Tarİhİ yapi çözümleme dersi

Transkript

1 Bursa orhangazi üniversitesi MİMARLIK VE TASARIM FAKÜLTESİ MİMARLIK BÖLÜMÜ güz YARIYILI Tarİhİ yapi çözümleme dersi Hazırlayan: Elif Şehitoğlu Y.Mimar, Restorasyon Uzmanı

2 2) Restorasyon Projesinin Hazırlanması a) Rölöve Çalışmaları b) Fotoğrafla Belgeleme c) Analiz Çalışmaları Malzeme ve yapım tekniği özelliklerinin belirtilmesi Hasar ve bozulmaların belirtilmesi Farklı dönemlerin belirtilmesi d) Restitüsyon çalışmaları e) Restorasyon Projesinin Hazırlanması

3 RÖLÖVE Anlamı yeniden ayağa kaldırmak olan relever kelimesi Fransızca dır. Mimarlıktaki anlamı bir yapının mevcut durumunun ölçülerinin alınarak iki boyutlu ölçekli çizimlerle -plan, kesit ve görünüşlerle- anlatımıdır. Mimari tasarımda çizimden yapıma doğru gelişen süreç, rölövede mevcut yapıdan çizim elde etme yönündedir. Restorasyon Projesi anıta ait ayrıntılı bir rölöveye dayanılarak hazırlanır. Rölöve bir proje değildir. Kent dokusunun veya arkeolojik kalıntının yakından incelenmesi ve restorasyon projesinin hazırlanması için bir araçtır. Yapının çalışmanın yapıldığı andaki durumunu yansıtır.

4 Başarılı bir rölöve için yapıyı önceden iyice tanımak, ölçülüp çizilecek önemli noktaları bilmek ve doğru bir ölçüm için aletleri etkin kullanmak gerekir. Rölöve sırasında yapı yakından ilişki kurularak ayrıntılar, malzeme ve detaylar yakından gözlemlenir. Rölöve çalışması eğilmek, uzanmak, tırmanmak gibi hareketler gerektirdiğinden çalışmaya rahat ve elverişli kıyafetlerle gidilir. Rahat ayakkabılar, bol cepli yelek veya ceket

5 Gerekli araçlar; A4 veya A3 boyutunda altlık (duralit, kontrplak, sekreterya) Kareli veya milimetrik A3 kağıt veya A4 blok HB kurşun kalem, silgi, seloteyp Renkli kalemler ve renkli tebeşir 5/10/20-50 metrelik şerit metreler,marangoz metresi, gönye Lazer metre- var ise Çekül ve ip Teleskobik mira Su terazisi veya şeffaf hortum (veya lazer terazi) Profil tarağı Kumpas Fotoğraf makinesi Elfeneri, çakı, küçük çivi, ip, çekiç gibi yardımcı materyal Kağıt mendil, mendil, su

6 Çekül (şakül) Terazi hortumu Lazer metre kumpas Su terazisi Profil tarağı Teleskobik mira

7 3 boyutlu tarayıcılar yapıyı ve öğelerini -milyon nokta ölçeğindedetaylı bir şekilde tarayabilmekte ve verileri iki veya 3 boyutlu çizim halinde düzenleyebilmektedir. Lazer tarayıcı (3d scanner)

8 Ölçümde teknoloji ilerledikçe gelişmiş alet ve cihazlardan yararlanılmaktadır. Son yıllarda en çok kullanılan cihazlar total station ve 3Boyutlu tarayıcı (3d scanner) dır. Total station Total station bulunulan noktadan yapı yüzeyinde belirlenen noktaya lazer ışığı gönderilerek uzaklık ölçümü ve bu verilerle belirlenen noktanın koordinatlarının belirlenmesi temeline dayanır.

9 Ölçek: Yapılış amacına göre rölöve çizimi değişik ölçeklerde olabilir. Sokak silüeti için 1/200 ölçek uygundur. Ölçümün ayrıntısı buna göre belirlenir. Sokak silüeti ölçek: 1/200

10 Ölçek Restorasyona yönelik rölöve 1/50 ölçeklidir. Çok büyük yapıların pafta boyutları büyük olacağından 1/200 ölçekli anahtar plan üzerinden 1/50,1/20 ölçekli ayrıntılar verilir. Sistem kesiti ve merdiven 1/20 ölçek Kapı pencere detayları 1/10 ölçek Saçak, korkuluk, pervaz, kat silmesi vb profillerinden, kapı, pencere nokta detayları ihtiyaca göre 1/5, 1/2, 1/1 ölçekli detaylar verilir. Detaylar plan-kesit-görünüş düzeninde verilir.

