DRİMARENE X3LR NİN TUTUKLANMIŞ FUNGUSLAR TARAFINDAN RENK GİDERİMİ

Transkript

1 TMMOB Çevre Mühendisleri Odası V. ULUSAL ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ KONGRESİ DRİMARENE X3LR NİN TUTUKLANMIŞ FUNGUSLAR TARAFINDAN RENK GİDERİMİ M. Ali Mazmancı, Ali Ünyayar, Emrah A. Erkurt Mersin Üniversitesi Müh. Fak. Çevre Mühendisliği Bölümü Çiftlikköy / Mersin mazmanci@mersin.edu.tr, aunyayar@mersin.edu.tr, emrah666@yahoo.com ÖZET Renkli bileşikler atık suyun organik bakımından genelde az bir miktarını oluştursalar da, deşarj edildikleri noktalarda öncelikle ortamın estetik açıdan kirlenmesine neden olmaktadır. Deşarj edilen renkli atık sular suda yaşayan primer üreticilerin fotosentezi için gerekli olan ışığın geçirgenliğini azaltmakta ve ekosisteme önemli ölçüde zararlar vermektedir. Son yıllarda tekstil ve boyar madde üreten endüstrilerden kaynaklanan renkli atık suların renksizleştirilmesi önemli bir bilimsel ilgi alanı oluşturmuştur. Bu nedenle çalışmada tutuklanmış beyaz çürükçül fungusların (Funalia trogii ve Pleurotus sajor-caju) tekstil boyar maddesi olan Drimaren X3LR nin renk giderimindeki etkinliği araştırılmıştır. Tutuklama materyali olarak bitkisel kökenli bir materyal olan Luffa cylindrica (lif) kullanılmıştır. Renk gideriminin izleneceği ortamın ph sı Na-fosfat tamponu ile 5, e, sıcaklığı 3 C ye ayarlanmıştır. Funguslar boyar madde eklenmeden önce 3 gün boyunca lif içeren ortamda çalkalamalı şartlarda (15 rpm) yetiştirilmiştir. Çalışma boyunca ortama karbon ve azot kaynağı eklenmemiştir. Funalia trogii nin renk giderimindeki etkinliği Pleurotus sajor-caju dan yüksek bulunmuştur. Maksimum renk gideriminin bulunabilmesi için ortamlara 5 farklı konsantrasyonda boyar madde eklenmiş (33, 611, 1221, 2443, 4887 mg/l) ve renk gideriminin % 9 nın üzerine çıktığı ortamlara yeniden ve aynı konsantrasyonlarda boyar madde eklemesi (sırası ile 9, 5, 4, 3, 2 defa) yapılmıştır. Zamana karşı boyar madde derişimlerinin gösterildiği grafiklerden ilk hız değerleri hesaplanmıştır. Bulunan ilk hız değerleri, Michaelis-Menten ve Linewever-Burk eşitliklerinde değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda Drimaren X3LR nin life tutuklanmış F. trogii tarafından renk gideriminde Km = 1642 mg/l ve Vmax = 476,19 mg/l.saat olarak bulunmuştur. Ligninolitik aktiviteye sahip olmalarına karşın tutuklama materyalinin funguslar tarafından parçalanmadığı ve renk gideriminin etkili bir şekilde gerçekleştiği saptanmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlar Luffa cylindrica nın fungusların tutuklanmasında kullanılabilecek bir materyal olduğunu göstermektedir. Ayrıca bitkisel kökenli bir materyal olan lifin kullanıldığı tutuklama işlemlerinde ortamlara karbon ve azot kaynağı eklenmesine gerek duyulmaması önemli bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Renk Giderimi, Beyaz Çürükçül Fungus, Funalia trogii, Pleurotus sajorcaju, Luffa cylindrica, Drimarene X3LR

