Makroekonomik Gelişmeler Türkiye

Transkript

1 Makroekonomik Gelişmeler Türkiye 9 Temmuz 21 Ekonomik Araştırmalar Burada belirtilen bilgiler, Türkiye Garanti Bankası A.Ş. tarafından, güvenilirliğine ve doğruluğuna inanılan kaynaklardan, okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla derlenmiştir. Resmi kaynaklardan alınan bilgilere dayalı yapılan yorumlar ve tahminler, o tarihteki kanımızı yansıtmaktadır. Söz konusu kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve bu bilgilerin kullanılmasından doğabilecek zararlardan dolayı, T. Garanti Bankası A.Ş. hiç bir sorumluluk kabul etmez.

2 İçerik Makro Yorum: Yavaşlama İşaretleri? 1 Enflasyon: Enflasyon, Haziran 1 da Beklentilerin Üzerinde Geriledi... 2 Kur & Faizler: MB Reel Kur Hesaplamalarını Revize Etti... 3 Büyüme: İlk Çeyrek Büyüme Oranı Yıllık ÇiftHaneli, ÇeyreklikSadece%, Sektörel Gelişmeler: Oto Satışları Mayıs taki Sınırlı Düşüşün Ardından Haziran da Sınırlı Arttı... 5 İşgücü: İşsizlik Oranı Mart ta Düştü, Ancak Mevsimsellikten Arındırılmış Veri Aynı Kaldı 6 Kamu Finansmanı: Bütçe Performansı Mayıs Ayında İyileşmeye Devam Etti 7-8 Kamu Finansmanı: Vergi Gelirlerinin Temmuz a Kaymasıyla Haziran da Nakit Denge Bozuldu 9 Dış Ticaret: Altın İhracatının da Etkisiyle Toplam İhracat Mayıs ta Hızlandı... 1 Ödemeler Dengesi: Cari Açık Mart İtibarıyla Hızlandı MB Bilançosu: Bankaların Likidite Talepleri Haziran Sonunda Arttı Bankacılık: G3 te Ekonomik Aktivite İkinci Çeyrekte İvme Kaybetmeye Başladı Gelişmiş Ekonomiler: G3 Ekonomilerinde Aktivite Kriz Öncesi Seviyelere Henüz Dönmedi Gelişmekte Olan Ekonomiler: II. Çeyrek Sonunda Bazı EM lerde Enflasyon Düştü Emtialar: Altın Fiyatlarında Tarihi Yüksek Seviyeler Makroekonomik Göstergeler 17-2 Rating 21

3 Makro Yorum Yavaşlama İşaretleri? 21 un ilk çeyreğinde büyüme, dünyanın hemen her yerinde beklentilerden daha iyi gerçekleşti. Bu durum bir bakıma, krizin dibi olan 29 un birinci çeyreğine göre zıplamayı gösteriyordu. Fakat son dönemde finansal piyasalardaki durum, IMF nin deyimiyle önümüzdeki dönemle ilgili görünümü bulutlandırdı. Dünyanın ekonomisinin yavaşlamakta olduğu ile ilgili çeşitli sinyaller alınıyor: Ağustos 29 dan beri genişleyen dünya ticaret hacmi, Nisan da %1.7 düştü. Düşüş gelişmiş ekonomilerde, gelişmekte olan ekonomilere göre daha hızlı. Baltik kuru yük endeksi Haziran da geriledi. Hem hizmet sektörü, hem de imalat sanayi satınalma yöneticileri endeksi Mayıs ve Haziran aylarında dünya genelinde düştü. Bloomberg bileşik emtia fiyat endeksi 21 ilk çeyreğinden beri geriliyor. Finansal kurumların bilançolarında devam eden problemler, gelişmiş ekonomilerde büyüyen kamu borç oranları ve bunlara bağlı olarak düşen güven endeksleri, dünya ekonomik büyümesinde risklerin aşağı yönlü olduğunu gösteriyor. Dünya Ekonomik Büyüme Yavaşlamasının Türkiye Ekonomisi İçin Anlamı Nedir? Türkiye ekonomisinin birinci çeyrekteki %11.7 lik büyümesi, dünyadaki en yüksek oranlardan bir tanesi. Burada ekonominin geçen sene birinci çeyrekte %14.5 lik daralmasının da etkisi unutulmamalı. Yine de Türkiye deki büyüme oranları 29 un üçüncü çeyreğinden beri beklentilerden daha iyi geliyor. Dünya ekonomisindeki yavaşlama gözönüne alındığında, Türkiye ekonomisinin bu performansı devam edebilir mi? Dünya ekonomisinde yavaşlama işaretleri gelmeden bile, Türkiye ekonomisinin yılın ikinci yarısında yavaşlayacağı bekleniyordu. Yukarıda da bahsedilen baz etkisi yılın özellikle dördüncü çeyreğinde etkili olacak. Fakat, dünya finansal piyasalarında ve özellikle AB ekonomilerindeki çalkantılar, Türkiye ekonomisini iki kanaldan etkileyebilir: 1) İhracat, AB ekonomilerindeki yavaşlamadan etkilenecektir. Türkiye 29 sonu itibarıyle ihracatının %46 sını AB ye yapıyordu. Mayıs 21 da, Türkiye nin AB ye olan ihracatı geçen üç ayın ortalaması olan %2 den %1 a geriledi. Euro/dolar paritesinde artan volatilite ve AB deki iç talebin yavaşlaması ile, ihracatın yurtiçi büyümesine katkısı azalacaktır. 2) AB deki kriz ayrıca, Türkiye ekonomisindeki genel güven seviyesini düşürerek de, kötü etki yapabilir. Her ne kadar genel tüketim seviyesi şu ana kadar çok etkilenmemiş gözükse de, Mayıs ve Haziran aylarında hem tüketici güveninde, hem de reel sektör güven endeksinde düşüşler görüldü. Bu durumun devam etmesi, tüketim seviyesini de etkiliyebilir. 21 büyüme tahminimizi Nisan ayında %5.7 ye revize ederken, risklerin büyümenin daha yüksek çıkması yönünde olduğunu belirtiyorduk. Son gelişmeler, büyüme üzerindeki riskleri tam tersi yöne çevirdi. 1

