Makroekonomik Gelişmeler Türkiye

Transkript

1 Makroekonomik Gelişmeler Türkiye 11 Ekim 2011 Ekonomik Araştırmalar Burada belirtilen bilgiler, Türkiye Garanti Bankası A.Ş. tarafından, güvenilirliğine ve doğruluğuna inanılan kaynaklardan, okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla derlenmiştir. Resmi kaynaklardan alınan bilgilere dayalı yapılan yorumlar ve tahminler, o tarihteki kanımızı yansıtmaktadır. Söz konusu kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve bu bilgilerin kullanılmasından doğabilecek zararlardan dolayı, T. Garanti Bankası A.Ş. hiç bir sorumluluk kabul etmez.

2 İçerik Makro Yorum: Kurdan Geçişkenlik 1 Enflasyon: Yıllık Bazda Yavaşlama; Aylık Bazda Belirgin Kur Etkisi... 2 Kur & Faizler: Merkez Bankası TL yi Destekliyor 3 Büyüme: Ekonomi Beklentilerimiz Ölçüsünde Yavaşlıyor 4 Sektörel Gelişmeler: İthal Oto Satışlarında Düşüş Eylül de Hız Kesti... 5 İşgücü: İşsizlik Oranında Devam Eden Düşüş... 6 Kamu Finansmanı: Nakit Bütçe Merkezi Bütçedeki İyileşmenin Sürdüğüne İşaret Ediyor 7 Borç: İkinci Çeyrekte Kamu Borç Rakamları Azalmaya Devam Etti... 8 Dış Ticaret: Dış Ticaret Açığında İyileşme Sürse de, Riskler Artıyor... 9 Ödemeler Dengesi: 12 Aylık Kümülatif Cari Açıkta Yavaşlama 10 MB Bilançosu: Makro İhtiyadi Tedbirlerle Gevşeme 11 Bankacılık: Tüketici Kredilerindeki Yavaşlama Eylül Ayında Devam Etti Gelişmekte Olan Ekonomiler: Para Politikası Aksiyonlarında Duraklama 13 Ayın Grafikleri 14 Makroekonomik Göstergeler Rating 19

3 Makro Yorum Kurdan Geçişkenlik TCMB 2011 ve 2012 yılları için enflasyon tahminlerini Ekim sonundaki enflasyon raporunda açıklayacak. Temmuz ayındaki raporda, 2011 yılsonu enflasyonu %6.9 tahmin edilirken, belirsizlik aralığı % olarak belirlenmişti. Son rakamlardan sonra, Merkez Bankası çekirdek enflasyonun %8 civarı olacağını düşünüyordu. Bu civardaki bir çekirdek enflasyon ile, enflasyonun bu seviyelerde kalabilmesi için gıda enflasyonunun %0 civarında olması gerekir ki, bu ihtimal olarak çok düşük de %8 civarı bir çekirdek enflasyona rağmen, Merkez Bankası 2012 yılında enflasyonun %5 civarında olabileceğini düşünüyor. Merkez Bankası enflasyonun 2012 yılında düşmesi için başlıca üç unsura güveniyor: 1) TL nin tekrardan değer kazanması 2) Emtia fiyatlarında düşüş 3) İktisadi faaliyetteki yavaşlama ile çıktı açığının büyümesi Şu anda TL de durumun kontrolden çıkmaması için Merkez Bankası nın ciddi bir uğraş içinde olduğunu görüyoruz. TL nin Merkez Bankası nın istediği seviyelere geri dönüp dönmeyeceği, yurtdışındaki gelişmelerle Aylık Ortalama Değişim Aylık Ortalama TÜFE Enflasyonuna Katkı yakında ilişkili; fakat bu arada enflasyonla ilgili iki unsurdan dolayı daha Sepet TÜFE (SA) Enerji&Altın Kurdan Etkilenen Toplam Ay May 04 Nis % 0.8% da kötüleşebilir: 1) Kurdan geçişkenlik 2) Enflasyon beklentileri May 06 Haz % 0.8% Kurdan Geçişkenlik Düşük Kalır Mı? Mar 08 Eyl % 0.6% Ara 10 Eyl % 0.6% Merkez Bankası tarafından son yayınlanan bir raporda, kurdaki hareketin Değer Kaybı Kurdaki Değişime Göre Oran 10. Ayın Sonunda %15 i enflasyona ilk dokuz ayda yansıyor. Kurun Aralık 2010-Eylül 2011 Ay TÜFE (SA) Enerji&Altın Kurdan Etkilenen TL'deki değer kaybı arasında %23 değer kaybettiği göz önüne alınırsa, TL nin değerinden May 04 Nis % 57% 22% 2% May 06 Haz % 35% 34% 9% etkilenen kalemler, enflasyonu %3.5 artırıcı etki yapacak. Bu noktadan Mar 08 Eyl % 1 3% 23% sonra TL daha fazla değer kaybederse, 2012 enflasyonu da etkilenmeye Ara 10 Eyl 11 başlayacak. Bu bağlamda 2012 deki %5 lik hedefi savunmak daha da 9 26% 7% 6% 23% zorlaşacak. Kurdan geçişkenliğin %15 olduğuna dair hesapların sorgulanabilir olduğunu düşünüyoruz. Son yıllarda kurdan geçişkenliğin düştüğü doğru; fakat son dönemdeki TL deki değer kaybı diğerlerinden farklı bir tablo ortaya koyuyor. Merkez Bankası nın politikaları sonucunda, son 10 ayın dokuzunda TL değer kaybetti. Önümüzdeki 2-9 aylık süreçte, TL önceki dönemlerde olduğu gibi hızlı bir şekilde değer kazanmaz ise, kurdan geçişkenlik %15 ile sınırlı kalmayabilir. Böyle bir durumda, önümüzdeki 12 aylık süreçte enflasyon beklentilerini yükselmeden tutmak mümkün olabilir mi? Merkez Bankası nın TL deki değer kaybına tahammülünün kalmamasına şaşmamak lazım. TL nin daha fazla değer kaybetmesi, Merkez Bankası nın yeni para politikasını bozabilecek güce sahip. 1

