AvtoStop 11/2016 RESS

Transkript

1 18 AvtoStop 11/2016 RESS

2 FEATURE ARTICLE Rəhman və Rəhim olan Allahın adı ilə. AVTOSTOP PRESS 1

3 BU DƏFƏ NƏ OXUYACAQSINIZ? FEATURE BAŞ REDAKTORDAN ARTICLE SƏHİFƏLƏR 04 Vacib məsələ Güzgülərin nizamlanması səhifə Aldanmamış kəvakib Yanacaqda aldanmamaq üçün praktik məsləhətlər Noyabr 2016 # 18 Təsisçi AvtoStop Media MMC Baş Redaktor Babək Yusif oğlu Redaktor Səma Abiyeva Fotoqraf Orxan Əli Dizayn AvtoStop Media Reklam Meneceri Zəhra İsgəndərova (zehra.isgenderova@avtostop.tv) Müəllifin fikirləri ilə redaksiyanın fikirləri üstüstə düşməyə bilər. Reklam mətnlərinə görə redaksiya məsuliyət daşımır. Su aydınlıqdır?! Amma mən bu siyahıdakılardan deyil, sürücülərimizin və onların xidmətindən istifadə edən, ümumiyyətlə paytaxt insanımızın yağmurlar mövsümündə mütəmadi qarşılaşdıqları problemlərdən söz açacağam. Söz açacağam ki, bu barədə haqlı olaraq danışanların səsinə səs qatım, bəlkə əlaqədar təşkilatlar bizi eşitdilər gün öncə Bakıya yağan yağışlardan sonra bir sıra küçələrimizin, yollarımızın halını hamı gördü. Canlı şahidi olmayanlar da həmin acınacaqlı vəziyyəti informasiya mənbələrindən öyrəndi. Məlumatlı şəxslər bilir, avtomobillərin intensiv, sıx hərəkət etdiyi şəhərlərdə nəqliyyatın iflic vəziyyətə düşməsindən ötrü heç də bütün küçələrin problem yaşamasına gərək qalmır. Elə şəhərin bir sıra yerlərində subasma baş verirsə, Babək Yusif oğlu babek@avtostop.tv Yəqin mənimlə razılaşarsınız, adətən hər il payız aylarında, xüsusən də yağmurların intensivləşdiyi dövrlərin başladığı ərəfələrdə paytaxt sakinləri daim mövsümi narahatlıqlar keçirməyə başlayır. Əlbəttə, bilirəm, insanlarımız bunu müxtəlif məsələlərlə bağlamağa hazırdırlar. Kimi mənzillərin istilik sistemlərinin pis işləməsindən, bir başqaları işıqların teztez kəsilməsindən, ictimai nəqliyyatdan gündəlik istifadə edənlər marşrutun problemli fəaliyyətindən, ayrı qisim daha nələrdən əziyyət çəkdiklərindən şikayətlənəcək. Vallah, məncə kimsə haqsız da deyil. Çünki paytaxt əhalisi vaxtaşırı bunlarla mücadilədədir... Və ekspertlərə görə, biz son onilliklərdə yerin altında əsaslı işlər aparmadığımızdan yağmurun artdığı dövrlərdə qorxulu filmlərdəki vəziyyətlərə düşürük. Kanalizasiya göllənən suyu çəkib aparmaq əvəzinə onlardan fışqıran sular situasiyanı daha da mürəkkəbləşdirir. Təsəvvür etmək belə utanc vericidir, şəhərimizin müxtəlif yerlərində yağış suları elə həddə qədər yüksəlir ki, hətta minik maşınlarının içərisinə dolur. İctimai nəqliyyat işləməz hala düşür. Müasir paytaxtın işə tələsən insanları uzaq kəndlərdəki çayların daşması nəticəsində gediş-gəlişin kəsilməsi üzündən naçar qalan kənd camaatını xatırladır. Yağmur altında nisbətən hündür səkilərdə keçmək, mənzil başına çatmaq, iş yerlərinə, yaxud evlərinə daxil 36 Hakimlik asan deyil uzunmüddətli probkalar yaranırsa artıq bu o deməkdir ki, nəqliyyat işləyə bilmir, normal həyat tərzi olmaq üçün naçar şəkildə vurnuxan insanlarımız hər dəfə bu zilləti çəkmək durumundadır. Unutmayaq ki, Formula 1 hakimləri pozulmuşdur. Bundan başqa, son dövrlər şəhərdəki hərəkət sıxlığını belə vəziyyətlərdən ən çox maddi, mənəvi, fiziki ziyan çəkənlərsə sürücülərimiz olur... nisbətən yüngülləşdirməkdən, uzaqlığı nisbətən Və heç kəs elə düşünməsin ki, Bakımız enişli-yoxuşlu 28 Gözəgörünməz 48 Hər bir KaMAZ -da yaxınlaşdırmaqdan ötrü bir çox tunellər, xeyli sayda şəhər olduğu üçün vəziyyət çökək ərazilərdə belədir. Gözümüzun qarşısında bir az Mercedes var körpülər tikilmişdir. Lakin yağışlar azacıq güclənən Amma yox! Şəhərin yüksəklikdəki yerləri sayılan KaMaz-ın tarixi kimi bu yeni salınmış məkanların bəzilərinin nə hala Yeni Günəşlidə, Yasamalda... da eyni mənzərələrlə olan düymələr düşdüyünü hər kəs gördü. Tunellərin içinə dolmuş qarşılaşmaq mümkündür. Hələ aşağı yerlərdən, ara 54 Rəngsaz yağış suyu gerçəkdən qorxulu filmlərdəki keçilməz məhəllələrdəki yollardan, Bakıətrafı qəsəbələrdən, sıx Candy rəng nədir? sədləri xatırladır. Əgər müasir körpülər inşa etmişiksə tikililərin salındığı məkanlardan... təsvirlərə varmıram Zəmanətdən imtina bəs nə üçün ora yığıla biləcək suyun kanalizasiyaya Bəli, bu durum bir dövlətin paytaxtına özü də artıq vurulmasını təmin etməmişik. Əgər etmişiksə onda müxtəlif beynəlxalq tədbirlərin məkanına çevrilməkdə Avtomobilin zəmanəti nə niyə müəyyən tunellər bu gündədir? olan paytaxtına aiddir. Bütün ölkənin deyil, dünya zaman bitir? Təkcə tunellər, yollarmı? Xeyr. Daha ayıbı buradadır azərbaycanlıların fəxr etdiyi şəhərə aiddir... Bəlkə belə ki, bir sıra körpülərin də vəziyyəti acınacaqlıdır. deyil?! Körpülər, elə tunellər də salınarkən onların hər iki Daha sözün bitdiyi yerə gəldiyimdən faktları, bərbad tərəfinə drenajlar, ya da yağış sularının axması üçün situasiyadakı yerləri də sadalamıram. Sözlərimi elə 34 Avtonişan kiçik kanalizasiya sistemləri qurulmalı idi. Son günlərin həmin günlər vəziyyəti informasiya mənbələrinə şərh Yeni nişan tanıdıq yağış testi bir daha göstərdi ki, bununla bağlı lazımi edən şəhərsalma üzrə ekspert, inşaat mühəndisi Rahab Qazıyevin üzülərək söylədiyi ifadələrlə bitirirəm: işlər aparılmayıb. Əslində bu məsələ ayrıca bir müzakirənin mövzusudur. Vallah ayıbdır. Bakı kimi gözəl şəhərdə yağış yağan İndi hələlik təkcə bunları demək kifayətdir ki, Bakı kimi küçələri su basır, gölməçələr yaranır, Fövqəladə böyüyür, inkişaf edir, əhali artır, çoxlu sayda yaşayış Hallar Nazirliyinin işçisi gəlib sudan adam çıxarır... Yaxşı evləri tikilir, özəl qurumlar, şirkətlər... yaranır, amma ki, Xəzər dənizi var, yoxsa bunlar nə edərdi? şəhərin altındakı kanalizasiya sistemlərinin vəziyyəti yada düşmür. Təxminən yarım əsr əvvəlki Bakı üçün nəzərdə tutulmuş kanalizasiya sistemləri təbii ki, indiki Bilən varmı?!. 2 AVTOSTOP PRESS Bakının əziyyətini çəkmək durumunda deyil. 3

