SAĞLIK SİSTEMLERİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ

Transkript

1 SAĞLIK SİSTEMLERİ SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ Barbaros Bulvarı Nispetiye Mah. Uygur Apt. No:102/9 Zincirlikuyu/İSTANBUL Tel: Fax: Web: Mail:

2 DİJİTAL RADYOLOJİDE CR-DR ve PACS SİSTEMLERİ Ahmet YAKIN

3 DİJİTAL RADYOLOJİ NEDİR?

4 Dijital Radyoloji; radyo frekansı, ses dalgaları, radyoaktif maddelerle ve X - ray ışınları ile elde edilen görüntülerin bilgisayar ortamında oluşturulmasına Dijital Radyoloji denir. Dijital radyoloji uygulamalarında üst düzeyde görüntü elde edilebilmesi nedeniyle, artık gelecekte ve günümüzde tüm röntgen ve radyoloji uygulamalarının dijital ortamlarda yapılmasını gerektirmektedir

5 A-DİJİTAL RADYOLOJİDE HASTANE BİLEŞENLERİ Dijital Röntgen (CR, DR, Dijital Mamografi dahil) Ultrasonografi (US) Anjiografi (DSA) Renkli Doppler Ultrasonografi (RDUS) Bilgisayarlı Tomografi (BT) Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) Nükleer Tıp (NT) B-DİGİTAL RADYOLOJİ TEMEL ALTYAPISI HIS RIS PACS WEB SERVER TELERADYOLOJİ

6

7 Dijital Röntgen; klasik röntgende olduğu gibi X - ray ışınları ile çalışır, ancak görüntünün filmde değil bilgisayar ortamında oluşturulmasına DİJİTAL RÖNTGEN denir. Dijital Röntgen görüntüsünün elektronik olarak elde edilmesi iki şekilde yapılmaktadır. * İndirekt Dijital Röntgen (CR Sistemleri) * Direkt Dijital Röntgen (DR Sistemleri)

8 İndirekt Dijital Röntgen (CR Sistemleri) Genel olarak Bilgisayarlı Röntgen Sistemi olarak adlandırılır. Bu sistemde konvansiyonel röntgendeki gibi kaset teknolojisi kullanmaktadır. X ışınları stimule edici (uyarıcı) fosfor plakalardan geçtikten sonra önce ışık fotonlarına, daha sonra elektrik sinyallerine dönüştürülmesi ile fosfor plaka üzerinde oluşan latent görüntü özel bir cihaz ile okunarak dijital görüntü elde edilmesine dayanan yöntemdir.

9 İndirekt Dijital Röntgen (CR Sistemleri) Kaset+Fosfor Plaka Hasta Tanımlama İş İstasyonu Tarayıcı *KURU SİSTEM PRİNTER CR SİSTEMİNİN BİR BİLEŞENİ DEĞİLDİR. *TÜM CR SİSTEMLERİNE İSTENİLEN KURU SİSTEM PRİNTER BAĞLANABİLİR.

10 İndirekt Dijital Röntgen (CR) Fosfor Plaka Işınla uyarılabilir fosfor ekran ya da depo fosfor görüntüleme plakası adı verilen, baryum florohalid kristallerinden oluşan bir plakadır. Fosfor plakayı oluşturan kristaller, baryumun halid grubu elementlerinden iyot, brom ve klorla yaptığı bileşiklerdir (BaFI, BaFCl, BaFBr). Ayrıca aktivatör madde olarak tanımlanan Europium (Eu) elementi, fosfor kristalinde elektron alışverişini sağlamakta ve görüntü oluşumunda önemli bir rol oynamaktadır. Tüm bu bileşikler yarı iletken özelliğinde kristal bir ortam içerisindedirler. Yarıiletkenlerde elektronların yoğun olarak bulunduğu valens bandı, elektronların çok az bulunduğu kondüksiyon bandı ve ikisinin arasında F-merkezi adı verilen, elektronların yakalanarak tutulduğu (trapping) bir ara alan bulunmaktadır

