SOLAR ŞEMSİYE LİSANS BİTİRME TEZİ

Transkript

1 T.C. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü SOLAR ŞEMSİYE LİSANS BİTİRME TEZİ Mehmet ARSLAN Mehmet ERCAN Gözde BURAT Prof. Dr. İsmail H. ALTAŞ Mayıs 2012 TRABZON

2 T.C. KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü SOLAR ŞEMSİYE LİSANS BİTİRME TEZİ Mehmet ARSLAN Mehmet ERCAN Gözde BURAT Prof. Dr. İsmail H. ALTAŞ Mayıs 2012 TRABZON

3 LİSANS BİTİRME PROJESİ ONAY FORMU Mehmet ARSLAN, Mehmet ERCAN ve Gözde BURAT tarafından Prof. Dr. İsmail H. ALTAŞ yönetiminde hazırlanan Solar Şemsiye başlıklı lisans bitirme projesi tarafımızdan incelenmiş, kapsamı ve niteliği açısından bir Lisans Bitirme Projesi olarak kabul edilmiştir. Danışman : Prof. Dr. İsmail H. ALTAŞ Jüri Üyesi 1 : Prof. Dr. Cemil GÜRÜNLÜ Jüri Üyesi 2 : Yrd. Doç. Dr. H. İbrahim OKUMUŞ Bölüm Başkanı : Prof. Dr. İsmail H. ALTAŞ

4 ÖNSÖZ Yenilenebilir enerji kaynaklarının her geçen gün hayatımızdaki önemi artmaktadır. GüneĢ enerjisinden enerji üretimi de bunun baģında gelmektedir. GüneĢ enerjisinden üretilen enerji Ģebekeye verilir ya da tekil anlamda kullanılabilir. Günümüz Türkiye sinde bu tekil anlamda kullanılıp, ya deneysel amaçlı ya da küçük projelerde yer almaktadır. GüneĢ enerjisinden elektrik üretimi aslında bir zorunluluktan doğmuģtur. Uzaya gönderilen uyduların enerji ihtiyaçlarını karģılayabilme sorunu güneģ pillerinin bulunmasıyla aģılmıģtır. GüneĢ pilleri baģlangıçta çok düģük akım değerine ihtiyaç duyan hesap makinesi, radyo, saat gibi elektronik araçlarda kullanılmaya baģlanmıģtır. Bunun yanında yine uydularda olduğu gibi zorunlu alanlarda da kullanılmıģtır. Elektronik cihazlarda kullanılmasının haricinde bölgesel aydınlatmalarda ve özellikle trafik ikaz lambalarında sıkça karģılaģtığımız bir ürün olmuģtur. Bu bitirme projesinin hazırlanmasında emeği geçen ve yol gösterici olan kıymetli hocamız Sayın Prof. Dr. Ġsmail Hakkı ALTAġ a, AraĢ. Gör. M. ġinasi AYAS a, AraĢ. Gör. Ayhan YAZGAN a, değerli arkadaģlarımız Deniz YILDIRIM a, Gökhan AKTAġ a, Mustafa UZUN a Hakan ERDÖL e, Hasan ERDOĞAN a ve Ġlker ĠYĠKÖġKER e Ģükranlarımızı sunmak istiyoruz. Ayrıca bu çalıģmayı destekleyen Karadeniz Teknik Üniversitesi Rektörlüğü ne, Mühendislik Fakültesi Dekanlığına ve Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölüm BaĢkanlığına içten teģekkürlerimizi sunarız. Her Ģeyden öte, eğitimimiz süresince bize her konuda tam destek veren ailelerimize, bize hayatlarıyla örnek olan tüm hocalarımıza ve bu projenin hazırlanmasında destek ve sabırlarını esirgemeyen tüm arkadaģlarımıza saygı ve sevgilerimizi sunarız. MEHMET ARSLAN MEHMET ERCAN GÖZDE BURAT TRABZON 2012 iii

5 ĠÇĠNDEKĠLER LĠSANS BĠTĠRME PROJESĠ ONAY FORMU... ii ÖNSÖZ... iii ĠÇĠNDEKĠLER... iv ÖZET... vi SEMBOLLER VE KISALTMALAR... vii 1. GĠRĠġ TEORĠK ALT YAPI Buck Konvertör Denetleyici Referans ve Hata Gerilimi Fotovoltaik Pillerden Elde Edilen GiriĢ Gerilimi TASARIM Buck Konvertör Tasarımı ve Malzeme Seçimi Denetleyici Tasarımı ve Programlanması Fotovoltaik Modül ve Elektrik Enerjisinin Elde Edilmesi Sistemin gerçekleģtirilmesi ve Baskı Devresinin Hazırlanması SĠMÜLASYON ÇALIġMALARI Buck Konvertörün Matlab/Simulink de Simülasyonu Kontrol Devresinin Simülasyonu DENEYSEL ÇALIġMALAR Fotovoltaik Modüllerin Karakteristiğinin Elde Edilmesi Buck Konvertör ve Denetleyicinin ÇalıĢması SONUÇLAR iv

6 7. YORUMLAR VE DEĞERLENDĠRME KAYNAKLAR EKLER EK-1 ÇalıĢma Takvimi EK-2 Mikro Denetleyici Programlama Kodları EK-3 Standartlar ve Kısıtlar Formu ÖZGEÇMĠġ v

7 ÖZET Solar ġemsiye güneģ ıģınlarının zararlı etkilerini engelleyerek, insanların zararlı etkilerden korunmasının yanında elektrik Ģebekesinden yararlanılamayan yerlerde ihtiyaç duyulan enerjiyi karģılamak için tasarlanmıģtır. Fotovoltaik pillerden elde edilen elektrik enerjisi bir kontrol devresinin denetiminden geçirildikten sonra akü grupları için Ģarj edilebilir hale getirilmektedir. Sonrasında gerekli olan enerji akü gruplarından elde edilmektedir. Sistemin tasarımı esnasında gerekli parametreler belirlendikten sonra Matlab/Simulink de bu devrenin simulasyonu gerçekleģtirilmiģtir. Bu simulasyondaki amaç; gerekli giriģ gerilimi ve kontrol iģareti için çıkıģ geriliminin değiģimini ve değerini gözlemlemektir. Ayrıca sistemin kontrol devresinin simulasyonu da Proteus ISIS programında yapılmıģtır. Kontrol devresi değiģken giriģ gerilimini çıkıģa sabit bir Ģekilde aktarmak için gerekli kontrol iģaretini üretmektedir. Sistem tasarımı bittikten sonra devre gerçekleģtirilmiģ ve yapılan deney sonuçları ayrıntılı olarak incelenmiģtir. vi