4 AVTOFAYDA Tural Yusifov AVTOFAYDA July 2012 Issue 312 Sol güzgünün əhatə dairəsi Mərkəz güzgünün əhatə zonası Ölü zona Sağ güzgünün əhatə dairəsi Vacib məsələ Jurnalımızın 17-ci sayında sizə sükan arxasında rahat oturmaqdan bəhs etmişdim. Və əslində geniş mənada götürsək bu mövzunun müxtəlif aksesuarları da vardır. Axı, rahatlıq təkcə yerin əla olmasında deyildir, həm də təhlükəsizliklə bağlıdır. Məsələn, elə götürək idarəetmədə hər addımbaşı gərəyimiz olan güzgüləri, dönmə işıqlarını və arxaya hərəkət etməni. Adətən mən sağ güzgünü bir qədər aşağı salıram ki, park edən zaman yolu görüm. O biri güzgünü isə maksimum yola doğru yönəldirəm ki, hərəkət edən avtomobilləri rahat şəkildə müşahidə edim. Güzgülərin nizamlanmasının ən yaxşı nümunəsi Jan Klod Vandamın çəkildiyi məşhur şpaqatlı reklamında da görə bilirik. Onun iki güzgü üzərində açdığı şpaqat onun bütün aşağı ətraflarına ziyan idi. Yeri gəlmişkən, o, bu hərəkəti güzgülərlə kontrol etməyi bacarıb. Əgər bacarmasaydı kiçicik səhvə yol verərdi və bu da ən azı onun əlil olmasına gətirib çıxara bilərdi. Müasir avtomobillərdə arxa kamera, parkinq üçün radarlar mövcud olur. Əlbəttə, bu təhlükəsizliyin təminatı üçün düşünülüb, lakin əslində peşəkar sürücülər həmin vasitələrsiz belə arxaya qəzasız-bəlasız hərəkəti bacarmalıdır. Bunun üçünsə sürücüyə güzgülər lazımdır. Özü də bildiyimiz kimi, yalnız bir istiqamətli yox, müxtəlif istiqamətlisi. Baxmaq rahat olsun, sizi yanıltmasın deyə güzgüləri elə yerləşdirmək lazımdır ki, yolu görə biləsiniz. Orta güzgü isə elə nizamlanmalıdır ki, maşını geriyə verdikdə arxa şüşə silgəci varsa o sizin üçün oriyentir rolunu oynasın. Geriyə verməzdən öncə sağ yan güzgüdən maşının səkidən və ya digər yan maneələrdən nə qədər uzaqda olduğunu bilməlisən. Ardınca orta güzgü vasitəsiylə geriyə düzgün istiqamətdə hərəkət edəcəyini yəqinləşdirəndən sonra ehmalca arxaya sürmək lazımdır. Bu zaman digər güzgülər də daim nəzarətdə saxlanmalıdır ki, yanlarda olan maşınlara və ya maneələrə təmas etməyəsən. Bir sıra sürücülər parkinqdə maşınını yandakı maneələrlə maşınların arşındakı yerdə saxladığı zaman səliqəsizliyə yol verirlər. Yəni, ya qonşusu yla sıx məsafədə, ya da əyri saxladıqlarından əlavə problemlərin yaşanmsına səbəb olurlar. Hətta elə hallarla rastlaşırsan ki, parkinq edən sürücü və ya yanındakı sərnişin qapını açıb düşməkdə çətinlik çəkir. Və belə hallar lazımsız mübahisələrə, qanqaraçılıqlara da gətirib çıxarır. Kimlərsə inanmaya bilər, amma bu cür halların yaşanmasının ən başlıca səbəbi güzgülərin səhv nizamlanması və oriyentrin doğru götürülməməsidir. Məncə, parkinqdə səhvə yol vermisinizsə mütləq təxirə salmadan düzəliş edin ki, sonradan narahatlıq yaranmasın. Unutmayın ki, belə hallarda maddi ziyandan da qaça bilmirsiniz. Bununla yanaşı, bir nüansa da barmaqarası baxmayın: yəni, ilk növbədə üzərinizə düşəni tez və rahat şəkildə yerinə yetirmək üçün lazım olan vəziyyətləri boş vaxtlarınızda çox məşq etməlisiniz. ağdan və soldan vurulma baş verən za- sürücülərin bir çoxunda birdən Sman çıxdı sindromu ön plana gəlir. Əslində burada da güzgünün düzgün nizamlanmaması başlıca rol oynayır və sürücü yoldakı təhlükəni vaxtında görümədiyindən qəza qaçılmaz olur. Unutmamalıyıq ki, sürücü tərəfində olan güzgü maksimim dərəcədə yola tərəf yönəldilməlidir ki, (arxa qapının tutacaqları görünəcək səviyyədə) soldakı zolaq, həmçinin kuzovun sol tərəfi görüntüdə olsun. Sağ güzgüdən isə tam olaraq sağ zolaq və kuzovun sağ küncü görünməlidir. Orta güzgü isə arxa şüşənin konturlarına tam bərabər olmalıdır. Siz güzgüdə özünüzü deyil, maşının arxasında baş verən prosesləri müşahidə edə bilməlisiniz. Bəlkə də kimlər üçünsə çox adi görünən güzgülərin funksiyaları əslində avtomobilin təhlükəsiz idarə olunmasında çox önəmli rol oynayır. Onların düzgün nizamlanması isə işin 30 faizini təşkil edir... əhlükəsizlik üçün zəruri olan məsələlərdən Tbiri də ediləcək manevrlərin qabaqcadan bildirilməsidir. Yəni, dönmə işıqlarından doğru-düzgün yerlərdə və məqamında istifadə olunmasıdır. Yəni, həmin vasitələr ümumi təhlükəsizlik mühitini qorumaq üçündür. Bununla hər bir sürücü digər nəqliyyat vasitələrinə edəcəyi manevrlər barəsində xəbər verir. Lakin çox təəssüf ki, bəziləri istifadəsi son dərəcə rahat və asan olan bu görüntülü siqnalları verməyə belə ərinir. Sanki ondan ziyan görəcəkmiş kimi: nəticəsi isə, Allah göstərməsin... Bunu xatırlatmaq gülməli də olsa deməliyəm ki, dünya alimləri dönmə işığının insan orqanizminə mənfi təsirini müəyyən etməyib. Və ərinənlərə məsləhət görürəm ki, arxayınlıqla dönmə işığından istifadə etsinlər. 4 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 5

5 AVTOFAYDA FEATURE ARTICLE AVTOFAYDA Sola dönmə (geriyədönmə) Sağa dönmə Dayanma Dönmə işıqları işləmədikdə xəbərdarlıq formaları lk yadımızda saxlamalı olduğumuz İməqamlar: 1. Dönmə işıqları üstnülük hüququ vermir. 2. Dönmə işığı ediləcək manevrdən öncə yandırılmalı, manevr bitəndən sonra söndürülməlidir. Və bu ardıcıllığı pozmaq olmaz. Bəzən belə hallar da olur ki, sürücülər bu işıqları son anda yandırır və hadisə baş verəndə haray salır ki, «yandırmışdım axı». Məhz buna görə deyirlər ki, yaxşı sürücü hadisəni öncədən görəndir. Unutmamalısan ki, işığı yandırıb dərhal manevr etsən hadisəyə səbəb ola bilərsən. Dönmə işıqlarını yandır, eyni istiqamətdən gələnləri gözlə, təhlükə olmadığına inanandan sonra manevr et. Bu sadə qaydanı bir daha ona görə xatırladıram ki, bir çoxları səhvən dönmə işıqlarının yalnız ötmə və dönmədə istifadə edildiyini düşünür. Əsla belə deyil. Əslində dönmə işıqlarını hərəkətə başlamazdan öncə, dayanmazdan öncə, dönməzdən və ötməzdən öncə, lazım olan istiqamətdə yandırmaq lazımdır. 6 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 7

6 AVTOFAYDA Noyabr Zəmanətlə yeni avtomobil aldığımız zaman havayı təmirə ümid edirik. Amma çox təəssüf ki, bu işin xırdalıqlarından xəbərimiz olmur və sonradan müxtəlif sıxıntılarla qarşılaşırıq. Elə isə gəlin bir sıra reallıqları gözdən keçirək, həm də rəsmi dillerlərin hansı hallarda zəmanətli təmirdən imtina edə biləcəyinə baxaq. Tural Yusifov Zəmanətdən imtina Hansı hallarda zəmanətdən imtina edilə bilər? 8 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 9