2 DECOLORIZATION OF DRIMARENE X3LR USING IMMOBILIZED FUNGI ABSTRACT Colored compounds are even constitute a few amount of organic charge of wastewater, the presence of very small amount of dyes in water is first affects the aesthetic merit. Colored wastewaters discharged from industries reduce the water transparency required for photosynthesis of primary producers and damage the ecosystem. Recently, decolorization of colored wastewaters resulting from textile and dye manufacturing industries has been an interest area of scientific applications. For this reason, present paper was investigated decolorization of a textile dye Drimaren X3LR by using immobilized white rot fungi. Luffa cylindrica (sponge), a plant originating material was used as immobilizing material. Medium ph was adjusted to 5, by phosphate buffer. Fungi were incubated Luffa containing medium under agitated condition (15 rpm) for 3 days at 3 o C, before dye addition. Carbon and nitrogen sources were not added during the experiments. Decolorization activity of Funalia trogii was found to be higher than Pleurotus sajor-caju. In order to determine maximum decolorization activity, 5 different dye concentrations (33, 611, 1221, 2443, 4887 mg/l) were supplied in decolorization media. Same concentrations of dye were added to the media in which over 9 % decolorization (respectively 9, 5, 4, 3, 2 times) was determined. First reaction rate data were calculated from the graphics that show time versus dye concentration. These data were evaluated by using Michaelis-Menten and Lineweaver-Burk equations. In conclusion, in decolorization of Drimaren X3LR using immobilized F. trogii Km and Vmax were found to be 1642 mg/l and 476,19 mg/l.h. respectively. In spite of having ligninolytic activity, we determined that immobilization material was not degraded and dye was decolorized efficiently. These results show that Luffa cylindrica is a suitable material for immobilization of fungi. Moreover, it is found to be important that carbon and nitrogen are not needed into the media where the plant originating sponge is used as immobilizing material. Keywords: Decolorization, White Rot Fungi, Funalia trogii, Pleurotus sajor-caju, Luffa cylindrica, Drimarene X3LR GİRİŞ İlk sentetik boyar maddenin W. H. Perkin tarafından 1856 da bulunmasından sonra boyar madde endüstrisi özellikle İngiltere, Fransa, Almanya ve İsviçre de büyük gelişmeler göstermiştir. Günümüzde ise boyar madde 1 farklı türde ve yılda yaklaşık 7 x 1 5 tonun üzerinde üretilmektedir. Üretilen boyar maddelerin ise yaklaşık % 1-15 i atık olarak deşarj edilmektedir (1-4). Dünyada renkli ürünlere talep arttıkça bu oranın artacağı kesindir (5-8). Renkli bileşikler atık suyun organik bakımından genelde az bir miktarını oluştursalar da, deşarj edildikleri noktalarda öncelikle ortamın estetik açıdan kirlenmesine neden olmaktadır. Deşarj edilen renkli atık sular suda yaşayan primer üreticilerin fotosentezi için gerekli olan ışığın geçirgenliğini azaltmakta ve ekosisteme önemli ölçüde zararlar vermektedir (9). Bu nedenle son yıllarda tekstil ve boyar madde üreten endüstrilerden kaynaklanan renkli atık suların renksizleştirilmesi önemli bir bilimsel ilgi alanı oluşturmuştur. Fiziksel, kimyasal ve fiziko-kimyasal renk giderimi çalışmaları yanında biyolojik işlemlerle renk giderimi çalışmaları da hız kazanmıştır (1-14). Bakterilerle yapılan renk giderimi çalışmalarında