11 Alan Çalışması: Rölöve yapılacak alana gidildiğinde yapı önce içten ve dıştan iyice incelenir. Bir kişi kroki hazırlarken diğer kişi ayrıntılı fotoğraflama yapar. 1) Kroki Hazırlama Vaziyet planı, planlar, kesit, görünüş ve detaylar için elle ve mümkün olduğunca ölçekli krokiler hazırlanır. Her krokinin sağ üst köşesine sıra numarası, yapının adı ve nereye ait olduğu, tarih, ölçek ve çizenin adı yazılır. Kağıt boyutu A3 veya A4 olabilir. Kroki resim gibi karalama şeklinde değil, kesin ve net çizgiler ile, herkesin anlayacağı çizim tekniğinde olmalıdır. Gereksiz detaydan kaçınmalı, bilgi içermesine dikkat edilmeli.

12 1) Vaziyet planı krokisi elle hazırlanır: Ana yapı ve parseldeki agac, duvar, kuyu, ek yapılar işlenir ve çevredeki sokak, cadde isimleri yazılır. Açıklamalar eklenmesi önemlidir. Silüet ve arazi kesiti için gerekli krokiler hazırlanır. Vaziyet planı krokileri

13 2) Planların krokileri elle hazırlanır. Mekan isimleri yazılır. Detayı alınacak kapı, dolap, ocak vb. öğelere kod verilir. ZKD1, 1/50 ölçek plan krokisi

14 1/50 ölçek plan krokisi

15 4) Kesit geçirilmesi gereken noktalar belirlenir ve kesit krokileri elle çizilir. En az iki kesi çizilir ve en az biri merdivenden geçmelidir.

16 3) Her yöndeki görünüşler elle çizilir. Yön belirlenerek kuzey, güneydoğu gibi isimler verilir. Görünüş krokisi

17 Krokilerin üzerine ölçülerin rahatça okunacak şekilde yazılabilmesi ilk çalışmada mümkün olmayabilir, deneyim gerektirir. Kolaylık için rakamların küçük yazılması ve renkli kalemlerin kullanılması denenebilir. Eksik, unutulan veya krokiye sığmayan ölçüler için ek çizimler yapılabilir. Çizilen krokiler şeffaf poşetlere konularak dosyalanır.

18 2) Ölçüm Ölçüm ideal olarak 3 kişiyle yapılır. İki kişi metre tutar, üçüncü kişi alınan ölçüleri krokiye geçirir. Sürekli okuma: Rölövede temel ölçüm sistemi sürekli okuma şeklindedir. Bu yöntem ölçülerin tek tek alınıp toplandığında yapılacak hata payını azaltır. Ölçüm aracı ölçüsü alınacak cephede bir kişi metreyi 0 noktasına sıkıca yerleştirilerek tutar. Diğer kişi cephede ölçülecek kapı, pencere, niş öğelerini sırayla okuyarak köşe noktasına kadar ilerler. Üçüncü kişi ölçülen yerleri gözüyle izler ve okumaları krokiye işler. Metre iki kişi tarafından eşit yüksekliklerde tutulmalı, okumalar yüksek sesle yapılmalıdır. Okumalar aynı kottan yapılmalıdır. Kapı pencere vb. Profilli kısımlarda hassas okuma için gönye yardımı ile izdüşüm kullanılabilir. Plan ölçümlerinde 0 noktası mekana girişe göre saat yönünde ilerlenir.