4 Enflasyon Yıllık Bazda Yavaşlama; Aylık Bazda Belirgin Kur Etkisi... Tüketici fiyatları Eylül de beklentilere paralel %0.75 arttı (aylık değ).yıllık enflasyon %6.65 den %6.15 e geriledi. Ayrıca, üretici fiyatları %1.1 olan beklentilerin üzerinde, %1.55 arttı ve yıllık enflasyon %11 den %12.15 e arttı.. Grafik 1: Yıllık Enflasyon Yıllık enflasyondaki düşüş, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki %2.7 düşüşten kaynaklanırken toplam gıdada aylık bazda %0.6 artış var. Grafik 2: TÜFE & Gıda Enflasyonu (Yıllık Değ) Eylül de giyim fiyatlarındaki düşüşe rağmen hızlanan kur etkisinden dolayı diğer kalemlerde artış var. Grafik 3: Eylül TÜFE Enflasyonu 2 16% 12% 8% 4% -4% Kaynak: TUIK TÜFE 12.1% 6.2% -8% ÜFE 3 25% 2 15% 1 5% -5% TÜFE İşlenmemiş İşlenmiş Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Giyim ve ayak. Sağlık Alkollü içk.&tüt. Haberleşme Eğlence ve kültür Konut TÜFE Ev eşyası Gıda Lokanta ve oteller Eğitim Ulaştırma Çeşitli mal ve hiz. -4% -3% -2% -1% 1% 2% 3% Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Eylül de, hizmet fiyat enflasyonu %5.80 den %6.49 a artarken mal fiyatları %7.03 den %6.01 e geriledi. Eylül de sanayi ve enerji fiyatları artarken tarım fiyatlarında düşüş hız kesti. MB Ekim ayı birinci beklenti anketine göre; enflasyon beklentileri gelecek 12 ve 24 ay için sırasıyla %6.78 ve %6.31 seviyelerinde. Grafik 4: Hizmet & Mal Fiyat Enflasyonu Grafik 5: ÜFE (Yıllık Değ) Grafik 6: Enflasyon (Yıllık Değ) & Beklentiler 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% Kaynak: TUIK Hizmetler Mallar Kaynak: TUIK Elektrik, gaz ve su ÜFE Genel Tarım Sanayi Ay Sonrası Enflasyon Beklentisi 12% 24 Ay Sonrası Enflasyon Beklentisi gerçekleşme 1 8% 6% 4% Kaynak : MB, TUIK 2

5 Kur & Faizler Merkez Bankası TL yi Destekliyor TL, Eylül ayında dolar karşısında %5.7 değer kaybederken, döviz sepeti karşısındaki değer kaybı %2.3 oldu. Merkez Bankası nın attığı adımlarla, TL Ekim in ilk 10 gününde %1.4 değer kazandı Grafik 7: Nominal Döviz Kurları Eylül ayında, TL reel olarak kur sepeti karşısında %1.7 değer kazandı. TL nin gelişmekte olan para birimleri karşısındaki değer i 2003 ten beri en düşük seviyesinde.. Grafik 8: TÜFE Bazında Reel Kurlar (2003=100) TL nin sepet karşısındaki değeri 2.20 nin üstüne çıkınca, Merkez Bankası 5 ve 6 Ekim tarihlerinde toplam 1.1 milyar dolarlık döviz sattı. 5 Ağustos tan beri toplam döviz satışı 4.7 milyar dolar oldu Grafik 9: Merkez Bankası nın Günlük Döviz Satım Miktarları (Milyon Dolar) Kaynak: TCMB, Garanti Bankası Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB IMKB repo piyasasındaki fonlama Eylül ayındaki 10 milyar TL den, Ekim ayında 7 milyar TL seviyesine düştü. Faiz oranı %6 nın altında kaldı Grafik 10: IMKB Repo ve Merkez Bankası Borçlanma Faizi Ekim ayının ilk yarısında, getiri eğrisinin kısa tarafı dikleşirken, uzun tarafı yataylaştı Grafik 11: Getiri Eğrisi Ekim ayının ilk yarısında, 2 yıllık swap faiz oranları aynı kalmasına rağmen, gösterge faiz ile aralarındaki fark, gösterge faizlerindeki yükselişten dolayı arttı Grafik 12: 2 Yıllık Swap Faizleri ile Gösterge Bono Faizi arasındaki fark Getiri (%) Vadeya kalan gün Kaynak: TCMB, İMKB Kaynak: Reuters Kaynak: TCMB, İMKB, Garanti Bankası Hesaplamaları 4

6 Büyüme Ekonomi Beklentilerimiz Ölçüsünde Yavaşlıyor Ağustos ta sanayi üretimi %5 lik beklentilerin altında %4 lük tahminimize paralel %3.8 oranında arttı. Böylece üretim artışa geçtiği Aralık 2009 dan bu yanaki en düşük artışını kaydetti... Grafik 13: Üretimin Bileşenleri (Yıllık değişim) Temmuz-Ağustos dönemi verileri, üçüncü çeyrek için %5 lik büyüme öngörümüzü destekliyor. Büyümede, yatırımların halen çift haneli artması etkili oluyor... Grafik 14: GSYH ve Sanayi Üretimi (Yıllık değişim) Öte yandan üçüncü çeyrekte net ihracat büyümeye iki yıl aradan sonra ilk kez sınırlı da olsa pozitif katkı sağlayabilir... Grafik 15: İç ve Dış Talebin Büyümeye Katkıları Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış üretim aylık bazda Temmuz da %2.6 lık artıştan sonra Ağustos ta aynı oranda geriledi. Böylece Temmuz-Ağustos döneminde üretim bir önceki çeyreğe göre %0.6 arttı... Grafik 16: Mevsimsellikten Arındırılmış Üretim Kaynak: TÜİK İç talebin sınırlayıcı etkisine rağmen, reel ihracattaki toparlanma üretimde artışın sürmesini sağlıyor... Grafik 17: Sanayi Üretimi&Reel İhracat (Yıllık değ.) Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları F: Garanti Bankası tahmini Öncü göstergelere göre, sanayi üretimindeki yavaşlama Eylül de hız kaybetti. Tahminlerimize göre, Eylül ayında olumlu takvim etkisiyle sanayi üretim büyümesi %7-9 olacak. Grafik 18: Sanayi Üretimi, Kapasite Kullanım Oranı ve Elektrik Üretimi (3 Aylık Ort. Yıllık Değişimi) Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK, TEIAŞ, Merkez Bankası ve Garanti Bankası hes. 4