8 SEMBOLLER VE KISALTMALAR A : Eğri uydurma faktörü k : Boltzmann sabiti (1,380622x10-23 J/ o K) T pil : Referans çalıģma sıcaklığı e : Elektron yükü (1, x10-19 C) I fv : Fotoakım I 0 : Diyot ters doyma akımı R s : EĢ değer devrenin seri direnci I pil : Fotovoltaik pilin çıkıģ akımı vii

9 1. GĠRĠġ Günümüz dünyasında çağ ilerledikçe insanların enerjiye olan ihtiyaçları da artmaktadır. Türkiye de 2010 yılı itibariyle toplam elektrik üretiminin %45.9 u doğalgazdan, %18.4 ü yerli kömürden, %24.5 i hidrolik kaynaklardan, %6.9 u ithal kömürden, %2.5 i sıvı yakıtlardan, %1.35 i rüzgardan ve %0.47 si jeotermal ve biyogazdan sağlanmıģtır [1]. Bu durum hem Türkiye yi enerji anlamında dıģarıya bağımlı hale getirip hem de ekonomisini büyük bir yük altında bırakmaktadır. Ayrıca fosil yakıtların bir süre zarfında tükenecek olması insanları baģka enerji kaynakları arayıģına itmektedir. Bu enerji kaynaklarından en fazla tercih edileni Ģüphesiz ki yenilenebilir enerji kaynaklarıdır. Projemizde bu kaynaklardan biri olan güneģ enerjisini kullanarak elektrik enerjisi elde edilmesi amaçlanmıģtır. GüneĢ enerjisinden elektrik enerjisi sürekli olamayacağından bu enerjinin depo edilmesi gerekmektedir. Bu temel felsefe çevresinde Solar ġemsiye projesi gerçekleģtirilmiģtir.. Projenin Ģematik gösterimi aģağıda ġekil 1.1 de verilmiģtir. Projenin temel taslağını bu Ģekil oluģturmaktır. ġekil Sistemin Ģematik gösterimi ġekil 1.1 de görüldüğü üzere elektrik enerjisi güneģten üretilip belirli bir regülasyon aģamasından sonra hemen yüke aktarılmaz. Aküde Ģarj edilir ve ihtiyaç halinde dc yükleri veya invertör yardımı ile ac yükleri besler.

10 Ġnsanların özellikle yaz aylarında ihtiyaç duydukları Ģemsiyeye katılan; güneģ enerjisini elektrik enerjisine çevirme özelliği, Ģemsiyeleri daha çekici hale getirecek ve birçok alanda da kullanılmasına baģlanması ile vazgeçilmez olacaklardır. Elektrik Ģebekesinden faydalanmanın mümkün olamadığı ya da zor olduğu yerlerde, Ģemsiye ihtiyacı olan birçok yerde kendine geniģ pazar payı bulacaktır. ġemsiyenin sık kullanıldığı yerlere örnek vermek gerekirse; Deniz kenarlarında solar Ģemsiye kullanılmasıyla Ģarj yahut mini buzdolapları kullanılabilecektir. Yaz aylarında seyyar olarak iģ yapan (dondurmacı, mısırcı vs.) bir kısım insanımızın yardımına koģacaktır. Ülkemizde pazarcılık geçmiģten gelen bir alıģ-veriģ kültürüdür. Kullanılmaya baģlanırsa pazar esnafımızın hayatını kolaylaģtıracaktır. Ülkemizde mevsimlik iģçiler olarak adlandırılan ve çadırlarda yaģayan insanlarımıza elektrik ulaģtırılmıģ olacaktır. Piknik - mesire alanlarında insanların anlık ihtiyaçlarını giderecektir. Solar Ģemsiye projesine benzer birçok proje yapılmıģ bulunmaktadır. Ġnsanlar elektrik Ģebekesine bağlanmanın zor olduğu yerlerde ihtiyaçlarına göre küçük veya büyük güçlü, rahat taģınabilir veya sabit sistemler geliģtirmiģlerdir. Kimi ihtiyaçlar zorunluluktan doğarken kimi ihtiyaçlar da hobi veya süsleme alanında da farklılık yaratma amaçlı tasarlanmıģlardır. Askerlerin operasyonlarda yahut tatbikatlarında, dağda uzun süreli kalmaları sebebiyle telsizlerini Ģarj etmeleri için solar ceket, solar çanta, gibi askeri amaçlı elbiseler dizayn edilmiģtir. Süs eģyası niteliğinde ticari amaçlı solar saksı, kova lamba, merdiven lambaları, solar ĢiĢe ev, bahçe ve mutfak dekorasyonlarında kullanılmaktadır [2]. Kullanımı artmaya baģlayan baģka bir üründe taģınabilir cep telefonu Ģarj cihazları gündelik hayatta yerini almaya baģlamıģlardır. Çiftçiler; tarlalarında zararlı hayvanlardan mahsullerini korumak için yabani hayvan kovucu olarak geliģtirilen sistemlerin enerjilerini sağlamak amacıyla kullanmaktadır. Solar panellerden karģılanan enerjiyle çalıģan bu gibi sistemlerin yanı sıra araçlarda geliģtirilmektedir. Önceki yıllarda buna benzer bir proje okulumuzda gerçekleģtirilmiģtir. Bu projenin önümüzdeki yıllar da seri üretime geçirilmesi mümkün olacaktır [3]. 2

11 Bu projenin benzer projelerle ortak yönü vardır. Bundan bahsetmek gerekirse; güneģ enerjisi ile elektrik enerjisi üretip ihtiyaç halinde kullanıma sunmaktır. Farklılık ise; gücün bazı projelerde aküye aktarılmayıp direk yüke aktarmasıdır. Bu projenin yapımında izlenen zaman takvimi EK-1 de verilmiģtir. Bu takvime göre çalıģmaların yürütülmesi projenin yönetimi açısından avantajlı olmuģtur. 3

