HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ MEVCUT DURUM

Transkript

1 T.C. KAYSERĠ VALĠLĠĞĠ Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü HAVA KALİTESİ YÖNETİMİ ve MEVCUT DURUM Ali Rıza BAYKAN İl Çevre ve Orman Müdürü Telefon : kayseri@cevreorman.gov.tr

2 2009 Nüfus Kayıt Sistemi Veri Tabanına göre Kayseri ilinin nüfusu dır. 5 Metropol ilçe olmak üzere 16 ilçesi bulunmaktadır. Nüfusun yüzde 86 i Ģehirde, yüzde 14 ü de kırsal alanda yaģamaktadır km 2 lik alana sahip ve nüfus yoğunluğu 71,28 kiģi/km 2 dir.

3

4 Kayseri Kent Ormanı

5 Hava ; Hayatın en önemli doğal kaynağı, etrafımızı saran gaz karıģımı olarak belirtilebilir. Hava kirliliği; canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen havadaki zararlı maddelerin çeģitli nedenlerle değiģmesi, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zararlı olabilecek deriģim sürede bulunmasıdır. Hava durumu gibi hava kalitesi de gün gün değiģebilmektedir. Hava kalitesi indeksi, havanın günlük olarak rapor edilmesi için kullanılır, yaģanılan bölgenin ne kadar temiz veya kirli olduğunu ne tür sağlık etkisinin olabileceği konusunda bilgiler verir. 6 kategoriden oluşur, 1 en iyi açık yeşil, 6 çok kötü kırmızı ile gösterilir.

6

7 Hava Kalitesi Ġndeksi Sağlık Seviyesi Renkler HKĠ aģağıda belirtilen aralıkta olduğunda Hava Kalitesi AĢağıda belirtilen renkler ile sembolize edilir 1 Çok iyi Açık YeĢil 2 Ġyi YeĢil 3 Yeterli Koyu YeĢil 4 Orta Sarı 5 Kötü Turuncu 6 Çok kötü Kırmızı SO2 NO2 CO O3 PM10 Hava Kalitesi Ġndeksi 1 saatlik ortalama 24 saatlik ortalama 24 saatlik ortalama 1 saatlik ortalama 24 saatlik ortalama [µg/m³] [µg/m³] [mg/m³] [µg/m³] [µg/m³] 1 (çok iyi) , (iyi) ,0 8, (yeterli) ,0 15, (orta) , (kötü) ,0-49, (çok kötü) >1500 > 700 > 50,0 > 360 > 800

8 HAVA KĠRLĠLĠĞĠ VE ÖLÇÜMLER Kayseri de 1970 lerden sonra özellikle kış aylarında hava kirliliği ile çok sık olarak karşılaşılmaya başlanmıştır. Bu yıllarda Valilik koordinasyonunda çalışmalar yapılarak hava kirlenmesine dikkat çekilmiştir. Kayseri de hava kirliliğini tespite yönelik çalışmalar, 1983 yılında TÜBİTAK projesi olarak başlatılmış, çalışmada kükürt dioksit(so 2 ) ve partikül madde(pm) derişimleri ölçülmüş, kirleticilerin kaynaklarına göre tasnifine gidilememiştir. Bu çalışma ve yapılan diğer araştırmaların sonucunda Kayseri de Hava kirliliğinin ölçülmesine başlanmıştır. Kayseri Bölge Hıfzıssıhha Müdürlüğü tarafından yapılan SO 2 ve PM ölçümleri 2000 yılı itibari ile 5 istasyonda yarı otomatik cihazlarla yapılmaya devam etmiştir. Ayrıca 2 adet tam otomatik sabit istasyon ve mobil araçla da istatistiklere girmeyen izleme amaçlı ölçümler yapılmıştır.