7 Sektörel Gelişmeler İthal Oto Satışlarında Düşüş Eylül de Hız Kesti... Otomobil satışları yllık bazda Eylül de, Ağustos taki %8 düşüşün ardından %6 geriledi. Ancak mevsimsel arındırılmış bazda, %2 sınırlı bir artış var. Mevsimsel arındırılmış bazda, Eylül de, ithal oto satışlarında, Ağustos taki hızlı düşüşün ardından artış var. Ağustos ta beyaz eşya satışlarında devam eden bir artış var. Grafik 19: Binek Araç İç Satış (M.A - adet) Grafik 20: Oto satışları (M.A - adet) Grafik 21: Beyaz Eşya İç Satışlar (M.A - adet) yerli ithal 600, , , , , , , Kaynak: ODD, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: ODD, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TURKBESD, Garanti Bankası Hesaplamaları Ağustos ta oto ve beyaz eşya satışları arasında ayrışma var (M.A) Çimento satışları, 2011 yılında hız kesmesine rağmen, 2009 yılı başından itibaren artıyor (M.A). Eylül de, elektrik üretim ve tüketimi tekrar arttı, sırasıyla %10 ve %11. Grafik 22: İç Satışlar (M.A adet) Grafik 23: İç Satışlar (M.A - ton) Grafik 24: Elektrik (Yıllık Değişim) 4,500,000 4,000,000 3,500,000 3,000,000 2,500,000 2,000,000 1,500,000 2Q'99 2Q'00 2Q'01 2Q'02 2Q'03 2Q'04 2Q'05 2Q'06 2Q'07 2Q'08 2Q'09 2Q'10 2Q' oto beyaz eşya % 1 5% -5% -1 üretim tüketim Kaynak: TURBESD, OSD, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TCMA, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TEIAŞ, Garanti Bankası Hesaplamaları 5

8 İşgücü İşsizlik Oranında Devam Eden Düşüş... Haziran itibarıyla, işsizlik oranı, Mayıs taki %9.4 ten %9.2 ye geriledi. Ayrıca, mevsimsel arındırılmış işsizlik oranında, son 2 aylık sınırlı artışın ardından sınırlı bir düşüş var. Mevsimsel arındırılmış bazda, istihdam edilen kişi sayısında 150 bin kişi artış olmasına rağmen Haziran da, 13 bin kişi sınırlı artış ile 2,7 mn işsiz kaydedildi yılı başından beri artan işgücüne katılım oranı Haziran da %50.1 ile yeni rekor seviyesine ulaştı (M.A). Grafik 25: İşsizlik Oranı (M.A) Grafik 26: İşsizlik Oranı (M.A.) Grafik 27: İşgücüne Katılım Oranı (M.A) 17% 16% 15% 14% 13% 12% 11% 1 9% İşsizlik oranı (M.A.) İşsizlik oranı İstihdam (MA) işsiz (MA) - sağ % 49% 47% 45% Kaynak: TUIK Haziran da tarım dışı istihdamda artış tarım istihdamındaki artışın üzerinde (M.A). Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Mevsimsel arındırılmış bazda tarım dışı istihdamda hızlanan artış, hizmet ve inşaat sektörlerinden kaynaklanırken sanayi sektörü istihdamında düşüş var. Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları İşgücü piyasası için öncü veri olan gelecek 6 ayda iş bulma olanakları endeksi Temmuz ayından beri geriliyor. Grafik 28: İstihdam (M.A) Grafik 29: Sanayi İstihdamı (M.A) Grafik 30: Tüketici Güven Endeksi 18,500 18,000 17,500 17,000 16,500 16,000 15,500 15,000 Tarım Dışı Tarım - sağ ,300 6,100 5,900 5,700 5,500 5,300 5,100 4,900 4,700 4,900 4,700 4,500 4,300 4,100 3, Tüketici Güven Endeksi İş Bulma Olanağı (Gelecek 6 Ayda) Kaynak : TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak : TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TUIK 6

