Makroekonomik Gelişmeler Türkiye

Transkript

1 Makroekonomik Gelişmeler Türkiye 13 Haziran 2011 Ekonomik Araştırmalar Burada belirtilen bilgiler, Türkiye Bankası A.Ş. tarafından, güvenilirliğine ve doğruluğuna inanılan kaynaklardan, okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla derlenmiştir. Resmi kaynaklardan alınan bilgilere dayalı yapılan yorumlar ve tahminler, o tarihteki kanımızı yansıtmaktadır. Söz konusu kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve bu bilgilerin kullanılmasından doğabilecek zararlardan dolayı, T. Bankası A.Ş. hiç bir sorumluluk kabul etmez.

2 İçerik Makro Yorum: Seçimlerden Sonra Ekonomi Politikası... Enflasyon: Enflasyonda, Gıda Fiyatlarında Artış ile Sürpriz... Kur & Faizler: TL de Baskı... Büyüme:Ekonomide Sınırlı Yavaşlama Sektörel Gelişmeler:Hızı Kesilen Ancak Seviyesi Yüksek Satışlar (Mayıs 11)... İşgücü:(M.A) İşsizlik Oranı, Şubat İtibarıyla Kriz Öncesi Seviyede... Kamu Finansmanı:KİT lerin Bütçe Performansı 2011 de Kötüleşti Borç: Mayıs Nakit Bütçesi, Bütçe Performansında Kötüleşmeye İşaret Ediyor Dış Ticaret: Dış Ticaret Açığı Nisan da Sınırlı İyileşme Gösterdi Ödemeler Dengesi:Cari Açık 12 Aylık Kümülatif Bazda Genişlemeye Devam Ediyor... MB Bilançosu: Repo ile Fonlama En Yüksek Seviyesinde... Bankacılık: Nis10Nis11 Arasında Varlıklar İçinde Kredilerin Payı Arttı Gelişmekte Olan Ekonomiler:Politika Faiz Oranındaki Yükseltme Eğilimi Sürüyor Ayın Grafikleri Makroekonomik Göstergeler Rating

3 Makro Yorum Seçimlerden Sonra Ekonomi Politikası 12 Haziran seçimlerinde AKP nin %50 civarında oy almasıyla, üçüncü tek partili hükümeti kurma yetkisini almış oldu. 550 milletvekilli Meclis te, AKP çoğunluğu alırken, Anayasa değişikliği yapacak sayıyı yakalayamadı. Seçim sonuçları tek parti hükümetinin devamı olacağı için piyasalarda etki yapması beklenmiyor; fakat asıl soru yeni AKP hükümetinin ekonomiyi soğutmak ve cari işlemler açığını azaltmak için atacağı adımlar olacak. Seçimlerden önceki ekonomiyi soğutma ve cari işlemler açığını azaltmak amaçlı ekonomi politikası, para politikası önlemlerine dayanıyordu. Bunun için zorunlu karşılık artışları yoğun bir şekilde kullanıldı. Merkez Bankası nın uluslararası para akışını daha fazla cesaretlendirmemek için faizleri artırmadığı ekonomi politika seçimi, alınan önlemlerin yeterliliğine dair soru işaretleri yarattı. Seçimlerin sona ermesiyle, cari işlemler açığı ile ilgili riskleri azaltmak için hızlı bir şekilde önlem alınması gereken iki alan var: 1) Kamu maliyesi desteği: Kamu maliyesinde sıkılaştırma, özel sektörün düşen tasarruf oranını dengelemek için gerekli. Türkiye de kamu borcu halihazırda düşmeye başlamış olmasına rağmen, GSYH nin %2.8 i olarak hedeflenmiş bütçe açık oranları seçim öncesine göre yüksek. Faiz dışı harcamaları kısıp öncesi seviyeye indirmek için alan var. Ayrıca cari işlemler açığının artmasına özellikle sebep olan bazı tüketim kalemlerinde, vergilerin artırılması seçeneği de işe yarayabilir. 2) Yapısal önlemler: Kamu maliyesi önlemlerinin dışında, cari işlemler açığının artış hızı, problemin yapısal olduğunu ve yapısal önlemlerin alınması gerektiğini işaret ediyor. Enerji maliyetini aşağı çekecek ve sektörlerin rekabet gücünü artıracak yapısal önlemlere ihtiyaç duyuluyor. Alınacak yapısal önlemlerin sonuç vermesi zaman alacaktır; fakat bir yol kazasını engellemek için cari işlemler açığının nasıl kontrol altına alınacağının detaylı bir şekilde açıklanması faydalı olur. tarafından alıncak önlemlerle cari işlemler açığı ile ilgili riskler azaltılırken, Merkez Bankası da enflasyon hedeflemesinin önceliğini ve gerektiğinde faizler yoluyla da parasal sıkılaştırmaya gideceği düşüncelerini sözel olarak da olsa yinelemeli. Seçim sonrası dönemde Merkez Bankası nın yapabileceği en iyi şey, kredibilete kaybını engelleyici adımlar atmak ve ekonomiyi soğutma işini tek başına yüklenmemek olacaktır. 1