4 Enflasyon Enflasyon, Haziran 1 da Beklentilerin Üzerinde Geriledi... Tüketici fiyatları Haziran da, aylık bazda beklentilerin üzerinde %. 56 geriledi. Böylece yıllık enflasyon, %9.1 dan %8.37 ye geriledi. Ayrıca, üretici fiyatları, yine beklentilerin üzerinde, %.5 geriledi. Böylece, yıllık enflasyon %9.21 den %7.64 e geriledi... Grafik 1: Yıllık Enflasyon 2 16% 12% 8% 4% -4% -8% Kaynak: TUIK TÜFE ÜFE İşlenmemiş ve işlenmiş gıda fiyatları Haziran da, Mayıs taki %9.9 ve %3.2 den sırasıyla %8.4 ve %2.7 ye geriledi. (Yıllık değ) Böylece, bu dönemde toplam gıda fiyatları %6.9 dan %5.7 ye geriledi. (Yıllık değ) Grafik 2: TÜFE & Gıda Enflasyonu TÜFE İşlenmemiş Gıda İşlenmiş Gıda Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları 8.4% 8.4% 2.7% Haziran 1 da, TÜFE deki düşüş ağırlıklı olarak gıda fiyatlarındaki düşüşten kaynaklandı. Grafik 3: Haziran TÜFE Enflasyonu Eğitim Haberleşme Konut Ev eşyası Giyim ve ayak. Lokanta ve Sağlık Alkollü içk.&tüt. Eğlence ve kültür Çeşitli mal ve hiz. Ulaştırma TÜFE Gıda -3% -2% -1% 1% 2% Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Haziran da hizmet sektörü tüm alt gruplarında (kira, rest&otel, ulaşım ve diğer) düşüş var. Böylece hizmet sektörü enflasyonu Haziran da %6.7 den Mayıs ta %5.9 a geriledi. Haziran da üretici fiyatlarında düşüş ağırlıklı olarak tarım ve temel metal fiyatlarındaki düşüşten kaynaklandı. Yıllık değişim bazında, çekirdek enflasyon olarak tanımlanan I endeksi Haziran da Mayıs daki %5.46 dan %4.95 e geriledi. Grafik 4: Hizmet Sektörü Enflasyonu (Yıllık Değ) Grafik 5: ÜFE Genel Gruplar (Yıllık Değ) Grafik 6: Enflasyon (Yıllık Değ) 21% 18% 1 12% 9% 6% 3% Diğer Hizm. Lokanta ve Otel Kira Ulaştırma Hizm Tarım İmalat Madencilik 12.8 Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK * Çekirdek Enflasyon : Gıda, enerji, alkollü içecekler, tütün ve altın hariç TÜFE 12.9 Sanayi Elektrik, gaz ve su Ana metal 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% TÜFE I Endeks