7 AVTOFAYDA M əlumdur ki, zəmanət buraxdığı məhsula görə istehsalçının (dillerin) istehlakçı qarşısında öz üzərinə götürdüyü cavabdehlik və etibarlılıq üzərində müştəriləri cəlbetmə prinsipidir. Və hazırki situasiyaya görə bunun effektli olduğunu söyləyə bilərik. Bəzən isə cəlbetmə istəyi o səviyyəyə də çatır ki, istehsalçılar reklamlarında özlərinə sərf etməyən zəmanətləri belə elan etməkdən çəkinmirlər. Burada daha bir vacib nüansa diqqət verilməlidir. Yəni, söhbət zəmanət müddəti haqqında və bununla bağlı olan digər nüanslardan gedir. Bu sahənin peşəkarları bildirirlər ki, zəmanət işi nin arxasında bir sıra məsələlər gizlənir. Hətta avtomobil texnologiyalarının artmasına rəğmən onlara olan etibarlılığın azalması da, elektron sistemlərdə, pnevmatik asqılarda, sürət qutularında edilən dəyişiklər də və s. bu sıraya şamil edilir. Yəqin böyük bir şirkətin avtomobillərini artıq geri çağırdığını eşitmisiniz. Ancaq buna baxmayaraq bir çox istehsalçılar hətta 5 illik zəmanət verməkdən belə çəkinmirlər. Məsələn: Volkswagen in istehsalçıları. Görəsən onlar müflis olmaqdan qorxmurlar? Deyəsən, həqiqətən də qorxmurlar. Sirr deyil ki, bəhs etdiyimiz biznesdəki gənc üsul, yəni zəmanətli təmir formatı avtomobil satışında xüsusi rol oynayır. Məhz bu üzdəndir ki, müasir dünyanın nəhəng, nüfuzlu maşın istehsalçıları da bundan maksimum yararlanır, hətta daha yeni üsul axtarışlarına ara vermirlər. Lakin bəzi bazarlarda söz açdığımız məsələ gözlənilən effektə sahib deyil. Və bu məqamda həmin sistemin bəs bizdə necə işlədiyi istər-istəməz sual doğurur. Axı, indi təmirdən imtina ilə bağlı çoxlarının narazılığı eşidilməkdədir. Onda gəlin zəmanətli təmirdən imtina səbəblərinə nəzər salaq. Servis kitabçasında texniki xidmətin rəsmi dillerdən keçməsi haqqında qeydlərin olmaması İndi Azərbaycanda zəmanətli təmirdən imtina edilmənin ən geniş yayılmış səbəbi məhz budur: Sən texniki yoxlanışı bizdə keçməmisən. İş burasındadır ki, indi avtodillerlər satışdan deyil, servisdən pul qazanırlar. Və servisdə olan qiymətlər elə onların mənfəət əldə etməsi üçündür. Bir çox sürücülər isə artıq pul 10 AVTOSTOP PRESS İyun ödəməmək üçün rəsmi dillerə deyil, bütün texniki avadanlıqlara malik, amma daha münasib qiymətləri olan servislərə müraciət edirlər. Bəli, qeyd etdiyim kimi, avtomobildə yaranan hər hansı bir nasazlığa görə Texniki müayinəni bizdə keçməmisən deyərək təmirdən imtina edə bilirlər. Amma məlumatlı şəxslərə məlumdur ki, zəmanət istehsalçı tərəfindən verilir. Və təmir zavodda mümkün olmadığından, həmin xidmət dillerin servisində həyata keçirilir, yaranan xərcin hesabı istehsalçıya göndərilir. Ona görə də təmir üçün rəsmi servisə müraciət etməli oluruq. Diller isə bizə narazılığını bildirir. Axı, texniki müayinə zamanı onlara deyil, digərlərinə xeyir vermişik... Bəs dillerlər nəyə əsaslanıb belə edirlər? Haqlı sualdır, deyilmi? İstehlakçıların hüquqlarının qorunması haqqında Qanuna əsasən istehsalçı istehlakçı tərəfindən baş verən istismar səhvlərinə cavabdeh deyil. Yəni, aldığınız məhsulun saxlanılması, istismarı, daşınması və 3 -cü şəxslərin müdaxiləsi zamanı korlanmasına rəsmi servis cavabdeh deyil. Məhz Qanunun bu hissəsinə görə, dillerlər onlara müraciət edənlərə rəsmi zəmanətli təmir xidmətindən boyun qaçırırlar. Və adətən belə deyirlər: Allah bilir bunu harada düzəltdirmisən, ona görə sənin avtomobilin təmir edilmir. Lakin rəsmi təmirdən boyun qaçırılması üçün tutarlı səbəb olmalıdır. Yuxarıda göstərilənlər isə əslində səbəb deyil. Çünki bu kiminsə maraqları ilə tənzimlənmir. Əslində araşdırılmalı, ekspertiza yolu ilə sübut olunmalıdır ki, avtomobilinizdəki nasazlıq məhz getdiyiniz Əhməd servis də yaranıb. Sübut yoxsa deyilən şəkildə imtina qeyri-qanuni sayılır. Əgər avtomobilimizin istismar kitabçasını diqqətlə oxusaq görərik ki, bütün bunlar orada da yazılıb. Əslində avtomobil rəsmi servisdə və ya istehsalçının tələblərinə uyğun olaraq hər hansı bir servisdə texniki müayinədən keçə bilər. Əsas odur ki, həmin servislər istehsalçının texniki tələblərinə riayət etsin. Avtomobilə kənarda əlavə avadanlığın quraşdırılması AVTOSTOP PRESS 11

8 AVTOFAYDA Noyabr Kənarda əlavə avadanlıq quraşdırılanda da rəsmi dillerlər eyni cür münasibət göstərirlər. Amma burada da kiminsə kefinə görə davranılmamalı, müəyyən məsələlər araşdırılmalıdır. Əgər kənarda işıq, siqnalizasiya, monitor quraşdırmısınızsa, qoy yaranmış nasazlığı onlar aradan qaldırsınlar. Sizə göstərilən etirazın səbəbi yazının əvvəlində söylədiyimizlə eynidir: bu, onların gəlirinin itirilməsi ilə əlaqədardır. Rəsmi servislərdə adətən fərqli qiymətlər hökm sürür. Və seçiminiz hətta qeyri-rəsmi servislərə yönəlsə belə ekspertiza rəyi olmasa sizə təmir xidməti göstərməkdən imtina edə bilməzlər. Əlbəttə, nəyinsə sıradan çıxmasına, xarab olmasına birbaşa siz səbəbsinizsə məsələn, elektron avadanlığı quraşdıran zaman nəyisə sıradan çıxarıblarsa onda xərcini özünüz çəkməlisiniz. Yox, əgər elektron avadanlığındakı nasazlıq istehsalçının səhvi ucbatından baş veribsə və bu sizin səs siqnalizasiyasının quraşdırılması ilə əlaqədar deyilsə, pulsuz, zəmanətli təmir edilməlidir. Keyfiyətsiz yanacaqdan istifadə Bir çox servislər buna görə də zəmanətli təmirdən imtina edirlər. Yəni, yanacaq sistemi və mühərriklərlə bağlı olan müraciətlər zamanı rəsmi servisin biri-birinə bənzəyən cavabının şahidi oluruq: Bu, keyfiyyətsiz yanacağın ucbatından olub, təmir edə bilmərik. Bəlkə də formal olaraq, bu cür yanaşma doğru görünə bilər, lakin burda da araşdırma aparılmalıdır. İlk olaraq avtomobilinizin hansı standart yanacaqdan istifadə etdiyi müəyyənləşdirilməlidir. Məsələn, istehsalçı «Premium» benzin tövsiyə edir, lakin siz «Ai 92» növünü işlətmisinizsə bu, baş vermiş nasazlığın səbəb kimi göstərilməlidir. Hətta «92» marka benzin istifadə etmiş olsanız belə rəsmi servisdə çəndəki yanacaqdan nümunə götürülməli, onun bir nümunəsi rəsmi servisdə, biri sizdə, digəri ekpertizada olmalıdır. Özü də götürülmüş yanacaq hansı qabda saxlanılırsa, həmin qab möhürlənməldir. Əgər ekspertiza istifadə edilmiş yanacağın normal olduğu qənaətinə gələrsə, o zaman servis pulsuz təmiri həyata keçirməyə borcludur. Lakin keyfiyətsiz yanacaq ucbatından nasazlıq yaranırsa, siz Yanacaq Doldurma Məntəqəsini (YDM) məhkəməyə verə bilərsiniz. Bu haqda sonrakı yazımızda oxuya bilərsiniz. Avtomobilin düzgün təyinatla istifadə edilməməsi Bu imtina adətən avtomobilin istismar qaydalarının pozulması ilə baş verir. Məsələn, siz öz maşınınızla avtoidman yarışlarında iştirak etmək qərarına gəlmisiniz. Nəqliyyat vasitəsinə düşən təzyiq normadan artıq olub və avtomobiliniz sınıb. Bu halda heç bir zəmanət köməyinizə çatmayacaq. Çünki avtomobiliniz belə təyinat üçün nəzərdə tutulmayıb. Bura həm də nəqliyyat vasitəsinin nəzərdə tutulandan daha çox yüklə idarə olunması da aid edilə bilər. Avtomobil sahiblərinə məsləhət Zəmanətdən imtina üçün səbəblər çox deyildir. Əgər bununla bağlı müraciətiniz rədd olunubsa və siz haqlı olduğunuza əminsinizsə o zaman təmirdən rəsmi imtina məktubunu mütləq tələb edin. Unutmayın, imtina məktubu rəsmi ekspertiza rəyi ilə müşayət olunmalıdır. Ekspertiza rəyi ilə də razı deyilsinizsə bu proseduru müstəqil şəkildə apara bilərsiniz. Amma bunun üçün sizə müstəqil ekspertiza lazım olacaq. Və həmin ekspertiza rəyi sizin lehinizədirsə onda mübarizə aparmaq xeyirinizədir. Qanuna əsasən iddia məhkəməyə göndərilə bilər. Amma belə hallarda adətən iş məhkəməyə çatmadan həll edilir. Çünki işin məhkəməyə getməsi servis üçün yaxşı bir şey vəd etmir. 12 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS

9 AVTOFAYDA Noyabr Aldanmamış kəvakib Bizdə sürücüləri daim düşündürən suallardan biri də yanacaq məsələsidir. Kimsə mənim sözlərimi qəribçiliyə salmasın, yəni hər kəs benzin doldurmaq lazım gələndə fikirləşir ki, görəsən hansı yanacaq doldurma məntəqəsinə (YDM) gedim, hansı benzini seçim, hansında məni aldatmazlar?.. Əgər aldatsalar, nə edim?... və s. Tural Yusifov 14 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS

10 AVTOFAYDA Sürücülərin ən ağrılı yerlərindən biri sayılan bu suallardan yola çıxaraq «SOCAR»la əlaqə saxladıq və onlar böyük məmnuniyyətlə bizi bir sıra məsələdən hali etdilər. Və biz də öyrəndiklərimizi vaxt itirmədən jurnalımızın elə bu sayında oxuculara çatdırmağı, həm də müəyyən tövsiyələr verməyi özümüzə borc bildik. «Alıpetrol» yaxşıdır, yoxsa «SOCAR»? Müəyyən nəticəyə gəlmək üçün ilk növbədə yanacağın haradan alınmasından başlamalıyıq. Bildirim ki, ölkəmizdə «Aİ-92» (regular) benzin və dizel yanacağı istehsal edilir ki, bu da Heydər Əliyev adına Bakı Neft Emalı Zavodunun (BNEZ) məhsuludur. Yəni, respublikada «Aİ-92» və dizel yanacağı yalnız bir yerdən alınır. «SOCAR»ın da, Lukoil in də, hətta Alı kişinin «Alıpetrol»unun da aldığı yanacağın ünvanı eynidir. Və ən sadə məntiqə görə, (məsələn) yəqin ki, «SOCAR» pis benzini özünə saxlayıb yaxşısını başqasına verməz. Yeri gəlmişkən, burada istehsal olunan «Aİ-92», «Avro-2», «dizel» «Avro 3» standartlarına uyğun gəlsə də keyfiyyəti müasir avtomobillərin standartına cavab vermir. Lakin deyilənlərə görə, modernləşmə işləri çərçivəsində keyfiyyət yüksələcək. (Ən azı «Aİ- 92» və «dizel» yanacağı indiki vəziyyətdə ətraf mühitə ziyan vurur). Beləliklə «Aİ-92» və dizel yanacağına aid sualın artıq bir cavabı var: yanacaqdoldurma məntəqələrinin hamısında benzin eynidir. Aİ-95 benzini haradan alınır? «Premium» sayılan «Aİ-95» dediyimiz benzin əslində xaricdən gətirilir. Həmin yanacaq əsasən «SOKAR», Lukoil və Azpetrol şirkətləri tərəfindən Bolqarıstan və Rumıniyadan ölkəmizə daşınır. Lakin burada da müəyyən limitlər mövcud olduğuna görə hamı bu yanacağı da eyni yerdən «SOCAR»dan alır. Yəni, belə demək mümkünsə, bütün YDMlərə yanacaq eyni əldən gəlir. Elə isə bəs YDMlərdə nələr baş verir, onu yazının davamında öyrənəcəyik. Aİ-98 benzin vursam maşın uçarmı? Əsas adı «Super» olan «Aİ-98» benzin yanacaqların ən bahalısıdır. Onu ölkəyə təkcə Noyabr «SOCAR» gətirir və həmin məhsul yalnız onlarda satılır. «Super» bezinin bahalığı əlbəttə büdcə məsələsi olduğuna görə cibinizə uyğun olarsa istifadə edə bilərsiniz. Amma bəzi məsələlərə diqqət etmək şərti ilə Bilmək lazımdır ki, Super benzinlər spesifik avtomobillərdə istifadə edilir. Bu, yüksək forsajlı mühərriklərə malik avtomobillərdir ki, onların yanacağın yüksək detonasiyasına ehtiyacı var. Bəzi sürücülər adi yanacağın keyfiyyəti ni yüksəltmək məqsədiylə çənə müəyyən həcmdə «Aİ-98» də əlavə edirlər. Amma Amma həmin benzini adi yanacağa əlavə etməyin heç bir mənası yoxdur. Adi nizamlamalarda «Super» benzinin istifadəsi böyük ola bilər. Çünki «Aİ-98»in hazırlanması zamanı yüksək oktanlı məhsullardan istifadə edilir və isidici qabiliyyəti aşağı olduğuna görə yanacağın kalorisi aşağı düşür. Məni aldadırlarsa nə edim? Sürücülərin bu sualının cavabı üçün öncə YDMdə onları necə aldada biləcəkləri variantları araşdırmaq lazımdır. Variant 1: İlk növbədə diqqətli olmaq vacibdir. YDM-də benzin doldurma aparatına yaxınlaşdıqda sizdən öncə vurulmuş yanacağın məbləği aparatın ekranında gözə çarpırsa diqqətinizi artırın. Mümkündür ki, işçi sizin (maşını çox irəlidə saxladığınıza görə, mobil telefonunuzla məşğul olduğunuza görə, və ya salondakı yaxınınızla söhbətləşdiyinizə görə ) ekrana nəzər salmadığınızı görüb 20 litrlik benzin sifarişinizi guya yerinə yetirirmiş kimi davranaraq oradakı məbləği 5 və ya 10 rəqəmini sıfırlamır, elə onun üzərinə uyğun həcmi əlavə etməklə yalançı 20 litr lik əməliyyatını tamamlayır. Nəticədə siz istədiyiniz həcmdən az miqdarda yanacaq alıb oradan ayrılacaqsınız. Əlbəttə, işçi lər bunu etmək üçün benzin vuran tapança nı ya normal şəkildə yerinə qoymurlar, ya da xüsusi proqram təminatıyla istəklərini həyata keçirirlər. 16 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 17

11 AVTOFAYDA Yeri gəlmişkən, deyim ki, «SOCAR» YDMlərinin hər birində aparatlar elə qurulub ki, tapança yerində lazımi qaydada oturmursa anında bu barədə server otağına bildiriş gedir və yerinə tam oturmayan tapança ya benzin verilmir. Avtomobilin çəninə benzin vurulduqdan sonra ekrandakı məbləğlər mütləq sıfırlanmalıdır. «SOCAR»ın YDM-lərində bütün operatorların xüsusi elektron açarı olduğuna görə, belə işçi nin aşkara çıxarılması çox asan məsələdir. Bu səbəbdən də orada belə təşəbbüsdə çıxış edənlər yoxdur. Variant 2: Belə əyri işləri xüsusi proqram təminatı ilə də həyata keçirə bilənlər vardır. Onlar həmin proqram vasitəsi ilə benzindoldurma avadanlığına müdaxilə edir, qeyriqanuni qazanca sahib olurlar. Yəni, benzin doldurma prosesində avtomobilə sürücünün sifarişindən az yanacaq vurulur. Adətən belə proqram təminatından YDM şəbəkələri olanlar deyil, kiçik məntəqələr istifadə edirlər. Bu səbəbdən də benzini yanacaq doldurma şəbəkəsinə malik yerlərdən almaq sərfəlidir. Qeyd edim ki, kənd yollarında, nisbətən kənar, gözdən uzaq yerlərdə fəaliyyət göstərən YDM-lərdə bu cür neqativ xidmətlərə daha çox təsadüf edilir. İşbazlara xüsusən köhnə benzin doldurma aparatlarına müdaxilə etmək daha rahatdır. 18 AVTOSTOP PRESS Variant 3 : Xırdam yoxdur deyəcəklər. Vurulmuş yanacağın pulunu ödəyirsiniz, operatorsa xırda pulun olmadığını bildirir və yerdə qalmış qalığı yanacaqla kompensasiya etməyi sizə məsləhət görür. Bu zaman o, YDM-in sıx müştərisi varsa tələsikliyə salaraq həmin kompensasiyanı etməyəcək. (Ən azı bunu dənəyəcək). Variant 4 : Qatlanmış şlanq üsulu. Bəli, bu variantından da istifadə edirlər. Bəzi sürücülər DYP-ni aldatmaq üçün min oyundan çıxdıqları kimi, bir sıra benzin vuranlar da mövcuddur ki, onlar da hər yola əl atırlar. Qatlanmış şlanqlarda 1-2 litrə qədər benzin qala bilər. Və çənə tökülməyə macal tapmayan bu həcmdəki yanacaq operatorun səyi ilə az sonra geriyə qaytarılır. Beləliklə istədiyiniz 20 manatlıq benzin aparatın ekranında da uyğun həcmdə göstərilsə də avtomobilinizə nisbətən az benzin töküləcək. Ona görə də YDM-də şlanqların qatlaq, burulmuş halda olub-olmamasına diqqət yetirin. Bütün bu variantları gördükdə bəs nə etmək lazımdır? S on dövrlər Bakıda bir çox sürücülərlə Dövlət Yol Polisi (DYP) arasında təkər problemi yaşanır. Vətəndaşlarımız belə hesab edirlər ki, dövlət qurumu bu məsələdə onlara haqsızlıq edir. Lakin onu demək lazımdır ki, əslində bir çox sürücülərimiz avtomobili üçün şin seçərkən özləri səhvə yol verirlər. Onlar təyinatına fərq qoymadan xoşlarına gələn şini alıb arxayınca istifadə etməyə başlayırlar. Düşünmürlər ki, bu məsələdə bəzi tələblər nəzərə alınmalıdır. Anlaşmazlığın ilkin mərhələsi də elə buradan başlayır. Əslində şin seçilməzdən öncə onun hansı hallarda istismar ediləcəyi nəzərə alınmalıdır. Yəni, ilk olaraq hansı relyefdə yaşadığımıza, iqlim şəraitimizə, əsasən necə yollardan istifadə etdiyimizə diqqət verməliyik. Kimsə bu qədər xırdalıqların mövcud olduğundan narahatlıq duymasın. Hazırda bu işlə bağlı heç bir mürəkkəblik yoxdur. Çünki nə qədər çox sual varsa, bir o qədər də asan seçim var. Yetər ki, azacıq diqqətli olaq. Qış, yoxsa şinləri? yay B unun üçün bəzi şeyləri öyrənməmiz lazımdır. Minik avtomobilləri üçün şinlər 3 növ olur. Qış, yay və (belə deyilən) bütün mövsümlər üçün. Bu işin peşəkarları qışda qış şinlərindən, yayda isə yay şinlərindən istifadə etməyi məsləhət görürlər. Bütün mövsümlər üçün deyilən şinlərin universal protektorları olur və bu zaman çox şey protektorun naxışından və rezinin tərkibindən asılıdır. İqlimimiz yumşaq olduğuna görə bütün mövsüm üçün təkərlər əlbəttə sərfəli seçimdir. Amma unutmayaq ki, qış mövsümündə