4 Enflasyon Enflasyonda, Gıda Fiyatlarında Artış ile Sürpriz... Tüketici fiyatları Mayıs ta beklentilerin çok üzerinde %2.42 (aylık) lartarken yıllık enflasyon %4.3 den %7.2 ye arttı. Ayrıca, üretici fiyatları, %0.15, beklentilerin altında arttı. Yıllık üretici fiyatları %8.2 den %9.6 ya yükseldi. Grafik 1: Enflasyon (Yıllık Değ) 2 16% 8% 4% 4% Kaynak: TUIK TÜFE 8% Mayıs ta, mal fiyatları yıllık değişim bazında %4.3 den %8.3 e artarken hizmet fiyatlarında %4.1 den %4.5 e ılımlı artış var. Grafik 4: Hizmet & Mal Enflasyonu (Yıllık) ÜFE 9.6% 7.2% İşlenmemiş ve işlenmiş gıda fiyatları sırasıyla, %0.2 den %16.7 ye ve %6.0 dan %8.6 ya arttı. (Mayıs, Yıllık değişim) Grafik 2: Tüfe & Gıda Enflasyonu (Yıllık Değ) TÜFE İşlenmemiş Gıda İşlenmiş Gıda Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları Ayrıca, I endekste, ki çekirdek enflasyon olarak tanımlanıyor, %4.42 den %4.72 ye, ılımlı artış var. (Mevsimsel arındırılmış, 3AO, yıllık değ). Grafik 5: Çekirdek Enflasyon (M.A., 3AO, Yıllık Değ) Mayıs ta, enflasyondaki artış ağırlıklı olarak gıda ve tekstil ve giyim fiyatlarından kaynaklandı. Grafik 3: Mayıs TÜFE Enflasyonu Haberleşme Alkollü içk.&tüt. Sağlık Ev eşyası Konut Ulaştırma Lokanta ve oteller Eğlence ve kültür Eğitim Çeşitli mal ve hiz. TÜFE Gıda Giyim ve ayak. Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları Mayıs tüketici fiyatlarındaki artıştan sonra, Merkez Bankası, anketinde beklentiler yıl sonu için %7 den %7.5 e arttı. Grafik 6: Beklenti Anketi 1% 1% 2% 3% 4% 6% 7% 8% 9% 1 11% 14% 1 8% 6% 4% 2% Hizmet Mal % 14% 1 8% 6% 4% 2% 2% 4% Yıl Sonu 12 ay sonu 24 ay sonu Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK * Çekirdek Enflasyon : Gıda, enerji, alkollü içecekler, tütün ve altın hariç TÜFE Kaynak: MB 2

5 Kur & Faizler TL de Baskı Nisan ayında kur sepetine karşı %2 değer kazanan TL, Mayıs ayında %3 değer kaybetti... Grafik 7: Nominal Döviz Kurları TL gelişmiş ülke para birimlerine karşı %0.90 reel değer kaybederken, gelişmekte olan para birimlerine karşı %1.2 değer kaybetti... Grafik 8: TÜFE Bazında Reel Kurlar (2003=100) Swap faiz onraları % arasında artarken, kısa vadede artışlar uzun vadeye göre daha fazla oldu... Grafik 9: Döviz Cinsi Swap Faiz Oranları Sepet (0.5 Dolar Euro) Dolar/TL Euro/TL Sepet Gelişmekte olan ülkeler Gelişmiş ülkeler Aralık 09 Şubat 10 1 Aylık 6 Aylık 12 Aylık Nisan 10 Haziran 10 Ağustos 10 Ekim 10 Aralık 10 Şubat 11 Nisan 11 Kaynak: TCMB, Bankası Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Grafik 10: Gösterge Tahvil & 1 Hafta Vadeli Repo Faizleri (Bileşik) 18% 14% 1 6% Gösterge faiz oranı 20Şubat13, Nisan başındaki %9 seviyelerinden Mayıs başında % aralığıa geriledi Repo (1 Hafta Vadeli) Gösterge bono (Bileşik) Haziran başı itibarıyle getiri eğrisindeki bütün vadelerde faiz oranı yükseldi... Grafik 11: Getiri Eğrisi Getiri (%) Vadeya kalan gün Enflasyonun Mayıs ayında %4.3 ten %7.2 ye yükselmesiyle, reel faizler %1.4 seviyesine düştü... Grafik 12: Reel Faizler 21% 17% 13% 9% 1% 3% Exante (Beklenti Anketi) Exante ( Bankası) Expost Kaynak: TCMB, İMKB Kaynak: Reuters Kaynak: TCMB, İMKB, Bankası Hesaplamaları 4

6 Büyüme Ekonomide Sınırlı Yavaşlama Sanayi üretimi son üç aydır yavaşlıyor. Üretim yıllık bazda Nisan da yatırım malı üretimindeki çift haneli artışın sürmesiyle %8 oranında arttı... Grafik 13: Sanayi Üretiminin Bileşenleri (Yıllık Değ.) Toplam sanayi üretimi Tüketim malı üretimi Sermaye malı Ara malı Enerji Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış üretim de Nisan ayı itibarıyla art arda üç aydır sınırlı bir şekilde geriliyor... Grafik 14: Takvim ve Mevsim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi Fakat iç ve dış talep arasındaki ayrışma devam ediyor. Kriz öncesi seviyeye kıyasla, Nisan itibarıyla dış piyasaya üretim %6 düşerken, iç piyasaya üretim %11 arttı... Grafik 15: İç ve Dış Piyasaya Yönelik Üretim Endeksi (Mevs. Arındırılmış, 3 Aylık Ortalama) Dış piyasaya yönelik 140 İç piyasaya yönelik 130 Kaynak: TÜİK, Bankası hesaplamaları Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK, Bankası hesaplamaları Öncü göstergelere göre, üretim Mayıs ayında da yavaşlama gösterecek... Grafik 16: Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranı (Yıllık Değişimler) Kaynak: TÜİK, Merkez Bankası Sanayi üretimi Kapasite kullanım oranı Büyümenin ilk çeyrekte %9,5 civarında gerçekleştiğini, ikinci çeyrekte ise 67% aralığında olacağını tahmin ediyoruz... Grafik 17: GSYH ve Üretim (3 Aylık Ort. Yıllık Değ.) Ç '07 4Ç '07 2Ç '08 4Ç '08 Kaynak: TÜİK, Bankası 2Ç '09 4Ç '09 2Ç '10 4Ç '10 GSYH GSYH içinde imalat sanayi sektörü Sanayi üretimi (3 aylık ortalama) * Nisan ayı itibarıyla *2Ç '11 Dünya Bankası, Türkiye ekonomisinin 2011 de %6,1 ile Avrupa ve Merkez Asya ülkelerinden daha hızlı büyüyeceğini tahmin ediyor... Grafik 18: Dünya Bankası Büyüme Tahminleri (%) Çin Hindistan Arjantin Endonezya Türkiye Avrupa&Merkez Asya Meksika Rusya Brezilya Güney Afrika Dünya OECD Ülkeleri Kaynak: Dünya Bankası T T