9 Havadaki Partiküler Kirlilik Partikül Madde (PM) Havada bulunan katı partiküllerin ve sıvı damlacıkların karışımı PM olarak ifade edilir. Partiküllerin boyutlarının geniş bir aralığa yayılımı sözkonusudur. Akciğerlerimize kadar girebilen çok küçük partiküller 10 µm. nun altındaki partiküllerdir ve solunum sisteminde birikerek sağlık problemlerine yol açabilmektedir. (1 µm. = milimetre) - Partikül kirliliği için kalp veya solunum rahatsızlıkları olanlar, yaşlı yetişkinler (teşhisi konulmamış kalp veya solunum rahatsızlıkları olanlar) ve çocuklar hassas gruplardandır.

10 HAVA KALĠTESĠ ÖLÇÜM ĠSTASYONLARI (3 adet) Kayseri-1 Organize Sanayi Bölgesi (SO2,PM) Kayseri-2 Özel Melikgazi Hastanesi (SO2,PM) Kayseri 3. Osman Kavuncu Caddesi (SO2,PM, CO, NOX,NO2)

11 KAYSERĠ DE HAVA KĠRLĠLĠĞĠ ETKENLERĠ ġehrimizin topoğrafik yapısı, Nüfus yoğunluğu, yapılaģma Atmosferik Ģartlar (inversiyon), meteorolojik parametreler, hava sirkülasyonunun yetersiz oluģu, (Sıcaklık, basınç, yağıģ, rüzgar, nem ve güneģ radyasyonu) Isınmada kullanılan yakıtlar, yakma sistemleri, Motorlu taģıt egzoz emisyonları, T.C. KAYSERĠ VALĠLĠĞĠ Sanayi tesisleri emisyonları (organize sanayi bölgeleri Ģehirden bölünmüģ bir yapı kazandığı için Ģehri etkileyici emisyon değeri diğer etkenlere nazaran az seviyedir, Ģehir içinde kalmıģ birkaç sanayi tesisinin de taģınması yönünde çalıģma yapılabilecektir.) YeĢil alan miktarının az olması, gibi etkenler özellikle kıģ sezonunda kirliliğin artmasına katkıda bulunmaktadır. Ġlimiz Hava Kirliliği açısından Kayseri 1. Grup Kirli iller, metropol ilçeler hariç olmak üzere 11 ilçe ise 2. Grup kirlilik derecesinde yer almaktadır.

12 ĠL KAYSERĠ Yakıt Kalit esi Isınma (2) Yakma Sistemle ri Hava Sıcaklığının düşük olmasına göre fazla yakıt kullanımı Sanayi (3) Şehir Merkezinde sanayinin olması Kirletici vasfı yüksek olan sanayi tesislerin in olması Taşıt sayısı Trafik (4) Trafiğin şehir merkezind e yoğun olması Topoğrafik ve Şehir merkezinin yapılanma durumu (1) İl Merkezini n çanak konumund a olması Şehir merkezi nde yoğun yapılaş ma olması Atmosferik ve Meteorolojik Şartlar (5) İnverz iyonu n sık olması Sıcaklığın düşük olması Rüzgarın hızının az olması

13 Nüfus yoğunluğu ve kentleģme 1970 lerden sonra Kayseri nin gelişen sanayisi ile birlikte artan nüfusu özellikle kış aylarında hava kirliliği oluşmaktadır. Kentin biçimlenmesinde doğal sınırlayıcıların rolü bulunmaktadır. İlk yerleşim bölgesi güneyindeki dağların yamaçlarına doğru olmuş, yakın geçmişte kuzeye düzlüklere doğru kaymıştır. Şehrin gelişmesi ile sanayinin bir kısmı şehir içinde kalmıştır. Birleşik nizamlı binalar-hava sirkülasyonunu engellemektedir.