5 Kur & Faizler MB Reel Kur Hesaplamalarını Revize Etti... Haziran boyunca TL Dolar karşısında %2,3 değer kaybederken Euro karşısında %1,1 değer kazandı. Böylece aynı dönemde sepet karşısında %,4 değer kaybetmiş oldu... Grafik 7: Nominal Döviz Kurları Sepet (.5 Dolar +.5 Euro) Dolar/TL Euro/TL TCMB, dış ticaret ortaklarının yapısal olarak değişmesi nedeniyle reel kur hesaplamalarını değiştirdi. MB, uzun dönemde enflasyonun ticaret ortaklarına göre yüksek olmasından dolayı TL nin reel olarak değerlendiğine dikkat çekti. Yeni seriye göre TL Haziran da 36 ülke para birimini içeren sepet karşısında %1,7 değer kaybetti Grafik 8: TÜFE Bazlı Reel Kurlar (23=1) Sepet Gelişmekte Olan Ekonomiler Gelişmiş Ekonomiler Haziran boyunca Brezilya ve Türkiye nin Eurobond - 3 getirileri neredeyse sabit kalırken Rusya nın Eurobond - 3 getirisi 23 baz puan düştü... Grafik 9: Eurobond - 3 Getirileri 13% 11% 9% 7% 3% Türkiye-3 Brezilya-3 Rusya Kaynak: TCMB Gösterge bono faizinde Mayıs ın ikinci yarısında başlayan düşüş Haziran da da devam etti. ON ile gösterge bono faizi arasındaki spread beklentilerin altında Haziran enflasyonu ile Temmuz un ilk haftasında 2 baz puanın da altına indi... Kaynak: TCMB Düşük TÜFE getiri eğrisinde yakın vadede düşüş sağlarken uzun vade hafif yükseldi... Kaynak: Reuters Gösterge bono faizi Mayıs sonu - Haziran sonu dönemde gerilerken, ex-post reel faiz yıllık enflasyondaki düşüşle % dan %,4 e yükseldi... Grafik 1: Gösterge & ON Faizler 26% 22% 18% 14% 1 6% Gösterge-O/N O/N (Bileşik, %) Gösterge bono (Bileşik, %) % 3% 1% -1% -3% Grafik 11: Getiri Eğrisi Getiri (%) 18 -Mar 18 -May 6 -Tem 17 -Haz Vadeye Kalan Gün Grafik 12: Reel Faizler 21% 17% 13% 9% 1% -3% Ex-ante (Beklenti Anketi) Ex-ante (Garanti Bankası) Ex-post Kaynak: TCMB, İMKB, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB, Reuters, Garanti Bankası Hesaplamaları 3

6 Büyüme İlk Çeyrek Büyüme Oranı Yıllık Çift Haneli, Çeyreklik Sadece %, un ilk çeyreğinde %14,5 oranında daralan ekonomi, baz etkisiyle 21 un ilk çeyreğinde %11,7 büyüdü. Dış talebinde %5,3 lük negatif etkisine rağmen, iç talep (%1,5) ve stoklar (%6,4) büyümeyi yukarı çekti. Öte yandan mevsimsellikten arındırılmış GSYH bir önceki çeyreğe göre sadece %,1 arttı... Grafik 13: GSYH ye Katkılar Stok İç talep Dış talep un ilk çeyreğinde %32 daralan özel yatırımlar, 21 un ilk çeyreğinde %22 arttı. Öte yandan, kamu yatırımları ise yılın ilk çeyreğinde %26 daralarak, 23 ün ilk çeyreğinden sonra en hızlı düşüşünü kaydetti... Grafik 14: Yatırımların Yıllık Değişimi Ç3 1Ç4 1Ç5 1Ç6 Kamu 1Ç7 1Ç8 1Ç9 Özel 1Ç1 21 un ilk çeyreğinde büyümenin ana motoru, bir önceki çeyrekte olduğu gibi, özel tüketim. İlk çeyrekte özel tüketim %9,9 artarak büyümeye 7,4 puanlık katkı sağladı... Grafik 15: Tüketimin Yıllık Değişimi Ç 1Ç1 Özel Kamu 1Ç2 1Ç3 1Ç4 1Ç5 1Ç6 1Ç7 1Ç8 1Ç9 1Ç1 Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Sanayi üretimi Mayıs ta yıllık bazda %15,6 artarak, yavaşlamaya devam etti. Tüketimle hızlı artan üretim, yine tüketimle yavaşlıyor... Grafik 16: Sanayi Üretiminin Bileşenleri (Yıllık Değişimler) 4 Toplam sanayi üretimi Sermaye malı 3 Tüketim malı 2 Ara malı Enerji Kaynak: TÜİK, Merkez Bankası Güven endeksleri Haziran da tüketicide %5,5, üreticide de %3, geriledi. Güven endeksleri, Mayıs tan sonra Haziran da gerilese de, hâlâ Mart sonundaki seviyenin üzerinde seyrediyor... Grafik 17: Tüketici ve Reel Sektör Güven Endeksleri Kaynak: Merkez Bankası, CNBC-e Reel kesim Tüketici Hem güven endekslerindeki düşüş hem de ihracattaki artışın hız kesmesi, sanayi üretimindeki yavaşlamanın Haziran ayında da süreceğine işaret ediyor... Grafik 18: Sanayi Üretimi ve İhracat (Yıllık Değişim) Kaynak: TÜİK Sanayi üretimi (sol) İhracat (sağ)