9 Kamu Finansmanı Nakit Bütçe Merkezi Bütçedeki İyileşmenin Sürdüğüne İşaret Ediyor Merkezi yönetim bütçe performansı Ağustos itibariyle bütçe hedeflerinden oldukça iyi. Yılın son çeyreğinde performans tüketimdeki yavaşlama beklentisi ve harcamalardaki mevsimsel artışlarla bozulabilir in ilk yarısında mahalli idarelerin bütçe performansı gelirlerdeki artışa bağlı olarak iyileşti. Bazı gelir artışı yapılandırma kaynaklı.. KİT lerin bütçe performansı 2011 in ilk yarısında 2009 ve 2010 un aynı dönemine göre kötüleşti. Grafik 31: Bütçe Performansı Grafik 32: Mahalli İdareler (GSYH ya oran, Oca-Haz) Grafik 33: Faiz Dışı Fazla (GSYH ya Oran, Oca-Haz 7% 5% 3% 1% -1% -3% -5% -7% % 4.9% 4.1% 3.5% -5.2% % -1.6% -1.8% 1.8% 1.3% 0.8% 1.2% 0.1% -5.5% Faiz Dışı Fazla/GSYH Bütçe Dengesi/GSYH -1.8% -3.6% -2.8% -2.8% T Harcamalar Gelirler Bütçe Dengesi % 0.6% 0.4% 0.2% % -0.4% 1.2% % 0.6% 0.4% 0.2% % -0.4% Bütçe Dışı Fonlar KİT'ler Sosyal Güvenlik Kuruluşları İşsizlik Sigortası Fonu Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK T:Hükümet Hedefi Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK Nakit bazlı bütçe dengesi Eylül itibariyle bütçedeki iyileşmenin devam ettiğine işaret ediyor. Grafik 34: Faiz Dışı Fazla (12 Aylık Kümüle) IMF tahminlerine göre,genel hükümet yapısal dengesinin GSYH ya oranının Türkiye de 2011 de %2.1 e düşeceğini tahmin ediyor. Oran Rusya da daha düşük. Grafik 35: Yapısal Denge/Pot. GSYH Bazı seçilmiş yükselen piyasa ekonomileri içinde en yüksek yapısal açık/gsyh oranı Hindistan da. Grafik 36: Yapısal Denge/Pot. GSYH (TL mlr) Nakit Bazlı Maliye Tanımlı % 6.1% 0.3% 2.1% 3.7% F % F 2.9% 8.3% 1.7% Türkiye Brezilya Hindistan Endonezya Kaynak: Hazine Kaynak: IMF Kaynak: IMF 7

10 Borç İkinci Çeyrekte Kamu Borç Rakamları Azalmaya Devam Etti... Yeni açıklanan borç verilerine göre, AB tanımlı kamu borç stoku/gsyh oranı Haziran itibariyle %40 a düştü. Grafik 37: AB Tanımlı Kamu Borç Stoku/GSYH Kamunun elindeki iç borç 2007 sonundaki 67 milyar TL den 2010 sonunda 51 milyar TL ye düştü. Sonrasında kamunun elindeki iç borç stoku Ağustos 2011 itibariyle 59 milyar TL ye yükseldi. Grafik 38: İç Borcun Alacaklı Dağılımı Cari borç rakamlarından yapılan Garanti Bankası hesaplarına göre, en yüksek iç borç ödemesi 2012 nin ilk çeyreğinde yapılacak. Grafik 39: Kamunun İç BorçÖdeme Takvimi % 47% % 42% 41% 4 41% 39% (TL Mlr) Piyasa Kamu (TL mlr) Kaynak: Hazine, GT: Hükümet Tahmini Türkiye nin toplam dış borcunun GSYH ya oranı Haziran 2011 itibariyle değişmeyerek %39 da kaldı. Kısa vadeli dış borcun payı Mart 2011 deki %26 dan Haziran 2011 de %27 ye yükseldi. Grafik 40: Türkiye nin Dış Borcu Kaynak: Hazine Haziran 2011 itibariyle, dış borcun %35 ini kamu, %65 ini ise özel sektör oluşturuyor. Grafik 41: Dış Borcun Dağılımı Kaynak: Hazine, Garanti Bankası hesaplamaları Eylül ayında vergi gelirlerindeki kayma nedeniyle nakit denge fazla verdi. Bu etki arındırıldığında; hem gelir hem de faiz dışı gider harcamalarında bir yavaşlama var. Tablo 1: Finansman Tablosu Kısa Vadeli Uzun Vadeli Q2010 2Q2010 3Q Q2011 2Q Özel TCMB Kamu Q2 2Q2 3Q Q2 2Q TL Milyar Gerçekleşme Oca-Eyl Hazine Programı Finansman Açığı İç Borçİtfası Dış Borç İtfası Finanman İç Borçlanma Dış Borçlanma Faiz Dışı Fazla 6.1 Özelleştirme 7.4 Borç Dönüşü 1.3 Kasa 6.0 İç Borçlanma/İç Borç İtfası 89.3% 85.9% 88.2% Kaynak:Hazine Kaynak: Hazine Kaynak: Hazine, Garanti Bankası 8

11 Dış Ticaret Dış Ticaret Açığında İyileşme Sürse de, Riskler Artıyor... Ağustos ta dış ticaret açığı 7,3 milyar dolarlık beklentilerin üzerinde, tahminimize paralel 8,2 milyar dolar oldu. İhracat %32 artarken, ithalat 26% ile son bir yılın en düşük artışını kaydetti. Fakat Eylül öncü rakamları, ihracatın %16 artışla hız kestiğine işaret ediyor... Grafik 42: İhracat ve İthalat (Yıllık Değişimler) Mevsimsellikten arındırıldığında, Ağustos ayında dış ticaret dengesindeki iyileşmenin daha belirgin olduğu görülüyor. İhracatın ithalatı karşılama oranı Ağustos ta %65.4 ile son 14 ayın en yükseğinde... Grafik 43: İhracat/İthalat (Mevs. Arındırılmış) Reel olarak ise, ihracatın yıllık artış oranı 15 ay aradan sonra ilk kez ithalat artışını geçti... Grafik 44: Reel ve Nominal İhracat (Yıllık Değ.) Kaynak: TÜİK, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Tüketim ithalatındaki artış Ağustos ta bir önceki aya göre yarı yarıya azaldı... Grafik 45: İthalatın Bileşenleri (3 Aylık Ort., Yıllık Değ.) Enerji ithalatı Ağustos ta %40 ın üzerinde artarken, enerji dışı ithalat artışı %24 ile son bir yılın en düşük seviyesinde gerçekleşti... Grafik 46: Enerji ve Enerji Dışı İthalat (Yıllık Değ.) Ağustos ta ihracatın genele yayılan hızlanmasına rağmen, AB ekonomilerindeki zayıflık ve süregelen bölgesel sorunlar nedeniyle aşağı yönlü riskler artıyor... Grafik 47: İhracatın Bölgesel Dağılımı (3 Aylık Ortalamaların Yıllık Değişimleri) Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları 9