14 KAYSERĠ ĠLĠ VE MERKEZ ĠLÇE NÜFUSU Nüfus Kayseri Kocasinan Melikgazi Trafiğe Kayıtlı Araç Sayısı

15 Topografik yapı Kayseri kuzeyden ve güneyden yüksek dağların tepelerinin sınırladığı topografik bir çanak içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle hava sirkülasyonunun olmaması kirliliği artırmakta, solunum yolu hastalıklarına neden olabilmektedir. Şehir, ana eksen Ankara-Sivas karayolu boyunca doğu-batı istikametinde, daha az yerleşmiş, ikinci eksen Erkilet-Talas olmak üzere kuzey-güney yönünde büyümüştür.

16 Ġklim ve Meteorolojik Özellikler Bozkır ilkim özellikleri görülür, yazları kurak ve sıcak, kışın soğuk ve yağışlıdır. Hava sıcaklığı, nem, sis oluşumu, inversiyon olayı, yağmur veya kar yağışları, atmosfer basıncı, rüzgar yönü ve hızı, güneşlenme süresi ve güneş ışınlarının şiddeti hava kirlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Özellikle kış aylarında rüzgar hızı düşük, basınç yüksektir. Bu nedenle zaman zaman inversiyon gözlenebilmektedir. Şehrin havası, yatay ve dikey atmosfer hareketleriyle temizlenebilmektedir. Hakim rüzgar yönü güney olup sirkülasyon sağlanamamaktadır.

17 Hürriyet ve Melikgazi Hava Kalitesi Ölçüm istasyonlarına ait kabinlerin yılında yaptırılmış olan eski ve yeterli yalıtıma sahip olmaması nedeniyle iklim koşullarından etkilenmekte sıcaklık değişimlerine bağlı olarak (özellikle kış aylarında) cihazların çalışmasında sık sık problemler yaşanmakta olduğundan kış koşullarına uygun olarak kabinler değiştirilmiştir. Bu istasyonlardan elde edilen veriler Bakanlığımız tarafından valide edilip, aylık olarak TUİK e gönderilmektedir. Hava kalitesi ölçüm sonuçları adresinden online olarak izlenebilmektedir.

18 YILLAR ĠTĠBARĠYLE EKĠM-KASIM- AYLARI SO2 ÖLÇÜM SONUÇLARININ KIYASLANMASI ( g/m 3 ) EKĠM(SO2) KASIM(SO2)

19 YILLAR ĠTĠBARĠYLE EKĠM-KASIM AYLARI PM ÖLÇÜM SONUÇLARININ KIYASLANMASI ( g/m 3 ) EKĠM(PM) KASIM(PM)

20 Kayseri İl Merkezi Hava Kirliliği Ölçüm Sonuçlarının (Kış Dönemi) Karşılaştırılması Kükürtdioksit (SO2) (µg / m3) Partikül Madde (PM) (µg / m3)

21 YILLAR ĠTĠBARĠYLE KIġ SEZONU (EKĠM-MART) ÖLÇÜM ORTALAMASI ( g/m 3 ) KIYASLAMASI SO Türkiye Sıralaması PM Türkiye Sıralaması 36 38

22 HAVA KĠRLĠLĠĞĠ ÖLÇÜM SONUÇLARI AYLIK ORTALAMALARI ( g/m 3 ) SO2 PM SO2 PM SO2 PM SO2 PM OCAK ġubat MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĠM KASIM ARALIK

23 YILLAR ĠTĠBARĠYLE PM ÖLÇÜM SONUÇLARININ KIYASLANMASI ( g/m 3 ) PM PM 2009 PM 2010 PM OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM

24 YILLAR ĠTĠBARĠYLE SO2 ÖLÇÜM SONUÇLARININ KIYASLANMASI ( g/m 3 ) SO SO SO SO OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM

25 Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliği Isınmada kullanılan yakıtlar Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve Genelge hükümlerine uygun olarak Mahalli Çevre Kurulunda Temiz Hava Planı hazırlanmakta ve kullanılacak ithal ve yerli kömür kriterleri belirlenmektedir. Kömür Satış İzni ve Katı Yakıt Satıcısı Kayıt Belgesi işlemleri Ġl Müdürlüğümüzce, Yakıt ve yakma sistemlerinin denetim çalışmaları Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığınca yürütülmektedir. İthal kömür satışı için 33 adet ithalatçı firmaya kömür satış izin belgesi, Kömür satışı yapmak isteyen 227 adet satıcıya, Katı Yakıt Satıcısı Kayıt Belgesi düzenlenmiştir. İl Merkezinde kalitesiz yerli kömür yasaklanmış olup, ithal kömür kullanılmaktadır. Isınma amaçlı kömür, fuel-oil ve doğal gaz kullanılmaktadır. Sosyal Yardım Vakfı kömür dağıtımlarında kriterlere uygun kömür dağıtılması istenmektedir.

26 Katı Yakıt ve yakma sistemlerinin denetim çalışmaları Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanlığı nca yapılmakta ve uygun olmayan yakıtlara el konulup, idari para cezası uygulanmaktadır.

27

28 Kirliliğin kaynağında giderilmesi esastır bu nedenle; Binalarda kaliteli yakıt kullanılması ve ısı yalıtımının yapılması, İlin topografik durumu ve meteorolojik özellikleri dikkate alınarak hava koridorlarını engelleyici yapılaşma içerisinde olunmaması, bu yönde planların geliştirilmesi ve gerektiğinde revize edilmesi, Sobaların tekniğine uygun yakılması, Katı yakıt kullanılan binalarda bina görevlilerinin mutlaka eğitimli olması ve ateşçi belgesinin bulunması, Her sezon başında mutlaka bacalarının temizlenmesi, Partikül madde kirliliğinin yoğun olması nedeniyle Çok katlı binaların bacalarında filtre sistemleri kurulması kirliliği azaltıcı tedbir olarak gerekmektedir. (Duman gazı yıkama ve filtreleme sistemleri gibi Kirliliğin yoğun olduğu bölgelerde ilk yakma saati sınırlamasına geçilmesi,

29 Isınma amaçlı Doğalgaz kullanımı Yıllar Abone Sayısı (BBS) Gaz Kullanıcı Sayısı (BBS) Gaz Kullanıcı/Abone ,50% ,16% ,92% ,70% ,71% ,52% ( ) %64(,%47) Kayseri deki toplam potansiyelin %70 i doğal gaz abonesi olmuş bu abonelerinde %64 ü fiili olarak doğal gaz kullanmaktadır. Isınma amaçlı doğal gaz kullanma oranı %47 dir. Doğalgaza geçişin teşvik edilmesi için Büyük Şehir Belediye Başkanlığı-Kayseri Gaz ile koordineli çalışmalar yapılmaktadır. Doğal gazlı sisteme geçişte ilk yatırım maliyetinin yüksek olması vb. nedenler ile doğal gaz kullanımının yaygınlaştırılmasında istenilen başarı sağlanabilmesi için faizsiz taksitlendirme yoluna gidilmektedir.

30 Yıllar Ġlimiz genelinde satılan kömür miktarı ton ithal kömür ton ithal kömür ton Sosyal Yardımlaşma Kömürleri ton ithal kömür (6 aylık) ton Sosyal Yardımlaşma Kömürü (Merkez İlçelerde)

31

32 Sanayiden kaynaklanan hava kirliliği Ġlimizde; Kayseri, Mimarsinan ve Ġncesu olmak üzere 3 adet Organize Sanayi Bölgesi, 1 adet Serbest Bölge Müdürlüğü bulunmaktadır. Kayseri OSB toplam 904 iģletme, Mimarsinan OSB de 30 adet iģletme, Ġncesu OSB de 5 adet iģletme ve Serbest Bölge de 104 iģletme faaliyet göstermektedir Sanayi tesislerinden gerekli şartları sağlayan 68 adet işletmeye emisyon izni verilmiştir.