anaerobik sistemlerin, boyar maddelerin mineralizasyonunda ise aerobik sistemlerin daha başarılı olduğu bilinmektedir. Son yıllarda özellikle lignin ve lignin türevi kompleks aromatik bileşikleri parçalayabilen funguslarla veya funguslardan elde edilen enzimlerle renk giderimi çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmada da Türkiye de tekstil fabrikalarında kullanılan ve diazo boyar madde olan Drimarene X3LR nin beyaz çürükçül funguslar Funalia trogii ve Pleurotus sajor-caju nin Luffa cylindrica ya tutuklanmış kültürleri ile çalkalamalı koşullarda renk giderimi çalışılmıştır. 197

3 MATERYAL VE METOT Fungusların Devamlılığının Sağlanması Çalışmada kullanılan beyaz çürükçül funguslar Funalia trogii ve Pleurotus sajor-caju Mersin Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Çevre Biyoteknolojisi Laboratuvarından elde edilmiş, funguslar her 2 günde bir Potato Dextrose Agar (Oxoid) besiyerine aşılanmış ve 3 o C de 7 gün inkübe edilmişlerdir (Sanyo MIR 152). Stok kültürler çalışmada kullanılana kadar + 4, C de buzdolabında saklanmıştır. Çalışmada Kullanılan Besiyerinin Hazırlanması Besiyerinin İçeriği Çalışmada stok bazal ortam olarak tanımlanan besiyerinin bir modifikasyonu (prekültür ortamı) kullanılmıştır (Tablo 1) (Şık ve Ünyayar, 1998). Çalışmada ortam ph sının ayarlanması için.1 M sodyum fosfat tamponu kullanılmış ve çalışma farklı sıcaklıklarda (2; 25; 3; 35 C) yapılmıştır. Tablo 1. Prekültür Ortamı Kullanılan Kimyasallar Miktar (g/l) CaCl 2.2H 2 O,5 MgSO 4.7H 2 O,5 NH 4 H 2 PO 4,5 Glikoz 5, MnSO 4,25 FeSO 4,25 ph (Fosfat Tamponu) 5, Çalışmada kullanılan Boyar Madde Çalışmada Türkiye de tekstil fabrikalarında kullanılan bir azo boyar madde olan Drimaren X3LR kullanılmıştır (Şekil 1). O O H O Cu O N N O O S H S O O N H H N N H N N Cl Molecular Weight = Exact Mass =631 Molecular Formula =C19H14ClCuN7O8S2 Molecular Composition =C 36.14% H 2.23% Cl 5.61% Cu 1.6% N 15.53% O 2.27% S 1.15% Şekil 1. Drimaren X3LR nin kimyasal yapısı [ISIS TM /DRAW] Fungusların Aşılanması Çalışmada kullanılan funguslar SDA besiyerinde petri kabının yüzeyini örtecek şekilde yetiştirilmiştir. Yaklaşık 1 cm 2 olacak şekilde kesilen 5 adet fungus içeren agar parçası prekültür besiyerine aktarılmış (3 ml ortam) ve statik koşullarda 3 C de 7 gün inkübasyona bırakılmıştır (Adosinda ve ark., 21; Mazmancı ve ark., 22). İnkübasyon süresi tamamlandıktan sonra yetişen fungus miselleri bir araya toplanmış ve steril izotonik serum (%,9 NaCl) ile yıkanmıştır. Böylece prekültürden gelmesi muhtemel karbon ve azot kaynağından arındırılmıştır. Yıkanan fungus miselleri steril koşullarda politron homojenizatörde (IKA DI 25, 18 mm çaplı) 135 rpm de 3 saniye parçalanmış ve 198