12 2. TEORĠK ALT YAPI ġemsiyenin yüzey alanı kısıtlı olduğu için elde edilecek olan enerji de küçük güçlerde olacaktır. Bu durum da yüklerin güneģ panellerinden direk beslenmesini mümkün kılmayacaktır. Bu nedenledir ki üretilen bu küçük güçteki enerji depolanarak yüke aktarılmak üzere aküde hazır bekletilir. GüneĢ enerjisinden üretilen enerjinin değeri ıģık akısıyla doğru orantılı olduğundan bu enerjinin regülasyon iģlemlerinden geçmesi gerekmektedir. ġekil 2.1 de görüldüğü üzere elde edilen gerilim aküye Ģarj edilecek referans gerilim ile karģılaģtırılmaktadır. Eğer çıkıģ gerilimi ile referans gerilim arasında bir hata gerilimi var ise bu hata gerilimi denetleyici tarafından algılanacak ve algılanan gerilim yok olana kadar mikro denetleyici çıkıģ gerilimini arttıracak ya da azaltacaktır. AĢağıdaki blok diyagramında her bölümün iģlevlerini ve yapısını incelemek sistemin çalıģmasını daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır. Referans Hata Kontrol ĠĢareti GiriĢ ÇıkıĢ Denetleyici Buck Konvertör ġekil Sistemin genel blok diyagramı 2.1. Buck Konvertör Buck konvertör DC-DC bir anahtarlamalı dönüģtürücü sistemidir. Sistemin giriģ ve çıkıģı elektrik enerjisidir. Elektrik enerjisinin gerilimini çıkıģa azaltarak aktarır. ÇıkıĢ gerilimini azaltan sistem ayrıca çıkıģ akımını da giriģ akımına göre arttırır. Böylece giriģ gücü çıkıģ gücüne eģittir. ġekil 2.2 de görüldüğü üzere bir buck konvetörün genel yapısı verilmektedir. Devre R- L-C elemanlarından, diyot ve anahtardan oluģmaktadır.

13 ġekil Buck konvertörün elektriksel eģdeğer çizimi Anahtar kapalı yani mosfet iletimde iken hem endüktas ve kapasite enerjilenir hem de yük giriģ kaynağı tarafından beslenir. Anahtar açık yani mosfet kesimde iken endüktas ve kapasite yükü besler. (2.1) Sistemin giriģi ile çıkıģı arasındaki bağıntı (2.1) de verilmektedir. Burada; V g : GiriĢ gerilimi V ç : ÇıkıĢ Gerilimi D: % PWM oranıdır. ( ) (2.2) Yukarıda verilen formülün geçerli olabilmesi için endüktans akımının sürekli olması gerekmektedir. Endüktans akımının sürekli olabilmesi için (2.2) deki L nin değeri ilgili formülde karģı tarafından büyük olmalıdır. ( ) (2.3) 5

14 Anahtar açık iken yükü kapasite beslediği için gerilimde küçük dalgalanmalar olacaktır. Bu dalgalanmalar sistemde istenmediği için değerinin küçük olması istenir Denetleyici Denetleyici sistemin kararlı çalıģmasında önemli rol oynar. Denetleyicinin görevi sistemin çıkıģının referans gerilime eģit olmasını sağlar ve referans ile çıkıģ arasında bir hata varsa minimum olacak Ģekilde düzeltir. Sistemde denetleyici olarak sık kullanılan bir mikroiģlemci olan PIC mikro denetleyicisi kullanılmıģtır. Bu mikro denetleyici sistemde çıkıģ ve giriģ gerilimini okuyarak referans gerilimi ile karģılaģtırır ve sistemin çalıģması için gerekli olan anahtar geriliminin PWM oranını ayarlamaktadır. Ayrıca mikro denetleyici sistemin kontrolü için ADC den okuduğu giriģ ve çıkıģ gerilim değerlerini bilgilendirme amacıyla bir LCD ile ekranda göstermektedir Referans ve Hata Gerilimi Referans gerilim, sistemin çıkıģ geriliminin olması gereken değeridir. ÇıkıĢ geriliminin bu gerilim seviyesinde olması istenmektedir. Sistemin kontrolü bir mikro denetleyici tarafından yapıldığı için bu gerilim değeri mikro iģlemciye ADC den okutulmaz. Mikro denetleyiciyi programlarken bu değer ilgili programda yerine yazılır. Hata gerilimi ise referans gerilim ile çıkıģ gerilimi arasındaki potansiyel farktır. Hata gerilimi istenmeyen bir durumdur, mikro denetleyicinin bu durumu algılayıp ortadan kaldırması istenir Fotovoltaik Pillerden Elde Edilen GiriĢ Gerilimi Yüzeylerine gelen güneģ enerjisini elektrik enerjisine dönüģtüren sistemlere fotovoltaik piller veya güneģ pilleri denir. Verimleri güneģ pilinin yapısına bağlı olarak %18 ile % 22 arasında değiģmektedir [4]. ġekil 2.3 de elektrik enerjisinin güneģ pilleri ile elde edilmesinin basit Ģematik gösterimi verilmiģtir. GüneĢ pillerinin çıkıģ gerilimi üzerine düģen foton miktarı ile doğru orantılıdır 6

15 ġekil 2.3 Fotovoltaik pillerin basit çalıģma Ģeması Fotovoltaik piller güneģ enerjisini elektrik enerjisine çevirirler ama tek baģlarına kullanılmazlar. Fotovoltaik piller seri ve/veya paralel bağlanarak büyük bir yapı oluģtururlar. Bu yapılara fotovoltaik modül denir. Fotovoltaik pilleri modüler yapıda oluģturmaktaki amaç seri bağlayarak gerilim seviyelerini ve/veya paralel bağlayarak akım değerlerini yükseltmektir. Yapıları basitçe bir p ve n eklemden oluģan diyotlara benzer. Fotoelektrik olay prensibine dayanan pilden fotonlar tarafından kopartılan elektronlar harekete geçer ve bir elektrik akımı oluģturur. Yarı-iletken özellik gösteren birçok madde arasında güneģ pili yapmak için en elveriģli olanlar silisyum (1.1eV), galyum arsenit (GaAs 1,43eV), kadmiyum tellür (CdTe) gibi anorganik malzemeler kullanılır. AĢağıdaki ġekil 2.4 de görüldüğü üzere bir fotovoltaik pilin elektriksel eģ değer devresi gösterilmiģtir. EĢ elektriksel eģ değer devrede diyotun kullanılması yarı iletken malzemelerden üretildiğinin bir göstergesidir. ġekil 2.4 Bir fotovoltaik pilin elektriksel eģ değer devresi 7

16 ( ) (2.4) Burada; A = Eğri uydurma faktörü (100) k = Boltzmann sabiti (1,380622x10-23 J/ o K T pil = Referans çalıģma sıcaklığı (25 o C) e = Elektron yükü (1, x10-19 C) I fv = Fotoakım (5 A) I 0 = Diyot ters doyma akımı (0,002 A) R s = EĢ değer devrenin seri direnci ( 0,0001 ) I pil = Fotovoltaik pilin çıkıģ akımıdır. [5] 8