7 Sektörel Gelişmeler Hızı Kesilen Ancak Seviyesi Yüksek Satışlar (Mayıs 11)... MartMayıs döneminde, mevsimsel arındırılmış oto satışlarında düşüş var ancak satış seviyesi yüksek. Grafik 19: Binek Araç İç Satışlar (M.A) Taşıt kredilerinde artış (aylık değişim) hız keserek devam etti... Grafik 20: Binek Araç İç Satışlar & Krediler İthal oto satışlarının toplam içinde payı yüksek. Ocak Mayıs döneminde bu oran yaklaşık 7. Grafik 21: Toplam Oto Satışlarında Pay ,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 10,000 Oto Satış (M.A) Oto Kredi (Aylık değ) % 11% 9% 7% 3% 1% 1% 3% 7 72% % 68% Yerli İthal Kaynak : ODD, Bankası Hesaplamaları Mevsimsel arındırılmış bazda, beyaz eşya satışlarında da Mart tan beri devam eden bir düşüş var. Ancak satış seviyesi yüksek. Grafik 22: Beyaz Eşya İç Satışlar (M.A.) Kaynak: ODD, BDDK, Bankası Hesaplamaları Yıllık değişim bazında elektrik tüketimi hız keserken mevsimsel arındırılmış bazda hafif bir düşüş var. Grafik 23: Elektrik (Yıllık Değ) Kaynak: ODD İnşaat sektöründe iki veri* arasındaki ayrışma uzun dönem yatırımların devam ettiğini, ancak stok seviyesinin de yüksek olduğunu işaret ediyor. Grafik 24: İnşaat Sektörü (M.A) 600, , , , , , , Üretim Tüketim Ç04 3Ç04 yapı ruhsat yapı izin 1Ç05 3Ç05 1Ç06 3Ç06 1Ç07 3Ç07 1Ç08 3Ç08 1Ç09 3Ç09 1Ç10 3Ç10 1Ç11 Kaynak: TURKBESD, Bankası Hesaplamaları Kaynak: TEIAŞ, Bankası Hesaplamaları Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları * Yapı ruhsatları yeni başlangıçları, yapı izinleri bitmiş inşaatların verisini gösteriyor. 5

8 İşgücü (M.A) İşsizlik Oranı, Şubat İtibarıyla Kriz Öncesi Seviyede... Şubat ta, işsizlik oranı ve mevsimsel arındırılmış işsizlik oranı, sırasıyla %11. ve %10.1 e geriledi. Mevsimsel arındırılmış bazda, Şubat itibarıyla, işsizlik oranı, Ocak 08 seviyesine döndü. Mevsimsel arındırılmış bazda, tarım dışı işsizlik de %13.2 den %12.5 e düşmeye devam etti. Grafik 25: İşsizlik Oranı Grafik 26: İşsizlik Oranı (M.A.) Grafik 27: Toplam ve Tarım Dışı İşsizlik (M.A) 17% 16% 14% 13% 11% 1 9% Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı İşsizlik oranı % 13% 11% 1 9% 14.8% 13.3% % 10.1% Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık % 16% 14% 1 8% Tarım dışı işsizlik (S.A) İşsizlik (S.A) Kaynak: TUIK Mevsimsel arındırılmış bazda, işgücüne katılma oranı, en yüksek seviyesinde; (%49.8). Grafik 28: İşgücü (M.A) 27,000 26,000 25,000 24,000 23,000 22, Kaynak : TURKSTAT İşgücü (SA) sol İşgücüne katılma oranı SA (%) Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları Reel sektörde Gelecek 6 ayda iş bulma olanakları endeksi, ki işgücü piyasası açısından öncüdür, Mayıs ayıdna geriledi Grafik 29: Reel Sektör Güven Endeksi Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Gelecek aylarda ekonomik aktivitedeki yavaşlamadan dolayı mevsimsel arındırılmış işsizlik oranında hafif artış olabilir ancak tahminlerimize göre yıl ortalamasında işsizlik oranı yaklaşık %11.3 seviyesinde olacak Grafik 30: İşsizlik Oranı 9. Gerçekleşme Tahmin Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları 6

9 Kamu Finansmanı KİT lerin Bütçe Performansı 2011 de Kötüleşti Yılın ilk dört aylık merkezi bütçe gerçekleşmesi %2.5 lik bütçe açığı/gsyh oranına (%2.8 lik hedefin altında) işaret ediyor. Özelleştirme uygulamalarındaki problemlere rağmen, yakın zamandaki borç yapılandırma 2011 deki bu negatif etkiyi dengeleyebilir. Grafik 31: Bütçe Performansı Bir yıl öncesi ile karşılaştırıldığında; bütçedışı fonların bütçe performansı iyileşirken; KİT lerin, sosyal güvenlik kurumlarının ve işsizlik sigortası fonunun bütçe performansları 1Ç11 de kötüleşti. Grafik 32: 1Ç11 de Faiz Dışı Fazla (GSYH ya Oran) Mahalli idarelerin bütçe performansında önemli bir iyileşme oldu. da mahalli idareler GSYH nın %0.1 i oranında faiz dışı fazla verdi. Önceki 3 yılda bütçeler faiz dışı açık veriyordu. Grafik 33: Mahalli (GSYH ya Oran) 6% 4% 2% 2% 4% 6% 1.6% 4.1% % 0.1% 5. Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi/GSYH Toplam Kamu Faiz Dışı Denge/GSYH 0.8% 1.2% 3.6% 2.8% 2011GF % 2012GF 1.7% 1.6% 2013GF 1.6% 1.4% 1.2% % 0.6% 0.4% 0.2% % 0.4% Bütçe Dışı Fonlar KİT'ler 2011 Sosyal Güvenlik Kuruluşları İşsizlik Sigortası Fonu 5.2% % 4.6% 4.4% 4.2% 4. Harcamalar Gelirler Bütçe Dengesi (sağ) 0.1% 0.2% 0.1% % 0.2% 0.3% 0.4% % 0.7% 0.8% Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK Kaynak: Hazine, 1Ç11 GSYH: tahmini Kaynak: Maliye Bakanlığı Vergi gelir artışındaki yavaşlamaya rağmen, 2011 de vergi gelir artışı hala çok yüksek. Bir yıl öncesine göre; Nisan 2011 itibariyle harcamaların tüm alt gruplarındaki hızlanma devam ediyor. Nisan ayında bütçe açığındaki düşüşün ana nedeni faiz harcamalarındaki hızlı düşüş. Grafik 34: Gelirler (12 Aylık Ort. Yıllık Değişim) Grafik 35: Harcamalar (12 Aylık Ort. Yıllık Değişim) Grafik 36: Bütçe Performansı (12 Aylık Toplam) Toplam Vergi Geliri Beyana Dayanan KDV Gelir Vergisi Özel Tüketim Vergisi Personel Cari Transferler Mal ve Hizmet Alımları Faiz Dışı Harcamalar 12/06 03/07 06/07 09/07 12/07 03/08 06/08 09/08 12/08 03/09 06/09 09/09 12/09 03/10 06/10 09/10 12/10 03/ (mlr TL) /07 09/07 Harcamalar Gelirler 03/08 09/08 03/09 09/09 03/10 09/10 03/11 Kaynak: Maliye Bakanlığı Kaynak: Maliye Bakanlığı Kaynak: Maliye Bakanlığı 8