11 İndirekt Dijital Röntgen (CR) Fosfor Plaka Bilgisayarlı Röntgen (CR) de görüntünün oluşumu: A)X-ışını enerjisiyle bir Europiumun valens elektronu serbest hale geçer, kondüksiyon bandına yönelir ve F- merkezi adı verilen elektron tutma özelliği olan bir alanda yüksek enerjili bir konumda yakalanır. B)Okuma sırasında, dışarıdan verilen laser ışını enerjisi ile yeniden serbest hale geçen elektron kondüksiyon bandı ile valens bandı arasında yer değiştirme özelliği kazanır. Elektron valens bandına döndüğünde Europium eski haline geçer, tüm işlemden artan enerji foton olarak salınır. Foton ışın çoğaltıcı tüple yükseltilir, sinyal okunur ve dijitalize edilir.

12 İndirekt Dijital Röntgen (CR) İş Akışı KASET. ÇEKİM ODASI HASTA TANIMLAMA İST. ve TARAYICI SİSTEM PACS

13 Direkt Dijital Röntgen (DR) Sistemleri Dijital radyografi (flat panel) sistemleri doğrudan ve dolaylı dönüştürme sistemleri olmak üzere ikiye ayrılır. *Doğrudan dönüştürme sisteminde x-ışını, ışın-iletken (photoconductor) bir madde aracılığıyla doğrudan yük değişimi oluşturmaktadır. *Dolaylı dönüştürme sisteminde ise iki basamaklı bir işlem gerçekleşmekte, önce x-ışını sintilasyon (görünür ışığa dönüştürme) özelliğine sahip bir madde ile etkileşerek görünür ışığa dönüşmekte daha sonra görünür ışık bir yük değişimi meydana getirmektedir. Her iki sistemde de yük değişimi sonrası ortaya çıkan elektrik akımı elektronik okuma düzenekleri tarafından algılanmakta ve ardından analog -dijital dönüştürme işlemi ile dijital veriye çevrilmektedir.

14 Direkt Dijital Röntgen (DR) Dedektör Dijital radyografi (DR) sistemleri: A) Doğrudan dönüştürme sisteminde x- ışını algılanması ve elekriksel yük değişimi a-se veya a-si tarafından gerçekleştirilir, yük değişimi TFT aracılığıyla sinyale dönüştürülür. B) Sintilasyon-fotodiyod dolaylı dönüştürme DR sisteminde, x-ışını önce görünür ışığa dönüşür, görünür ışık fotodiyod tarafından algılanarak elektriksel yüke çevrilir ve TFT ile sinyale dönüştürülür. C) C) Sintilasyon-CCD sisteminde, x-ışını önce görünür ışığa dönüşür, görünür ışık lens ya da fiber-optik kanallarla küçültülerek CCD üzerine odaklanır. CCD yük değişimini algılar ve sinyale dönüştürür. Tüm DR sistemlerinde elde edilen sinyal analog dijital dönüştürme işlemi ile dijital veriye çevrilir.

15 Direkt Dijital Röntgen (DR) İş Akışı ÇEKİM. ODASI HASTA TANIMLAMA İSTASYONU PACS

16 HIS, RIS, PACS ve TELERADYOLOJİ Hangisi hangi işi yapar? Picture Archiving & Communication System

17 MEDİKAL IT

18 MEDİKAL IT MEDIKAL IT Ne İle İlgileniyor? *RIS (Radiology Information System) *HIS (Hospital Information System) *LIS (Laboratory Information System) *PACS (Picture Archiving and Communication System) *WEB Görüntü Dağıtımı *Teleradyoloji *Medikal Monitör

19 MEDİKAL IT Özellikle son yıllarda hemen hemen tüm hastaneler, Sağlık giderlerini daha etkin kontrol edebilmek, Artan taleplere cevap verebilmek, Hastaya ayrılan zamanı kısaltmak, Diagnostik verilere ihtiyaç duyulduğunda ve hızlı bir şekilde ulaşabilmek, Teknolojik gelişmelere paralel olarak HIS, RIS, LIS, PACS alanındaki gelişmelere ayak uydurabilmek için farklı çözümlere başvurmaktadır. PACS Sistemi de bunlardan biridir.