12 AVTOFAYDA Noyabr 2016 # 18 Mən şəxsən SOCAR-dan 2 ilə yaxındır benzin alıram Və heç vaxt bu variantlarla qarşılaşmamışam. Amma təcrübəmdə «Aİ-95» adı ilə «Aİ-92» benzin töküb avtomobilimə ziyan vuran YDM-lər olub. Hətta maşının benzin çənində su ilə də qarşılaşmışam. Həmin hadisəylə bağlı aparılan araşdırmalar nəticəsində aydınlaşıb ki, yanacaq aldığım o YDM -in benzin çəninə su sızırmış. Əgər yanacaq alarkən aldadıldığınızı düşünürsünüzsə, mütləq YDM-in rəhbərini əraziyə dəvət edin. Bu zaman maşınınıza vurulan yanacaq üçün ödəniş qəbzini dəlil kimi özünüzdə saxlayın. Daha sonra Dövlət Standartlaşma və Patent İdarəsi tərəfindən plomblanmış ölçü qabını tələb edin. Və vurulmuş (bu, tam çən sifarişi zamanı olmalıdır) yanacağın həmin ölçü qabına əlavə edilməsini istəyin və bundan çəkinməyin. Çünki hər bir YDM-in borcudur ki, həmin qabı tələbə uyğun olaraq müştəriyə təqdim etsin və tökülmüş benzini ölçsün. Əgər aparatdan şübhələnirsinizsə, ölçü qabına məhz həmin aparatdan, həmin tapança vasitəsiylə öncəki sifarişiniz qədər yenidən benzin vurulmasına məcburiyyət saxlayın. Ölçüdə natamamlıq aşkarlanarsa demək aldadılmısınız. Bu zaman siz rahatlıqla məhkəmə orqanlarına müraciət edə bilərsiniz. Yeri gəlmişkən, bu prosesin aktlaşdırılmasını, foto və video qeydiyyat aparılmasını da unutmayın. 20 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 21

13 AVTOFAYDA Yanacaq keyfiyyətsizdirsə nə etmək lazımdır? İlk olaraq bundan başlayaq ki, yanacağın keyfiyyətinə onun daşınma çənindən tutmuş saxlanma şəraitinədək çox şeylər təsir göstərir. Yanacaq çəninin baxımsızlıqdan korlanıbkorlanmamasına diqqət yetirmək vacibdir. Benzini daşıyan avtomobillərin çənləri təmiz olmalı və vaxtaşırı yoxlanmalıdır. Çünki zaman keçdikcə orada yaranan qalıqlar və çirk yeni bezinə qarışa bilər. Bundan başqa, YDM-ə gətirilən benzin orada təmiz və sağlam saxlanan xüsusi yeraltı çənlərə yerləşdirilməldir. Çəndə suyun olub-olmaması xüsusi ölçü cihazları ilə vaxtaşırı yoxlanmalıdır. Benzində olan çirk (bu normaldır, hər bir prosesdə çirklər formalaşa bilər) yanacaqla birlikdə avtomobillərə vurulmasın deyə, çənin dibindən deyil üst qatlarından götürülməsi təmin edilməlidir. Məsələn, mən «SOCAR»ın YDM-lərində olduğum zaman öyrəndim ki, onlarda bu dib qatı 20 sm-dir. Yəni, çökmüş çirk sovrulmasın deyə, 20 sm-lik həddən aşağıdan benzin götürülmür. Başqaları buna əməl edirmi, onu deyə bilmərəm. Lakin müştərisi olduğunuz YDM-də maşınınıza keyfiyyətsiz benzin vurulacağını istəmirsinizsə onda bunları etməlisiniz. İlk olaraq benzin yoxlanılmalıdır. Bizdə benzini yalnız bir yer yoxlayır. Bu zaman maşın sahibinin, ekspertiza və YDM nümayəndəsinin iştirakıyla avtomobilin çənindən 1 litrdən az olmamaq şərtiylə yanacaq çəkilir və tünd şüşə qaba tökülür. Bu nümunə hər üç iştirakçı üçün götürülməli, qabların ağzı plomblanmalı, tarix, laboratoriyanın ünvanı göstərilməli, bir sözlə bütün faktlar xüsusi aktla sənədləşdirilməlidir. Yoxlamanın nəticəsi yazılmalı, xüsusiylə oktan adədi də müəyyənləşdirilməlidir. Bu çox vacibdir. Çünki əgər siz (məsələn) «Aİ-92» benzin almısınızsa, lakin oktan adədi «89» çıxırsa məhkəmədə haqlı olduğunuz aydınlaşacaq. Onda avtoservisdən mühərrikə dəymiş ziyan barəsində də (əgər ziyan dəymişsə bunu mütləq edin) rəy alacaqsınız, bu sizin işinizə çox yarayar. Avtomobilində nasazlıq duyduğu üçün ustaya gedən bir sıra sürücülər ondan: benzindəndir rəyini eşitsələr də kimsə bunu rəsmləşdirmir. Və unutmayaq ki, rəsmiləşməyən iddia iddia deyildir. Yanacaqla aldadılma və ya sizə keyfiyyətsiz benzinin verilməsiylə bağlı iddialarınız varsa mütləq şikayət edin. Şükür Allaha, «SOCAR» kimi şikayətə diqqətli yanaşan şirkət var. Hətta «SOCAR»la bağlı problem yaranarsa, biz sizə kömək göstərməyə hazırıq.

14 AVTOFAYDA Noyabr Avtomobil istehsalçıları daha nələr, hansı yeniliklər yaratmayıblar ki? Düşündükcə adam doğrudan da heyrətini gizlədə bilmir. İndi ilk avtomobillərlə, müasir maşınları müqayisə etməyin özü belə gülməli görünür. Əlbəttə, söhbət yalnız görünüşdən, texniki imkanlardan, sürətdən, qəzalara dayanıqlıqdan... yox, həm də ötən illər ərzində maşınların daha sərfəli şərtlər altında istifadəsindən gedir. Əlbəttə, bu mövzu gündəmə gələn kimi ilk olaraq elektromobillər, yaxud dizel yanacağı ilə işləmə yada düşür. Əslində maşın istifadəçilərinin elə maraqlandığı əsas məsələlərdən biri avtomobilin nə qədər yanacaq sərfiyyatıdır. Bəli, bu da çox təbiidir. Hər bir sürücü istər ki, gündəlik hərəkəti üçün cibindən daha az pul xərcləsin. Əlbəttə, bu gizli deyil, çox açıq olduğu üçün zaman-zaman bu istiqamətdə addımlar atılır, müxtəlif qurğular istehsal edilir, cürbəcür icadlar belə gündəmə gəlir (özü də zavodskoylarla yanaşı orda-burda düzəldilənləri də). Və son dövrlər bir cihazdan yanacağa qənaət edən qurğudan danışılır... Hətta bu günlərdə mən özüm də bununla bağlı bir məktub almışam. Məktub sahibi iddia edir ki, onda benzinə əməlli-başlı qənaət edən cihaz vardır: Tural, mən sizə yeni bir cihaz verə bilərəm. Onu sınayın. Yanacağa qənaət edir. Onun bildirdiyinə görə, 100 km-ə 12 litr işlədən avtomobil bu cihazdan istifadə Maqnito Tural Yusifov etməklə həmin sərfiyyatı 7-8 litrə endirə bilir. Həmin cihazı sınamağı söyləyən şəxs hətta mənə endirim də təklif edirdi. Ponoptikum naməlim və yabanı olanın cəmini bildirir. Belə cihazlarla artıq tanışam və demək olar ki, hər ay mənə yenisini göstərirlər. Gəlin bu maqnitlərin siyahısına baxaq: 1. YAK - Yanacaq akltivatoru. Yancağda 15 faiz qənaətə, zəhərli qazlarınsa 25 % azalmasına söz verir. İstehsalçı bunu yanacağın ionlaşdırılması ilə etdiyini bildirir. 2. Katalizator sintezi. Burada 450 min km təmirsiz sürüşü söz verirlər. Həm də avtomobilin mühərrik həcminin dən ədək artır dığını bildirirlər. Deyilənə görə, motora da ziyan vermir. Amma xeyri yoxdur. 3.Maqnitotron Maye yanacağın ekoloji stabilləşməsi. Bu kəşfin müəllifi ukraynalıdır. Yanacağın rahat işləməsini təmin edir və motora əlavə güc qatır. Patentlə qorunur. Amma patentin nəyə alındığı dəqiqləşdirilmir. 4. EKOMAQ -7Q. Avtomobil filit aktivasiyası. Yaxşı işləyiblər. Detonasiyanı aşağı salır, yanacağa qənaət edilir və s. Kitabçasına baxdıqda benzin sinif olaraq müəyyən edilib. Bu məsələlərə şərh olaraq sizə bir məlumatı da verim. İstəsəniz özünüz də Moskvada yaşayanlardan soruşub öyrənə bilərsiniz. Orada elektrik avadanlıqların, sayğacların göstəricilərini dəyişə bilən maqnitlər rəsmi olaraq satışdadır. Həmin cihazlar su sayğaclarının, elektrik sayğaclarının nəticəsini dəyişirlər. Və onların satdıqları sadəcə maqnitdir və insanlar da alıb işlədir. Yəni, dediyim kimi, həmin maqnitlər sadəcə avtomobilinizdəki elektron avadanlıqların göstəricisini dəyişirlər. 24 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 25