7 Sektörel Gelişmeler Oto Satışları Mayıs taki Sınırlı Düşüşün Ardından Haziran da Sınırlı Arttı Otomobil satışları, Mayıs daki sınırlı gerilemenin ardından Haziran da %3 artış ile 42 bin adete yükseldi. Ayrıca, mevsimsellikten arındırılmış veriler de otomobil satışlarında artışa işaret ediyor. Grafik 19: Otomobil İç Satışlar (S.A.) Mevsimsellikten arınıdırılmış verilere göre Mayıs da beyaz eşya iç satışlar (426 bin adet) Ocak-Nisan 1 dönemindeki ortalama 46 bin adet satış seviyesinin altında. Grafik 2: Beyaz Eşya İç Satışlar (S.A.) Haz 1 da, elektrik tüketim artışı hız keserek yıllık değişim bazında %7.5 yükseldi. Grafik 21: Elektrik Tüketimi (Yıllık Değ) Sanayi üretimi - sol Elektrik tüketimi Kaynak: ODD 3 aylık ortalamalar bazında, otomobil ihracatı Şubat 1 dan beri, AB ülkelerindeki yeni araç kayıtlarındaki düşüşe paralel, hız kesti. (Yıllık değişim) Kaynak: TURKBESD Mayıs 1 daki sınırlı gerilemeye rağmen beyaz eşya ihracatı mevsimsellikten arındırılmış verilere göre, 1, (bin) adedin üzerinde kaldı. Kaynak: TEAİŞ, TUIK TİM verilerine göre, Haz 1 itibarıyla, AB ülkelerine ihracat payı açısından demir çelik sektörü en düşük paya sahipken otomotiv ve giyim sektörü en yüksek paya sahip. Grafik 22: Oto İhr & AB yeni araç kayıt. (3MA, YoY) Grafik 23: Beyaz Eşya İhracatı (S.A - adet) Grafik 24: AB Ülkelerine İhracat Payı (Oca-Haz 1) AB Yeni Otomobil Kayıtları (Sol) Türkiye İhracat Demir Çelik Ürün 16% Kimyevi Maddeler Makine 29% 33% 21/6 29 Tekstil 46% 28 Demir & Demir dışı metal 54% Elektronik 54% Otomotiv 7 Giyim Kaynak: OSD, ACEA Kaynak: TEIAŞ Kaynak: TIM 5

8 İşgücü İşsizlik Oranı Mart ta Düştü, Ancak Mevsimsellikten Arındırılmış Veri Aynı Kaldı Mar 1 işsizlik oranı Şubattaki %14.4 den %13.7 ye geriledi. Mar 1 verisi TUIK methodolojisine göre; Şub-Mar-Nis dönemini kapsıyor. Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre; işsizlik oranı Mar 1 da %12.7 ile aynı kaldı. Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre; istihdam edilen kişi sayısında artış olsa da işgücündeki artış nedeniyle işsiz sayısında küçük bir artış var. Grafik 25: İşsizlik Oranı Grafik 26: (S.A.) İşsizlik Oranı (Yıllık Değ) Grafik 27: Kişi Sayısı Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 16% 1 14% 13% 12% 12.7% 11% 1 9% İstihdam (SA) - sol İşsiz (SA) Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Mar 1 itibarıyla, işgücü 348 bin kişi arttı ve işgücüne katılım oranı Şubattaki %47.5 den %48.2 ye yükseldi. May 1 itibarıyla, gelecek 6 ayda iş bulma olanakları endeksi son 4 aydır artıyor. Yıl sonunda işsizlik oranını %13 olarak tahmin ediyoruz. Grafik 28: İşgücü & Katılım Oranı (S.A.) Grafik 29: Tüketici Güven Endeksi Grafik 3: İşsizlik Oranı 26, 25,5 25, 24,5 24, 23,5 23, 22,5 22, İşgücü İşgücü katılım oranı İş Bulma Olanağı (Gelecek 6 Ayda) Tüketici Güven Endeksi % % 12.8% tahmin Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Tahminleri 6