17 3. TASARIM Solar Ģemsiye projesi bir ihtiyaç gereği ortaya çıkmıģtır. Yenilenebilir enerji kaynakları yeni yeni gündeme geldiğinden bu çalıģmalarda kullanılan fotovoltaik pillerin fiyatların oldukça yüksektir. Ama güneģ enerjisine olan ilginin her geçen gün artmasıyla fiyatların düģmesi beklenmektedir. Sistemde kullanılan malzemeler, miktarları ve fiyatları aģağıdaki Tablo 3.1 de verilmektedir. Tablo 3.1 Sistemde kullanılan malzeme listesi Malzemenin Adı Miktarı Birim Fiyatı Toplam Fiyatı 100 mh Endüktans 4 1,5 TL 6 TL 470 F Kapasitans 1 1 TL 1 TL SR5100 Diyot TL 1.80 TL IRFZ48 Mosfet 1 2 TL 2 TL PIC 16F TL 11 TL TC1602B LCD 1 10 TL 10 TL 4 MHz Kristal 1 1 TL 1 TL 22 pf Kapasitans TL 0.2 TL LM 7805 Entegre TL 0.5 TL Soğutucu 2 3 TL 6 TL 5 A Sigorta TL 0.5 TL 12 V 7.2 Ah Akü TL 65 TL Fotovoltaik Modül TL 500 TL TOPLAM 605 TL Solar Ģemsiye projesi birçok alt kısımdan oluģmaktadır. Sistemin içeriğini ve çalıģmasını daha iyi anlamak için ayrıntılı olarak irdelemek gerekir. Bu bölümde tasarım aģamalarına değinilecektir.

18 3.1. Buck Konvertör Tasarımı ve Malzeme Seçimi Buck konvertör sistemde regülasyon iģlemlerinden sorumlu birimdir. Üretilen gerilim değerini referans gerilime eģitler. Enerji akıģının olduğu birimdir. Bu özelliği itibariyle elemanlarının seçimi son derece önemlidir. Sistemde kilit rol oynar. Projemizde kullandığımız elemanlar aģağıda sıralanmıģtır. Bu değerler sistemin sağlıklı ve referans aralıkta çalıģması için seçilmiģ optimum değerlerdir. Endüktans : 4 adet 100 mh (2 A) Kapasitans : 1 adet 470 F (63 V) Direnç : 1 adet 2,25 Diyot : 1 adet SR5100 Diyot, (100 V, 5 A) Mosfet : 1 adet IRFZ48 Mosfet (Vdds=60 V, 50A) Anahtarlama frekansını Vç nin küçük olmasını istediğimiz için f=50 khz olarak seçtik. Bu durumda (2.2) de verilenleri yerine D=1 koyarsak 100 mh > 22,5 H olduğu gözükmektedir ve bu da istenen durumdur. Aynı Ģekilde (2,3) de verilenleri yerine D=1 için koyarsak; 0, olarak hesaplanır ve bu çok düģük bir değerdir Denetleyici Tasarımı ve Programlanması Denetleyicinin görevi sistemin istenilen referans aralığında kararlı çalıģmasını sağlamaktır. Solar Ģemsiye projesinde denetleyici olarak Microchip firmasının ürettiği PIC16F877 Mikro denetleyicisi kullanılmıģtır. PIC16F877 'nin 40 pininden 33 tanesi I/O (giriģ/çıkıģ ) pinleridir. PIC16F877; 6 bitlik A portu, her biri 8 bitlik B,C ve D portları ve 3 bitlik E portu olmak üzere 5 porta sahiptir. Bu giriģ/çıkıģ pinleri gerekli ayarlamalar yapılarak baģka amaçlarla kullanılması mümkündür [6]. 16F877 mikro denetleyicisi harici bir osilatör yardımı ile çalıģmaktadır. 16F877 mikro denetleyicisi 20 MHz hızlarda çalıģmaktadır [6]. Denetleyici tasarımı yapılırken 4 MHz lik hız uygun bulunmuģ ve 4 MHz lik kristal kullanılmıģtır. Ayrıca fotovoltaik pillerden edilen 10

19 enerji ile LM7805 entegresi kullanarak sabit 5 V elde edilmiģ ve mikro denetleyici beslenmiģtir. Mikro denetleyici kontrol iģlemlerinde ADC yi kullanarak gerilim seviyelerini okumaktadır. Mikro denetleyici gerilim değeri olarak en fazla 5V u okuyabildiğinden denetleyicinin ADC vasıtasıyla okuduğu giriģ gerilimi gerilim bölücü devre yardımı ile en fazla 5 V olacak Ģekilde tasarlanmıģtır. Aynı durum çıkıģ içinde geçerlidir. ÇıkıĢ gerilimi de bir gerilim bölücü yardımı ile mikro denetleyicinin okuyabileceği bir değere düģürülmüģtür. ġekil 3.1 GiriĢ ve ÇıkıĢ gerilimlerinin ADC ye okutulması 16F877 mikro denetleyicisinin programlanma kodları EK-2 de verilmiģtir. Ayrıca belirtmek gerekirse programlama da kullanılan k 0 ve k i katsayıları dirençlerin tam değerli olmamasından dolayı düzeltme amacıyla konulmuģtur. Mikro denetleyici ile birlikte bir LCD ekran kullanılmıģtır. Bu LCD ekranın görevi çıkıģ ve giriģ gerilimini bilgi amaçlı ekranda göstermektedir. Bu LCD ekran 2x16 bölümden oluģmaktadır. ( ) (3.1) (3.2) 11