15 AVTOFAYDA İyun Firma mallarını satanlar isə artıq daha müasir üsulla hərəkət edirlər. Facebook-da reklam verirlər, video çəkirlər və s. Bu yeni növ maqnitlərdir və onlar 40 faiz qənaətə təminat verirlər. Özü də benzin şlanqının üzərinı bağladıqda heç bir ziyan vermir. Amma Qənaət edirmi? Xeyr. Bu bir yana dursun, təsadüfən şlanqdan qopsa və mühərrikə düşsə nəticəyə kim cavabdehdir? O da bilinmir IQUAM EAT. TEM EICIENT LABORERSPIS DEBIS PARUM QUAE ILLIBEATENIA QUATI CORE NUM QUAM VOLUPTUR? SAPITIOSSED QUO ES EXPLABO. US SUNT VOLUPICATUS, ESTISSUS ET PRE VOLOREC EREREPRATEM ANDITATA QUE. By Jane Doe Ümumiyyətlə, bu cihazalara pul xərcləməyə dəyməz. Çünki onların faydası yoxdur. Aldanmayın. Ondansa bizim jurnalı oxumaq daha faydalıdır, hər bir məsələni sizə açıqlığı, doğrusuyla söyləyir P.S. Sizcə yanacağa qənaət edən cihazlardan kim qazanır? Satıcı, yoxsa alıcı?.. 26 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 27

16 AVTOFAYDA Noyabr Sükan arxasında olan əksər şəxslərin sürücülük işinə gəlmə prosedurana baxdıqda bənzər tarixçənin şahidi olursan. Sanki adamlar eyni variantları tətbiq etməyi biri-birlərinə söz vermişlər. Yəni, bu istəkdə olanlar əvvəlcə qaydaları öyrənməyə başlayır, öyrənə bilmədiklərini əzbərləməyə çalışır, imtahan verir və hər şey qaydasındaymış kimi bundan sonra yollara çıxırlar. Anadolu türkləri demişkən, bu kader basit... Tural Yusifov Gözəgörünməz 28 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 29

17 AVTOFAYDA Noyabr Lakin diqqət edən yoxdur ki, bu prosesin içərisində öz avtomobilini yaxından tanıma məsələsi yer almayıb. Yəni, insanlar buna lüzum belə görmürlər. Halbuki müasir dövrdə hətta qol saatlarının belə spesifik xüsusiyyətlərinə bələd olmaq üçün təlimat kitabçaları mövcuddur. Mövcuddur ki, istifadəçi adam ondan daha düzgün və rahat yararlana bilsin. Qol saatının qısa təlimatını oxumayan bir kəs avtomobilin düzgün istifadəsinə dair bir babat həcmli kitabçanı heç oxuyarmı?! Əlbəttə, yox. Məhz bu səbəbdən də əksər sürücülər deyə xitab etdiyimiz həmin kəslər doğrudan da hər gün mindikləri avtomobilin simvolları və düymələrinin mənasını, istifadə məqamlarını bilmir. İndi də növbəti piktoqramma Bunun haqqında müxtəlif mif lər mövcuddur. Elə sürücülər var düşünürlər ki, bu düymənin funksiyası şüşələrin tərləməsinin qarşısını almaq üçündür. Lakin bu hələ harasıdır? Çünki xəbərim yoxdur versiyası daha çox yayılmışdır. Reallıqda isə həmin düymələr adətən iki növdə olur. Həmin düymə salondakı havanın sirkulyasiyası üçün nəzərdə tutulub. Onu basdıqda avtomobilin xaricindəki tozlu, tüstülü havanın salona daxil olmasının qarşısı alınır. Əlbəttə, tüstülü avtomobil önümüzdə gedirsə o, əvəzedilməz vasitədir. Bundan başqa, bu düymə həm də qış zamanı salonun tez isidilməsinə, yay vaxtı isə tez soyudulmasına köməkçi ola bilər. Lakin unutmaq lazım deyil ki, bəzən bu düyməni basdıqda şüşələr tərləyəcək. Və o üzdən də həmin düymədən kondisionerlə birlikdə istifadə etmək lazımdır. İlk iki işarə duman əleyhinə fənərlərin işarəsidir. Çox xahiş edirəm, bunu maşının arxa duman işıqları həmişə yanan şəxslərə göstərin ki, gecə gündüz bilmədən həmin işıqları yandırıb yola çıxırlar. Hətta qırx ilin sürücüsüyəm deyən bəzi sürücülər düymələrin hansının arxaya, hansının önə aid olduğunu da bilmirlər. Bilmirlərsə əlbəttə, ən adi prinsiplərə görə, bunu öyrənməlidirlər. Piktoqramda aşağı yönələn xətlər onun məhz ön duman fənəri olduğuna işarədir. Horizontal (düzünə) yönələn işıqlarsa onun arxa fənər olduğunu bildirir. Qanuna görə, məhdudiyyətli görüntüdən başqa məqamlarda arxa duman fənərlərini işə salmaq olmaz. İşlək vəziyyətdədirsə yəqin ki, diqqətinizi çəkəcək, çünki onda alətlər panelində onun işığı yanmış olacaq və onu söndürmək lazımdır. Məncə burada qaranlıq bir şey qalmadı... Qanuna əsasən ön duman fənərləri gündüz vaxtı tək istifadə edilə bilər. Gecə vaxtı ön duman fənərləri gözə düşmür (ksenon deyilsə), amma arxa fənərlər haqqında bunu demək mümkün deyil. Belə ki, gecə vaxtı arxa duman fənərləri yandıqda insana yolu görməyə imkan vermir. İndi isə ən çətini... Bu düymələr avtomobilin zavod tərəfindən quraşdırılmış siqnalizasiyasını söndürür. Yəni o, daha bizi özü ilə bağlı baş verən olaylardan xəbərdar etməyəcək. Məsələn, birinci şəkildəki kimi yoxuşu qalxarkən üzərində avtomobil şəkli olan düyməni bassaq, demək gecə vaxtı maşın evakuatora qaldırılıb oğurlandığı zamanda da səsini çıxarmayacaq. Digər düymə isə salondakı sensorları söndürmək üçündür AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS

18 AVTOFAYDA Noyabr Daha bir sirli düymə. Bu elə sirlidir ki, onu adətən avtomat sürət qutusunun yanında yerləşdirirlər, üstü də bağlanır. Bilin, əgər sizdə klassik hidro-mexanika sürətlər qutusudursa, deməli avtomobildə «Shift Lock» düyməsi yerləşdirilib. Ondan ekstremal vəziyyətlərdə avtomat sürətlər qutusunun blokdan çıxarılması üçün istifadə edirlər. Həmin düyməni basmaqla sürət ötürücüsünü rahatlıqla Neytral a keçirmək mümkündür. Və istəsəniz bundan sonra avtomobili işə salıb evakuatora çıxarmaq olar. Təcrübəli sürücülər sonda verdiyim bir xatırlatmaya görə məni qınamasınlar, bəzi avtomobil sahibləri yanacaq doldurma məntəqəsinə daxil olduqda yanacaq çəninin harada yerləşdiyini belə unudurlar. Amma bu da bir gerçəklikdir. Öyrənsinlər ki, utanılacaq vəziyyətdə qalmasınlar. Avtomobillərdə yanacaq piktoqramın yanında kiçik bir ox işarəsi var. Həmin ox məhz çənin qapağının istiqamətini sizə göstərir. Və sadəcə buna fikir vermək kifayətdir İkinci dərəcəli yolla kəsişmə İkinci dərəcəli yolun bitişməsi İkinci dərəcəli yolun bitişməsi İkinci dərəcəli yolun bitişməsi İkinci dərəcəli yolun bitişməsi «üstünlük nişanları» qrupuna aidddir. Üstünlük nişanları I. Üstünlük nişanları yolayrıclarını, yolun hərəkət hissəsinin kəsişmələrini, habelə əks istiqamətlərdə hərəkət edən iki nəqliyyat vasitəsinin eyni zamanda keçməsinə imkan verməyən dar sahələrini keçmək növbəliliyini göstərir. II. Üstünlük nişanları başqa qruplardan toplandığına görə vahid forma və rəng fonuna malik deyildirlər. 32 AVTOSTOP PRESS 33