10 Borç Mayıs Nakit Bütçesi, Bütçe Performansında Kötüleşmeye İşaret Ediyor un sonu itibariyle kamu borç seviyesi Türkiye de Bulgaristan, Romanya ve Çek Cumhuriyeti nden daha yüksek yılında sadece Türkiye ve Macaristan da borçluluk oranının azalması bekleniyor. Grafik 37: AB tanımlı Kamu Borç Stoku/GSYH % 2 Bulgaristan Kaynak: Hazine % 30.8% 8 Romanya Çek Cumhuriyeti Türkiye Polonya 2011 in son ayında finans dışı sektörlerin dış borç ödemeleri 3.7 milyar dolar ile oldukça yüksek. Finans sektörünün en yüksek dış borç ödemesi ise Haziran, Temmuz ve Eylül 2011 de olacak. 80.2% 85.4% Macaristan Euro Bölgesi Grafik 40: Özel Sektör Dış Borç Geri Ödemesi Hazine nin Nisan ayındaki ortalama borçlanma vadesi 52 ay. İç borcun ortalama vadesi ise 34 ayda sabit kaldı. Grafik 38: İç BorçVadesi (Ay) İç Borç Stokunun Ortalama Vadesi 64 İç Borçlanmanın Ortalama Vadesi Kaynak: Hazine Hem finans hem de finans dışı sektörlerin dış borcu Mart 2011 de toplamda 4.1 milyar dolar ile oldukça hızlı bir artış gösterdi. Grafik 41: Özel Sektör Dış Borcu in dış borç çevirme takvimine göre, dış borç ödemeleri Haziran, Ağustos, Kasım 2011 ve Ocak, Şubat 2012 de 1 milyar doların üzerinde olacak. Grafik 39: Dış Borç İtfa Takvimi 1,600 1,300 1, (mln,$) 06/11 07/11 08/11 Kaynak: Hazine Anapara 09/11 10/11 Faiz Mayıs nakit bütçe rakamlarının gelirlerde yavaşlamaya; giderlerde ise hızlanmaya işaret etmesi bütçe performansında bir bozulmayı gösteriyor. Mayıs itibariyle iç borç çevirme oranı Hazine tahmininin altında. Tablo 1: Finansman Tablosu 11/11 12/11 01/12 02/12 03/12 04/ (USD mlr) Finansal F inansal O lmay an /11 07/11 08/11 09/11 10/11 11/11 12/11 01/12 02/12 03/ (USD mlr) 28.3 Finansal Finansal Olmayan TL Milyar Finansman Açığı İç Borçİtfası Dış Borç İtfası Finanman İç Borçlanma Dış Borçlanma Faiz Dışı Fazla Özelleştirme Borç Dönüşü Kasa İç Borçlanma/İç Borç İtfası Gerçekleşme % 2011 Ocak Nisan % 2011 Hazine Programı % Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Kaynak: Hazine, Bankası 7

11 Dış Ticaret Dış Ticaret Açığı Nisan da Sınırlı İyileşme Gösterdi Dış ticaret açığının yıllık artışı Nisan da %63 ile son sekiz ayın en düşüğünde gerçekleşti. Nisan da, ithalat halen %40 ın üzerinde artarken, ihracat %27 ile son bir ayın en yükseğinde... Ancak öncü TİM verilerine göre, ihracat Mayıs ta %13 artışla yavaşladı... Grafik 42: İhracat ve İthalat (Yıllık Değişimler) 7 İhracat Kaynak: TÜİK, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) İthalat İhracatın ithalatı karşılama oranındaki sınırlı iyileşmeye rağmen, mevsimsellikten arındırılmış verilere göre ithalat Nisan da yeni rekor seviyesine ulaşırken, ihracat halen kriz öncesi seviyenin altında... Grafik 43: İhracat ve İthalat (Mevs. Arınd., Mio $) 21,000 19,000 17,000 15,000 13,000 11,000 9,000 7,000 Kaynak: TÜİK İhracat İthalat Nis.08 Tem.08 Eki.08 Oca.09 Nis.09 Tem.09 Eki.09 Oca.10 Nis.10 Tem.10 Eki.10 Oca.11 Nis.11 Nisan da reel olarak dış ticaret açığındaki iyileşme daha belirgin... Reel ithalatın %19 ile son yedi ayın en düşük artışını kaydettiği Nisan da ihracat %10 oranında yükseldi... Grafik 44: Reel İhracat ve İthalat (Yıllık Değişimler) Kaynak: TÜİK Reel ihracat Reel ithalat Petrol fiyatlarındaki hızlı artış ve güçlü iç talep ile, petrol ithalatı Şubat ta yıllık bazda %108 oranında arttı. Fiyatlardaki artışın sürmesi, petrol faturasının önümüzdeki aylarda da artacağına işaret ediyor... Grafik 45: Petrol İthalatı ve Fiyatlar AB ülkelerindeki canlanmaya paralel olarak, toplam ihracatta en yüksek paya sahip olan motorlu kara taşıtı ihracatı Nisan da %28 ile son bir yılın en yüksek artışını kaydetti... Grafik 46: Motorlu Kara Taşıtı İhracatı (Yıllık Değ.) AB ülkelerine yapılan ihracattaki yıllık artış Nisan da ilk çeyrekteki %23 ten %37 ye yükseldi Grafik 47: İhracatın Bölgesel Dağılımı (3AO, Y.D.) Milyon USD 1,800 1,600 1,400 1,200 1, Petrol İthalatı (3AO) Petrol (Varil/$, 3AO, Sağ eksen) Varil başına USD Motorlu kara taşıtı Motorlu kara taşıtı hariç ihracat Diğer ülkeler Kuzey Amerika AB25 Toplam Kaynak: TÜİK, Reuters, Bankası hesaplamaları Kaynak: TÜİK, Bankası hesaplamaları Kaynak: TÜİK, Bankası hesaplamaları 9