20 MEDİKAL IT Bazı Tanımlamalar PACS (Picture Archiving And Communication System) nedir? Medikal teknolojilerinin gelişimi, bilgisayar teknolojilerinin gelişimi ile paralellik gösteriyor. Tanıda kullanılan görüntüleme yöntemlerinin değişmesiyle birlikte, elde edilen görüntü ve raporların taşınması ve saklanmasında da bazı kolaylıklar oluşmaya başladı. Bu konudaki en son gelişme ise, kısaca PACS olarak adlandırılan (Picture Archiving And Communication System) görüntü arşivleme ve iletişim sistemidir. PACS, radyolojik görüntülerin dijital olarak elde edilmesi, arşivlenmesi ve iletilmesi sistemi olarak tanımlanabilir. Sistem, dijital olarak elde edilen görüntülerin saklanmasını sağladığı gibi, bu görüntülerin bilgisayar ağları aracılığı ile sağlık merkezinin içinde yer alan herhangi bir bilgisayara veya başka merkezlere ulaştırılmasına da olanak tanır.

21 MEDİKAL IT Bazı Tanımlamalar RIS (Radiology Information System) nedir? Radyoloji departmanları tarafından, hastaya ait her türlü bilginin paylaşılması, saklanması ve erişimini sağlayan dijital ortamdaki veritabanıdır. Başlıca işlevleri: Hasta kayıt ve zamanlama Hasta listesi yönetimi Modaliteler ile iş listesi entegrasyonu Radyoloji bölümü iş akışı yönetimi Sonuç girişi Raporlama ve baskısı Sonuç dağıtımı (fax, veya klinik raporlama) Hasta takip Teknik dosya oluşturma Modalite ve materyal yönetimi

22 MEDİKAL IT Bazı Tanımlamalar HIS (Hospital Information System) nedir? HBYS olarak bilinen ve hastaneye ait tüm yönetimsel, finansal ve klinik bilgilerin ve iş akışlarının kağıtsız ortamda yönetildiği sistemdir DICOM nedir? DICOM (Digital Imaging and Communications in Medicine) değişik cihazlardan elde edilen medikal görüntülerin tüm dünyada kullanılan standart bilgi formatıdır. HL7 nedir? HL7 standartları klinik, finansal ve yönetimsel enformasyonun hastane enformasyon sistemi, klinik laboratuar sistemleri, eczane sistemi, kurumsal sistemler gibi sağlık bakım hizmetleri için geliştirilmiş bağımsız bilgisayar sistemleri arasında değişimine odaklanmaktadır. HL7 protokolü PACS dünyasında HIS/RIS ile PACS arasındaki komünikasyon için kullanılmaktadır.

23 MEDİKAL IT Bazı Tanımlamalar HIPPA nedir? Sağlık kurumlarının elde ettiği kişisel sağlık bilgilerinin ve elektronik hasta kayıtlarının gizliliğini, güvenliğini ve standartlarının korunması için elektronik işlemlerde belli normlarda uyulmasını şart koşan bir yasadır. Önemli olan noktalar; bilgi alan kişinin alması gereken doğru kısmı alması, tüm hasta ve sağlık kurumlarının verilerinin gizliliği, tutulan verilerin izinsiz erişimlere karşı korunması, IHE nedir? (Integrating the Healthcare Enterprise) Farklı üreticilere ait ürünlerin entegre edilebilirliğini sağlayan standarttır.

24 MEDİKAL IT Bazı Tanımlamalar Modalite nedir? Dijital imaj (çoğu DICOM olmak üzere) çekimini gerçekleştiren makinelerdir. Bu cihazlar, MR, BT, CR, US, DR, NM olarak farklı olabilirler. Teleradyoloji nedir? Teleradyoloji, medikal imaj değerlendirmesinin yer ve zamandan bağımsızlaşmasını ifade etmektedir. Teleradyoloji ile imajlar elde edildikleri yerler dışında raporlanabilmektedir. Tele radyoloji uygulamaları sıklıkla PACS ve RIS sistemlerinin bir uzantısı olarak yapılmaktadır.