19 İyuL AVTOSTOP PRESS 35

20 AVTOİDMAN Noyabr Hakimlik asan iş deyil (Formula-1 hakimləri) 36 AVTOSTOP PRESS RövşənYRuhi

21 AVTOİDMAN Noyabr Hər bir idman növündə qayda pozuntularını qeydə alıb yarışmanın ədalətli keçməsinə nəzarət edən şəxs(lər) mövcuddur. Formula-1-də bu vəzifənin icrasını stüardlar yerinə yetirir. Belə ki, 2006-cı ildən bəri bu məşhur yarışmada qayda pozuntularını Beynəlxalq Avtomobil Federasiyasının təmsilçiləri olan hakimlər qeydə alırlar. Qran-prilər zamanı qaydalara riayət olunmasına nəzarət edən stüardpersonal lazım gəldikdə hətta pilotları cərimələyir də. Və bu, həm vaxt, həm də pul cəriməsi ola bilər. Lakin onların vəzifələri heç də bununla məhdud deyil. Sıralanma turundan sonra bolidlərin yoxlanılması və yürüşün texniki reqlamentə uyğun gəlməsi işləri də məhz stüardların səlahiyyətlərinə daxildir. Maraqlıdır, futbol, voleybol, xokkey və digər populyar idman yarışlarındakı hakimlər (və ya hakimlər qrupu) oyunun keçirildiyi müddət ərzində meydançada hər kəsin gözü önündə olduğu üçün hamı onları tanıyır, gedişata göstərdiyi reaksiyalara anında şahid olurlar. Lakin Formula-1- də bu qayda çox fərqlidir. Yəni, stüardlar yürüşə onlar üçün ayrılmış xüsusi otaqdan nəzarət edirlər. Bu zaman nəzarət həyata keçirilən həmin otaqda 3 nəfərdən ibarət stüard qrupu və bütün yürüşlərdə iştirak edən qrupun rəhbəri olur. Və onlar yürüşləri bir neçə hissəyə bölünmüş böyük monitordan izləyirlər. Əlbəttə, həmin vaxt daim onların önündə qaydalardan ibarət kitabça da olur. Elə içəridəki iştirakçılar arasında da status fərqləri vardır. Belə ki, yarışlarda daim iştirak edən şəxs digərlərindən fərqli olaraq səsvermə haqqına sahib deyil. Onu da qeyd edim ki, 3 stüarddan biri yürüş keçirilən ölkədən ola bilər. Adətən stüardların adları mövsüm başlamazdan əvvəl müəyyənləşdirilir. Başqa idman sahələrində olduğu kimi stüardlar haqqında da qeyri-peşəkar kimi tənqidi fikrilər söyləyirlər. Lakin bütün bu təsəvvürlər emosiyalardan doğan ifadələr kimi də dəyərləndirilir. Çünki stüardlar Formula-1 qaydalarından çox məlumatlı olurlar. Hətta onlar yalnız Formula-1- də deyil, həm də digər avtomobil idman yürüşlərində də iştirak edirlər. Adətən həm stüardlar, həm də marşallar könüllülərdən seçilir. Və onlar icra etdikləri iş müqabilində haqlarında söylənən tənqidi fikirləri doğru saymırlar. Alan Donelli: Bəzən stüardları qeyripeşəkarlıqda ittiham edirlər. Stüard mütləq müstəqil olmalıdır. Məhz buna görə biz işimizə görə heç bir qonorar almırıq. Son illərdə stüardlar üçün yürüşün videonəzarəti gücləndirilib. Onlar avtodromun hər bir hissəsindən görüntü əldə etmək imkanına sahibdirlər. Yürüş zamanı qayda pozuntusu qeydə alındıqda stüardlar yürüşün direktorunun verdiyi tapşırığa rəğmən araşdırmaya başlayırlar. Əgər belə tapşırıq gecikərsə və şübhəli məqamlar müşahidə olunursa, o zaman stüardlar özləri təcili olaraq təhlilə başlayırlar. Aynur Hüseynzadə 38 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 39

22 AVTOİDMAN Alan Donelli: Stüardlar artıq gecəyarısınadək oturub uzun-uzadı baş vermiş insident üzərində düşünmürlər, onlar sürətli formada qərar verir və bu qərarın səsvermə nəticəsində qəbul olunmasını həyata keçirirlər. Formula-1-in reqlamenti də bəzən müxtəlif yerlərə yozulur. Və bu zaman skeptiklər manipulyasiyaların olduğunu iddia edirlər. Alan Donelli: Komanda rəhbərləri elə həmişə eyni sözləri deyirlər. Reqlament daha şəffaf olmalıdır. Maks Mosli isə daim deyir: Təkliflərinizi yazın və bizə təqdim edin! Nəticədə isə heç bir komanda bir təklif təqdim etmir. Qrem Stoker (ilk stüardlardan biri): Şübhələr həmişə olacaq, lakin sonda bir nəfər qərar verməlidir. Başqa yerlərdə olduğu kimi stüardlar da nə qərar verirlərsə-versinlər həmişə kimsə onların haqsız olduğunu düşünəcək. Hətta pilotlar arasında onları qara qüvvələr adlandıranlar da var. Lakin belə narazılıqların aradan qaldırılması üçün əslində çalışmalar aparılır. Bir neçə il bundan əvvəl yürüşlər zamanı 40 AVTOSTOP PRESS pilotlar və stüardlar arasında yaranan mübahisəli məqamları nəzərə alan FİAnın prezidenti Jan Todt yeni bir təklif irəli sürmüşdü: «keçmiş pilotlar stüard olsunlar». Və bu ideyanı onda dəstəkləyənlər çox olmuşdu. Məsələn, Le-Man yürüşlərinin pilotu Tom Kristensen ilk gələnlərdən biri idi. Daha sonra Alan Prost, Deymon Hill, Naycel Mensel, Alan Cons kimi məşhur pilotlar da həmin sırada yer aldılar. Əlbəttə, bu heç də effektsiz təklif sayıla bilməzdi. Çünki adi stüardlardan fərqli olaraq yürüşləri şəxsən yaşamış pilotlar yarışın prinsiplərindən və qaydalardan daha yaxşı baş çıxarırlar. Və əslində belə bir addım bütün komandaların da ürəyincə oldu... Alan Donelli

23 AVTOTARİX Noyabr İyun Vaxt var idi Kama çayının Volqa ilə kəsişməsində KamAz avtomobillərinin istehsalına başlanmışdı. Məhz burada da Kamskiy Avtomobilnıy Zavod adını alan KamAz avtomobilləri peyda oldu. Hazırda isə KamAZ Rusiya və MDB məkanında böyük yükgötürmə qabiliyyətinə malik yük avtomobili, minik maşını, traktor, dizel mühərriki və onun hissələrinın istehsalı üzrə ixtisaslaşmış zavod kompleksidir. Və həmin müəssisə Tatarıstanın Çelnı şəhəri ətrafında yerləşir. KamAZ dünyada 10 ən böyük yük avtomobili istehsal edən müəssisədən biri hesab olunur. O da maraqlıdır ki, dizel mühərriklərinin istehsalına görə, zavod dünyada 8-ci yerdədir. HƏR BİR KAMAZ DA BİR AZ MERCEDES VAR 48 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 49

24 AVTOTARİX Noyabr SSRİ vaxtında yaranmış ilk zavod kompleksi olan KamAZ-ın buraxdığı maşınlar 1990-cı il 23 avqustda ölkəni təmsil edən yeganə sənaye avtomobili seçildi. Doğrudan da avtomobillər keyfiyyətinə görə seçilirdi cı ildə «Kamaz-master» komandası beynəlxalq avtorallidə qalib gəldi. Almaniyada isə KamAZ -a məxsus böyük beynəlxalq avtomobil salonu fəaliyyət göstərir. Onun həm də ləyaqətli keçmişi vardır cı illərdə SSRİ-də sənaye avtomobilləri çatışmadığından təcili olaraq maşın zavodu kompleksi yaratmaq və burada 8-20 ton arası yükgötürmə qabiliyyətli avtomobillər istehsal etmək zərurəti yaranmışdı. Özü də həmin vaxtlarda şərtlər də qoyulmuşdu ki, avtomombil sürətli, rahat, ağır tonnajlı və dinamik olmalı idi. Çünki onda ölkədəki zavodların heç birində belə xüsusiyyətlərə malik maşın istehsal edilmirdi cu ilin avqustunda Sovet İttifaqı rəhbərliyinin qərarıyla belə bir zavod kompleksinin inşasına başlandı. Əvvəldə qeyd etdiyim kimi, Volqa və Kama çaylarının kəsişməsində, dəmir yolunun yaxınlığında ölkənin bütün nəqliyyatla yükdaşıma problemlərini həll edəcək gücdə bir kompleks inşa edildi. Layihəyə əsasən bu zavod ildə 150 min avtomobil və 250 min mühərrik istehsal edəcəkdi cü ildə KamAZ -ın ilk mühərrikləri buraxıldı və ondan iki il sonra fevralın 16- da ilk Kamsk markalı avtomobil istehsal olundu. Bir müddət sonra isə hökumət Kamsk zavodunda irihəcimli maşınlardan başqa yüngül maşınların da istehsalına şərait yaratdı. Məhz 1987-ci ildə «Oka» markalı avtomobil istehsal olundu. Lakin bir neçə ildən sonra 1994-cü ildə açılan və ildə Oka» istehsal edən ayrıca bir müəssisə də açıldı. KamAZ xalq tərəfindən də çox sevilmişdi və ona tələbat günbəgün artırdı. Qısa müddətdən sonra zavodun illik qazancı 8 milyard rubl təşkil etməyə başladı. Zavodun buraxdığı maşınların sayı 1999-cu ildə artıq ə çatdı. Konsern öncə Avro- 2, daha sonra isə Avro-3 markalı elektrik mühərriklərinin istehsalına da girişdi. Lakin bu hələ harasıydı. Avtomobilin texniki irəliləyişi, böyüməsi davam edirdi. 22 aprel 2015-ci ildə KamAZ təntənəli sürətdə avtobus şassilərinin hazırlanması üzrə yeni korpusunu açdı. Son illərdə konsern həmçinin pilotsuz avtomobillərin sınaqlarını da keçirməklə məşğuldur. Müəssisənin ictimaiyyətə təqdim etdiyi sonuncu modellərdən biri KamAZ modelidir. Mütəxəssislərə görə, bu model yeni üstünlüklərə malikdir. Əlbəttə, bütün bunlar markanın gerçək texniki imkanlarına görə qazanılmaqdadır. Ümumiyyətlə, bu şöhrətli markanın haqqında çox maraqlı faktlar da mövcuddur. Və bu, Rusiya adına çox önəmlidir. KamAZ-ın ağır yük maşınları Dakar transkontinental yürüşlərində 10 dəfədən çox qalib gəliblər. Və hər dəfə rusiyalıların əsas rəqibi hollandlar və çexlər olub.üzrə yeni korpusunu açdı. 50 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 51