4 çalışmanın yapılacağı besiyerine (Tablo 2) 1 ml/3 ml misel süspansiyonu olacak şekilde aşılanmıştır (Tereke ve ark., 21; Ko ve ark., 21). Funguslar lif içeren ortama aşılandıktan sonra 3 gün 15 rpm de 3 C de inkübe edilmiş ve fungus miselleri life tutuklandıktan sonra renk giderimi çalışmalarına başlanmıştır. Tablo 2. Boyar madde içeren inkübasyon ortamı Kullanılan Kimyasallar Miktar (g/l) CaCl 2.2H 2 O,5 MgSO 4.7H 2 O,5 Drimarene X3LR,33;,611;,1221;,2443;,4887 ph 5, Renk Analizleri Renk Analizleri HACK DR/21 marka spektrofotometrede boyar maddenin maksimum absorbsiyon gösterdiği dalga boyundaki (λ= 614 nm) absorbans azalışıyla saptanmış (Rodriguez ve ark., 1999) ve boyar maddenin distile su kullanılarak hazırlanmış standart eğrisinden hesaplanmıştır. Çalışma ortamlarından elde edilen örneklerin 5 rpm de 1 dk satrifüjlenmesinin (Hettich Micro 22R) ardından elde edilen dökeltide (süpernatan) 3 tekrarlı yapılmıştır. Bu çalışmada boyar maddenin renginin kullanıldığı noktada veya atık su arıtım sistemine girmeden önce gideriminin sağlanabileceği düşünüldüğünden KOİ ve BOİ5 analizleri yapılmamıştır. Tutuklama materyali Luffa cylindrica nın (Lif) hazırlanışı Çalışmada tutuklama materyali olarak kullanılan ve ticari olarak satılan Luffa cylindrica (L. aegyptiaca, lif), tohumlarından ayrıldıktan sonra üzerinde taşıdığı organiklerin uzaklaştırılması için 3 defa 3 dakika distile su ile kaynatılarak temizlenmiştir. Lifin göbek kısmı (Şekil 2; a) kesilerek ayrılmıştır. Ardından, kalan yan yüz (Şekil 2; b; periferal yüz) kübik şekilde (1, x 1, x 1, cm 3 ) kesilmiş ve tekrar distile su ile yıkanmıştır. Parçalar, suları süzüldükten sonra 13 C de 2 saat kurutulmuş, 3 dakika desikatörde bekletilmiş ve ardından tartılmıştır. Tartımın ardından 25 ml lik erlenlere eklenerek üzerine,5 g/l MgSO 4.7H 2 O,,5 g/l CaCl 2.2H 2 O, 2, g/l KH 2 PO 4 içeren 1 ml ph 4,78 fosfat tamponu eklenmiştir. Bu ortam çalışmada kullanılmak üzere 121 C, 1,5 atm basıçta 15 dakika steril edilmiştir. Şekil 2. Tutuklama materyali olarak kullanılan Luffa cylindrica nın enine kesiti (A) (a: merkez; b: periferal yüz; c: boşluk) (Bazaraa, ve ark., 1998) ve tutuklamada kullanılan periferal yüzü (B) (Boynard ve ark., 1999). 199

5 BULGULAR Tekstil fabrikalarında kullanılan Drimarene X3LR farklı konsantrasyonlarında yapılan renk giderimi çalışmasında beyaz çürükçül funguslarda iki farklı tür life tutuklanmış Funalia trogii ile Pleurotus sajor-caju nun renk giderim verimlilikleri araştırılmıştır. Literatürlerde, boyar madde içeren ortamlarda glikoz konsantrasyonunun 1-3 mg/l aralığında tutulmasının renk giderimi açısından en uygun konsantrasyonu sağlayacağı bildirilmiştir (Swamy ve Ramsay, 1999). Farklı konsantrasyonda glikozun renk giderimi üzerine etkisinin incelendiği bir başka çalışmada, glikoz konsantrasyonunun,1 g/l den 7, g/l ye çıkarılmasının renk giderim verimini değiştirmediği bildirilmiştir (Özsoy, 21). Funalia trogii ile yapılan bir diğer çalışmada, fungusun boyar madde içeren ortamlara karbon ve azot kaynağı eklenmesinin renk giderim verimini düşürdüğü rapor edilmiştir. Bu nedenle bu çalışmada renk gideriminin izleneceği ortamlara herhangi bir karbon veya azot kaynağı eklenmemiştir. Beyaz çürükçül funguslardan Phanerochaete chrysosporium ME446 ve Funalia trogii kullanılarak yapılan statik çalışmada, Drimaren X3LR nin renk giderimi çalışmasında, P. chrysosporium un statik kültürlerinin renk gideriminde başarılı olamadığı rapor edilmiştir. F. trogii nin ise 5 mg/l konsantrasyonda boyar maddeyi 4 saatte % 92 oranında, 1 mg/l boya içeren ortamları 8 saatte % 92 oranında ve 2 mg/l boya içeren ortamları 1 saatte % 98 