20 Mikro denetleyici ADC de okuduğu gerilim değerlerine göre buck konvertörün anahtarını tetikler. Bu tetikleme iģlemini f=50 khz değerinde yapmaktadır. Bu frekans değeri tasarım sonucunda belirlenmiģtir. Gerilim dalgalanma değeri olan V ç yi küçük tutmak esas anılmıģtır. Mikro denetleyici; ADC deki okunan gerilim değerleri ile (3.1) deki formül yardımı ile gerekli olan % PWM oranını hesaplar. Bu iģlemi (3.2) ile eģitlerse aslında anahtarın iletimde kalma süresini hesaplamıģ olunacaktır Fotovoltaik Modül ve Elektrik Enerjisinin Elde Edilmesi Fotovoltaik modül küçük fotovoltaik pillerin birleģiminden oluģmuģtur. Bu modülün maximum çıkıģ gücü 100 W, açık devre gerilimi 20 V, kısa devre akımı 4,8 A ve nominal çalıģma gerilimi 17 V dur. Bu gücü aküde depolayıp gerektiğinde yükün akü tarafından beslenmesi amaçlanmıģtır. 12 V 14.4 Ah gücündeki akü grubu sistemde yerini almıģtır. Sistem tasarımı 100W a göre tasarlandığından bu modüler yapılardan sadece bir tanesi kullanılmıģtır. GüneĢ ıģığının yetersiz kaldığı durumlarda ise seri ve/veya paralel bağlanarak enerji üretimine devam edilecektir Sistemin GerçekleĢtirilmesi ve Baskı Devresinin Hazırlanması Sistemlerin ayrı ayrı hazırlanın tasarlandıktan sonra gerekli malzemeleri temin edilerek genel tasarımı yapılmıģ ve devre gerçekleģtirilmiģtir. Devrede; LM 7805 gerilim regülasyon devresine ve IRFZ48 mosfete soğutucu takılarak çalıģmalarında bir kararsızlık çıkması engellenmiģtir. LCD ekranın kontrast ayarı için bir potansiyometre konulmuģtur. Ayrıca kontrol devresini koruma amaçlı bir buton konulmuģtur. Ayrıca koruma amaçlı 5 amperlik bir sigorta da devre giriģine yerleģtirilmiģtir. Bu sigorta regülatör devresinin üzerinde bulunmaktadır. 12

21 4. SĠMÜLASYON ÇALIġMALARI Yapılan çalıģmanın simülasyonu buck konvertör ve kontrol devresi altında iki alt baģlıkta incelenmiģtir. Buck konvertörün simülasyonu farklı kontrol giriģlerinin (PWM oranlarının) verilmesiyle elde edilmiģtir. Kontrol devresinin simülasyonun da ise farklı giriģler için kontrol iģaretinin değiģimi izlenmiģtir Buck Konvertörün Matlab/Simulink de Simülasyonu Buck konvertörün simülasyon çalıģması Matlab/Simulink programında incelenmiģtir. Devre çizimi ġekil 4.1 de verilmiģtir. Bu simülasyon devresinde gerçeklenecek devre için belirlenmiģ değerler kullanılmıģtır. ġekil 4.1 Matlab/Simulink de buck konvertör devresinin çizimi Matlab/Simulink eģdeğeri ile devrenin çalıģma karakteristiği elde edilmiģtir, ilgili devrede giriģe ve çıkıģa bir voltmetre bağlanarak gözlemlemeler yapılmıģtır. Ayrıca yüke aktarılan gücü bulabilmek için bir ampermetre konulmuģtur. GiriĢ ve çıkıģ bir osiloskop yardımı ile gözlemlenmiģ olup iki gerilim değeri karģılaģtırılmıģtır. Bu devrenin giriģine 20V DC gerilim verilmiģtir. Kontrol iģareti olarak f=50 khz D=0.7 ve D=0.8 iģaretler uygulandığında elde edilen grafikler aģağıdaki Resim 4.1 ve Resim 4.2 de verilmiģtir.

22 Resim 4.1 GiriĢ gerilimi=20v ve D=0.7 için çıkıģ gerilimi Resim 4.2 GiriĢ gerilimi=20v ve D=0.8 için ÇıkıĢ Gerilimi ÇıkıĢ gerilimleri (2.1) deki formül gereği V 0 =14V ve V 0 =16V olması gerekmektedir. Yukarıdaki osiloskop görüntüleri bu değerleri doğrular niteliktedir. (2.3) deki V 0 değeri mikro voltlar seviyesinde olduğu için çıkıģ gerilimi düz bir eğri Ģekline benzemektedir. Sistem, tasarım sonucu beklenen değerleri simülasyonlarda verebilmektedir. 14

23 4.2. Kontrol Devresinin Simülasyonu Kontrol devresinde denetleyici olarak mikro denetleyici seçilmiģtir. Mikro denetleyicisine atılacak olan.hex dosyası mikroc PRO for PIC programı ile derlenmiģtir. Sistemin kontrol devresi Proteus ISIS 7 Professional programında çizilmiģtir. Sistemin görüntüsü ġekil 4.2 de verilmektedir. ġekil 4.2 Proteus ISIS 7 de oluģturulan kontrol devresi PIC16F877 mikro denetleyici dahili bir osilatöre sahip değildir. Harici bir osilatör ile tetiklenmesi gerekmektedir. Burada 4 MHz lik bir kristal ile PIC16F877 mikro denetleyicisi tetiklenmektedir. Ekrandaki görüntülerin kontrast ayarı için bir potansiyometre kullanılmıģtır. Gerektiğinde mikro denetleyiciye reset atmak için bir buton konulmuģtur. Mikro denetleyicinin kendini resetleyebilmesi için reset ucunun toprak seviyesine indirilmesi gerekmektedir. Kontrol devresi okunan giriģ gerilimine göre 17 nolu bacağından kontrol iģaretini vermektedir. Resim 4.3 de bir kontrol iģaretinin osiloskoptaki görüntüsü verilmektedir. Resim 4.3 Kontrol iģaretinin osiloskoptaki görüntüsü 15

24 5. DENEYSEL ÇALIġMALAR Bu bölümde sistemin çalıģması fiziki olarak test edilmiģ ve deney çıktıları baģlıklar altında sıralanmıģtır Fotovoltaik Modüllerin Karakteristiğinin Elde Edilmesi Buck konvertörün çalıģmasını test etmeden önce fotovoltaik modüllerin karakteristik özellikleri ölçülmüģtür. Ölçümlerin yapıldığı zamanda hava güneģli ve sıcaklık 26 o C dir. Bu veriler aģağıda sıralanmıģtır. ÇıkıĢ açık devre gerilimi = 19,8 V ÇıkıĢ kısa devre akımı = 4,9 A Bu veriler güneģ panellerinin güneģ altında ısınmasıyla zamanla azalmaktadır. Bu değerleri aģağıdaki ġekil 5.1 de verilmiģtir. Gerilim (V) Gerilim (V) Zaman (dk) ġekil 5.1 GüneĢ panellerin açık devre gerilimlerinin zamana göre değiģimi Deney sırasında ölçümler alınırken hava güneģlidir ve havada bulut yoktur. ÇıkıĢ geriliminin zamanla azalması sıcaklığın artmasının bir sonucudur.