25 PACS Picture Archiving & Communication System

26 PACS sistemdir, cihaz değildir!!!

27 PACS Geleneksel İş Akışı Kayıt Film Dağıtım-Teslim Tedavi Raporlama Film Arşivi Tanı Radiografi Çekimi Film Kategori Film Banyo Okumaya Gönderme

28 PACS PACS Nedir? Günümüzde tanı sistemleri fiziksel kayıtlar ve filmler kullanmaktadır. Bu sistemler ise tanı süresini oldukça uzatmaktadır. Bu bilgilerin ve medikal kayıtların taşınması, depolanması ve tasnifi hem oldukça zor hem de pahalıdır. Hastalara ait filmler kaybolmakta veya yetkisiz kişiler tarafından incelenebilmektedir. Hastaneler saklama maliyetlerinin yüksekliği ve arşiv almakta kullanılan donanımların standart dışı olması, bunları üreten firmaların yeni donanımlar geliştirdikçe eski teknolojilere destek vermemeleri gibi nedenlerle ya radyoloji arşivleri oluşturamamakta ya da sahip oldukları kısıtlı arşivler, eski teknolojilere destek verilmemesi yüzünden kullanılamamaktadır. Arşivlerin oluşturulamaması ve olan arşivlere erişilememesi tıbbi araştırmaların yapılmasını ve istatistiklerin oluşturulmasını engellemektedir.

29 PACS PACS Nedir? Klasik analog radyoloji görüntüleme cihazları yerlerini, hızla elektronik ve DICOM standardında çekim yapan cihazlara bırakmaktadır. Üretici firmalar bu gelişmeyi görerek artık bu analog cihazların ve sarf malzemelerinin üretimlerine son vermeye başlamış, bütün kaynaklarını DICOM standardında cihazların geliştirilmesine ve üretilmesine vermişlerdir. Yakın zamanda analog cihazlar için gereken banyo üniteleri ve yedek parçalar gibi ekipmanların temininde sıkıntılar çekilecektir. Bu gelişmeler hastaneler için PACS sistemlerine geçişi bir tercihten, bir zorunluluğa dönüştürmektedir. PACS, bu geçisi yapmak isteyen ama güvenilir ve uygun maliyetli bir çözümün bulunmamasi yüzünden hastanelerin bu sorununa bir çözüm getirmektedir.

30 PACS PACS Nedir? Film tabanlı radyolojik görüntü ve resimler, fiziksel olarak bir yerden diğerine taşınmak zorunda olduğu için, birden fazla hekimin ayni hasta üzerinde konsültasyon yapmasını zorlaştırmakta ve gereksiz zaman kayıplarına sebebiyet vermektedir. PACS, DICOM standardındaki görüntüleri web ortamında sunarak Tele-Radyolojiye imkan sağlamaktadır. Klasik film bazlı radyolojik sistemlerde, banyo süresinin uzunluğu yüzünden hastalara tanı konması uzun zaman alabilmektedir. Bu zaman kaybına, hasta bazlı arşiv olmaması, olsa bile buradan hasta filmlerine ulaşmanın zaman alması gibi faktörler eklendiğinde hastaya hizmet verme süresi uzamakta ve eksik tanılar yapılabilmektedir. PACS hastanelerde tanı sürelerini kısaltarak, etkin ve hızlı bir hizmet verilmesine katkıda bulunmaktadır.

31 PACS PACS Image Exam Flow Kayıt Tedavi PACS Dağıtıcı Radiografi Çekimi Tanı

32 PACS Farklı Çözümler Radyoloji Çözümleri Radyologlar ve Küçük merkezler Kısa süreli görüntü arşivleme raporlama Departman Çözümleri Klinikler veya küçük hastaneler için çözüm Görüntü yönetimi ve bilgi sistemleri sağlar İleriye dönük genişleme sağlayabilecek sistemdir. Hastane Çözümleri Hastanenin tamamını kapsayan sistemlerdir. RIS, HIS ve EPR hizmetlerini sağlar

33 PACS Diagnostik İş İstasyonu Diagnostik görüntüleme Diagnostic görüntüleme şu işlevleri sunmalı İmajların işlenmesi RIS ile entegrasyon Optimal diagnose için hastanın önceki görüntülerinin de ekrana gelmesi Tanılamayı kolaylaştırmak için şu özellikleri içermeli zoom, daha önceki görüntülerle karşılaştırma, cine viewing, Çalışma ortamı kullanıcı istek ve gereksinimlerine göre ayarlanabilir olmalıdır.