12 Ödemeler Dengesi 12 Aylık Kümülatif Cari Açıkta Yavaşlama Ağustos taki 4 mlr USD açık ile beraber 12 aylık kümülatif cari açık 75.1 mlr USD ye ulaştı. Mevsimsel arındırılmış enerji dışı cari açık (1.8 mlr USD) Ağustos 11 itibarıyla, Ocak 11 seviyesine döndü. Ağustos itibarıyla, mevduatlarda 12 aylık kümülatif bazda 3.6 mlr USD artış var. Ayrıca, doğrudan yabancı yatırımcı girişi sınırlı bir artış ile 12.4 mlr USD oldu. Grafik 48: Cari Denge (mlr USD) Grafik 49: Enerji Dışı Cari Denge (M.A, mlr USD) Tablo 2: Dış Finansman (12-ay, mn USD) Cari Açık Net Enerji Faturası 4,000 2, Cari Denge -72,483-74,202-75,142 Sermaye ve Finans Hesapları 57,947 59,677 63, ,000 Doğrudan Yatırımlar 10,585 12,077 12,375 Yurtdışında -1,844-1,870-1, ,000 Yurtiçinde 12,429 13,947 14, ,000-8,000-10, Cari denge Net enerji hariç cari denge Gayrimenkul (net) 2,314 2,395 2,482 Portföy Yatırımları 25,488 23,990 19,849 Varlıklar -1, Yükümlülükler 26,684 24,551 19,810 Hisse Senetleri 1,931 1, Kaynak: MB Ağustos itibarıyla, çıkış yapan turist sayısında gerilemeye paralel, turizm gelirinde artış hız kesti. Grafik 50: Turizm Geliri (YoY) Kaynak: Merkez Bankası Kaynak: MB, Garanti Bankası Hesaplamaları Ağustos itibarıyla, net hata ve noksandaki 2.4 mlr USD düşüş ve yerleşiklerin portföyündeki 1.9 mlr USD giriş ile sıcak para 4.1 mlr USD geriledi (12 aylık kümülatif). Tablo 3: Sıcak Para (12 aylık, mn USD) Kaynak: MB, Garanti Bankası Hesaplamaları Yerleşik Olmayan 24,115 19,639 19,773 DİBS 21,347 19,664 16,483 Hisse Senedi 1,931 1, Mevduat (TL+YP+Repo) 837-1,499 2,376 Yerleşik 16,419 17,489 15,634 Banka ydışı KV kredi -1, ,069 Banka KV dış borç 15,244 15,968 14,398 Özel sektör KV dış borç 2,203 2,191 2,305 Net Hata & Noksan 14,536 14,525 12,084 TOPLAM 55,070 51,653 47,491 Cari İşlemlere Oran -76% -7-63% Hazine Bono & Tahvilleri 17,757 17,072 13,837 Eurobond 3,207 3,207 2,207 Bankaların Tahvil İhracı 3,590 2,592 2,646 Diğer Yatırımlar 38,391 38,859 38,280 Varlıklar 12,729 13,368 9,825 Efektif & Mevduat 15,832 16,156 13,594 Yükümlülükler 25,662 25,491 28,455 Bankalar 18,134 19,152 18,328 Uzun vade (net) 2,890 3,184 3,930 Kısa vade (net) 15,244 15,968 14,398 Diğer Sektörler 3,611 4,053 4,563 Uzun vade (net) 1,408 1,862 2,258 Kısa vade (net) 2,203 2,191 2,305 Mevduatlar , Yurtdışı Bankalar 1,139 1,500 4,824 Rezerv Varlıklar -16,467-15,219-7,438 Net Hata ve Noksan 14,536 14,525 12,084 Kaynak: MB, Garanti Bankası Hesaplamaları 10

13 MB Bilançosu Makro İhtiyadi Tedbirlerle Gevşeme Merkez Bankası Ekim ayının ilk yarısında hem TL, hem de döviz cinsi zorunlu karşılık oranlarını düşürdü. Uzun vadeli mevduattaki oran düşüşü daha fazla oldu. Grafik 51: Zorunlu Karşılık Oranları Merkez Bankası ay boyunca APİ ile fonlamasını değiştirmedi; fakat zorunlu karşılık oranlarındaki düşüşten sonra, APİ ile fonlama miktarının azalması beklenebilir Grafik 52: Merkez Bankası Fonlamaları ve APİ Bankaların likidite fonlama maliyeti Ekim ayı başı itibarıyle, Mart 2011 den beri en düşük seviyesine geldi Grafik 53: İMKB ON Repo Piyasası ve MB ON Borçlanma Faizleri Kaynak: TCMB Merkez Bankası nın uluslararası rezervleri Eylül sonunda 87.5 milyar dolar seviyesine geriledi. Merkez Bankası nın TL zorunlu karşılıklarının %20 sini döviz cinsinden tutulmasına izin vermesi, rezervleri artırıcı etki yapacak Grafik 54: MB Döviz Rezervleri Kaynak: TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları Merkez Bankası bilançosundaki döviz cinsi varlıklardaki düşüşün, yükümlülüklerdeki düşüşten fazla olmasıyla, kur riski oranı yükseldi... Grafik 55: Türk Bankalarının Yurtdışı Bankalardan Alacakları (Milyar Dolar) Kaynak: TCMB, İMKB Eylül ayında, parasal göstergelerin yıllık artış oranı geçen aya göre yavaşladı Grafik 56: Parasal Büyüklüklerin Yıllık Değişimi Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB 13