oranında renksizleştirdiği bildirilmiştir. Benzer boyar maddenin kullanıldığı bu çalışmada yüksek konsantrasyonlarda (33, 6, 1221, 2443, 4887 mg/l) boyar maddenin renk giderimi araştırılmıştır. Başlangıç boyar madde konsantrasyonunun 33 mg/l olduğu ortamlarda F. trogii kültürlerinin P. sajor-caju kültürlerinden daha başarılı olduğu bulunmuştur. Ortama ilk eklenen boyar maddenin renginin her iki fungus tarafından 2-2,3 saatte giderildiği saptanmıştır (Şekil 3). Yaklaşık % oranında renk giderimi sağlandıktan sonra aynı konsantrasyonu sağlayacak şekilde yeniden yükleme yapıldığında F. trogii nin boyar maddenin rengini P. sajor-caju ya göre daha kısa sürede giderdiği bulunmuştur. Çalışmada 24 saat sonunda life tutuklanmış F. trogii nin yaklaşık 2722 mg/l, P. sajor-caju nun 127 mg/l boyar maddenin rengini giderdiği saptanmıştır. Başlangıç boyar madde konsantrasyonunun 6 mg/l olduğu ortamlarda F. trogii kültürlerinin daha başarılı olduğu bulunmuştur. Ortama ilk eklenen boyar maddenin renginin F. trogii tarafından 6 saatte, P. sajor-caju tarafından 8 saatte giderildiği saptanmıştır (Şekil 4). Renk gideriminin sağlandığı ortamlara yapılan yüklemelerde boyar maddenin yaklaşık %95 inin giderilmesi için gereken sürenin F. trogii için sırası ile 3,5; 4,5; 5,15 ve 6,1 saat, P. sajor-caju için 6,5 ve 9,5 saat sürdüğü bulunmuştur. Çalışmada 24 saat sonunda life tutuklanmış F. trogii nin yaklaşık 354 mg/l, P. sajor-caju nun 1824 mg/l boyar maddenin rengini giderdiği saptanmıştır F 35 3 P Konsantrasyon (m Konsantrasyon (m Co= 33 m g/l Co= 33 m g/l Şekil 3. Başlangıç boyar madde konsantrasyonunun 33 mg/l olduğu ortamlarda renk giderimi (F: Funalia trogii; P: P. sajor-caju) 2

6 Başlangıç boyar madde konsantrasyonunun 1221 mg/l olduğu ortamlarda ortama ilk eklenen boyar maddenin renginin F. trogii tarafından 7,25 saatte, P. sajor-caju tarafından 8,25 saatte giderildiği saptanmıştır. Renk gideriminin sağlandığı ortamlara yapılan yüklemelerde boyar maddenin yaklaşık %95 inin giderilmesi için gereken sürenin F. trogii için yaklaşık 5-6 saat, P. sajor-caju için 7-8 saat olması F. trogii nin daha başarılı olduğunu göstermektedir (Şekil 5). Çalışmada 24 saat sonunda life tutuklanmış F. trogii bulunan ortamlara 4 defa yükleme yapılmış ve yaklaşık 487 mg/l konsantrasyonda boyar maddenin rengi giderilmiştir. P. sajor-caju bulunan ortamlara ise 3 defa boyar madde yüklemesi yapılmış ve 2434 mg/l konsantrasyonda boyar maddenin rengi giderilmiştir. 7 F Co= 6 mg/l Konsantrasyon (mg Konsantrasyon (mg 7 P Co= 6 mg/l Şekil 4. Başlangıç boyar madde konsantrasyonunun 6 mg/l olduğu ortamlarda renk giderimi (F: Funalia trogii; P: P. sajor-caju) F P Konsantrasyon (mg/ Konsantrasyon (mg/ Co= 1221 m g/l Co= 1221 m g/l Şekil 5. Başlangıç boyar madde konsantrasyonunun 1221 mg/l olduğu ortamlarda renk giderimi (F: Funalia trogii; P: P. sajor-caju) Çalışmada başlangıç boyar madde konsantrasyonlarının 2443 ve 4887 mg/l olduğu ortamlarda P. sajor-caju nun renk gideriminde başarılı olamadığı bulunmuştur. Life tutuklanmış F. trogii nin inkübasyon ortamına ilk eklenen 2443 ve 4887 mg/l konsantrasyonda boyar maddenin sırası ile 9,25 ve 16,5 saate giderildiği, çalışmanın sonunda toplam 729 ve 9755 mg/l konsantrasyonda boyar maddenin renginin giderildiği saptanmıştır (Şekil 6). 21