34 PACS Diagnostik İş İstasyonu 1, 2, 3 ve 5 Megapiksel (renkli veya siyahbeyaz) monitör seçeneği ile U İş istasyonları, ihtiyaca göre konfigürasyon belirleme imkanına sahip olmalıdır.

35 PACS Görüntü Dağıtım Sistemi Neden web ile yapılmakta? Entegrasyon: Farklı modalitelerden gelen iş yüklerinin entegrasyonu ve bunlara esnek ve etkili bir şekilde ulaşmak Daha kompleks network yapılarına alternatif olarak verilere daha hızlı ve kolay bir şekilde ulaşmak 3-5 yıl gibi süreler için görüntü arşivlemek ve bunlara web üzerinden ulaşmak.

36 PACS Görüntü Dağıtım Sistemi Radyoloji için tek web tabanlı çözüm. Hastane ağına dahil herhangi bir bilgisayardan istenilen görüntüye ulaşabilme. Arşiv imkanı. Zaten var olan bilgisayarların kullanılması Güvenlik ve denetleme özelliği

37 PACS Web Görüntü Dağıtım Sistemi Modaliteler MR WEB SERVER Web Enterprise Server CT Intranet CR Diğer İş İstasyonu

38 PACS Standart Monitör Neden Medikal Monitör? Medikal Monitör

39 PACS Neden Medikal Monitör? Medikal monitör ile standart monitörü karşılaştırmak, Kağıda baskı ile filme baskıyı karşılaştırmakla aynıdır. Filmsiz ortamda filmler hastane içerisinde her noktadan ulaşılabilir durumdadır. Siyah Beyaz monitörlerde griskala ton karakteristiği, aynı model monitör bile olsa, farklılıklar gösterebilir. Bu sebeple, imajların uygun ve tutarlı bir biçimde gösterilebilmesi için standartlara ihtiyaç vardır. Digital Imaging and Communications in Medicine (DICOM) Part 14, medikal alanda kullanılan monitörlerin ton karakteristiğinin ayarlanabilmesi için standart olarak kabul edilmiştir.

40 PACS Standart Monitör Neden Medikal Monitör? Medikal Monitör

41 PACS Medikal Monitör - Monitör Seçimi Medikal uygulamalara en uygun monitörün seçilmesi önemlidir.

42 PACS A-DİJİTAL RADYOLOJİDE HASTANE BİLEŞENLERİ Dijital Röntgen (CR, DR, Dijital Mamografi dahil) Ultrasonografi (US) Anjiografi (DSA) Renkli Doppler Ultrasonografi (RDUS) Bilgisayarlı Tomografi (BT) Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) Nükleer Tıp (NT) B-DİGİTAL RADYOLOJİ TEMEL ALTYAPISI HIS RIS PACS WEB SERVER TELERADYOLOJİ

43 PACS HIS (Hospital Information System) Hastanenin merkezi yönetimsel ve finansal sistemidir Merkezi hasta kayıt sistemidir Hasta tanımlama burada yapılır Demografik bilgileri tutar HIS RIS ile HL7 standardını kullanarak iletişim kurar

44 PACS RIS (Radiology Information System) HIS HL7 RIS RIS: Modalite iş isteği Tetkiklerin planlanması Raporlama Faturalama bilgisinin HIS e gönderilmesi Hasta tetkik bilgilerini saklar

45 PACS PACS (Picture Archiving and Communication System) HIS HL7 İmajların saklanması ve dağıtılması DICOM standardı üzerinden hastane içi ve dışı iletişimi sağlar RIS HL7 PACS broker DICOM PACS

46 PACS Server Mimarisi Network Attached Storage Failover server Primary server Secondary server Heart Beat

47 PACS Disaster Recover Data Center Disaster Recover Data Center Network Attached Storage Failover server Primary server Secondary server Heart Beat

48 TEŞEKKÜRLER