9 Kamu Finansmanı Bütçe Performansı Mayıs Ayında İyileşmeye Devam Etti Bütçe performansı 21 yılı ilk çeyreğinde önemli ölçüde iyileşti. 29 sonunda %5.5 olan bütçe açığı/gsyh oranı Mart 21 da %4.3 e düştü. Grafik 31: Bütçe Performansı (12-Aylık Toplam) 21 yılı ikinci çeyreğinde mali sıkılaştırma bütçe performansının daha da iyileşmesini sağladı. 12 aylık kümüle faiz dışı fazla neredeyse TL 1 mlr a yaklaşırken; IMF tanımlı faiz dışı denge rakamı TL 4.5 mlr lık açığa daraldı. Grafik 32: Faiz Dışı Fazla Konsolide bütçe rakamlarına göre, KİT ler ve işsizlik sigortası fonu bütçe performansı 21 yılında kötüleşti. Grafik 33: Bütçe Dengesi (12-Aylık Toplam-mlr TL) 7% 3% 1% -1% -3% - -7% 4.9% -5.2% Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK 4.1% % -1.8% Faiz Dışı Fazla/GSYH Bütçe Dengesi/GSYH.1%.6% -5. Merkezi bütçe performansındaki iyileşme, hem vergi gelirlerindeki hızlanmadan hem de harcamalardaki azalmadan kaynaklandı. İ -4.3% Mar-1 (mlr TL) Kaynak: Hazine, 21 :Haziran 9-Mayıs Gelir, bankacılık ve özel iletişim vergileri dışında, diğer vergi gelirleri 29 sonundan itibaren hızla artıyor ' Maliye Tanımlı IMF Tanımlı Kaynak: Hazine Bütçe Dışı Fonlar KİT'ler Sosy al Güv enlik Kuruluşları İşsizlik Sigortası Fonu Merkezi Yönetim Bütçesi Mayıs rakamları, mal ve hizmet alımlarında sınırlı bir hızlanma olduğuna işaret etti. İlk beş aylık toplam faiz dışı harcamalar bütçe hedefleri ile uyumlu gerçekleşti Grafik 34: Gelirler&Harcamalar (12 Aylık Toplam) Grafik 35:Bütçe Gelirleri (12 Ay Ort. Yllk Değ.) Grafik 36: Merkezi Bütçe Giderler (12 Ay Ort Yıl. Değ.) (mlr TL) Harcamalar Gelirler 4 3 Toplam Vergi Geliri Beyana Dayanan KDV Gelir Vergisi Özel Tüketim Vergisi 4 3 Personel Cari Transferler Mal ve Hizmet Alımları Faiz Dışı Harcamalar " /7 9/7 3/8 9/8 3/9 9/9 3/ /6 3/7 6/7 9/7 12/7 3/8 6/8 9/8 12/8 3/9 6/9 9/9 12/9 3/1 Kaynak: Maliye Bakanlığı Kaynak: Maliye Bakanlığı Kaynak: Maliye Bakanlığı 7

10 Kamu Finansmanı Borç Dinamiklerindeki İyileşme 21 İlk Çeyrekte Sürdü 21 ilk çeyrekte kamu borç dinamiklerindeki iyileşme devam etti. Mart 21 itibariyle, AB tanımlı kamu borç stok/gsyh oranı %45 (29 sonuna göre.4 puan düşük) oldu. İç borçstokunun yarıdan fazlası Mayıs 21 itibariyle değişken faizli kağıtlardan oluşurken; dövize endeksli kağıtların oranı %4 ile oldukça düşük. Mayıs ayında Hazine Merkez Bankası na yaklaşık 5 milyar TL geri ödedi. Böylece kamuya olan iç borç stokunda hızlı bir düşüş oldu. Grafik 37: Kamu Borç Stoku/GSYH Grafik 38: Enstrümana Göre İç Borcun Dağılımı Grafik 39: Alacaklıya Göre İç Borcun Dağılımı % 25 Kamu Net Borç Stok/GSYH Kamu Toplam Brüt Borç Stok/GSYH 52.3% AB Tanımlı Borç Stok/GSYH 46.1% 45.4% % Ç Sabit Faizli Değişken Faizli YP 1 8% 4% 4% 1 14% 41% 43% 42% 44% 46% 51% 51% 52% 44% 46% 46% 44% 4 44% /1 5/ (TL Mlr) Kamu Piyasa " Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 21 yılı ilk çeyreğinde, hem özel hem de reel sektör dış borç/gsyh oranı 29 sonuna göre Mart 21 itibariyle, Türkiye nin dış borç 29 sonuna göre, 21 yılı birinci çeyrekte kısa azaldı. Döviz cinsi borçlanma kurallarındaki stok/gsyh oranı 29 sonundaki %43.4 ten vadeli dış borç 4.9 milyar USD artarken; uzun değişiklikle reel sektörün yerleşik bankalardan %4.9 a indi. Dış borç stoku 21 yılı ilk vadeli dış borç 6.5 milyar USD azaldı. döviz cinsi borçlanmayı artırması dış borç çeyreğinde 1.6 milyar dolar azaldı. stokundaki düşüşte etkili oldu. Grafik 4: Dış Borç Stok/GSYH Grafik 41: Dış Borç Stok/GSYH Grafik 42: Dış Borç Stok/GSYH % % 39.4% 4.9% 43.4% % 38.4% 37.3% Ç Kamu&TCMB Özel Sektör 24.8% 24.9% 22.9% 24.7% % 16.4% % 13.8% % % % 14.9% 29 1Ç21 4 Kısa Vade Uzun Vade 35.4% % 31.8% % 8.2% 7.9% 8.1% 6.6% 6.8% % Ç21 Kaynak: Hazine Kaynak: TCMB Kaynak:TCMB 8

