İsimlendirme ALKAN ALKEN ALKİN

Transkript

1 2

2 İsimlendirme ALKAN ALKEN ALKİN CH4 - Metan C2H6 Etan C2H4 Eten (Etilen) C2H2 - Ein C3H8 - Propan C3H6 - Propen C3H4 - Propin C4H10 - Bütan C4H8 - Büten C4H6 - Bütin C5H12 - Pentan C6H14 -Hegzan C8H18 - Oktan C9H20 - Nonan C10H22 -Dekan 3

3 Özellikleri ALKAN ALKEN ALKİN Suda çözünmezler C atomu ile kaynama noktası artar Renksiz, tatsız ve Yanarlar kokusuzdurlar C atomu ile kaynama noktası artar Yanarlar Yakılırlar Polimerleşirler Polimerleşirler 4

4 Kullanım Alanları MADDE Gazolin Kerosene Mineral Yağları Eter Hegzan Metan, bütan ve propan Toluene Xylene KULLANIM ALANI Motor Yakıtı Fırın ve Lamba Yakıtı Mobilya Parlatıcı Sıvı Çözücü Plastik ve kauçuk yapımı Yakıt Akrilik boya, uçak yakıtı Çözücü, temizleme ürünleri 5

5 Kullanım Alanları MADDE Carbon tetrachloride Chloroform Methylene chloride Trichloroethylene (TCE) Trichloroethane (TCA) Tetrachloroethylene KULLANIM ALANI Solvent, aerosoller Solvent Boya, vernik, aerosoller Çözücü, daktilo yazıcı Çözücü, daktilo yazıcı Kuru temizleme 6

6 HİDROKARBONLAR Alifatik ve aromatik konfigürasyonda yerleşen karbon ve hidrojen atomlarından oluşan bileşiklerdir. Ev ve iş hayatında sıkça karşımıza çıkarlar. Yakıtlar, çakmak gazı, boyalar, boya çıkarıcılar, temizlik maddeleri, leke çözücü, makine yağı, lubrikanlar... 7

7 VOLATİL MADDELER Öforik etkileri için suistimal edilirler. Sıklıkla yapılarında birçok hidrokarbon içerirler. Yapıştırıcılar, bütan, trikloretilen, freon, benzin Hidrokarbon olmayan volatiller de vardır. Nitritler, nitröz oksit 8

8 ALİFATİK HİDROKARBONLAR 9 Petrolun damıtılmasıyla elde edilir, değişik uzunlukta zincirler içerirler. Zincir uzunluğu oda sıcaklığındaki hali belirler. Kısa zincirliler gaz formundadır (Metan, propan, butan). Orta zincirliler sıvıdır ve acil başvurularının çoğunluğunu oluşturur. En sık pulmoner toksisite yaparlar. Uzun zincirliler sıvıdır (Katran).

9 TERPENLER Ağaç ürünleridirler Terebentin ve çamsakızı GİS alımları daha fazladır MSS depresyonu riskini artırırlar 10

10 AROMATİK- HALOJENLİ HİDROKARBONLAR Aromatik: Benzen halkası içerirler. Halojenli: En az bir halojen grup içerirler. Sıklıkla endüstriyel çözücülerde kullanılır Freonlar, diklordiflormetan, bromokloro diflorometan En sık inhalasyon yoluyla zehirlenme olur 11

11 BAŞVURU TİPLERİ Kaza sonucu içilmesi Volatillerin kötüye kullanımı Kaza sonucu inhalasyon veya cilt teması Suisidal amaçlı 12

12 TOKSİK POTANSİYEL Fiziksel özellikler Uçuculuk (volatilite), viskozite, yüzey gerilimi Kimyasal özellikler alifatik, aromatik, halojenli Ek toksik maddeler Temas yolu Konsantrasyon ve doz 13

13 TOKSİK POTANSİYEL Viskozite ve yüzey gerilimi aspirasyon riskini etkiler. Viskozite düşükse aspirasyon artar. Yüzey gerilimi düşükse aspirasyon artar. Volatilite buharlaşma özelliğini belirler. Yüksekse inhalasyon sonucu toksisite riski artar. 14

14 PULMONER TOKSİSİTE Çocukluk çağında, özellikle alifatik hidrokarbonlarla kaza sonucu olan temaslarda aspirasyon sıktır. Aspirasyon volüme bağlı değildir. Direkt toksik yaralanma ile kimyasal pnömonitis yapar. Sürfaktan fonksiyonunu değiştirir. 15

15 PULMONER TOKSİSİTE Sıklıkla başvuru anında semptom verir. Öksürük, tıkanma, dispne ağızda yanma Fizik muayenede Hırıltılı solunum, retraksiyonlar, takipne, taşikardi, siyanoz Oskültasyonda, normal, azalmış, alınamıyor Kan gazında A-a gradientte artma 16

16 PULMONER TOKSİSİTE En sık ölümler ilk saatte olur. Hasar azsa semptomlar 2-5 günde azalır. Pnömatosel veya lipoid pnömoni varsa haftalar aylarca sürebilir. Radyografik bulgular klinikle korelasyon göstermeyebilir. Genellikle 2-6 saatte değişiklikler belirir. 17

17 SSS TOKSİSİTESİ İki şekilde gelişebilir: Sistemik emilime bağlı direkt toksik etki Aspirasyona bağlı ciddi hipoksinin indirekt etkisi yada asfiksi Uçucu madde bağımlısı gençlerde sıktır. SSS de depresan yada eksitatör etkiler olabilir. Etkiler doza bağlıdır. 18