14 Bankacılık Tüketici Kredilerindeki Yavaşlama Eylül Ayında Devam Etti... TL nin kur sepeti karşısında değer kaybetmeye devam etmesi nedeniyle ticari kredilerin yıllık artış oranı Eylül ayı sonunda %45 e ulaştı. TL cinsi tüketici kredilerin artış oranı %35 e, son 7 ayın en düşük seviyesine indi. Grafik 57: Yıllık Kredi Büyüme Oranı 57% 47% 37% 27% 17% 7% -3% Kaynak: BDDK Tüketici kredisi kredi kartlarını da içerir Eylül ayında TL mevduatlar 5 milyar TL artarken; döviz mevduatı 2.5 milyar dolar azaldı. Yılbaşından bu yana döviz mevduatı sadece 2.0 milyar dolar arttı. Grafik 60: Mevduatlar Ticari Krediler Tüketici Kredileri 45.1% 35.2% Ağustos sonu itibariyle tüketici, ihracat ve ihtisas kredileri artış oranı toplam kredi artışının üzerinde kaldı. Grafik 58: Kredi Büyüme Oranı (Yıllık) Kaynak: BDDK Tüketici Kredileri Toplam Krediler İhracat Kredileri İhtisas Kredileri Ağustos 2011 itibariyle mevduatın ortalama vadesi hala kısa. En yüksek pay 1-3 aylık mevduatta bulunuyor. 1 aylık mevduat ile vadesi z mevduatın payı arasındaki fark açılıyor. Grafik 61: Mevduatın Vade Dağılımı Eylül sonu itibariyle, kur etkisinden arındırılmış verilere göre, yıllık kredi büyümesi %28 e düşerken; arındırılmamış kredi artışı %40 a yükseldi. Grafik 59: Kurdan Arındırılmış Kredi Büyümesi 45% 4 35% 3 25% 2 15% 1 5% 5% 1 Kur Etkisinden Arındırılmamış Kur Etkisinden Arındırılmış Kaynak: BDDK, Garanti Bankası hesaplamaları Daha uzun vadeli mevduatların payı 3 aya kadar olan mevduatın payı ile karşılaştırıldığında hala çok düşük. Grafik 62: Mevduatın Vade Dağılımı TL mevduatlar (Milyar TL, sol) Döviz mevduatlar (Milyar USD, sağ) TL-Vadesiz TL-1-3 Ay Arası TL-1 Aya Kadar % 55% 18% 13% 1 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% TL-1 Yıl Üzeri TL-3-6 Ay Arası % 0.8% TL-6-12 Ay Arası 8.6% 3% 2% 12/07 07/08 02/09 09/09 11/09 01/10 02/10 04/10 05/10 07/10 09/10 10/10 12/10 01/11 03/11 05/11 06/11 08/11 09/11 Kaynak: BDDK Kaynak: BDDK Kaynak:BDDK 12

15 Gelişmekte Olan Ekonomiler Para Politikası Aksiyonlarında Duraklama Eylül ayında tek politika faizi değişimi Hindistan da yapıldı. Hindistan da politika faizi 25 baz puan artırılarak %8.25 e çıktı. Ortalama faizde önemli bir değişim olmadı. Ekim başında politika faizleri Endonezya da düşürüldü. Grafik 63: Ortalama Politika Faizi* Bazı seçilmiş yükselen piyasa ekonomisi içinde sadece Türkiye de politika faizi enflasyonun altında. En geniş fark ise Brezilya da. Grafik 64:Politika Faizi&Yıllık Enflasyon 10 Ekim itibariyle, aylık yükseliş TL de %2.1 ile bazı seçilmiş yerel para birimi içindeki en yavaş artış oldu. Artış ZAR da %7.7, RUB ve HUF da %4.4, BRL de %5.3 oldu. Grafik 65: Sepete Karşı Kur ( $) ( =100) 8.5% % % % % 11/07 02/08 05/08 08/08 11/08 02/09 05/09 08/09 11/09 02/10 05/10 08/10 11/10 02/11 05/11 08/11 15% 12% 9% 6% 3% 4.4% Polonya 3.1% Meksika Politika Faizi 8.1% 7.2% 5.3% 6.2% 6.2% 3.5% 4.3% Güney Afrika Türkiye Macaristan Yıllık Enflasyon Romanya Çin Rusya Brezilya Değer Kaybı Değerlenme TRY RUB BRL ZAR HUF Kaynak: Bloomberg, Garanti Bankası Hesaplamaları *Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya, Rusya, Ukrayna, Türkiye, Endonezya, Kolombiya, Çin, Güney Kore, Tayvan, Tayland, Malezya, Hindistan, Peru, Brezilya, Şili 10 Ekim itibariyle aylık olarak Rusya borsasındaki düşüş %16 ile oldukça yüksek oldu. Brezilya ve Macaristan da düşüş sırasıyla %4.5 ve %1.3 ile daha sınırlı oldu. Türkiye ve Güney Afrika da ise borsa endeksi yükseldi. Grafik 66: Borsa Endeksleri ( =100) Kaynak: IIF, Bloomberg, Garanti Bankası IMF tahminlerine göre, Türkiye ekonomisi nde büyüme oranı 2011 de %6.6 ile birçok yükselen piyasa ekonomisinin üzerinde olacak. Grafik 67: Büyüme Oranı (Yıllık) Kaynak: Reuters, Garanti Bankası IMF tahminleri 2011 yılında büyümenin Hindistan ve Endonezya da yüksek olacağına işaret ediyor. Büyüme oranı, Brezilya ve Meksika da ise düşük tahmin ediliyor. Grafik 68: Büyüme Oranı (Yıllık) Türkiye Güney Afrika Rusya Macaristan Brezilya Kaynak: Reuters, Garanti Bank % F 6.6% % 3.8% 3.8% % 2.8% 1.8% 1.6% % Macaristan Polonya Rusya Güney Türkiye Afrika -1.7% % % -7.8% -10. Kaynak: IMF % % % 8. Kaynak: IMF 10.1% 7.5% 7.8% 6.8% 3.8% 0.6% 6.4% 6.1% 5.4% 4.6% 3.8% F 6.2% 13