11 Kamu Finansmanı Vergi Gelirlerinin Temmuz a Kaymasıyla Haziran da Nakit Denge Bozuldu Cari borç stoku üzerinden yapılan hesaplamalara göre, 21 yılı ikinci yarısında toplam iç borç ödemesi 79 milyar TL ile 21 yılı ilk yarısındaki itfanın (9 milyer TL nin üzerinde) altında kaldı. Nakit denge Haziran da 1.3 mlr TL ile geçen yılki rakamın 7.8 milyar TL üzerinde gerçekleşti. Nakit dengedeki genişlemede vergi gelirlerinin bir bölümünün Temmuz ayına kayması ve yüksek faiz ödemeleri etkili oldu. Grafik 43: İç BorçGeri Ödeme Takvimi Tablo 1: Finansman Tablosu Oca-Haz (Milyar YTL) Milyar TL 21 Finansman İhtiyacı 15.5 İç BorçServisi 95.4 Anapara 71.2 Faiz 24.2 Hazine Program Garanti Tahmin /1 9/1 11/1 1/11 3/11 5/11 7/11 9/11 11/11 Dış Borç Servisi Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Garanti Bankası Hesaplamaları Anapara Hazine projeksiyonlarına göre, 21 yılı ikinci yarıda dış borç ödemesi 4.3 milyar USD ile, yılık ilk yarısındaki ödemenin (6.4 milyar USD) oldukça altında. Grafik 44: Dış Borç Geri Ödeme Takvimi (Milyon $) 1,6 1,3 1, 7 Anapara Faiz Faiz Finansman İç Borçlanma Dış Borçlanma Faiz Dışı Fazla Özelleştirme Borç Dönüşü Kasa /1 8/1 9/1 1/1 11/1 12/1 1/11 2/11 3/11 4/11 5/11 İç BorçÇevirme Oranı 87.3% % Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Garanti Bankası Hesaplamaları 9

12 Dış Ticaret Altın İhracatının da Etkisiyle Toplam İhracat Mayıs ta Hızlandı... Mayıs ta ihracat altın ihracatındaki hızlanmanın da etkisiyle yıllık bazda %35 artışla 9,9 milyar dolara yükseldi. Bu dönemde ithalat ise %35 artarak 14,7 milyar dolara ulaştı. TİM verilerine göre, ihracat Haziran da ise %13 artarak 9,2 milyar dolar oldu... Grafik 45: İhracat ve İthalat (3 Aylık Ort. Yıl. Değ.) İhracat İthalat Kaynak: TÜİK, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Mayıs ta yıllık bazda hem enerji hem de enerji dışı ithalat yaklaşık %35 oranında yükseldi. Petrol fiyatlarındaki son düşüşler, enerji ithalatındaki artışın önümüzdeki aylarda hız kesmesine neden olabilir Grafik 46: Petrol İthalatı ve Petrol Fiyatları Milyon US$ 1,8 1,5 1, Petrol İthalatı (3AO) Brent (3AO) Kaynak: TÜİK, Reuters, Garanti Bankası hesaplamaları Varil başına US$ Baz etkisinin azalmasına bağlı olarak artış hızlarında bir yavaşlama olsa da, ithalat hâlâ yüksek seviyede artmaya devam ediyor... Grafik 47: İthalatın Bileşenleri (Yıllık Değişim) 7 Ara malı Tüketim malı 5 Yatırım malı Toplam ithalat Kaynak: TÜİK Ana metal ihracatı Mayıs ta altın ihracatına bağlı olarak %123 oranında yükselirken, ana metal hariç ihracat sadece %23 oranında arttı... Grafik 48: Toplam İhracattan Yüksek Performans Gösteren Sektörler (Yıllık Değişim) Kaynak: TÜİK 1.9 Petrol ürünleri Tarım Ana metal Mayıs ta toplam ihracattaki %35 lik artışa rağmen, AB ekonomilerinin talebindeki düşüşle ana sektörlerin ihracatında belirgin bir yavaşlama oldu. Tekstil ihracatı Mayıs ta sadece %9,8 arttı... Grafik 49: Toplam İhracattan Kötü Performans Gösteren Sektörler (Yıllık Değişim) Kaynak: TÜİK Makine ve teçhizat Elektrikli makine Motorlu kara taşıtı Giyim Tekstil AB-25 ekonomilerine yapılan ihracattaki artış Mayıs ta Nisan daki %26 dan %2 ye düştü. Gelişmekte olan ülkelere yapılan ihracat ise %23 ten %45 e çıktı... Grafik 5: Ülke Gruplarına Göre İhracat (Yıllık Değ.) Gelişmekte olan ülkeler AB Kaynak: TÜİK ve Garanti Bankası hesaplamaları Kuzey Amerika Toplam 1