7 25 F 5 F Konsantrasyon (mg/l Konsantrasyon (mg/l Co=2443 mg/l Co= 4887 mg/l Şekil 6. Başlangıç boyar madde konsantrasyonunun 2443 ve 2887 mg/l olduğu ortamlarda renk giderimi (F: Funalia trogii) Kinetik Çalışmalar Boyar maddelerin renginin giderimlerine ilişkin enzimlerle yapılan çalışmalarda, boyar maddenin enzimle karşılaşmasının ardından ortam renginde azalma olmaktadır. Bu reaksiyonun t o anındaki hızı ortamda ürün olmadığından en yüksek seviyededir ve ilk hız olarak adlandırılmaktadır. İlk hız (V o ) reaksiyon başında sabit olabilir, ancak ortamdaki substratın azalması ile sıfıra yaklaşır. Zamana karşı giderim grafiğinde başlangıç noktası sıfırdan geçecek şekilde çizilen doğrusal eğrinin eğimi ilk hızı verecektir. Bu çalışmada boyar maddenin renk giderimine ilişkin ilk hızın bulunmasında rengi giderilen boyar madde konsantrasyonunun kümülatif değerlendirilmesi yapılmıştır. İlk hızın bulunabilmesi için, rengi giderilen boyar madde (C g ) konsantrasyonuna karşılık zaman grafiği çizilmiş ve rengi giderilen boyar madde konsantrasyonunun zamana (t) karşı doğrusal artış gösterdiği aralıkta değerleri kesen doğrunun eğiminden ilk hız hesaplanmıştır. Grafikten elde edilen formül; y = a. x (1) şeklindedir ve burada y yerine rengi giderilen boyar madde konsantrasyonu (C g ) ve x yerine zaman (saat, t) yazıldığında denklemden birim zamanda rengi giderilen boyar maddeye ait ilk hız aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanabilmektedir. C g = k. t (2) k = C g / t (3) k = mg giderilen boyar madde / saat (4) Formülden elde edilen k sabiti renk giderimine ait ilk hızı (V o ) vermektedir. Başlangıç boyar madde konsantrasyonunun 1221 mg/l nin üzerinde olduğu ortamlarda P. sajor-caju nun renk gideriminde etkili olamaması (Şekil 7), çalışılan her konsantrasyonda ise F. trogii nin daha yüksek aktivite göstermesi (Şekil 8), F. trogii nin Drimaren X3LR nin renk gideriminde P. sajor-caju dan daha etkili bir fungus olduğunu göstermiştir. Bu nedenle değerlendirmede life tutuklanmış F. trogii kültürlerinden elde edilen sonuçlar kullanılmıştır (Tablo 3). 22

8 Co= 33 mg/l y = 59,482x R 2 =, Co= 611 mg/l y = 77,86x R 2 =, Co= 1221 mg/l y = 156,1x R 2 =, Şekil 3.7. Drimaren X3LR nin zamana karşı life tutuklanmış P. sajor-caju kullanılarak renk giderimi 23

9 Co=33 mg/l y = 118,9x R 2 =, Co=611 mg/l y = 129,74x R 2 =, Co=1221 mg/l y = 198,35x R 2 =, Co=2443 mg/l y = 288,45x R 2 =, Co=4887 mg/l y = 356,79x R 2 =, Şekil 3.8. Drimaren X3LR nin zamana karşı life tutuklanmış F. trogii kullanılarak renk giderimi Tablo3. Başlangıç boyar madde konsantrasyonuna göre renk giderim ilk hızları 24 Vo Boyar madde Konsantrasyonu (mg/l) F. trogii P. sajor-caju ,9 59, ,74 77, ,35 156, , ,694 --