18 SSS TOKSİSİTESİ Kronik etkilenme; Boyacılarda mesleksel temas, bağımlılarda Rekürren baş ağrıları, serebellar ataksi, emosyonel labilite, tremorlar, kognitif ve psikomotor bozukluklar olabilir Bu etkiler geçici yada kalıcı olabilir 19

19 PERİFERİK SS TOKSİSİTESİ Demyelinizasyon ve retrograd aksonal degenerasyonla polinöropati yaparlar. Toksisite sitokrom p450 tarafından oluşturulan 2,5 hegzonedion metabolitine bağlıdır. Uzun sinirler daha kolay yaralanır. EMG de tipik düşük akım hızı görülür. 20

20 GİS TOKSİSİTESİ İntestinal irritasyon olur. Ağız ve boğazda yanık, karın ağrısı, geğirme, bulantı, kusma, diare olabilir. Kusma aspirasyon riski açısından önemlidir. 21

21 KARDİAK TOKSİSİTE GİS ten emilim yada inhalasyon sonucu ventriküler taşikardi, fibrilasyon olabilir. Benzin deriveleri ve bütanla sık gözlenir. Kalbin katekolamin etkilerine daha duyarlı hale gelmesiyle toksisite gelişir. Ani koklama ölümü olabilir. 22

22 HEPATİK TOKSİSİTE Karbon tetraklorid toksisitesi modeldir. Serbest radikallerle lipid peroksidasyonu hepatosellüler yıkım olur. Sentrilobüler nekroz alanları oluşur. İlk 24 saatte KC fonksiyonları yükselir. Kronik maruziyette siroz ve hepatoma gelişebilir. 23

23 RENAL VE METABOLİK TOKSİSİTE Hepatik nekrozla beraber görülebilir. Toluen renal tübüler asidoz yapabilir. Anyon gap siz asidoz, hipokalemi, hipofosfatemi olur. Ciddi kas güçsüzlüğü, rabdomyoliz olur. Proteinüri ve renal yetmezlikle sonlanabilir. 24

24 HEMATOLOJİK TOKSİSİTE Benzenle kronik temas, aplastik anemi, AML, multibl myelom ile ilişkilidir. Toksik metaboliti etyolojide rol oynar. Benzin, gazyağı gibi maddelerin akut alımları hemolizle sonlanır. Metilen klorid alımında endojen CO üretimi olur. 25

25 DERMAL TOKSİSİTE Lokal eritem, papül, vezikül, kızıl benzeri döküntüler, eksfoliatif dermatit olabilir. İnhalasyon sırasında soğuk yaralanması olabilir. Enjekte edilirse selülit ve steril abseler gelişebilir. Katran ve asfalt ciddi yanıklara ve hipertermiye yol açar, temizliği zordur. 26

26 HASTANE ÖNCESİNDE Her hastada acil servis değerlendirmesi gerekmez. Hasta asemptomatikse, Kaza sonucu temas olmuşsa, Maddenin içeriği biliniyorsa, Sistemik toksisite yoksa, Takipte sorun olmayacaksa, evde izlenebilir. 27

27 HASTANE ÖNCESİNDE Tüm semptomatik hastalar, Suisidal amaçlı alımlar, Sistemik toksisite riski yüksek madde alımları, Bunlar semptomatik olsun olmasın hastaneye sevk edilmelidir. 28

28 ACİL SERVİSTE Havayolu sağlanması ve ventilasyon, Monitorizasyon ve EKG çekilmesi, Hipotansiyon için sıvı tedavisi, Katekolaminler kontrendike, Hastanın soyulması, Cilt ve göz dekontaminasyonu. 29

29 TANISAL TESTLER PA AC grafisi ve kan gazı, Abdominal grafiler, KC ve böbrek fonksiyonları, Endojen CO ölçümü. 30

30 GİS DEKONTAMİNASYONU Alifatik hidrokarbonlarda düşük emilim olduğu için gastrik lavaj gerekmez. Dekontaminasyon gerekenler; Camphor (kafur) Halojenli hidrokarbonlar Aromatik hidrokarbonlar Metaller Pestisitler 31

31 GİS DEKONTAMİNASYONU Camphor dışında aktif kömür önerilmez. Midede irritasyonla kusmaya neden olarak aspirasyon riskini artırır. Çoğu hastada zaten diare gelişeceği için pasajı hızlandırıcı katartik verilmesi gerekizdir. 32

32 PULMONER TEDAVİ Aspirasyonda nebülize O 2 faydalı Bronkospazm varsa B 2 agonistler PEEP ve CPAP gerekebilir Refrakter hipoksemide ECMO Kortikosteroidler kontrendike Sekonder enfeksiyon yoksa antibiyoterapi gerekmez 33

33 Cilt Yaralanmalarında, Katran ve asfalt yaralanmalarında ilk 30 dakika içinde soğuk su ile hızlı ılıklaştırma yapılır. Debridman yapılır. Yüzey aktif çözücüler ile temizlenir. 34

34 TABURCU ETME Ağızdan alifatik hidrokarbon almış semptomatik hastalar yatırılır. Geç dönem komplikasyon riski olan hastalar yatırılır. Normal PA AC grafisi ve 6 saatlik gözlem sonunda asemptomatik olan hastalar taburcu edilebilir. Suisidal amaçlı alımlarda ve bağımlılarda 35