13 Ödemeler Dengesi Cari Açıktaki Artış Nisan İtibarıyla Beklentilerin Üzerinde aylık kümülatif cari açık, ki Ekim 9 dan beri artıyor, Mart ayındaki 21,9 mlr USD den 24,7 mlr USD ye yükseldi Grafik 51: Cari Denge Kaynak: MB Dış ticaret verilerine göre; altın ihracatı Nisan daki 91 mn USD den 849 mn USD ye arttı. Böylece, Mayıs ayı cari açık üzerinde daraltıcı etkisi olacak. Grafik 53: Altın İhracat (mn USD) 1,8 1,6 1,4 1,2 1, Kaynak: TUIK , Nis 1 itibarıyla, 12 aylık kümülatif bazda, dış ticaret açığı Mart ayındaki 32, mlr USD den 34,6 mlr USD ye arttı. Hizmetler dengesinde fazla ise 15,9 mlr USD den 15,4 mlr USD ye sınırlı geriledi. Grafik 52: Cari Açık Dağılımı (Mlr USD) Kaynak: MB aylık kümülatif sıcak para Mart ayına göre 2.3 mlr USD arttı. Yerleşik olmayan ve yerleşiklerin portföyünde sırasıyla 1.6 mlr USD ve 3,3 mlr USD artış gerçekleşirken net hata ve noksan bu dönemde 2,5 mlr USD geriledi. Tablo 3: Sıcak Para (12-ay, mln USD) Kaynak: MB, Garanti Bankası Yatırım Dengesi&Cari Transferler Hizmet Dengesi Dış Ticaret Dengesi Yerleşik Olmayan 6,66 16,155 19,411 DİBS -1,79 2,34 5,528 Hisse Senedi 2,827 3,843 3,139 Mevduat (TL+YP+Repo) 5,488 1,8 1,744 Yerleşik 3,195-1, Banka ydışı KV kredi Banka KV dış borç -2, Özel sektör KV dış borç Net Hata & Noksan 4,981 1,149-1,396 TOPLAM 8,392 15,95 18,229 Cari İşlemlere Oran 6 73% 74% Nis 1 itibarıyla (12 aylık kümülatif bazda) Mart ayı ile kıyaslandığında krediler 2,67 mn USD yükselirken mevduatlar 4 mn USD arttı. Bu dönemde, net DYY 739 mn USD düşerek 5,238 mn USD oldu. Tablo 2: Dış Finansman (12-ay, mn USD) Cari İşlemler Dengesi -13,958-26,233-24,65 Net Hata & Noksan 4,981-1,928-1,396 Toplam Finansman İhtiyacı -8,977-28,161-26,46 Toplam Finansman 8,977 28,161 26,46 1. Sermaye Hareketleri (Net) 3,713 22,312 22,73 Doğrudan Yatırım (Net) 6,71 5,977 5,238 Yurt içinde doğrudan yatırımlar -1,554-1,731-1,619 Yurt dışında doğrudan yatırımlar 7,625 7,78 6,857 Portföy yatırımları (Net) 196 1,68 9,733 Genel Hükümetin Tahvil İhracı 1,82 4,464 4,464 Yab. Türkiye de menkul kıymet alımları 1,118 9,235 8,667 Yerleşik. yurtdış. menkul kıymet alımı -2,742-3,91-3,398 Krediler (IMF Kredileri Hariç, net) -13,222-9,129-7,62 Genel Hükümet 1,69 2,751 2,828 Bankalar -4, Uzun Dönem -1, Kısa Dönem -2, Diğer Sektör -1,72-11,297-1,583 Uzun Dönem -9,323-11,41-1,915 Kısa Dönem Ticari Krediler -1, Mevduatlar 4,587 9,69 1,9 Merkez Bankası Bankalar 5,488 1,397 1,744 Diğer 6,81 5,247 4, IMF Kredileri Merkez Bankası Genel Hükümet Rezerv Değişimi 5,944 6,84 3,578 Bankaların Döviz Varlıkları 6,55 12,565 12,851 Resmi Rezervler ,481-9,273 Kaynak: MB, Garanti Bankası 11