25 Havanın güneģli olması yaptığımız testlerde daha sağlıklı sonuçlar almamıza neden olmuģtur. ÇıkıĢ güç karakteristiği yaptığımız fotovoltaik modüler sistem Resim 5.1 de gözükmektedir. Resim 5.1 Fotovoltaik pillerden oluģan modüler sistem (3 x 100 W) Tasarım 100 W için yapıldığı için bu güneģ panellerinden deney sırasında sadece bir tanesi kullanılmıģtır. Ama havanın güneģli olmadığı zamanlarda güneģ pilleri seri ve/veya paralel bağlanarak sistemin çalıģması için gerekli güç elde edilmiģtir Buck Konvertör ve Denetleyicinin ÇalıĢması GüneĢ pillerinden enerji dönüģümü sağlandıktan sonra buck konvertörün giriģi güneģ panellerine bağlanmıģtır. Buck konvertör tasarım aģamasında baģka kaynaklar tarafından test edildiği için sistemin çalıģmasında bir zorluk olmamıģtır. Deney sırasında buck konvertörün tetiklenmesiyle devre giriģ gerilimde meydana gelen gerilim düģümü nedeniyle mikro iģlemci kendini resetlemiģtir. Bu sorun PIC 16F877 nin programının derlendiği mikroc programında düģük gerilimler için mikro iģlemcinin kendini resetleme özelliğinin kapatılmasıyla aģılmıģtır. 17

26 Resim 5.2 de kontrol devresi ve buck konvertör devresi görülmektedir. Sistem çıkıģından 5-6 A arasında bir akım akıtıldığında mosfette ısınmalar meydana gelmiģtir. Bu ısınmalardan soğutucular yardımıyla kaçınılmıģtır. Resim 5.2 Kontrol devresi ve buck konvertör GiriĢ devresine referans çıkıģ gerilim olan 15V ile maksimum giriģ gerilimi olan 25V arasında farklı gerilim değerleri uygulanmıģtır. Bu deneyde farklı giriģ gerilimlerine gerek duyulduğu için güneģ panelleri yerine değiģken çıkıģ gerilimli güç kaynakları kullanılmıģtır. Resim 5.3 ve Resim 5.4 de farklı giriģ gerilimleri için kontrol iģaretlerinin osiloskop görüntüleri verilmiģtir. Resim 5.3 GiriĢ gerilimi=25 ve Referans gerilim=15v (D=0.6) axcrdsjguldjhtrgrfhhdgtgdggdsdiçin kontrol geriliminin osiloskop görüntüsü 18

27 Resim 5.4 GiriĢ gerilimi=20 ve Referans gerilim=15v (D=0.75) için qweqwasdasdassdsdsaasdsskkontrol gerilimin osiloskop görüntüsü GiriĢ gerilimine 25V verildiği zaman referans gerilim 15V için (2.1) de görüldüğü üzere D=0.6 hesaplanır. Aynı Ģekilde GiriĢ gerilimi 20V olduğu zaman kontrol iģaretinin PWM oranı D=0.75 olarak hesaplanır. GiriĢ geriliminin azaldığı durumlarda; referans gerilimde çıkıģ gerilimi verilebilmesi için PWM oranının artması beklenir. GiriĢ geriliminin 25V dan 20V a düģtüğünde PWM oranının 0.6 dan 0.75 e arttığı gözlenmektedir. Bu deney esnasında giriģ gerilimi 0-25V arasında değiģtirilince referans gerilimi olan 15V un altındaki durumlar için çıkıģ iģaretinin değeri sürekli olup bir değiģme gözükmemektedir. Bu durum Resim 5.5 de görünmektedir. Resim 5.5 GiriĢ geriliminin referans gerilime eģit veya küçük olduğu kgjsdfģjksdklfjsdklfjlfjasdkljfdurumlar için kontrol iģaretinin osiloskop görüntüsü 19

28 6. SONUÇLAR Ġnsanların enerji ihtiyacını karģılamak için alternatif bir çözüm olarak tasarlanan solar Ģemsiye tasarım aģamasında hedef konulan bulgulara ulaģmıģtır. Bunlar aģağıda sıralanmıģtır. Kontrol devresinin gerekli kontrol iģaretini üretmesi Kontrol devresinin giriģ ve çıkıģ gerilimlerini okuması Buck konvertörün yardımı ile değiģken giriģ gerilimine karģı sabit çıkıģ gerilimi elde edilmesi Elde edilen enerjinin akü gruplarında Ģarj edilmesi Gerektiğinde bu enerjinin yüke aktarılması Sistemde, çıkıģtaki büyük gerilim değiģmelerinin akü gruplarını olumsuz etkileyeceğinden giriģteki değiģimlere bağlı olmaksızın çıkıģ geriliminin sabit kalması amaçlanmıģtır. Farklı giriģ gerilimleri için çıkıģ gerilimini gösteren grafik ġekil 6.1 de gösterilmektedir. Görüldüğü üzere giriģ geriliminin referans giriģ değerine kadar giriģ çıkıģa direk aktarılacaktır. Yani mikro denetleyici kontrol anahtarı olan mosfeti sürekli tetikleyecek ve mosfet referans değere kadar hep iletimde olacaktır ÇıkıĢ Gerilimi (V) 8 6 Çıkış Gerilimi (V) GiriĢ Gerilimi (V) ġekil 6.1 Farklı giriģ gerilimlerine bağlı olarak çıkıģ geriliminin değiģimi

