seba her derse qismê ferhengekî esto. Bi nê ferhengêkî wendox şîkîno ke çekuyanê neweyan bimuso. Her unîte ra pey seba ke wendox zanayîşê xo bicerebno azmunê bi xalînî estê. Peyê kitabî de seba rastnuştişî yew beşade bîne kî esta.

14 21- Türkiye ve Suriye de Kürtçe Kitap Yaımcılığının Dünü ve Bugünü M. Malmîsanij, Türkiye ve Suriye de Kürtçe Kitap Yayımcılığının Dünü ve Bugünü, Vate Yayınevi, Đstanbul, 168 sayfa, 10 ytl Kitap, son 150 yıllık; Osmanlıdan günümüze uzanan süreçte Kürtçe kitap yayımcılığının gelişimini konu alıyor. Kitapta Kürtçe kitap yayımcılığı, Türkiye ve Suriye üzerinden iki ana başlıkta işleniliyor. Kürt yazarlarının her iki ülkedeki durumları, yasaklanan bir dilde yazmanın zorluklarının işlendiği kitapta ayrıca matbaa, çevirmen, düzeltmen, dağıtım, kitabevleri gibi Kürt yayımcılığın teknik durum ve sorunları da incelenmiş. Kürt Yayımcılığını gelişim seyrine göre dönemlere ayıran yazar, dönemlere göre kaç kitabın basıldığı, kitapların tür olarak neler olduğu, Kürtçe konuşma oranı, Kürtlerde Türkçe, Kürtçe ve Arapça okur-yazarlık durumu, korsan yayınlar, kütüphaneler, yayınevleri, elektronik yayımcılık, yayımcı örgütleri, yarışma ve ödüller gibi yayımcılığın kapsadığı bir çok alanda okuyucuya bilgiler sunuyor. Yazar ayrıca Kürtçe kitap yayımcılığının gelişimi için kendi önerilerini de aktarıyor. Kitap, iki ayrı devletin siyasi sınırları arasına sıkışmış bir halkın, ne tür baskılarla karşı karşıya olduğunu Kürtçe Yayımcılığının durumu üzerinden gözler önüne seren belgesel bir çalışma aynı zamanda. 22- Ben Öldüm Beni Sen Anlat -Savaşın Tanıkları Anlatıyor- Ortadoğu Tarih Akademisi Kollektifi, Ben Öldüm Beni Sen Anlat-Savaşın Tanıkları Anlatıyor-, Weşanxaneyê Vateyî û Belge, Îstanbul, 507 rîpelî, 15 ytl Kitêb bi şîrîkatîya weşanxanê Vate û Belge amade bûye û behsê şerê 30 salan dike. Di kitêb da bi malbata esker û gerîlayên ku di şerê da hatine kuştin, kesên ku bi destê orgutan hatine kuştin, kesên ku rojeyê mirine da mirine û kesên ku hatine kuştin û kujerên xwe nediyarin rê roportaj hatiye kirin û ev roportaj hemû qirejîya şerê tînin ber çavê xwendekaran. Roportaj bi kîjan zimanî hatîye kirin usa neşr bûne. Ji xeyna rastnîvise mudahaleyek bi roportajan nebûye. Di kitêb da kurmancî û tirkî qasê hevdû hatîye bikaranîn. Kitab hîkayeyê ew mirovanê ku mîna înformasoyonêk îstatîkî tên peşkeşkirin. Vate ve Belge Yayınevlerinin ortaklığıyla hazırlanan kitap, son 30 yıldır süregelen bir savaşı ve onun sonuçlarını konu alıyor. Savaşta ölen gerillalar ve askerler, örgüt tarafından öldürülenler, faili meçhul cinayete kurban gidenler, açlık grevinde ölen insanların aileleri ve yakınlarıyla yapılan roportajlar savaşın tüm korkunçluklarını gözler önüne seriyor. Kitapta yer alan roportajlar hangi dille yapılmışsa o dil de yayımlanmış. Roportajlara yazım kuralları dışında herhangi bir müdahele de bulunulmamış. Bu açıdan kitapta Türkçe ve Kürtçe aynı ağırlıkta kullanılmış. Kitap, artık sadece istatiksel bir bilgi olarak sunulan otuz bin insanın acılı öyküsüdür aynı zamanda

15 23- Sanikan û Deyîranê Licê ra Sanikan û Deyîranê Licê ra, Arêkerdox: Mihanî Licokic, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 111 rîpelî, 6 ytl 24- The Past and The Present of Book Publishing in Kurdish Language in Turkey and Syria The Past and The Present of Book Publishing in Kurdish Language in Turkey and Syria, M. Malmîsanij, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 167 rîpelî, 10 ytl 25- Gorse Gorse, Jêhatî Zengelan, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 109 rîpelî, 6 ytl

16 26- Ez Gule ra Hes Kena Ez Gule ra Hes Kena, Roşan Lezgîn Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 84 rîpelî, 6 ytl 27- Delala Çimrengîne rê Qesîdeyî Delala Çimrengîne rê Qesîdeyî, Zulkuf Kişanak Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 96 rîpelî, 6 ytl 28- Gula Çemê Pêrre Gula Çemê Pêrre, Munzur Çem, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 538 rîpelî, 20 ytl

17 29- Kawa Davası Savunması ve Kürtlerde Siyasi Savunma Geleneği Kawa Davası Savunması ve Kürtlerde Siyasi Savunma Geleneği, Cemil Gündoğan, Vate Yayınevi, Đstanbul, 558 sayfa, 20 ytl 30- Notên Dewranekî Notên Dewranekî, Paşa Uzun, Weşanxaneya Vateyî, Îstanbul, 143 rûpel, 10 ytl 31- Cemîlpaşazadeyên Diyarbekirî û Neteweperweriya Kurdî Cemîlpaşazadeyên Diyarbekirî û Neteweperweriya Kurdî, Malmîsanij, Weşanxaneya Vateyî, Îstanbul, 488 rûpel, ytl