10 Elde edilen ilk hızlar (Vo) başlangıç boyar madde konsantrasyonuna (Co) karşı grafiklendirildiğinde, 2443 mg/l konsantrasyona kadar renk gideriminin doğrusal olarak arttığı saptanmıştır. Michaelis-Menten eğrisinden life tutuklanmış F. trogii nin renk giderimine ilişkin Vmax 448,5 mg giderilen boyar madde /L. saat ve Km 1344 mg giderilen boyar madde/l olarak bulunmuştur (Şekil 9). 4 3 Vo Co Şekil 9. F. trogii tarafından Reaktif Black 5 in renk gideriminde Michealis-Menten grafiği Michealis-Menten grafiğinin V max ve K m saptanmasında başarılı olmadığı bilinmektedir. Bir seri deneyden sonra farklı substrat konsantrasyonlarında eğrinin platosu oluşmadıkça V max ve bundan dolayı K m doğru olarak elde edilemez. Bunun yerine Michaelis-Menten eşitliğinden türetilen Lineweaver-Burk eşitliği kullanılmaktadır (Cengiz ve Cengiz, 1993). Lineweaver- Burk tan elde edilen grafik deneysel aşamada boyar madde derişimi doygunluk seviyesine ulaşmasa da doğrusal olabilmektedir. Bu nedenle elde edilen V max ve K m değerleri doğrulukla hesaplanabilmektedir. Çalışmada Michaelis-Menten grafiğinin çıkarılmasında kullanılan başlangıç boyar madde konsantrasyonlarının ve bu konsantrasyonlara ait ilk hız değerlerinin 1/C o a karşı 1/V o grafiği çizilerek Lineweaver-Burk grafiği elde edilmiştir (Şekil 1) /Vo /Co Şekil 1. F. trogii tarafından Reaktif Black 5 in renk gideriminde Lineweaver-Burk grafiği 25

11 Çalışmanın sonucunda Lineweaver-Burk grafiğinden K m = 1642 mg/l ve V max = 476,19 mg/l.saat olarak bulunmuştur. Xin-jiao ve ark. (21) tarafından, Aspergillus ficuum tarafından Direck Black 22 nin renk giderim çalışmasında da rapor edilmiştir. Çalışmada Michaelis-Menten ve Lineweaver-Burk eşitliklerine ait V max (mg boyar madde / g kuru misel. gün)ve K m (mg boyar madde / L) değerleri sırası ile 22,55-146,3 ve 24,3-173,12 olarak bulunmuş ve sonuçta birbirine yakın olan bu değerlerin birinci dereceden tersinmez bir işlemi ifade ettiği bildirilmiştir. Bu çalışmada elde edilen iki kinetik değerlendirmeye ait V max ve K m değerleri karşılaştırıldığında değerlerin birbirine yakın olduğu ve bu benzer sonuçların Drimarene X3LR nin renk gideriminde birinci dereceden olduğunu göstermektedir. SONUÇ Drimaren X3LR nin renginin Luffa cylindrica ya tutuklanmış funguslar tarafından giderildiği bulunmuştur. Funalia trogii nin renk giderimindeki etkinliği Pleurotus sajor-caju dan yüksek olduğu saptanmıştır. Drimaren X3LR nin life tutuklanmış F. trogii tarafından renk gideriminde Km = 1642 mg/l ve Vmax = 476,19 mg/l.saat olarak bulunmuştur. Ligninolitik aktiviteye sahip olmalarına karşın tutuklama materyalinin funguslar tarafından parçalanmadığı ve renk gideriminin etkili bir şekilde gerçekleştiği saptanmıştır. Bu sonuç, Luffa cylindrica nın fungusların tutuklanmasında kullanılabilecek bir materyal olduğunu göstermektedir. Ayrıca bitkisel kökenli bir materyal olan lifin kullanıldığı tutuklama işlemlerinde ortamlara karbon ve azot kaynağı eklenmesine gerek duyulmaması önemli bulunmuştur. KAYNAKLAR Adosinda, M., Martins, M., Ferreira, I.C., Santos, I.M., Queiroz, M.J. and Lima, N., (21). Biodegradation of Bioaccessible Textile Azo Dyes by Phanerochaete chrysosporium, Journal of Biotechnology, 89: Al-Degs, Y., Khraisheh, M.A.M., Allen, S.J. and Ahmad, M.N., (2). "Effect of Carbon Surface Chemistry on the Removal of Reactive Dyes from Textile Effluent" Wat. Res., 34(3): Balcıoğlu, I.A., Arslan, I. and Sacan, M.T., (21). Homogenous and heterogenous advanced oxidation of two commercial reactive