12. Fizik Haftası Eylu l Bog azic i U niversitesi. Sunum O zetleri

Transkript

1 12. Fizik Haftası Eylu l Bog azic i U niversitesi Sunum O zetleri

2

3 10:00-11:00 Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Duygu Balcan Konuşmaları Erkcan Özcan Nötrino Fiziği Taygun Bulmuş Topolojiye Giriş Gürkan Doğan Gödel'den Einstein'e Doğum Günü Hediyesi: Kapalı Zamansı Eğriler Utku Zorba Duygu Balcan Konuşmalar Tekin Dereli 11:00-12:00 Duygu Balcan Konuşmaları Erkcan Özcan Nötrino Fiziği Taygun Bulmuş Topolojiye Giriş Gürkan Doğan Zaman Yolculuğu Paradokslarına Kuantum Hesapsal Çözüm: Öztutarlılık Merve Giray Duygu Balcan Konuşmalar Tekin Dereli 12:00-13: Fizik Haftası Açılış ve Hafta Konularının Özeti Nötrino Salınımları Başak Ekinci LaTeX ile Bilimsel Döküman Hazırlama Kemal Akın Zaman Yolculuğu Paradokslarına Kuantum Hesapsal Çözüm: Öztutarlılık Merve Giray TOV Denklemleri Ceyhun Andaç 13:00-14:00 Yemek Arası Yemek Arası Yemek Arası Yemek Arası Yemek Arası 14:00-15:00 Genel Rölativite'nin Temelleri Oğuzhan Kaşıkçı Öğrenci Sunumları Kozmolojiye Giriş ve Evrenin Büyük Ölçekli Yapısı Kazım Çamlıbel Kapalı Zamansı Eğriler İle Kuantum Hesaplamalarının Da Ötesi Gökhan Torun TOV Denklemleri Ceyhun Andaç 15:00-16:00 16:00-17:00 17:00-18:00 Genel Rölativite'nin Temelleri Oğuzhan Kaşıkçı N-Cisim Problemi ve Hamilton Mekaniğe Giriş Arif Bayırlı N-Cisim Problemi ve Hamilton Mekaniğe Giriş Arif Bayırlı N-Cisim Problemi ve Hamilton Mekaniğe Giriş Arif Bayırlı Kozmolojiye Giriş ve Evrenin Büyük Ölçekli Yapısı Kazım Çamlıbel Genel Görelelik'in Temelleri Oğuzhan Kaşıkçı Genel Görelelik'in Temelleri Oğuzhan Kaşıkçı Kapalı Zamansı Eğriler İle Kuantum Hesaplamalarının Da Ötesi Gökhan Torun Deutsch'un Çözümüne Alternatifler: Işınlama ile Zaman Yolculuğu Onur Pusuluk Deutsch'un Çözümüne Alternatifler: Işınlama ile Zaman Yolculuğu Onur Pusuluk Her Kara Deliğin Tekilliği Kendine Devin Çeşmecioğlu Her Kara Deliğin Tekilliği Kendine Devin Çeşmecioğlu Her Kara Deliğin Tekilliği Kendine Devin Çeşmecioğlu

4 Genel Rölativite nin Temelleri Oğuzhan Kaşıkçı Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Pazartesi (14:00-16:00) Çarşamba (16:00-18:00) Einstein ın gravitasyon teorisinin geometrik ve fiziksel temel unsurlarını tartışacağız. Özel göreliliğin elektrodinamiğe uygulamasını yaptıktan sonra teori için gerekli olan diferansiyel geometrinin bazı kavramlarını inceleyeceğiz. Ardından Einstein ın gravitasyon üzerine düşüncelerini inceleyip, Genel Rölativite nin temel denklemini yazacağız. 1. Gravitation: Foundations and Frontiers, Thanu Padmanabhan, Gravity: Newtonian, Post-Newtonian, Relativistic, Eric Poisson, Spacetime and Geometry: an introduction to General relativity, Sean Carroll, 2004 Nötrino Fiziği Taygun Bulmuş Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Salı (10:00-12:00) Nötrinolar, maddeyle neredeyse hiç etkileşmeyen görünmez parçacıklardır. Sunumda bu parçacıkların tarihinden bahsedilerek başlanacaktır. Parçacık fizikçilerin, karşılaştığı nötrinolarla alakalı problemlerden ve bu konuda verilen Nobel ödüllerinden bahsedilecektir. Sunum güncel problemler ve yapılan deneylerle sonlanacaktır. Sunumun seviyesi lisans 1 ve lisans 2 seviyesinde olacaktır. Daha ileri konuların tartışması, sunum sonrasında devam edecektir. 1. C. Giunti and C. W. Kim, Fundamentals of Neutrino Physics and Astrophysics. Oxford, UK: Oxford University Press, W. Pauli, Aufsätze und Vorträge über Physik und Erkenntnistheorie, Springer Fachmedien Wiesbaden, L. Cowan, F. Reines, F. B. Harrison, H. W. Kruse, and A. D. McGuire, Detection of the free neutrino: A Confirmation, Science, vol. 124, pp , oguzhankasikci@gmail.com bulmust@gmail.com