19 Üçgenleme:Plan üçgenlere bölünerek hassas ölçüm elde edilir. Dik olmayan duvarların veya dik gibi görünen fakat açılı duvarların birbiriyle olan ilişkisini tespit etmek için kullanılan temel bir yöntemdir. Üçgenlerin tepe açılarının çok dar olmamasına özen gösterilmelidir. Çok dar açılı üçgenlerde hata yapılabilir. Ölçüm İşlemi: Ölçüme binanın dışından başlanır. Zemin katta dış duvarlar ve ölçülebilen kapı/pencere boşlukları, çıkıntılar, köşe pervazı vb her eleman ölçülür. Not yazılır. İçeride her mekanın kenar boyutları, kapı pencere boşlukları köşegenleri ölçülür. Ölçümde kapı, pencere, niş, ocak iç boşlukları okunur. Bir mekandan diğerine geçerken aradaki duvar kalınlığı ve iki mekan arasında köşegenlerin ölçümü yardımıyla bağlantı kurulur. Bir duvar üzerinde farklı sıva veya kaplama türleri varsa planda bunlar da ölçülerek krokiye farklılıklar not düşülür. Sıva, mermer kaplama, ahşap kaplama

20 Cephe ve Kesitlerin Ölçümü: Tabanı düz olmayan mekanlarda ve eğimli arazilerde kesit ve görünüşlerde alınan yükseklik ölçülerini birbirine bağlamak için temel olarak yatayda oluşturulan sabit bir referans düzleminden yararlanılır. Bu düzlem nivo, lazer terazi gibi aletlerle yapılabileceği gibi, daha basit olarak su terazisi veya hortum terazi ile de elde edilebilir.

21

22 Hortum terazi nasıl kullanılır? Bileşik kaplar ilkesine göre çalışan bu sistemde 1 cm kalınlığında mt şeffaf bir hortum kullanılır. Hortum yere uzatılır, su dolu bir kovadan içinde hava kabarcığı olmayacak şekilde sifon yapılarak su hortuma çekilir. Hortumun iki ucu açık olarak duvarın iki köşesine konur, suyun hareketi durunca her iki seviye renkli tebeşirle işaretlenir. Bir uç sabit tutularak diğer uç üçüncü köşeye götürülür, su seviyesi başta işaretlenen noktaya gelene kadar hortum oynatılır, seviye yakalandığında işaretlenir. Böylece tüm köşelerde renkli tebeşirle işaretleme yapılır. Sağlama için köşelere çivi çakılarak ip gerilir ve iplerin birbirine kırılmadan değiyor ve aralık kalmıyorsa hata yok demektir.

23 Duvarlara çekilen ve çiviyle sabitlenen ip yatay düzlemdir. Bu düzlem tüm mekanlara aynı yöntemle taşınarak devam ettirilir. Kapı, pencere korniş üst noktaları, tavan yüksekliği yatay düzlemden yukarı, döşeme, süpürgelik vb aşağıdan ölçülerek belirlenir. Cephede alınacak yüksek ölçüler için teleskobik mira kullanılır. Tonoz, kemer, saçak genişliği gibi üst örtülerin izdüşüm ölçümünde teleskobik miranın ucuna çekül bağlanarak ölçülmesi istenen noktadan sarkıtılır ve izdüşümün plandaki yeri ölçülür.

24 Tavan ve döşeme planları: Tavan ve döşemelerde kroki hazırlanır veya daha önce çizilen planlardan bir kopya alınarak üzerine işlenir. Temel olarak basit bir tavan ise kaplama genişlikleri ölçülür, yönleri ve sayıları krokiye işlenir. Profilli çıtalı süslemeler var ise genel şema krokiye işlenir, çıtaların duvardan ve birbirinden uzaklıkları ölçülür. Paftanın kenarlarına her profilin detaylı bir çizimi yapılır ve plandaki yeri okla işaretlenir.

25

26 Detay ölçümü nasıl yapılır? Ölçümlerde çift gönye, metre ve profil tarağı kullanılır. Dairesel öğelerin çapı kumpas veya ip yardımı ile ölçülür. Profilli öğeler gönye ve su terazisi yardımı ile yatay düşey ölçüler alınarak veya profil tarağı ile ölçülür.