29 7. YORUMLAR VE DEĞERLENDĠRME Solar Ģemsiye projesi hayata geçirilerek güneģ enerjisinden enerji elde edilmesi gerçekleģtirilmiģtir. Sistem görünüģte basit olarak görünse de iģlevi oldukça önemlidir. Günümüz dünyasında her alanda enerjiye ihtiyaç olduğundan; bu ihtiyacın bir kısmını, daha çok insanların sosyal hayatlarında, kendilerine vakit ayırmak için bulundukları doğal ortamlarda karģılamaları için güzel bir çözüm önermektedir. Solar Ģemsiye insanların vakitlerinin gittikçe kısıtlı olmaya baģladığı bu dönemlerde kolay, hızlı, temiz ve ucuz enerji elde etme yöntemi olarak ortaya çıkmıģtır. Bu sisteme ısıtıcı eklenerek piknik mesire alanlarında insanların mangal vb. gibi Ģeylerden karģıladıkları enerji ihtiyaçlarını daha basit ve pratik bir biçimde elde etmeleri sağlanmıģ olur. Yine bu gibi ortamlar da Ģarj devresi eklenerek cep telefonu, dizüstü bilgisayar gibi cihazların da enerji ihtiyacı karģılanmıģ olur. Kamp alanı, tracking gibi aktivitelerde bu enerji gündüz saatlerinde depolanarak geceleri de çadır aydınlatması, müzik çalar gibi birçok ihtiyacı da karģılayabilir. Özellikle Ġç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri gibi kurak mevsimlerin yaģandığı kırsal bölgelerde, çiftçilerin ve tarım iģçilerinin gündüz vakti dinlenme saatlerinde ihtiyaç duydukları gölgelik alanların oluģturulmasında ve gece ihtiyaç duyulan elektrik enerjisinin karģılanmasında kullanılacaktır. Bu proje, malzemeler bir çadır üzerine yerleģtirilerek de yapılabilir böylelikle çadırın kullanıldığı yerlerde enerji üretimi de sağlanmıģ olur. GüneĢ panellerinin büyütülmesi ile bu sistem evlere uygulanıp kullanım alanı daha da artırılabilir. Yüksek güçlerde bir fabrikanın enerji ihtiyacının bir kısmı da karģılanabilir. Sistemin maliyeti günümüz Ģartlarında biraz yüksek olup sistemin verimli olarak kullanılması Ģartı ile bu olumsuz durum kat kat fazlası ile karģılanabilir. Sistemin güneģli gün sayısı fazla olan bölgelerde kullanılması verimi artıracaktır. Bu projenin seri üretiminin gerçekleģtirileceği düģünülürse; günde ortalama 12 saat güneģli hava zamanı için bir yılda 12h.0,1kW.365 = 438 kwh enerji tasarrufu mümkündür. Enerji birim fiyatı 40 kuruģ/kwh alınırsa 438kWh.0,4 kuruģ/kwh = 175,2 TL tasarruf edilmiģ olacaktır. Bu değerler Ģunu gösteriyor ki sistem tam kapasiteyle çalıģtığında 3,5 yıl gibi kısa bir sürede maliyetini çıkaracaktır.

30 KAYNAKLAR [1]. TEĠAġ Resmi Sitesi (2012) 2010 Yılı Aylık Üretim Ġstatistikleri. [Uygun] EriĢilebilir: [2]. (2012) Hobi ve Tasarım Sitesi [Uygun]. EriĢilebilir: [3]. Rize Yerel Haber Sitesi (2012) Haber Sitesinde GüneĢ Enerji ile ÇalıĢan Araba. [Uygun] EriĢilebilir: [4]. M.A. Green, "Solar Cells - Operating Principles, Technology, and System Applications", Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, N.J , [5]. Onur Ö. Mengi, Ġsmail H. AltaĢ, "Fotovoltaik GüneĢ Pilleri için Genel Amaçlı Bir Matlab/Simulink GUI Modeli", Ulusal Teknik Eğitim, Mühendislik ve Eğitim Bilimleri Genç AraĢtırmacılar Sempozyumu, Haziran 2007 Kocaeli, Syf 217. [6]. Microchip (2012) Microchip sitesinde 16F877A sayfası. [Uygun] EriĢilebilir: 22

31 3. HAFTA 4. HAFTA 1. HAFTA 2. HAFTA 3. HAFTA 4. HAFTA 1. HAFTA 2. HAFTA 3. HAFTA 4. HAFTA 1. HAFTA 2. HAFTA ŞUBAT MART NİSAN MAYIS 3. HAFTA 4. HAFTA 1. HAFTA HAZİRAN EKLER EK-1 ÇalıĢma Takvimi MALZEMELERİN TEMİN EDİLMESİ SİSTEMİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ HEDEFLERİN YAPILAN PROJEDE ARANMASI DENEY SONUÇLARI SİSTEME SON HALİNİN VERİLMESİ Malzemelerin teslim alınması Malzemelerin test edilmesi Arızalı parçaları sağlamları ile değiştirmek Sistemin planlı bir şekilde kurulması Sistemin test edilmesi Akünün deşarj edilip şemsiye tarafından doldurulması Devrenin parametrelerinin elde edilmesi DC yüklerin sistem tarafından çalıştırılması AC yüklerin invertör tarafından çalıştırılması Sistemin mühendislik şartlarında gerçeklenip verimli çalışması, maximum güç vermesi ve normal şartlar altında optimum sonuç elde edilmesi. Akünün boşaltılarak sistemin değişken hava şartlarında şarja bırakılması DC Yüklerin tasarımı ve testleri İnvertörün test edilmesi Fotovoltaik pillerin şemsiye üzerinde sabitlenmesi AC ve DC yüklerin beslenmesi DC/DC regülasyon devresinin şemsiye üzerinde montajı Sistemin genel bir kontrolü Sistemin sunumu 23

32 EK-2 Mikro Denetleyici Programlama Kodları sbit LCD_RS at RB4_bit; sbit LCD_EN at RB5_bit; sbit LCD_D4 at RB0_bit; sbit LCD_D5 at RB1_bit; sbit LCD_D6 at RB2_bit; // ekran c portundan çıkıģ sbit LCD_D7 at RB3_bit; // olarak ayarlanıyor sbit LCD_RS_Direction at TRISB4_bit; sbit LCD_EN_Direction at TRISB5_bit; sbit LCD_D4_Direction at TRISB0_bit; sbit LCD_D5_Direction at TRISB1_bit; sbit LCD_D6_Direction at TRISB2_bit; sbit LCD_D7_Direction at TRISB3_bit; char txt1[] = "Solar Semsiye"; // mikroiģlemci baģlarken char txt2[] = "Trabzon 2012"; // ekran da gösterilecek char txt3[] = "Danisman:"; // yazılar char txt4[] = "Pf.Dr.I.H. ALTAS"; char txt[10],txa[10]; float girisg,cikisg,pwm,giris,cikis,pwmif,vref=15,k=0.5,ki= ,ko= ; void main() { PORTC=0; TRISC=0; PORTA=0; TRISB = 0; PORTB = 0xFF; TRISB = 0xFF; ADRESL = 0; ADRESH = 0; Lcd_Init(); // lcd baģlatılıyor Lcd_Cmd(_LCD_CLEAR); // ekran temizleniyor Lcd_Cmd(_LCD_CURSOR_OFF); // cursor kapanıyor 24