5 Nötrino Salınımları Başak Ekinci Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Salı (12:00-13:00) Fotondan sonra evrende en yüksek yoğunlukta bulunan parçacık olan nötrinolar (elektron, müon,tau) kütlelerinin çok küçük olması yanında salınım (birbirlerine dönüşme) yapma özellikleri ile de oldukça ilgi çekiçi parçaçıklardır. Yıldızların içinde oluşan nötrinolar içinden geçtiği cisimlerle neredeyse hiç etkileşime girmemesi özellikleri ile yıldızların içerisinde neler olup bittiğini anlamamızı sağlamaktadır. Kütleli yıldızların yaşamlarının sonunda son derece şiddetle patlaması ile oluşan süpernovalar, galaksilerin kimyasal bolluğunun belirlenmesinde ve canlılığın oluşumu için gerekli ağır elementlerin oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Süpernovaların merkezinde hidrojen ile başlayıp demir elementine kadar süren nükleer tepkimelerin yapısı bilinirken, evrende bulunan demir elementinden daha ağır elementlerin nasıl oluştuğu hala tam olarak bilinmemektedir. Bu konuşmada evrende çok az bulunan ve oluşumunun nasıl gerçekleştiği tam olarak bilinmeyen ağır elementlerinin oluşumununda rol oynadığı düşünülen çekirdek çökmeli süpernovada nötrino salınımından bahsedilerek, bunun matematiksel çıkarımı yapılacaktır. 1. C. Giunti and C. W. Kim, Fundamentals of Neutrino Physics and Astrophysics. Oxford, UK: Oxford University Press, N-Cisim Problemi ve Hamilton Mekaniğine Giriş Arif Bayırlı Boğaziçi Üniversitesi Salı (15:00-18:00) Konuşmanın ilk kısmında kütleçekim kuvveti temelli N-Cisim problemini formüle ederek, bu problem üzerinden sorulabilecek soruları ve bunların çözümleri için önümüzdeki engeller üzerine konuşacağız. İkinci kısımda ise Hamilton mekaniğinin temellerini giriş klasik mekanik kitaplarındakiden biraz daha farklı, biraz daha soyut bir şekilde inşa edip elde ettiğimiz formulasyonu Newton-tipi bakış açısı ile ilişkilendirmeye çalışacağız. 1. M.Hirsch, S. Smale, Differential Equations, Dynamical Systems and Linear Algebra, 2012, ch. 14

6 Topolojiye Giriş Gürkan Doğan Boğaziçi Üniversitesi Çarşamba (10:00-12:00) Topolojiye çok kısa bir giriş: İlk aşamada, topolojinin definitive aksiyomlarından yola çıkarak, bol bol topolojik uzay örnekleri vereceğiz. Bu soyut uzayların yanı sıra, daha da aşina olduğumuz uzayları ve üzerlerindeki doğal topolojileri tartışacağız. İki topolojik uzay arasındaki structure-preserving fonksiyonlardan, ya da homeomorfizmalardan, ve bu özel fonksiyonlar altında korunan temel topolojik özelliklerden (connectedness, compactness gibi) ayrıntılı bir şekilde bahsedeceğiz ve son olarak da bir anlamda elimizdeki uzayları sınıflandırmaya yardımcı olan Separation Axioms lara değineceğiz. Konular olabildiğince matematiksel bir titizlikle ele alınacak. L A TEX ile Bilimsel Döküman Hazırlama Kemal Akın İstanbul Teknik Üniversitesi Çarşamba (12:00-13:00) L A TEX bilimsel ve teknik dökümanlar için kullanılan bir dizgi dilidir. Sunumda L A TEX hakkında bilgi verildikten sonra yaygın matematik ifadelerini yazma,tablo ve makale oluşturma üzerine bir uygulama yapılacaktır. Bu yüzden katılımcıların bilgisayarlarını getirmeleri tavsiye edilir. Kullanılacak yazılımlar olan MiKTeX* ve TeXmaker a internetten ücretsiz şekilde ulaşılabilir. :Mac OS kullanıcıları için MacTeX 1. T. Oetiker, H. Partl, The Not So Short Introduction to LaTeX, 2015 gurkan.dogan@boun.edu.tr kemalakin.phy@gmail.com