12 Ödemeler Dengesi Cari Açık 12 Aylık Kümülatif Bazda Genişlemeye Devam Ediyor... Nisan da, 12 aylık kümülatif cari açık, 7.7 mia USD lik açık ile 63.4 mia USD ye ulaştı. Ayrıca, 12 aylık enerji dışı cari açık 26.6 mia USD oldu. Mevsimsel arındırılmış enerji dışı cari açık 5 mia USD2nin üzerinde, yüksek seviyede kalmaya devam etti. Nisan da, kredilerde 1.6 mia USD düşüşe karşılık mevduatlarda 1.8 mia USD artış var. (12 aylık kümülatif, aylık değ) Net DYY ise sınırlı arttı. Grafik 48: Cari Denge (mia USD) Grafik 49: Enerji dışı Cari Denge (M.A mia USD) Tablo 2: Finansman (12ay, mn USD) Cari Açık Net Enerji Faturası ,500 2,500 3,500 4,500 5,500 6,500 7, Cari Denge Sermaye ve Finans Hesapları Doğrudan Yatırımlar Yurtdışında Yurtiçinde Gayrimenkul (net) Portföy Yatırımları Varlıklar Yükümlülükler Hisse Senetleri 54,584 48,485 7,316 2,115 9,431 2,476 20,658 1,936 22,594 2,076 60,077 52,578 9,725 1,957 11,682 2,449 23,005 1,619 24,624 1,609 63,418 53,734 9,879 1,991 11,870 2,485 23,799 1,342 25,141 2,297 Kaynak: MB Net turizm geliri Nisan da artmaya devam etti ve Ocak Nisan döneminde 2,7 mia USD ye ulaştı. Kaynak : MB, Bankası Hesaplamaları Nisan da (12ay kümülatif bazda) yerleşik olmayanların portföyünde 4,4 mia USD artış varken yerleşiklerin portföyü 2,9 mia USD düştü. Böylece, toplam sıcak para, net hata ve noksandaki2,2 mia USD artışla, 3,6 mia USD oldu. Hazine Bono & Tahvilleri Eurobond Bankaların Tahvil İhracı Diğer Yatırımlar Varlıklar 15,296 3,446 1,567 35,167 11,680 15,993 4,721 2,092 35,735 12,178 16,925 2,709 3,001 32,956 10,423 Grafik 50: Net Turizm Geliri (Yıllık değ) Tablo 3: Sıcak Para (12 ay mn USD) Yerleşik Olmayan DİBS Hisse Senedi Mevduat (TL+YP+Repo) Yerleşik Banka ydışı KV kredi Banka KV dış borç Özel sektör KV dış borç Net Hata & Noksan TOPLAM Cari İşlemlere Oran ,997 16,863 2,076 9,058 13, ,955 1,481 6,099 47,804 47,031 88% ,502 18,085 1,609 3,808 16, ,310 1,554 7,499 78% ,913 19,926 2,297 5,690 13,097 1,043 12,844 1,296 9,684 50,694 8 Efektif & Mevduat Yükümlülükler Bankalar Uzun vade (net) Kısa vade (net) Diğer Sektörler Uzun vade (net) Kısa vade (net) Mevduatlar Yurtdışı Bankalar Rezerv Varlıklar Net Hata ve Noksan 14,097 23,487 15,054 2,099 12,955 3,323 4,804 1,481 8,404 10,122 14,604 6,099 14,821 23,557 17,936 2,606 15,330 3,137 1,921 1,554 3,076 4,596 15,840 7,499 13,665 22,533 15,556 2,712 12, ,296 4,897 6,500 12,853 9,684 Kaynak: TUIK, Külütr ve Turizm Bakanlığı Kaynak: MB, Bankası Hesaplamaları Kaynak: MB, Bankası Hesaplamaları 10

13 MB Bilançosu Repo ile Fonlama En Yüksek Seviyesinde... Zorunlu karşılıklarla Merkez Bankası nda tutulan para 70 milyar TL seviyesine yükselirken, Merkez Bankası 1 haftalık repo ile piyasaya verdiği miktarı 60 milyar TL seviyesine yükseltti... Grafik 51: Merkez Bankası nın fonlamaları (Milyar TL) Milyar TL E 10 E 10 Kaynak: TCMB APİ K 10 A 10 Serbest mevduat O 11 Uluslararası rezervler Mayıs sonunda 91.3 milyar dolar ile, Ekim sonuna göre 12 milyar dolar arttı. 30 Mayıs tarihinde TCMB günlük döviz alım ihalelerini 50 milyon dolardan 40 milyon dolara düşürdüğünü açıkladı... Ş 11 Grafik 54: MB Döviz Rezervleri M 11 N 11 M 11 H 11 Zorunlu karşılıklarla Merkez Bankası nda tutulan para 70 milyar TL seviyesine yükselirken, Merkez Bankası 1 haftalık repo ile piyasaya verdiği miktarı 60 milyar TL seviyesine yükseltti... Grafik 52: APİ/Rezerv Para Eylül 10 Ekim 10 Kasım 10 Aralık 10 Ocak 11 Kaynak: TCMB, Bankası Hesaplamaları Grafik 55: Kur Risk Oranı Şubat 11 Mart 11 Nisan 11 Mayıs 11 Haziran 11 Uluslararası rezervlerdeki artış ile, kur risk oranı tepe noktalarından aşağı indi... IMKB repo piyasasında oynaklık Mayıs ayı boyunca yüksek seyrederken, faizler Haziran ayının ilk haftasında % aralığında yüksek kaldı... Grafik 53: İMKB ON Repo Piyasası ve MB ON Borçlanma Faizleri 9.0 IMKB ON Repo Oranı MB ON Eyl.10 Eki.10 Kaynak: TCMB, İMKB Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Bazı parasal göstergelerin yıllık değişimi Mayıs ayında bir parça yavaşladı; ama halen TÜFE ile aralarında önemli bir fark var... Grafik 56: Parasal Büyüklüklerin Yıllık Değişimi M 09 H 09 M1 M2Y M3Y TÜFE E 09 A 09 M 10 M2 M3 Emisyon H 10 E 10 A 10 M 11 Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB 13

