Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü END 4711 Tesis Tasarımı & Malzeme Aktarma Sistemleri

Transkript

1 Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü END 4711 Tesis Tasarımı & Malzeme Aktarma Sistemleri Bölüm 1: Tesis Tasarımı ve Planlaması ile İlgili Temel Prensipler Dr. Öğr. Üyesi Kemal SUBULAN

2 İşletmelerin sürdürülebilir rekabet üstünlüğü elde etmesi, etkin ve efektif şekilde tasarlanmış tesislerinin varlığına bağlıdır. Dr. Kemal SUBULAN

3 Değerlendirme 1. Ara sınav %30 Proje %20 Final %50 Derse devam zorunludur (%70 Devam Zorunluluğu; En Fazla 4 Hafta)

4 Ana Kaynaklar, Ders Kitapları

5 Ders Notları

6 Tesis Nedir? Planlama Nedir? Tesis, mal ve hizmetlerin üretildiği teknik ve ekonomik birimlerdir. 1. Binalar, fabrikalar, atölyeler, tezgahlar, teçhizatlar, el aletleri, tesisat (ağ veya şebeke), taşıma-aktarma araçları, 2. Hizmet sektöründe vezneler, hastaneler ve ameliyathaneler, 3. Herhangi bir iş için ayrılmış alanlar vs. hepsi birer tesis örneğidir. Planlama, proje bazında değerlendirilebilecek büyük kapsamlı işlerin, en etkin, en ekonomik ve tam zamanında seri bir şekilde yapılabilmesini sağlayan faaliyetlerin bugünden belirlenmesi işidir (Geleceğe yöneliktir!!!). Planlama, ana faaliyetler ve bunlara bağlı alt faaliyetlerin koordinasyonu sağlar. Bu faaliyetler için gerekli olan süreçlerin zamanlamasını gerçekleştirir (Faaliyetlerin planlama dönemi içerisinde en erken ve en geç başlama zamanlarının belirlenmesi, faaliyetlerin zamanlandırılması).

7 Tesis Planlama Nedir? Tesis planlama, bir fabrika ya da işletmenin kuruluş aşamasında başlayan ve işletme faaliyetleri devam ettiği sürece devam eden dinamik bir süreçtir. Tesis planlama, mal veya hizmet üretmeye yönelik bir tesisin, fikir olarak ortaya çıkmasından itibaren, ilk üretim gerçekleştirilinceye kadar gerekli olan tüm faaliyetlerin belirlenmesi, düzenlenmesi, bu faaliyetler arasındaki ilişki ve etkileşimlerin belirlenmesi ve bu faaliyetlerin realize edilmesi aşamalarını kapsayan ve bu amaçla, seçenekler oluşturulmasını ve seçenekler arasından en uygun olanının belirlenmesi işlemlerinin bugünden planlanması işidir. Tesis Planlama, bir endüstriyel tesisin düzenlenmesi, kurulması, ve faaliyete geçirilmesi aşamalarında gerekli olan tüm ana faaliyetlerin belirlenmesi, koordinasyonunun sağlanması ve oluşturulacak olan seçenekler arasından seçim yapılması konularında, bugünden çalışmalar yapılmasını içeren faaliyetler bütünüdür.

8 Tesis Planlama Nedir? Tesis planlama, fabrika yerleşim düzenlemesi ve kuruluş yeri seçimi kavramlarını kapsayan bir terimdir. Tesis planlama; (i) fabrika/işyeri yerleşim düzeninin (Plant layout) hazırlanması, (ii) malzeme taşıma-aktarma sisteminin seçilmesi, (iii) üretim süreci ekipmanlarının (Makine & teçhizat) belirlenmesi faaliyetlerini kapsar. Günümüzde, planlanan tesisler, bir işletmenin Tedarik Zinciri Mükemmelliğine (Supply Chain Excellence) ulaşmasına katkı sağlamalıdır. Ürün, süreç veya tesis tasarımını ilgilendiren problemlerin çözümü, diğer işletme problemlerine göre daha uzun süre ve maliyet gerektirir. Ancak bu çözümlerin getireceği kazançlar da daha büyük olmaktadır.

9 Tesis Tasarımı ve Başlıca Aşamaları Tesis tasarımı (Fabrika projesi), bir tesisin bir bütün olarak tasarlanması anlamına gelir. Başlıca aşamaları; 1. Girişimin (Teşebbüs) başlatılması, 2. Mali kaynakların planlanması (Finansal planlama), 3. Kuruluş yeri seçimi (Teşvik kapsamına giren, hammaddeye ve nitelikli iş gücüne yakın, iklim, pazara yakınlık vs.), 4. İlk üretim gerçekleştirilinceye kadar gerekli olan planlamalara ihtiyaç duyan faaliyetler bütünü (Sermayenin bulunması: öz sermaye miktarı, krediler, teşvikler vs.; Fabrika yerleşim düzenin hazırlanması; Bina ve arsaların bulunması: Arsa satın alma, hazır bina alınması, kiralanması vs.) Not: Tesise ait arsa seçimde, gelecekteki büyüme hedefleri göz önüne alınmalıdır.