16 Ayın Grafikleri Temmuz itibarıyla, işgücüne dahil olmayan nüfus içinde %44 ile en büyük payı ev kadınları alıyor. Grafik 69 : İşgücüne Dahil Olmayan Nüfusun Dağılımı İstihdamdaki artış, hem ücretli çalışan hem de ücretsiz aile işçisi gruplarındaki artıştan kaynaklanıyor. Son aylarda, ev işi ile uğraşan grupta azalış, ücretsiz aile işçisi grubunda artış var. Grafik 70 : İstihdamdaki Artışın Dağılımı 3 aylık ortalamalar bazında, Eylül ayında, güven endekslerinde sınırlı toparlanma olmasına rağmen reel sektör güveninde artış tüketici güveninde artışın üzerinde. Grafik 71 : Güven Endeksleri 7% 13% 14% 16% 7% 44% iş aramıyor mevsimlik işçi ev işi eğitim emekli çalışamaz diğer Ücretli veya yevmiyeli İşveren Kendi hesabına Ücretsiz aile işçisi Reel Kesim Tüketici Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Binek araç ihracatında son aylarda artış olmasına rağmen ticari araç ihracatında Ağustos ta hızlı bir düşüş var. Böylece, Otomotiv Sanayicileri Derneği verilerine göre; otomotiv sektörü ihracatında düşüş var (MA.) Grafik 72: Otomotiv İhracatı Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Mayıs ve Ağustos ayları hariç tutulduğunda kredi ve mevduat faiz oranları arasındaki fark 2011 başından itibaren yükseliş eğiliminde. Grafik 73: Kredi&Mevduat Faiz Farkı Kaynaık: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları 2010 itibariyle, Türkiye nin uluslararası rezervleri ile 5 ayın altında ithalat,servis ve gelir karşılanabiliyor. Oran Brezilya, Rusya ve Çin de oldukça yüksek. Grafik 74: Rezervler/İthalat&Servis&Gelir (2010) 55,000 50,000 45,000 40,000 35,000 30,000 25,000 20,000 15,000 10, Otomobil ticari araç Şubat 06 Haziran 06 Ekim 06 Şubat 07 Haziran 07 Ekim 07 Şubat 08 Haziran 08 Ekim 08 Şubat 09 Haziran 09 Ekim 09 Ticari Krediler&3 Aylık Mevduat Oranı Arasındaki Fark Şubat 10 Haziran 10 Ekim 10 Şubat 11 Haziran Kaynak: OSD, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TCMB Kaynak: IIF 14

17 Makroekonomik Göstergeler I Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Büyüme Garanti Hükümet 3Ç 10 4Ç 10 1Ç 11 2Ç 11 GSYH (Milyar TL, cari fiyatlarla) ,104 1,247 1, GSYH (Milyar USD) GSYH (12 aylık, Milyar TL, cari fiyatlarla) GSYH (12 aylık, Milyar USD) Kişi Başına GSYH (USD) 9,240 10,438 8,559 10,079 10,123 10, GSYH Yıllık Büyüme Oranı 4.7% 0.7% -4.8% % 4.5% 5.3% 9.2% 11.6% 8.8% Sanayi Üretimi Garanti Hükümet Sanayi Üretimi (Yıllık Değişim) % -9.9% 13.1% 7.7% % 6.9% 3.8% Kapasite Kullanım Oranı 80.2% 76.7% 65.2% 72.6% % 76.7% 75.4% 76.1% İşgücü Garanti Hükümet 2Ç 10 3Ç 10 4Ç 10 1Ç 11 Sanayide Reel Ücret Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 2005=100) Yıllık Değişim 5.5% 0.2% -7.7% 6.7% % 8.1% 9.7% 10.4% Sanayide Kısmi Verimlilik Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 2005=100) Yıllık Değişim 2.4% 0.3% 1.1% 8.2% % 5.2% 6.4% 7.2% Garanti Hükümet İşsizlik Oranı 9.9% % 10.4% % 9.9% 9.4% 9.2% Enflasyon Garanti Hükümet TÜFE (Aylık Değişim) % -0.4% 0.7% 0.8% TÜFE (Yıllık Değişim) 8.4% 10.1% 6.5% 6.4% 7.8% 5.3% 6.2% 6.3% 6.7% 6.2% TÜFE (Yıllık Ortalama Değişim) 8.8% 10.4% 6.3% 8.6% 5.9% ÜFE (Aylık Değişim) % 1.6% ÜFE (Yıllık Değişim) 5.9% 8.1% 5.9% 8.9% 11.2% % 10.3% % ÜFE (Yıllık Ortalama Değişim) 6.3% 12.7% 1.2% 8.5% 10.7% Deflatör 6.2% % 6.5% 5.9% 5.8% Kaynak: TÜİK, DPT, Merkez Bankası ve Garanti Bankası 15

18 Makroekonomik Göstergeler II Faiz Oranları Gösterge Bono Faizi (Ortalama) İskontolu İhalelerde Oluşan Faiz (Ortalama) Nakit İç Borçlanmanın Vadesi (Ay) Merkez Bankası Gecelik Borç Alma Faizi (Ortalama) Eurobond (2030, Getiri) Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Garanti Hükümet % % 8.5% 7.9% - 9.1% 8.8% % 18.3% 19.1% 11.4% 8.2% % 8.7% 7.7% % 19.3% 9.2% 5.8% % 1.5% % 7.7% 6.4% 5.7% % 5.7% 5.6% 6.1% Döviz Kuru Garanti Hükümet Sepet (0,5*USD+0,5*EURO, Dönem sonu) EURO/US$ (Dönem sonu) USD/TL (Ortalama, Alış kuru) USD/TL (Dönem sonu, Alış kuru) EURO/TL (Dönem sonu, Alış kuru) Ödemeler Dengesi (Milyon USD) İhracat (f.o.b.) İthalat (c.i.f.) Cari İşlemler Dengesi Cari İşlemler Dengesi (12 aylık kümülatif) Cari İşlemler Dengesi/GSYH Net Enerji İthalatı Hariç Cari Denge (12 aylık) Turizm Gelirleri Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Net) Sermaye Hesabı Dengesi Eurobond İhracı Garanti Hükümet , , , , , ,000 10,942 11,357 11,871 11, , , , , , ,500 21,104 21,603 20,892 19,498-38,434-41,959-13,991-47,693-75,700-42,200-7,879-7,597-5,285-3,964-38,434-41,959-13,991-47,693-75,200-42,200-68,290-72,483-74,202-75, % -5.7% -2.3% -6.5% 9.9% -5.4% ,651 1,217 11,495-15, ,686-30,672-31,004-31,014 18,487 21,951 21,250 20,807-23,800 1,875 2,182 3,272 3,365 19,941 16,955 6,858 7, , ,677 37,256 8,925 43, ,961 5,759 4,016 4,392 4,627 4,000 3,750 6, Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, TÜİK, DPT ve Garanti Bankası 16