25 AVTOTARİX KamAZ əsasında hazırlanmış zirehli Tayfun maşını 17 tondan ağır çəkiyə sahib olsa da saatda 80 km sürətlə hərəkət edə bilir. Avtomobilin balansını xilasedici yastıqlar qoruyur. Əlbəttə, onu demək mümkün deyil ki, mövcud olduğu bu illər ərzində avtomobil heç bir sıxıntılı dövr keçirməyib. Bu, əsla doğru deyil cı illərdə KamAZ məhv olmaq qorxusu ilə üzləşmişdi. Belə ki, 14 aprel 1993-cü ildə konsernin bütün sahəsi yanğına məruz qalmışdı. Və dəymiş ziyan bir müəssisə üçün öldürücü sayılırdı. Çox çətinliklə vəziyyəti normallaşdırmağa yönələn tədbirlər kifayət etmirdi ci ildə isə şirkətin borcları ciddi şəkildə çoxalmışdı. Lakin zavodu tək buraxmadılar. Müəssisə hökumətin hesabına düşdüyü ağır durumdan xilas edildi ci ildən başlayaraq Rostexnologiya KamAZ -a maliyyə dəstəyi göstərir. Fəaliyyəti boyunca şirkət iki milyondan çox avtomobil istehsal edib ci ilədək isə zavod istehsalını illik avtomobilə çatdırmaq niyyətindədir. Necə deyərlər, hər bir KamAZ -da bir az Mercedes var ci ildə Daimler 250 milyon dollar ödəyərək zavodun onda bir hissəsini əldə edib. Hazırda Daimler KamAZ-la birgə Mercedes-Benz Actros avtomobillərini istehsal edir. 52 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 53

26 AVTOTARİX RƏNGSAZ Oktyabr Noyabr RƏNGLİ HƏYAT 54 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 55

27 RƏNGSAZ Noyabr Rəngsaz rubrikasının bu dəfə ki, buraxılışı avtobazları, ən çox da, avtomobilinin xaricinə daxilindən daha çox önəm verənləri maraqlandıracaq. Və bu rubrikada Candy (Kendi) boyalarından bəhs edəcəyik. Bir sıra sürücülər avtomobilə sırf nəqliyyat vasitəsi kimi yanaşdıqları üçün onlar maşınlarının xarici görünüşünə fərqli münasibət bəsləyirlər. Belə avtomobil sahiblərinin istifadə etdikləri nəqliyyat vasitəsi adətən çox ciddi rənglə boyanmış olur. Əlbəttə, bu onların zövqünə daha uyğun gəlir. Lakin avtomobilini eksklüziv rənglərlə boyayaraq bu rəngdən yalnız məndə olsun deyənlər heç də az deyil. Və yəqin ki, avtomobil dünyasının belə rəngarəng görünməsinə bu cür fərqli düşüncələr səbəb olur. Nəqliyyat vasitələrinin tüninqini 3 əsas istiqamətə bölmək olar: staylinq, texniki və musiqili. Əslində staylinq daxili də ola bilər, belə ki, eksteryerin dəyişilməsi daha çox avtomobilin ümumi görkəminin dəyişməsinə aiddir. Avtomobil üçün xüsusi akril boyalar var ki, onların köməkliyi ilə kapot üzərində unikal, rəngarəng şəkillər çəkmək mümkündür. Bu növ boyalara adını əvvəldə çəkdiyim candy deyilir. Candy avtomobil boyaları transparant, yəni şəffaf rənglər siyahısına daxildir. Bu da o deməkdir ki, belə tip rənglər avtomobilin üzərində qalın qat yaratmır və onları maşının üzərinə lessirovka texnikası sayəsində çəkmək mümkündür. Candy rənglərinin müsbət tərəfləri: Rənglər arasında dalğalı keçidlər yaradır Yarımtonlarda (rəng) və çalarlar arasında işləmək imkanı yaradır Plastik hərəkətli şəkil effekti yaradır Əlbəttə, candy boyalarının ən əsas xüsusiyyəti isə onun parlaq rənglərdən ibarət olmasıdır. Heç bir digər boya brendi bu rənglər qammasına sahib deyil. Belə özəlliyi candy boyalarının bir başa xüsusi texnika ilə istehsal olunması ilə bağlıdır. Belə ki, həmin boyalar hazırlanarkən onlara, digərlərindən fərqli olaraq sadə boya piqmenti deyil, ən yüksən piqmenti yaradan xüsusi maddələrin qatılır. Candy rənglərinin növləri: Candy lak (bütünlüklə şəffaf rəngli lak) Avtomobilin üzərinə vurulacaq hazır boya İstənilən uyğun məhlulda (lakda, rəngdə) həll edilən qatılaşdırılmış quru piqment Candy rəngləri bəs avtomobilin üzərinə necə boyanır? Azərbaycan dilində candy konfet və ya el dilində desək manpası konfet mənasını daşıyır. Candy rəngləri parlaq, şəffaf, dolğun və uşaqlığımızı xatırladan şirin və ləzzətli çalarlardan ibarətdir. Bu boyalar avtomobilin ideal rəngə boyamasına yaxşı imkan yaradır.sonra artıq candy boyalarına keçmək mümkündür. Unutmayın ki, bu növ boyalara müraciət etməzdən öncə, avtomobil sadə, açıq və yüngül bir rəngə boyanmalıdır. Onu da qabaqcadan qeyd edim ki, candy rəngləri adətən ən yaxşı gümüşü və qızılı rənglərlə sintez edilir. Söylədiyim birinci qat tam quruduqdan sonra artıq candy boyalarına keçmək mümkündür. Bu zaman diqqət ediləcək əsas məsələ isə odur ki, boya avtomobilin bütün tərəflərinə, hissələrinə eyni vaxtda çəkilsin. Onun istehsalçıları candy-ni 3-4 qat çəkməyi məsləhət görür. Arzuladığınız nəticəni tam əldə etmək üçün boyama işi hətta 7-8 dəfə təkrarlana bilər. Onu da xatırladım ki, ABŞ-da və Avropada atelyelər artıq uzun illərdir ki, candy boyalarından istifadə etməklə avtomobillər üzərində təkrarolunmaz şəkillər yaradırlar. 56 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 57

28 AVTOİMTAHAN Noyabr AVTO İMTAHAN 58 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 59

29 AVTOİMTAHAN Noyabr Sürücülərdən hansı sərnişin götürə bilər? A) Taksi B) Hər iki sürücü C) Heç biri 3. Tentli Gazel (3.5 t-a qədər) hərbi kalonu ötə bilərmi? A) Ötə bilər B) Kalona mane olmayacağına əmin olacaqsa C) İcazə yoxdur 2. Sağa dönən sürücü yol verməlidirmi? A) Yalnız piyadaya B) Yalnız velosipedçiyə C) Hər ikisinə D) Heç birinə 4. Skuter yolayrıcını birinci keçmək istəyir. İcazə varmı? A) İcazə yoxdur B) Keçə bilər 60 AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 61

30 AVTOİMTAHAN 5. Minik avtomobilinin sürücüsü sola dönməlidir. O, qarşısındakı sürücüləri gözləyir. Tramvay yolunu boşaltmalıdırmı? A) Manevrini bitirəcəyinə qədər gözləməlidir B) Tramvay yolunu boşaltmalıdır. 6. Minik avtomobilinin təkərlərində protektorun qalınlığı neçədən aşağı olduqda istismarı qadağan edilir? A) 1 mm 62 AVTOSTOP PRESS B) 1.6 mm C ) yeyilmə indikatoru ilə bərabərlişdikdə

31 AVTOYUMOR Noyabr AVTOSTOP PRESS AVTOSTOP PRESS 65

32 15 31 Ölüm Yaralı QƏŞƏNGDİR? Sərxoş halda sükan arxasına əyləşmə! Ehtiyyatlı ol!!!