10 Tesis Tasarımı ve Başlıca Aşamaları Not: İdeal olan, fabrika yerleşim düzenlemesinin, fabrika binasının inşa edilmeden hazırlanmasıdır. Bina ve arsaların planlanması için, fabrika yerleşim düzenlemesi çalışmaları bitirilmiş olmalıdır. Yerleşim düzeni, fabrika içerisindeki malzeme taşımaları dikkate alınarak hazırlanır. 5. Üretim süreci tipinin belirlenmesi, Sürekli üretim: proses endüstrisinde işin teknolojisi gereği durdurulmaması gereken üretimdir. Çimento, petrokimya, şeker, kimya, demir-çelik endüstrileri. Tekrarlı süreç endüstrisi (Seri üretim): Partiler halinde üretimdir. TV üretimi, otomotiv endüstrisi, beyaz eşya, ayakkabı vs. Aralıklı süreç endüstrisi (Sipariş üzerine Atölye tipi üretim): Atölye tipi veya montaj hattı şeklinde olabilir. 6. Yapılsın mı? Alınsın mı? Kararları (Make or buy strategies), dış kaynak kullanımı yoluyla dışardan neleri fason olarak yaptıracağız?

11 Tesis Tasarımı ve Başlıca Aşamaları 7. Fabrika büyüklüğünün belirlenmesi (Kapasite planlama), Hangi tezgahlardan ne kadar gerekli? Gerekli iş gücü miktarının belirlenmesi, Başa baş noktası analizleri ile hangi üretim seviyesinden sonra kara geçileceğinin belirlenmesi, 8. Ürün fiyatlandırma stratejilerine karar verilmesi, Piyasada yer bulabilmek için ürün fiyatı ne olmalı? Ürün yaşam döngüsü boyunca hangi fiyatlandırma stratejileri izlenmeli? 9. Ürün çeşitlendirme stratejileri (Gelecekte üretilmesi planlanan ürünlere karar verilmesi), 10. İhtiyaçlar için satın almaların planlanması (Makine, teçhizat her türlü satın alma önceden planlanmalıdır ki, gelecekteki darboğazlar öngörülebilsin), 11. Organizasyonel yapının oluşturulması (Gerekli personelin planlanması),

12 Tesis Planlaması Çevriminde Sürekli İyileştirme (i) Yeni bir tesisin planlanması, (ii) Mevcut tesis planının güncellenmesi ve iyileştirilmesi Not: Bir imalat işletmesi için tesis planlama, tesisin üretimini en iyi nasıl gerçekleştireceğini belirlemeye çalışır.

13 Tesis Planlama Hiyerarşisi Tesis sistemleri, yapısal sistemlerden oluşur. Bunlar, havalandırma sistemi, aydınlatma sistemi, elektrik alt yapısı, tesisat sistemi, ısıtma sistemi, enerji sistemi, su ve kanalizasyon alt yapısı, iletişim sistemi, güvenlik sistemi, iklimlendirme sistemi, çalışan sağlığını koruma sistemi vs. Yerleşim düzeni; tesisi içerisindeki tüm ekipman, makine, üretim alanları, üretim destek alanları, personel alanlarından oluşur. Olabildiğince az taşımayı sağlayan bir yerleşim düzeni seçilmelidir. Aktarma sistemleri; üretimi destekleyen, malzeme, personel, bilgi ve ekipman/teçhizat akışını sağlayan sistemler (Üretim sistemiyle uyumlu olmalıdır).

14 Tesis Planlama Hiyerarşisi Tesis yeri seçimi, makro düzeyde (stratejik) konulara odaklanırken; tesis tasarımı, mikro düzeyde (Taktiksel ve operasyonel) konulara odaklanır. Tesisin kuruluş yeri seçimine karar verilirken; kullanılan girdilere (Hammadde tedariki) erişim maliyetleri ve ürünler pazarlanırken katlanılacak maliyetler dikkate alınır.