19 Makroekonomik Göstergeler III Toplam Dış Borç Stoku Toplam Dış Borç Stoku (Milyar US$) Kamu Özel Kısa Vadeli Uzun Vadeli Toplam Dış Borç Stoku/GSYH Kamu Dış Borç Stoku/GSYH Özel Sektör Dış Borç Stoku/GSYH Kısa Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH Uzun Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH AB Tanımlı Borç Stoku/GSYH Rezervler (Milyon US$) Toplam Rezervler Merkez Bankası Rezervleri Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu Parasal Büyüklükler (Milyar US$) M1 M2 M2Y M3Y Para Tabanı APİ (Dönem Sonu) Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Garanti Hükümet 3Ç 10 4Ç 10 1Ç 11 2Ç % 37.4% 43.6% 39.3% % 39.4% 39.4% 39.3% 13.8% 12.4% 15.7% 13.7% % 13.7% % 24.7% % 25.6% % 25.7% 25.5% 25.7% 6.6% 6.8% % % 10.6% 10.2% 10.8% 31.8% 30.6% 35.5% 28.7% % 28.7% 29.2% 28.5% 39.9% % 42.2% 38.4% 40.6% % 41.4% 40.4% Garanti Hükümet ,027 73,346 74,810 85, ,471 98,638 94,288 93,601 71,263 70,075 70,689 80, ,847 93,014 88,664 87,537 32,827 36,213 37,182 50, ,559 56,083 55,141 52, Garanti Hükümet Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, Garanti Bankası 17

20 Makroekonomik Göstergeler IV Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Bankacılık Sektörü (Milyar TL) Garanti Hükümet 3Ç 10 4Ç 10 1Ç 11 2Ç 11 Aktifler , , , ,146.2 Aktifler/GSYH % 87.6% 91.1% % 91.2% % Krediler Krediler/GSYH 33.9% 38.7% 41.2% 47.6% % 47.6% 49.1% 51.6% Ticari Krediler/GSYH 22.6% 26.3% 27.6% % % 35.3% Tüketici Kredileri/GSYH 11.3% 12.3% 13.6% 15.6% % 15.6% 15.8% 16.4% Konut Taşıt İhtiyaç Kredi Kartları Mevduatlar Döviz Mevduatları (Milyar Dolar) Mevduatlar/GSYH 42.3% 47.8% % % 54.7% 54.9% Öz sermaye Öz sermaye/gsyh % 11.6% 12.2% % 11.7% 11.6% Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyar TL) Garanti Hükümet Gelirler Harcamalar Faiz Ödemeleri Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge Merkezi Yönetim İç BorçStoku Faiz Harcamaları/GSYH 5.8% 5.3% 5.6% 4.4% 3.4% 3.9% Bütçe Dengesi/GSYH -1.6% -1.8% -5.5% -3.6% -2.5% -2.8% Faiz Dışı Fazla/GSYH 4.2% 3.5% 0.1% 0.8% % Merkezi Yönetim Borç Stoku Garanti Hükümet 3Ç 10 4Ç 10 1Ç 11 2Ç 11 Merkezi Yönetim İç BorçStoku/GSYH 30.3% 28.9% 34.6% 31.9% % % 30.2% Merkezi Yönetim Dış Borç Stoku/GSYH 10.3% 9.4% % % 10.6% 10.8% 10.4% Toplam Kamu Brüt Borç Stoku/GSYH 42.2% % % % 43.3% Toplam Kamu Net Borç Stoku/GSYH 29.5% 28.2% 32.5% 28.7% % 28.8% 27.8% 25. Kaynak: BDDK, TÜİK, Maliye Bakanlığı, Hazine, DPT ve Garanti Bankası 18

21 Rating Yabancı Para Yerli Para Türkiye S&P Uzun Vadeli Görünüm/Gözetim Uzun Vadeli Son Değişimin Yönü B+ Durağan B B+ Pozitif BB BB- Pozitif BB BB- Durağan BB BB- Negatif BB BB- Durağan BB BB- Negatif BB BB- Durağan BB BB Pozitif BB BB Pozitif BBB- Türkiye Moody's Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim Yer. P. U.V B3 Durağan B B2 Durağan B B1 Pozitif B Ba3 Durağan Ba Ba3 Durağan Ba Ba2 Durağan Ba Ba2 Pozitif Ba2 Türkiye Fitch Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim Yer. P. U.V B- Negatif B B- Pozitif B B Pozitif B B+ Durağan B B+ Pozitif B BB- Durağan BB BB- Pozitif BB BB- Durağan BB BB- Durağan BB BB+ Durağan BB BB+ Pozitif BB+ Diğer Yükselen Piyasalar (EM) S&P Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim Yer. P. U.V. Son Değişimin Yönü Rusya BBB Durağan BBB+ Macaristan BBB- Negatif BBB- Brezilya BBB- Pozitif BBB+ Polonya A- Durağan A 19