14 Bankacılık Nis10Nis11 Arasında Varlıklar İçinde Kredilerin Payı Arttı Hem ticari hem de tüketici kredileri artış oranı Nisan ayına göre Mayıs ta hızlandı. Haziran başında artıştaki hızlanma devam etti. Grafik 57: Yıllık Kredi Büyüme Oranı Nisan ayında işletme kredileri artış hızı yavaşladı. İhracat, tüketici ve ihtisas kredileri hızlandı. Grafik 58: Kredi Büyüme Oranı (Yıllık) Tüketici kredisi faiz oranı Mayıs sonunda ayın başına göre azaldı. Diğer kredi çeşitlerinin faiz oranları ise gösterge faize paralel artış gösterdi. Grafik 59: Faiz Oranları 37% 32% 27% 22% 17% 7% 2% 3% 01/09 Ticari Krediler Tüketici Kredileri 04/09 07/09 10/09 01/10 04/10 07/10 10/10 01/11 04/11 Kaynak: BDDK Tüketici kredisi kredi kartlarını da içerir Kaynak: BDDK Kaynak: TCMB Bir ay öncesine göre, TL cinsi mevduatlar 9.8 milyar TL artarken; döviz cinsi mevduatlar 2.4 milyar dolar azaldı (3 Haziran itibariyle). 38% 37% İşletme Kredileri Tüketici Kredileri Toplam Krediler İhracat Kredileri İhtisas Kredileri Nisan 2011 itibariyle; bir yıl öncesine göre, kredilerin ve Merkez Bankası ndan alacakların oranı artarken; satılmaya hazır ve vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetlerin payı azaldı. 56% 49% 42% 41% 36% % 17% 13% 11% 9% 7% 6/09 8/09 10/09 12/09 Taşıt Kredileri Konut Kredileri Ticari Krediler Gösterge Tahvil 2/10 4/10 6/10 8/10 10/10 12/10 2/11 4/11 Yükümlülük yapısındaki değişim varlık yapısındaki değişime göre daha sınırlı. Mayıs Nisan 2011 döneminde mevduatların oranı azalırken; bankalara borçlar artış gösterdi. Grafik 60: Mevduatlar Grafik 61: Varlıklar İçindeki Oran Grafik 62: Yükümlülükler İçindeki Oran TL mevduatlar (Milyar TL, sol) Döviz mevduatlar (Milyar USD, sağ) 12/07 07/08 02/09 09/09 11/09 01/10 02/10 04/10 05/10 07/10 09/10 10/10 12/10 01/11 03/11 05/ Nis10 Nis11 7% 3% Merkez Bankasından Alacaklar 19% 17% Satılmaya Hazır Menkul Değerler (Net) 5 49% Krediler 13% 8% Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul 62% 52% 42% 32% 22% 2% 8% 62% 6 Mevduat (Toplanan Fonlar) Nis10 Nis11 11% 13% Bankalara Borçlar Kaynak: BDDK Kaynak: BDDK Kaynak:BDDK 12

15 Gelişmekte Olan Ekonomiler Politika Faiz Oranındaki Yükseltme Eğilimi Sürüyor Mayıs ve Haziran aylarında para politikası bir çok ülkede politika faizlerindeki artışlarla sıkılaştırılmaya devam edildi. Bu ülkeler: Malezya, Polonya (2 kez), Rusya, Şili, Hindistan, Kolombiya, Peru, Brezilya ve Tayland. Grafik 63: Ortalama Politika Faizi* Expost reel faiz oranı Türkiye, Romanya ve Rusya da negatif. Polonya da reel faizler neredeyse sıfır. Brezilya da ise reel faizler en yüksek. Grafik 64:Politika Faizi&Yıllık Enflasyon yılı başından bu yana gelişmekte olan ülke kurlarında artan bir farklılaşma var. ZAR ve BRL birlikte hareket ederken; TRY, RUB ve HUF un içinde olduğu diğer grup değer kaybetti. Mayıs ta en hızlı değer kaybı TRL de olurken; BRL değer kazanmaya devam etti. Grafik 65: Sepete Karşı Kur ( $) ( =100) /07 02/08 05/08 08/08 11/08 02/09 05/09 08/09 11/09 02/10 05/10 08/10 11/10 02/11 05/11 9% 6% 3% 4. Polonya 3. Meksika Politika Faizi 4.7% 4.2% Güney Afrika Macaristan Yıllık Enflasyon 7.2% 8.3% 5.3% Türkiye Romanya Çin 9.6% Rusya 6. Brezilya Değer Kaybı Değerlenme TRY RUB BRL ZAR HUF Kaynak: Bloomberg, Bankası Hesaplamaları *Çek Cumhuriyeti, Güney Afrika, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya, Rusya, Ukrayna, Türkiye, Endonezya, Kolombiya, Çin, Güney Kore, Tayvan, Tayland, Malezya, Hindistan, Peru, Brezilya, Şili Mayıs ayındaki oldukça yüksek TÜFE gerçekleşmesi nedeniyle Türkiye deki yıllık enflasyon Brezilya ve Çin deki seviyenin üzerine çıktı. Grafik 66: Tüketici Yıllık Enflasyonu Kaynak: IIF, Bloomberg, Bankası yılı başına göre; Mart 2011 itibariyle ihracattaki artış oranı Asya ve Latin Amerika ülkelerinde daha yüksek. Grafik 67: Gelişmekte Olan Ülkeler İhracat Hacmi Kaynak: Reuters, Bankası yılı başına göre, ithalat artış oranı Asya da önemli ölçüde yüksekken; oran Latin Amerika da düşük. Grafik 68: Gelişmekte Olan Ülkeler İthalat Hacmi Kaynak: IIF Çin Türkiye Rusya Brezilya m01 Kaynak: CPB Asya Orta ve Doğu Avrupa Latin Amerika Afrika ve Orta Doğu m03 m05 m07 m09 m11 m01 m03 m05 m07 m09 m m m m01 Kaynak: CPB Asya Orta ve Doğu Avrupa Latin Amerika Afrika ve Orta Doğu m03 m05 m07 m09 m11 m01 m03 m05 m07 m09 m m m03 13