7 Kozmolojiye Giriş ve Evrenin Büyük Ölçekli Yapısı Kazım Çamlıbel Boğaziçi Üniversitesi Çarşamba (14:00-16:00) Kozmoloji, geride bıraktığımız 30 yıl içerisinde ilerleyen gözlem teknikleri ve elde edilen yüksek hassasiyetli veriler sayesinde Genel Göreliliğin bir alt kolundan kendi ayakları üzerinde duran bir alana evrildi. Bu dersteki amacımız bu gözlemlerin ışığında evren hakkında öğrendiklerimizden ve halen bilmediklerimizden konuya aşina olmayanların da takip edebileceği bir dille bahsetmek. Kozmolojiye Giriş kısmında türdeş (homojen) ve eşyönlü (izotropik) evrenin genişlemesi, karanlık enerji, karanlık madde ve enflasyon problemlerinden bahsedeceğiz. İkinci kısımda ise türdeş olmayan evrenin en somut göstergesi olan yapıları ve bu yapıların oluşumunu Evrenin Büyük Ölçekli Yapısı başlığı altında inceleyeceğiz. Gödel den Einstein a Doğum Günü Hediyesi: Kapalı Zamansı Eğriler Utku Zorba İstanbul Teknik Üniversitesi Perşembe (10:00-11:00) Öncelikle, genel görelilikte bir sistemin evriminin ışık konileri ile nasıl temsil edildiği anlatılacak. Bu temsilde uzaysı ve zamansı eğrilere karşılık gelen durumlar örneklendirildikten sonra, yüksek kütle çekimi etkisiyle ışık konilerinin bükülmesi ve zamansı eğrilerin kendi üzerine kapanması tartışılacak. Bu lisans seviyesindeki girişin ardından, genel göreliliğin kapalı zamansı eğrilere izin veren çözümleri 1949 da keşfedilen Gödel metriği ve (Tipler silindiri ve geçilebilir solucandelikleri gibi) bazı diğer ünlü çözümler yapılacak. Bu çözümlerin Einstein denklemlerine uymalarına rağmen fiziksel kabul edilmemelerine sebep olan (büyükbaba ve ispatlanmamış teorem gibi) bazı mantık paradoksları ile bu alt başlık sonlandırılacak. kazim.camlibel@boun.edu.tr zorba@itu.edu.tr

8 Zaman Yolculuğu Paradokslarına Kuantum Hesapsal Çözüm: Deutsch un Öz-Tutarlılık Denklemi Merve Giray İstanbul Teknik Üniversitesi Perşembe (11:00-13:00) Kapalı zamansı eğrilerin doğurduğu klasik paradokslar ilk olarak enformatik bir çerçevede formülleştirilecek. Bunun hemen ardından aynı paradoksların kuantum hesapsal bir çözümlemesi yapılacak ve sadece iç serbestlik derecelerinin kuantum mekaniksel olmasının kabul edildiği basit çözümlemelerde bile patolojilerin ortadan kalkabildiği gösterilecek. Bu çözümlemelerde kapalı zamansı eğri üzerinde hareket eden bir sistem ( closed-timelike curve anlamında CTC sistemi) ile kronolojiye uyan bir başka sistemin ( chronology respecting anlamında CR sistemi), uzaydaki hareketlerinin birbirlerine yakınsadığı bir bölgede kısa bir süre boyunca etkileşmesi ele alınacak. CTC sisteminin durumu Deutsch tarafından önerilen öz-tutarlılık denklemi ile bulunacak ve bu denklemin çözümü derinlemesine incelenecek. Tüm bu anlatım boyunca, yer yer standart kuantum mekaniğinde durumların temsili ve zaman evrimlerinin tasviri hakkında g! erekli bazı bilgiler verilecek: örneğin, yoğunluk matrisi, üniter operatör, kısmi iz, vb gibi. Vakit kalırsa, Everett in paralel evrenler yorumunun bu yaklaşım altında deneysel olarak test edilebilme potansiyelinden bahsedilecek. Kapalı Zamansı Eğriler İle Kuantum Hesaplamanın Da Ötesi Gökhan Torun İstanbul Teknik Üniversitesi Perşembe (14:00-16:00) Deutsch tarafından önerilen öz-tutarlılık denklemi, standart kuantum mekaniğinde görmediğimiz türde örneğin, doğrusal olmayan, üniter olmayan ya da süreksiz evrimlere izin vermektedir. Bu da NP-zor problemlerin P problemlere indirgenebilmesi veya dik olamayan kuantum durumlarının (mükemmel bir şekilde) ayırt edilebilmesi gibi beklenmedik sonuçlar doğurmaktadır. Bu başlık altında sözü geçen bu alışılmadık olgular örneklendirilerek incelenecek. Gerekli kuantum mekaniksel alt-yapı verildikten sonra, kuantum enformasyonun sınırlarını belirleyen kopyalanamazlık ( no-cloning ) ve iletilemezlik ( no-signalling ) gibi bazı teoriler ispatlanacak; bu teorilerin kapalı zamansı eğriler yakınında nasıl çiğnendiği yine örnekler üzerinden tartışılacak. merve.giray@gmail.com torung@itu.edu.tr