33 Mobilya Metal Sanayi Tekstil 41 Cam Makine ( tarım ve sanayi makineleri ) 25 İnşaat ( seramik, karo, vitrifiye, yapı mal. ) Gıda Kağıt Otomotiv Reklamcılık Matbaa Elektrik Elektronik 87 İthalat İhracat 169 Taşımacılık Kimya Sanayi Diğer OSB SANAYİ KURULUŞU GAZ KULLANIM DURUMU TOPLAM SANAYİ (Elk. Kullanıcı) 904 D. GAZ KULLANAN SANAYİ KURULUŞU 489 D. GAZ KULLANMAYAN SANAYİ KURULUŞU 415

34 Motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliği Ġlimizde hava kirliliği içerisinde trafik ayrı bir önem taģımaktadır. Yıllar itibariyle araç sayısında büyük bir artıģ gözlenmektedir. Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan egzoz gazı emisyon ölçümü yapmak üzere, 23 adet firmaya yetki verilmiştir. Daha önceden izin verilen 1 adetinin ölçüm yetkisi durduruldu.

35 Motorlu taģıt sahipleri; taşıtının cinsine, kullanılma amaç ve şekline uygun olarak; Hususi otomobiller ilk üç yaş sonunda ve devamında her iki yılda bir. Resmi otomobiller ilk iki yaş sonunda ve devamında yılda bir. Diğer motorlu taşıtlar ilk bir yaş sonunda ve devamında yılda bir. Trafikte seyreden tüm motorlu taşıtlar on yaş sonunda yılda bir ölçüm yaptırmak ve egzoz emisyon pulu almak zorundadır.

36 Egzoz emisyonlarının denetimi trafik ekipleriyle koordineli olarak Ġl Müdürlüğümüzce yapılmaktadır. Bu hususta haftada en az üç kez denetim yapılmasına MÇK nda karar verilmiģtir, ancak Pazar günleri hariç her gün denetim yapılmaktadır. Egzoz emisyonu konusunda yıllarında toplam 38 araç sahibine TL cezai işlem uygulanırken, 2010 yılı içerisinde 1126 araç denetlenmiş ve uygunsuzluk tespit edilen 75 araca ise TL idari para cezası uygulanmıştır.

37

38 Önemli kirleticilerden olan minibüs hatları kaldırılarak, doğal gaz kullanan halk otobüsleri ve raylı sisteme geçilmesi taģıt kaynaklı kirliliğin azaltılmasında önemli bir katkı sağlamıģtır. Küçük sanayi sitelerinde yanık yağların ısınma amaçlı kullanımları yapılan denetimler sonucunda büyük oranda önlenmiştir.

39 Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu nun resmi bir yazısında, Dizel motorlarda; madeni yağların kullanılmasının çevre vb. unsurlar ihmal edildiğin de kullanılabilir. değerlendirmesi kurumumuzca kabul edilebilir durum olarak görülmemiģ bu nedenle EPDK ya tekrar görüģ sorulmuģ, cevabi yazılarında; teknik bir değerlendirme yapıldığı, anılan fiilin yasal olduğunun kastedilmediği belirtilmiş ve sonraki yazışmalarımızda araçlarda kullanıldığını gösterir tespitlerimiz üzerine; 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunun 2/5.inci maddesi hükmü dışında kalan ürünlerin enerji eldesi amacıyla kullanımının kaçak petrol kapsamında değerlendirilebileceği belirtilmiştir. Sadece Egzoz emisyonlarının ölçülmesi ile madeni yağ kullanılıp kullanılmadığı anlaşılamamaktadır, Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü, Emniyet Müdürlüğü Kaçakçılık ekipleri ile koordineli denetim yapılmasını gerektirmektedir. İlimizde koordinasyonun sağlanması için acil ulaşılması gereken telefonları da bir arada içeren bilboard ve afiş çalışmaları yapılmış şehrin kritik noktalarında halkın bilgilendirilmesi sağlanmıştır. Madeni yağların araçlarda yakıt olarak kullanılmak üzere piyasaya arz edilmesi yasak olup, konu ile ilgili denetim ve yaptırım uygulama yetkisi Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundadır.