16 Ayın Grafikleri İthalatı baskılamak için anti damping vergisi tekstil sektöründe Temmuz itibarıyla uygulanmaya başlayacak. Ancak, yerli üretimi baskılayan ithalattaki artış Nisan itibarıyla devam ederken vergi dönemine kadar devam etmesi de beklenebilir. Grafik 69 : Tekstil Sektör (M.A, 3AO) üretim endeksi Kaynak: TUIK, Bankası Hesaplamaları ithalat endeksi Hanehalkı döviz pozisyonu kriz öncesine göre sadece sınırlı bir miktarda değişirken; reel sektörün döviz pozisyonu önemli ölçüde kötüleşti Mayıs itibarıyla, geçmiş 3 ayda iç piyasa siparişlerindeki hızlı artışa karşılık gelecek 3 aya ait iç piyasa siparişlerinde Kasım 10 dan beri ilk kez gerileme var. Grafik 70 : Reel Sektör İç Pİyasa Siparişleri Kaynak: MB, Bankası Hesaplamaları geçmiş 3 ay gelecek 3 ay Diğer belli başlı gelişmekte olan ülkelere göre yurtiçi tasarrufların oranı Türkiye de %12 ile düşükken; oran Çin için %45 ile oldukça yüksek. Kriz döneminde hızla arttıktan sonra, hanehalkı finansal varlıklarının GSYH ya oranı sonundan bu yana neredeyse sabit kaldı. Grafik 71 : Hanehalkı Finansal Varlıkları/GSYH 44% 42% 4 38% 36% 34% 32% % 37% Kaynak: TCMB, BDDK, SPK, MKK, Bankası hesaplamaları Hanehalkı borcunun GSYH ya oranındaki hızlanmaya rağmen, seviye hala diğer ülkelere göre oldukça düşük. 44% Grafik 72: Döviz Pozisyonu Grafik 73: Yurtiçi Tasarruflar/GSYH Grafik 74: Hanehalkı Borcu/GSYH Hanehalkı Reel Sektör Net Pozisyon Ç08 1Ç09 2Ç09 3Ç09 1Ç10 2Ç10 3Ç10 1Ç Kaynak: TCMB, BDDK, SPK, MKK, Bankası hesaplamaları Kaynak: IIF 34% 32% 32% 31% 27% 26% 23% 21% 21% 17% 16% Çin Hindistan Tayland Kore Venezuela Endonezya Şili Macaristan Peru Polonya Güney Afrika Brezilya Türkiye İrlanda İngiltere Kaynak: IMF Portekiz ABD İspanya Kanada Japonya Euro Bölgesi Fransa Yunanistan Almanya Belçika İtalya Türkiye 17% 14

17 Makroekonomik Göstergeler I Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Büyüme 1Ç 10 2Ç 10 3Ç 10 4Ç 10 GSYH (Milyar TL, cari fiyatlarla) ,105 1,234 1, GSYH (Milyar USD) GSYH (12 aylık, Milyar TL, cari fiyatlarla) GSYH (12 aylık, Milyar USD) Kişi Başına GSYH (USD) 9,240 10,438 8,559 10,079 10,856 10,624 GSYH Yıllık Büyüme Oranı 4.7% 0.7% 4.8% 8.9% 5.6% % 5.2% 9.2% Sanayi Üretimi Sanayi Üretimi (Yıllık Değişim) % 9.9% 13.1% 7.1% % 10.4% Kapasite Kullanım Oranı 80.2% 76.7% 65.2% 72.6% 74.6% % 74.9% İşgücü 1Ç 10 2Ç 10 3Ç 10 4Ç 10 Sanayide Reel Ücret Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 2005=100) Yıllık Değişim % 7.7% 6.7% 2.4% 6.2% 8.1% 9.7% Sanayide Kısmi Verimlilik Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 2005=100) Yıllık Değişim 2.4% 0.3% 1.1% 8.2% 14.3% 7.9% 5.2% 6.4% İşsizlik Oranı 9.9% % 11.3% % % 11.9% Enflasyon TÜFE (Aylık Değişim) 0.4% 0.7% 0.4% 0.9% TÜFE (Yıllık Değişim) 8.4% 10.1% % 7.3% 5.3% 4.9% 4.2% % TÜFE (Yıllık Ortalama Değişim) 8.8% 10.4% 6.3% 8.6% 5.7% ÜFE (Aylık Değişim) 2.4% 1.7% 1.2% 0.6% ÜFE (Yıllık Değişim) 5.9% 8.1% 5.9% 8.9% 10.1% 10.8% 10.9% 10.1% 8.2% ÜFE (Yıllık Ortalama Değişim) 6.3% 12.7% 1.2% % Deflatör 6.2% % % 5.8% Kaynak: TÜİK, DPT, Merkez Bankası ve Bankası 15