9 Deutsch un Çözümüne Alternatifler: Işınlama İle Zaman Yolculuğunun Kuantum Mekaniği Onur Pusuluk İstanbul Teknik Üniversitesi Perşembe (16:00-18:00) CTC sisteminin öz-tutarlı durumu için ışınlama ve son-seçilime ( post-selection ) dayanan alternatif bir denklem ele alınacak. Bunun için öncelikle gerekli kuantum enformatik alt-yapı kurulacak. Ardından, bu yeni denklemin çözümü ile Deutsch un öz-tutarlılık denkleminin çözümü ayrıntılı bir şekilde karşılaştırılacak. Son olarak, bu yeni teori bağlamında genel göreli bir kapalı zamansı eğirinin yoklunda bile zaman yolculuğunun olası olup, olmadığı tartışılacak ve olası tahminlerinin deneysel benzeşimi incelenecek. Vakit kalırsa, Horowitz and Maldacena tarafından kara delik buharlaşması için önerilen son-durum izdüşümü modeli ile ele alınan öz-tutarlılık denkleminin ilişkisi vurgulanacak. Kapalı Zamansı Eğriler Yakınında Kuantum Mekaniği Serisi 1. K. Gödel, Rev. Mod. Phys. 21, 447 (1949). 2. D. Deutsch, Phys. Rev. D 44, 3197 (1991). 3. D. Bacon, Phys. Rev. A 70, (2004). 4. T. A. Brun, Phys. Rev. Lett. 102, (2010). 5. S. Lloyd et al., Phys. Rev. D 84, (2011) TOV Denklemleri Ceyhun Andaç Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Cuma (12:00-13:00) & Cuma (14:00-15:00) Einstein alan denklemlerinin dönmeyen, sabit ve küresel simetriye sahip cisimler için 1939 yılında Tolman, Oppenheimer ve Volkoff tarafından yapılan çözümleri, neredeyse sıfırdan, sadece gerekli tensör bilgisi temellendirilerek çıkarılmaya çalışılacaktır. Bunun için önce tensörlerden ve metrikten bahsedilecek, sonra Einstein alan denklemlerinden ve gerektirdiği özel tensör ve skalerler hakkında kısa bilgi verilecek, sonunda da küresel simetrik bir metrik için alan denklemleri basitçe çözülecek ve TOV denklemleri elde edilecek. 1. N. K. Glendenning, Special and General Relativity With Applications to White Dwarfs, Neutron Stars and Black Holes, Springer; 2007 pusuluk@itu.edu.tr andac@itu.edu.tr

10 Her Kara Deliğin Tekilliği Kendine Devin Çeşmecioğlu Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Cuma (15:00-18:00) Önce, tekilliklerin nerelerde karşımıza çıktığına kısaca bakacağız ancak yalnızca kara deliklerle ilgileneceğiz. Genel Görelilik in testleri ile olay ufkunun ve ışığın bile kaçamaması nın ne ifade ettiğinden bahsederken, yalnızca kütleçekimi etkisi altındaki nesnelerin davranışı hakkında konuşacağız. Son olarak da, küçük cisimlerin dönen bir kara deliğin etrafındaki yörüngesini inceleyip, Yıldızlararası filmine saygılarımızı sunacağız. Bu konuşmayı takip etmek için, Fizik Haftası ndaki diğer kütleçekimi konuşmalarını dinlemiş olmak yeterli. 1. T. Padmanabhan, Gravitation - Foundations and Frontiers, 2010, ch T. H. Stephani, Exact Solutions of Einstein s Field Equations, E. Poisson, W. Clifford, Gravity - Newtonian, Post-Newtonian, Relativistic, 2014 devinces@gmail.com