40

41 Egzoz emisyon denetimlerinin, ilgili tüm kurum ve kuruluşlarının da desteği ile yoğunlaştırılması, herhangi bir nedenle Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolü Yönetmeliği ile belirlenen standartlara aykırı emisyon yayan araçlar hakkında uygulanacak yasal işlemler sonucunda standart dışı yakıt kullanımı konusunda caydırıcı olacaktır. Petrol Piyasası Kanunu, Kaçak petrol ile ilgili ceza hükümleri EK MADDE 5-(25 Ocak s. Kanun Md. 3; 13 ġubat 2007 Tarih s. RG) Kaçak petrolü satışa arz eden, satan, bulunduran, bu özelliğini bilerek ticarî amaçla satın alan, taşıyan veya saklayan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ve yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Kaçak petrolün ve kaçakçılıkta kullanılan suç araç ve gereçlerinin müsaderesine de hükmolunur.

42

43 Karbon monoksit(co) Zehirlenmeleri karbonlu bileşiklerin tam yanmaması sonucu oluştuğu için günlük yaşantımızda yakın çevrede olduğu kadar, endüstride ve işyeri havasında yaygın olarak bulunur. CO in en önemli iki kaynağı sigara dumanı ve otomobil egzoz gazlarıdır. Renksiz, kokusuz ve havanın ortalama mol ağırlığına eşit mol ağırlığında bir gaz olan CO, bu yüzden kaynaklandığı nokta etrafında iyi dağılmayan, hem de varlığı kolay fark edilmeyen zehirli bir gazdır. Yakın çevrede CO e maruz olmanın en önemli kaynağı motorlu taşıt araçlarının yakıtlarından çıkan egzoz gazları, Nox lerdir. Kirletici parametreler ve sağlık etkileri: Kirletici Ana Kaynağı Sağlık Etkisi Kükürtdioksit Fosil yakıt yanması Solunum yolu hastalıkları Azotoksitler Taşıt emisyonları, Yüksek Göz ve solunum yolu hastalıkları, sıcaklıkta yakma prosesleri asit yağmurları Partikül Madde Sanayi, yakıt yanması, tarım Kanser, kalp problemleri, solunum ve ikincil kimyasal reaksiyonlar yolu hastalıkları, bebek ölüm oranlarında artış Karbonmonoksit Eksik yanma ürünü, taşıt emisyonları Ozon Trafikten kaynaklanan azot oksitler ve uçucu organik bileşiklerin(voc) güneş ışığıyla değişimi Kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınma kapasitesinde azalma, ölüm Solunum sistemi problemleri, göz ve burunda iritasyon, astım, vücut direncinde azalma

44 Az sayıda personelle çalışılması, YaĢanan sıkıntılar ve öneriler Her kurumun araçlarında kullanılan yakıtı kontrol etmesi, Araçların bakımlarının zamanında yapılması, yürüme mesafesindeki noktalara bisiklet tercih edilmesi, toplu taşımaya önem verilmesi, İmar planlarının yapılmasında topografik yapı, meteorolojik faktörlerin dikkate alınması, binalarda yalıtıma önem verilmesi, Fosil yakıt kullanımından temiz enerjiye geçilmesi, yenilebilir enerji kaynaklarının teşvik edilmesi, Yoğun kirlilik ve kaza ihtimali olan tesislerde sürekli ölçüm ve izlenilmesi Kirlilik haritalarının belediyelerle birlikte yapılması, eğitimlerle kamuoyunun bilgilendirilmesi, Okullarda çevre özelde hava kirliliğine yönelik eğitimlerin de verilmesi Karbon monoksit zehirlenmelerine karşı lodoslu havalarda sobaların yakılmaması, yön değiştiren baca kapakları kullanılması CO zehirlenme vakalarını azaltacaktır.

45 Teşekkür ederim...