dyes, Environmental Technology, 22: Banat, I.M., Nigam, P., Singh, D. and Marchant, R., (1996). Microbial Decolorization of Textile-Dye-Containing Effluents: A Rewiew, Bioresource Technology, 58: Başer, İ. and İnanıcı, Y., (199). Boyarmadde Kimyası, Marmara Üniv.Teknik Eğitim Fak.Yayın No: 2, İstanbul, s.47-52, Boynard, C. A. and D almeıda, J. R. M., (1999). Water Absorption by Sponge Gourd (Luffa Cylindrica)-Polyester Composite Materials, Journal of Materıals Scıence Letters, 18: Bazaraa, W.A., Hamdy, M.K., and Toledo, R., (1998). Bioreactor for Continuous Synthesis of Compactin by Penicillium cyclopium, Journal of Industrial Microbiology & Biotechnology, 21: Cengiz, S. and Cengiz M., (1993). Enzim Bilgisi (Trewor Palmer 'Understanding Enzymology' 199) çevirisi 2 Bölüm 528 sayfa, Bilimsel ve Teknik Yayınlar Çeviri Vakfı Basımevi İstanbul. ISIS TM /DRAW 2.4 MDL Information, Copyright 21, 26

12 Ko, E.-M., Leem Y.-E. and Choi, H. T., (21). Purification and Characterization of Laccase Isozymes from the White-rot Basidiomycete Ganoderma lucidum, Appl Microbiol Biotechnol. 57: Mazmancı, M.A., Unyayar, A. and Ekiz, H.I., (22). Decolorızatıon of Methylene Blue By Whıte Rot Fungus Corıolus versıcolor, FEB, 11 (5): Özcan, Y., (1978). Tekstil Elyaf ve Boyama Tekniği, İstanbul Üniv. Yayın No:2557, s Özsoy H.D., Reaktif Boyar Maddeler Remazol Brillant Blue R ve Drimaren Blue X3LR nin Beyaz Çürükçül Funguslarla Renk Giderimi MEÜ., Fen Bilimleri Enstitüsü, YL Tezi, (21). Pak, D., Chang, W., (1999). Decolorizing dye wastewater with low temperature catalytic oxidation, Water Sci. Technol., 4: Raghavacharya, C., (1997). Colour removal from industrial effluents - a comparative review of available technologies, Chem. Eng. World 32: Rodriguez, E., Pickard, M.A. and Duhalt, R.V., (1999). Industrial Dye Decolorization by Laccases from Ligninolytic Fungi, Current Microbiology, 38: Shreve, R.N. and Brink, J.A., (1977). Chemical Process Industries, McGraw-Hill Book Company, 867s. Sık, S. and Unyayar, A., (1998). Phanerochaete chrysosporium and Funalia trogii for the Degradation of Cotton Stalk and Their Laccase, Peroxidase, Ligninase and Cellulase Enzyme Activities under Semi-solid State Conditions, Tr.J.of Biology, 22: Slokar, Y.M. and Le Marechal, A.M., (1997). Methods of decoloration of textile wastewaters, Dyes Pigments 37: Spadaro, J.T. and Renganathan, V., (1994). Peroxidase-Catalyzed Oxidation of Azo Dyes: Mechanism of Disperse Yellow 3 Degradation, Archives of Biochemistry and Biophysics, 312(1): Swamy, J. and Ramsay, J., (1999). The Evaluation of White Rot Fungi in the Decoloration of Textile Dyes. Enzyme Microb. Technol., 24: Tereke, M., Mswaka, A.Y., Zvauya, R. and Read, J.S., (21). Growth, Dye Degradation and Ligninolytic Activity Studies on Zimbabwean White Rot Fungi, Enzy. Microb. Technol. 28: Xin-jiao, D., Zhi-you, D. and Zhu, C., (21). Decolorization of Direct Black 22 by Aspergillus ficuum, Journal of Environmental Sciences, 13 (4): Young, L. and Yu, J., (1997). Ligninase-Catalysed Decolorization of Synthetic Dyes, Wat.Res., 31(5): Wong, Y., Yu, J., (1999). Laccase-Catalyzed Decolorization of Synthetic Dyes, Wat.Res., 33(16):