27 Detay ölçümü nasıl yapılır? Kapı, pencere detayları plan kesit-görünüş üçlemesi ile ifade edilir. Sistem oluşturulduktan sonra nokta detayları detayın alındığı kısma isim verilerek ayrı bir yerde çizilir. Kapı detay kroki ve ölçümü Nokta detayı

28 Detay ölçümü nasıl yapılır? Kemer/tonoz ölçümü

29 Rölöve çizimi: Çizime düz olduğu belirlenen bir duvardan başlanır. Pergelleme yardımı ile kenarlar kesiştirilerek diğer köşe bulunur, mekanlar oluşturularak ilerlenir. Yapının her katı için plan çizilir, ara katlar için ek çizimler yapılır. Planlara isimlerle birlikte kot verilmelidir. Zemin kat planı(0,00 kotu) 1. Kat planı, (+3,50 kotu) gibi Mekanların üzerindeki eğrisel örtüler plana noktalı çizgilerle izdüşüm olarak işlenir. Girilemeyen, ölçülmesi mümkün olamayan mekanlara (girilemedi) açıklaması konur. Tahmine dayalı çizimlerde açıklama yazılır ve (?) işareti konur. Her paftanın sağ alt yanına yapının ve paftanın adı, bir anahtar şema ile çizimin yapının hangi seviyesine, cephesine ait olduğu gösterilir. Ölçek, tarih, rölöveyi yapan ekibin isimleri bulunur.

30 Fotoğrafla belgeleme nasıl yapılır? Fotoğraf rölöve çizimleri için çok önemlidir. En titiz ölçümler bile fotoğraf olmadan çok zor çizilir. Fotoğraflar bize genel görünüm yanında malzeme, doku, şekil, boyut, yapıdaki bozulmalar, sayılar ve yapı elemanları hakkında bilgi verir. Fotoğraf çekimi sırasında bu verilerin sağlanması amacı unutulmamalıdır. Doğru çekilmiş fotoğraflar oranlama yolu ile ulaşılamayan yerlerin ölçüsünün çıkarılmasında yardımcı olur. Masabaşı çizimi sırasında kontrol ve sağlama yapmamıza yardımcı olur, tekrar tekrar alana gitmeye gerek kalmaz. Fotoğraflar genel plan ve detay olarak alınır. Mümkün olduğunca perspektifsiz çekim yapılmalıdır.

31 Fotoğrafla belgeleme: Fotoğraf çekilirken vaziyet planı, planlar, cepheler, kesitler vb yapılacak çizimler düşünülerek en çok veriyi elde edilecek şekilde pozlama yapılır. Bahçe duvarı, yol, yapı ilişkileri fotoğraflanır. Her katta her odanın zemini, duvarları, tavanları ve bunlar arasındaki geçişler fotoğraflanır. Kesitin geçtiği merdiven, korkuluk, döşeme, pencere, kapı, eşik, çıkma, saçak ve ilişkiler fotoğraflanır. Cephelerde çekim cepheye paralel yapılır. Tüm cepheler ve tüm cephe birleşimi köşeler fotoğraflanır. Çatıyı görebilecek yüksek bir yer bulunur ve çatı yukarıdan fotoğraflanır.

32

33

34

35 Analitik Rölöve Değişik yapım evrelerinin kronolojik sıralanışı, malzemelerin niteliklerinin ve bozulmaların saptanması, yapılacak müdahalelerin seçiminde altlık olarak kullanılır. Tüm analizler çizilen rölöveye (ölçüsüz) işlenir. Değişik etkilerin belirtilmesi için farklı renk ve doku kullanılır, ve sağ alt köşeye lejant yapılır. 1)Malzeme ve yapım tekniği özelliklerinin belirtilmesi Yapım sistemini oluşturan ahşap, taş, kerpiç vb malzemeler ve karkas, kargir vb yapım sistemleri plan,kesit ve görünüsler üzerine işlenir 2)Hasar ve bozulmaların belirtilmesi Çatlaklar, oyuklar, yüzey kayıpları, tabakalaşan ve ayrışan yüzeyler, çiçeklenmeler, bitkiler, kirlenme, biyolojik bozulma, niteliksiz ekler tespit edilerek ölçüsüz rölöve paftaları üzerine işlenir.

36 3) Farklı Dönemlerin Belirtilmesi Araştırmalar ile elde edilen yazı, fotoğraf, arşiv kayıtları vb belgeler ve yapı üzerindeki incelemeler ışığında; Yapım tekniği, üslup benzerliği veya farklılığı gösteren bölgelerin saptanması ve analiz edilerek farklı dönemlerin belirlenmesi gerekir. Fotoğraflarda ve çizimdeki yerinde (plan/kesit/görünüş) analiz sonuçları (sıva, boya ve harç analizi) birbirine referans verilerek rapora bağlanır.