33 Lcd_Out(1,3,txt1); // lcd ye yazı yazılıyor Lcd_Out(2,3,txt2); Delay_ms(2200); // 2.2 sn gecikme sağlıyor Lcd_Cmd(_LCD_CLEAR); // ekran temizleniyor Lcd_Cmd(_LCD_CURSOR_OFF); // cursor kapanıyor Delay_ms(200); Lcd_Out(1,4,txt3); // lcd ye yazı yazılıyor Lcd_Out(2,1,txt4); Delay_ms(2000); // 2 sn gecikme var Lcd_Cmd(_LCD_CLEAR); // ekran temizleniyor Lcd_Cmd(_LCD_CURSOR_OFF); // cursor kapanıyor Delay_ms(300); // 0,3 sn gecikme var Lcd_Out(1,1,"Vin :"); Lcd_Out(2,1,"Vout:"); Lcd_Out(1,15,"V"); Lcd_Out(2,15,"V"); //LCD ye analog: yazdır TRISA.F1=1; // adc giris gerilimi TRISA.F0=1; // adc çıkıģ gerilimi ADCON1=0x00; // vreff + besleme gerilimi, vreff - toprak PWM1_Init(50000); //Kare dalga frekans ayarı PWM1_Start(); // Pwm kontrolünü baģlatıyor. while(1){ giris=adc_read(1); // giriģ gerilimini oku cikis=adc_read(0); // gerilimini oku girisg=5*ki*((giris)*5/1023); // gerçek gerilim değerine donusturuyor cikisg=4*ko*((cikis)*5/1023); pwmif=255*((vref+k*(vref-cikisg))/(girisg)); // pwm için gerekli değeri bulur. if (pwmif>=254) // pwmif 255'den büyük olursa 8 bitlik PWM kontrolü için pwm=255; // if dongusu gereklidir. else pwm=pwmif; PWM1_Set_Duty(pwm); //Kare dalgca doluluk-boģluk oranı arasında değiģen değer 25

34 IntToStr(girisg,txt); IntToStr(cikisg,txa); // LCD ye int yazabilmek için öncelikle Lcd_Out(1,7,txt); Lcd_Out(2,7,txa); Lcd_Cmd(_LCD_CURSOR_OFF); Delay_ms(800); // 0.8 sn gecikme } // örnekleme ve pwm iģlemi tekrarlanır. } 26

35 EK-3 Standartlar ve Kısıtlar Formu Bitirme Projesinin hazırlanmasında Standart ve Kısıtlarla ilgili olarak, aģağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Projenizin tasarım boyutu nedir? Açıklayınız. Gelecek vaat eden, gerçekleģtirilmesi mümkün, hayatın birçok yerine uygulanabilecek, çevre dostu bir projedir. Sistem kararlı bir Ģekilde çalıģıp sabit gerilim ve akım ile güneģten aldığı enerjiyi aküye Ģarj edebilmektedir. 2. Projenizde bir mühendislik problemini kendiniz formüle edip, çözdünüz mü? GüneĢ enerjisinden doğrudan aldığımız enerji ile mikro denetleyici beslenmiģtir. 3. Önceki derslerde edindiğiniz hangi bilgi ve becerileri kullandınız? Otomatik kontrol, programlama ve güç elektroniği bilgilerini kullandık. 4. Kullandığınız veya dikkate aldığınız mühendislik standartları nelerdir? GerçekleĢtirdiğimiz aygıtın verimli ve kararlı çalıģması aynı zamanda maliyetinin düģük olmasıdır. 5. Kullandığınız veya dikkate aldığınız gerçekçi kısıtlar nelerdir? a) Ekonomi Sistem mümkün olabilen en ucuz maliyet ile tasarlanmıģtır. b) Çevre sorunları: Diğer enerji üretim yöntemleri ile karģılaģtırıldığında çevreyi kirletmeyen, doğa dostu, hiçbir canlının yaģam alanına müdahale etmeyen, kimyasal tehlikesi olmayan bir projedir. c) Sürdürülebilirlik Kendine birçok yerde rahatlıkla kullanım alanı bulabilecek bir projedir. d) Üretilebilirlik: Ülkemizde yeni yeni üretilmeye baģlayan güneģ pilleri dıģında diğer kullanılan elemanlarla kolaylıkla gerçekleģtirebilir bir sistemdir. e) Etik: Etik açısından projemizde bir kısıt bulunmamaktadır. 27

36 f) Sağlık: Ġnsan ve çevre sağlığını tehdit edecek gaz veya radyoaktif salınımlar yapmamaktadır. Ġnsan sağlına saygılı bir projedir. g) Güvenlik: ÇalıĢma koģulları göz önüne alındığında gerilim seviyesinin düģük olması nedeniyle tehlikeli gerilim değerinin altındadır(12v<50v). h) Sosyal ve politik sorunlar: Sosyal ve politik bir kısıt bulunmamaktadır. Projenin Adı Projedeki Öğrencilerin Adları SOLAR ġemsġye Mehmet ASLAN-Gözde BURAT-Mehmet ERCAN Ġmzalar Tarih

37 ÖZGEÇMĠġ Mehmet ARSLAN 18 Temmuz 1989 da Malatya nın küçük bir ilçesi olan Pütürge de doğmuģtur. Ġlköğretimini Pütürge Dumlupınar Ġlköğretim Okulu nda okumuģtur. Lise eğitimi için ailesi Malatya ya yerleģmiģtir ve Fatih YDA Lisesi nde okumuģtur yılında liseyi baģarılı bir Ģekilde tamamlamıģtır. Üniversite eğitimi için bir yıl ön hazırlık yapmıģtır yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği bölümüne baģlamıģtır. 3. Sınıfta Elektrik ve Kontrol dalını seçmiģtir. Bu bölümde okumaya devam etmektedir. Gözde BURAT 7 Ekim 1989 da Sivas ta doğmuģtur. Ġlköğretimini Sivas Kadı Burhaneddin Ġlköğretim Okulu nda okumuģtur. Lise eğitimini Erzincan Milli Piyango Anadolu Lisesinde tamamlamıģtır yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği bölümüne baģlamıģtır. 3. Sınıfta Elektrik ve Kontrol dalını seçmiģtir. 4. Sınıf öğrencisi olarak bu bölümde okumaya devam etmektedir. Mehmet ERCAN 03 Ocak 1989 da KırĢehir ili Akpınar ilçesi Hacımirza köyünde doğmuģtur. Ġlköğretimini KırĢehir Vali Mithat Saylam Ġlköğretim Okulunda okumuģtur. Lise eğitimini Hacı Fatma Erdemir Anadolu Lisesi nde okumuģtur yılında liseyi baģarılı bir Ģekilde tamamlamıģtır yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği bölümüne baģlamıģtır. 3. Sınıfta Elektrik ve Kontrol dalını seçmiģtir. Halen Karadeniz Teknik Üniversitesi nde eğitimini sürdürmektedir. 29