14 MB Bilançosu Bankaların Likidite Talepleri Haziran Sonunda Arttı... MB nin piyasaya likidite enjeksiyonu Haziran ın ikinci yarısında hafif azaldı. APİ ile yapılan likidite enjeksiyonu Mayıs sonundaki 14 milyar TL den Haziran sonunda 12 milyar TL ye geriledi... MB piyasaya yaptığı likidite enejksiyonunu azaltırken bankalar serbest imkanındaki artışla fazla likidite Haziran ın ikinci yarısında arttı... Teknik faiz ayarlaması sonrası devamlı artan İMKB repo faizi ile MB nin ON borçlanma faizi arasındaki fark, bankaların likidite taleplerinin artmasıyla Haziran sonunda 14 baz puana yükseldi Mar 8 Grafik 54: Açık Piyasa İşlemleri (Milyar TL Günlük Hareketli Ortalamalar) May 8 Tem 8 Eyl 8 Kas 8 Oca 9 Mar 9 May 9 Tem 9 Eyl 9 Kas 9 Oca 1 Mar 1 May 1 Tem 1 Kaynak: TCMB Mar 8 Grafik 55: Fazla Likidite (Milyar TL Günlük Hareketli Ortalamalar) May 8 Tem 8 Eyl 8 Kas 8 Oca 9 Mar 9 May 9 Tem 9 Eyl 9 Kas 9 Oca 1 Mar 1 May 1 Tem 1 Kaynak: TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları Grafik 56: İMKB Repo Faizi ile MB nin ON Borçlanma Faizi Arasındaki Fark (Baz Puan) Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Kaynak: TCMB, İMKB, Garanti Bankası Hesaplamaları 1 milyar $ lık döviz alımına rağmen, Euro/Dolar paritesindeki düşüş ve 2,3 milyar $ lık dış borç ödemesiyle MB nin döviz rezervleri 1,2 milyar $ azalarak 71,9 milyar $ a indi... Grafik 57: MB Döviz Rezervleri Haziran da döviz rezervlerindeki düşüşe rağmen, dövize yönelecek portföyün döviz rezerlerine oranı fazla likiditedeki sert düşüş nedeniyle %31,3 ten %28,4 e geriledi... Grafik 58: Dövize Kayabilecek Likidite*/ Rezervler Merkez Bankası bilançosunun döviz riski oranı, döviz varlıkların hafif artışına ve döviz yükümlülüklerinin azalması sebebiyle Mayıs sonundaki 2,9 puandan Haziran sonunda 2,13 puana yükseldi... Grafik 59: Kur Riski Oranı* % 41% 34% 27% 2 Ara-3 Haz-4 Ara-4 Haz-5 Ara-5 Haz-6 Ara-6 Haz-7 Ara-7 Haz-8 Ara-8 Haz-9 Ara-9 Haz Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları * Dövize Kayabilecek Likidite: Repo İşlemlerinin Büyüklüğü + Likidite Fazlası (Dolar bazında) Kaynak: TCMB, Garanti Bankası *Kur Risk Oranı: Dış varlıklar/ Dış yükümlülükler 12

15 Bankacılık Kredi Büyümesi Ekonomik Aktivitede Yavaşlamaya İşaret Etmiyor Bankacılık sektörü kredi büyüme oranı Haziran itibariyle ekonomik aktivitede herhangi bir yavaşlamaya işaret etmiyor, ancak oranlar hala kriz öncesinin altında seyrediyor. 21 yılı başından bu yana, tüketici kredileri içinde en yüksek artış ihtiyaç kredilerinde gerçekleşiyor. Takipteki krediler oranındaki düşüş tüm gruplarda Haziran ayında da devam etti. Grafik 6: Büyüme Oranı (3 Aylık Ortalama) Grafik 61: Büyüm e Oranı (3 Aylık Ortalama) Grafik 62: Takipteki Krediler Oranı 4% 3% 2% 1% -1% -2% Toplam tüketici kredileri Toplam ticari krediler Toplam krediler 9/6 1/7 5/7 9/7 1/8 5/8 9/8 1/9 5/9 9/9 1/1 5/1 4% 3% 2% 1% -1% -2% -3% -4% - 9/7 12/7 3/8 6/8 9/8 12/8 3/9 İhtiyaç Bireysel kredi kartı 6/9 9/9 12/9 3/1 Konut Binek oto 6/1 12% 1 8% 6% 4% 2% 1/6 2/7 6/7 1/7 2/8 6/8 1/8 2/9 6/9 1/9 2/1 6/1 9.2% 4.6% 4.4% 3.4% Brüt takipteki krediler/toplam krediler Takipteki tüketici krediler/toplam tüketici krediler Takipteki ticari krediler/toplam ticari krediler Takipteki kredi kartları/toplam kredi kartları Kaynak: BDDK Kaynak: BDDK, Garanti Bankası Kaynak: BDDK TL mevduatlar Haziran ayında 14 milyar TL ile artmaya devam ederken; döviz cinsi mevduatlardaki artış.4 milyar USD ile sınırlı kaldı. Haziran ortasında bir ay öncesine göre, faiz oranlarındaki en hızlı düşüş konut kredilerinde (%11.7 den %11.3 e) gerçekleşti. 21 yılı ilk yarısında, KOBİ krediler artışındaki hızlanma diğer ticari kredilerden daha hızlı oldu. Grafik 63: Mevduatlar Grafik 64: Faiz Oranları Grafik 65: Büyüm e Oranı (3 Aylık Ortalama) /7 2/8 6/8 1/8 2/9 6/9 1/9 1/9 11/9 12/9 1/1 2/1 3/1 4/1 5/1 6/1 Kaynak: BDDK TL mevduatlar (Milyar TL, sol) Döviz mevduatlar (Milyar USD, sağ) % 17% 1 13% 11% 9% 7% 5/6/29 3/7/29 Kaynak: TCMB /12/ /2/21 12/3/21 9/4/21 7/5/21 4/6/21 Taşıt Kredileri Konut Kredileri Ticari Krediler Gösterge Tahvil Kaynak:BDDK KOBI Krediler KOBI Krediler Hariç Ticari Krediler