18 Makroekonomik Göstergeler II Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Faiz Oranları Gösterge Bono Faizi (Ortalama) 17.2% % % 7.4% 8.4% 8.9% 8.6% İskontolu İhalelerde Oluşan Faiz (Ortalama) 18.3% 19.1% 11.4% 8.2% 7.1% 8.1% 8.9% 8.9% Nakit İç Borçlanmanın Vadesi(Ay) Merkez Bankası Gecelik Borç Alma Faizi (Ortalama) 18.3% 19.3% 9.2% 5.8% Eurobond (2030, Getiri) 6.8% 7.7% 6.4% 5.7% 6.1% 6.3% % Döviz Kuru Sepet (0,5*USD+0,5*EURO, Dönem sonu) EURO/US$ (Dönem sonu) USD/TL (Ortalama, Alış kuru) USD/TL (Dönem sonu, Alış kuru) EURO/TL (Dönem sonu, Alış kuru) Ödemeler Dengesi (Milyon USD) İhracat (f.o.b.) 107, , , , , ,000 11,860 9,558 10,109 11,836 İthalat (c.i.f.) 170, , , , , ,500 20,557 16,901 17,516 21,647 Cari İşlemler Dengesi 38,434 41,959 13,991 48,424 64,000 42,200 7,594 6,061 6,291 9,766 Cari İşlemler Dengesi (12 aylık kümülatif) 38,434 41,959 13,991 48,424 64,000 42,200 48,424 51,435 55,028 60,513 Cari İşlemler Dengesi/GSYH 5.9% 5.7% 2.3% % Net Enerji İthalatı Hariç Cari Denge (12 aylık) 8,651 1,217 11,495 15,775 15,775 17,966 20,300 24,654 Turizm Gelirleri 18,487 21,951 21,250 20,807 23,800 1, ,258 Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Net) 19,941 16,955 6,858 7,291 1, ,647 Sermaye Hesabı Dengesi 36,677 37,256 8,925 42,832 7,052 4,504 4,490 8,817 Eurobond İhracı 4,627 4,000 3,750 6, , ,275 Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, TÜİK, DPT ve Bankası 16

19 Makroekonomik Göstergeler III Gerçekleşmeler 2011 Tahmin Son Dört Gerçekleşme Toplam Dış Borç Stoku 1Ç 10 2Ç 10 3Ç 10 4Ç 10 Toplam Dış Borç Stoku (Milyar US$) Kamu Özel Kısa Vadeli Uzun Vadeli Toplam Dış Borç Stoku/GSYH 38.4% 37.4% 43.6% % 40.3% 39. Kamu Dış Borç Stoku/GSYH 13.8% 12.4% 15.7% 13.7% % 14.8% 13.7% Özel Sektör Dış Borç Stoku/GSYH 24.7% % 25.8% % % Kısa Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH 6.6% 6.8% % 8.4% % 10.7% Uzun Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH 31.8% 30.6% % 32.7% 30.1% % AB Tanımlı Borç Stoku/GSYH 39.4% % 40.6% 40.6% 45.1% 43.4% 42.1% 41.6% Rezervler (Milyon US$) Toplam Rezervler 74,027 73,346 74,810 85,960 87,599 88,636 92,149 95,578 Merkez Bankası Rezervleri 71,263 70,075 70,689 80,696 82,335 83,372 86,792 90,221 Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 32,827 36,213 37,182 50,156 52,740 52,955 53,803 54,876 Parasal Büyüklükler (Milyar US$) M M M2Y M3Y Para Tabanı APİ (Dönem Sonu) Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, Bankası 17

20 Makroekonomik Göstergeler IV Bankacılık Sektörü(MilyarTL) Aktifler Aktifler/GSYH Gerçekleşmeler % 87.6% 1, % 2011 Tahmin 1Ç % Son Dört Gerçekleşme 2Ç 10 3Ç % 87.4% 4Ç 10 1, % Krediler Krediler/GSYH Ticari Krediler/GSYH Tüketici Kredileri/GSYH Konut % 22.6% 11.3% % 26.3% 12.3% % 27.6% 13.6% % % % 28.4% 13.8% % 29.9% 14.4% % 29.9% 14.9% % % 60.8 Taşıt İhtiyaç Kredi Kartları Mevduatlar Döviz Mevduatları (Milyar Dolar) Mevduatlar/GSYH Öz sermaye Öz sermaye/gsyh % % % % % % % % Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyar TL) Gelirler Harcamalar Faiz Ödemeleri Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge Merkezi Yönetim İç BorçStoku Faiz Harcamaları/GSYH Bütçe Dengesi/GSYH % 1.6% % 1.8% % % 3.6% % 2.8% % 2.8% Faiz Dışı Fazla/GSYH Merkezi Yönetim Borç Stoku Merkezi Yönetim İç BorçStoku/GSYH Merkezi Yönetim Dış Borç Stoku/GSYH 4.2% 30.3% 10.3% % 9.4% 0.1% 34.6% % 31.9% 10.6% 1.2% 1.2% 1Ç % 2Ç % 3Ç % 11.1% 4Ç % 10.6% Toplam Kamu Brüt Borç Stoku/GSYH 42.2% % Toplam Kamu Net Borç Stoku/GSYH % 32. Kaynak: BDDK, TÜİK, Maliye Bakanlığı, Hazine, DPT ve Bankası % 48.2% % % 29.2% % 18

21 Rating Türkiye Türkiye Türkiye Diğer Yükselen Piyasalar (EM) Rusya Macaristan Brezilya Polonya S&P Moody's Fitch S&P Ba3 Ba2 Ba2 Pozitif Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim B Negatif B Pozitif B Pozitif B+ B+ Pozitif BB BB Pozitif BB BB BB+ BB+ Pozitif Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim BBB BBB Negatif BBB A Yabancı Para Uzun Vadeli Görünüm/Gözetim B+ B+ Pozitif BB Pozitif BB BB Negatif BB BB Negatif BB BB Pozitif Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim B3 B2 B1 Pozitif Ba3 Yerli Para Uzun Vadeli B+ BB BB BB BB BB BB BB BB+ Yer. P. U.V. B3 B2 B1 Ba3 Ba3 Ba2 Ba2 Yer. P. U.V. B B B B+ B+ BB BB BB BB BB+ BB+ Yer. P. U.V. BBB+ BBB BBB+ A Son Değişimin Yönü Son Değişimin Yönü 19