15 Tesis Planlamanın Önemi Tesis planlamanın sunduğu fırsatlar ve öneminin kavranması için aşağıdaki sorular cevaplandırılmalıdır: 1. Tesis planlamanın aktarma ve bakım maliyetleri üzerindeki etkisi nedir? 2. Tesis planlama, çalışanların moralini nasıl etkiliyor? Çalışanların moralinin operasyonel maliyetler üzerindeki etkisi nedir? 3. İşletmeler sermayelerinin büyük bir bölümünü nerelere yatırmalı? Yatırılan sermayenin yeri nasıl değiştirilebilir? 4. Tesis planlamanın tesis yönetimi üzerindeki etkisi nedir? 5. Tesis planlamanın, beklenmeyen değişikliklere ve gelecekteki beklentilerin üstesinden gelmeye karşı adaptasyon yeteneği üzerindeki etkisi nedir? Etkin tesis planlama, işletmenin malzeme taşıma aktarma maliyetlerini azaltır ve üretkenliği arttırır. Değer katmayan aktivitelerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olur.

16 Tesis Planlamanın Önemi Malzeme aktarma sisteminin, iş gücü ve ekipmanların faydalı kullanım oranının artmasına; envanterin azalmasına ve kalitenin iyileştirilmesine katkı sağlar. İş sağlığı ve güvenliğini geliştirerek, iş ortamının tehlikelerden arındırılmasını ve insan kaynağının korunmasını sağlar. Enerji önemli ve pahalı bir hammadde olduğundan; enerji korunumu ve tüketimin azaltılması, tesislerin yeniden tasarlanması ihtiyacının bir diğer önemli faktörüdür. Yerleşim düzeni, yeniden oluşturularak malzeme taşıma-aktarma sistemi ve üretim süreçleri yeniden tasarlanarak enerji kazancı sağlanabilir. Yeni tesislerinin tasarlanması veya mevcut tesislerin yeniden planlanması için bir diğer önemli motivasyon kaynağı, toplumsal (sosyal) kazanımlar, yangından korunma, güvenlik ve çevreye karşı duyarlılıktır. Gürültü, hava kirliliği, sıvı ve katı atıklar ile ilgili toplumsal düzenleme ve yönetmelikler Mevcut malzeme-taşıma aktarma ve depolama sistemleri ve üretim süreçleri, yangın riskini en küçükleyecek şekilde yeniden düzenlenmelidir.

17 Tesis Planlamanın Amaçları Tesis yeri seçiminin temel amacı, ürünün müşteriye teslimatını etkileyecek tüm faktörleri göz önünde bulundurarak, firma için en iyi maliyet avantajını sağlayan tesis yerini belirlemektir. Tesis tasarımının amaçları: 1. Malzeme taşıma-aktarma sistemini, malzeme kontrolünü ve teçhizat bakımı ve yönetimini iyileştirerek; işletmenin vizyonunu desteklemek. 2. İşgücünü, ekipmanları, alanları ve enerjiyi etkin bir şekilde kullanmak. 3. Sermaye yatırımlarını minimize etmek. 4. Çeşitli durum ve koşullara ayak uydurabilme (Adaptasyon) yeteneğini arttırmak ve bakım yönetimini kolaylaştırmak, 5. Çalışanların güvenliğini ve iş tatminini sağlamak.

18 Tesis Planlama Sürecinin Aşamaları İşletmelerin zaman içerisinde değişen hedefleri doğrultusunda, tesis planları yeniden düzenlenir ve sürekli olarak iyileştirilmeye çalışılır. 1. Tesis hedeflerinin tanımlanması ve güncellenmesi (Üretilen mal ve hizmetlere ilişkin üretim seviyelerinin belirlenmesi), 2. Hedefe ulaşmak için gerekli ana aktiviteler ve destekleyici faaliyetlerin belirlenmesi (Operasyon, ekipman, personel ve malzeme akışı açılarından gerçekleştirilmesi gereken ana ve destekleyici aktiviteler ile karşılanması gereken gereksinimlerin belirlenmesi), Örneğin bakım yönetimi, üretimi destekleyen bir faaliyettir. 3. Tüm aktiviteler arasındaki ilişki ve etkileşimlerin belirlenmesi, 4. Tüm aktiviteler için alan gereksinimlerinin belirlenmesi (Her bir aktivite için alan gereksinimleri hesaplanırken; tüm ekipman, malzeme ve personel gereksinimleri dikkate alınmalı).

19 Tesis Planlama Sürecinin Aşamaları 5. Alternatif tesis planlarının oluşturulması (Hem tesis yeri seçimi hem de tesis tasarım seçeneklerinin oluşturulması. Alternatif yerleşim düzeni tasarımları, yapısal tasarımlar ve malzeme aktarma sistemi tasarımlarının oluşturulması). 6. Belirlenen kalitatif ve kantitatif kriterler doğrultusunda, alternatif tesis planlarının değerlendirilmesi. 7. Firmanın hedefleriyle örtüşen en uygun tesis planının seçilmesi. 8. Seçilen tesis planının uygulanması. 9. Zaman içerisinde meydana gelen değişimler ve yeni gereksinimler doğrultusunda, tesis planının revize edilmesi (Ürün tasarımındaki veya ürün çeşitliliğindeki değişimler, malzeme taşıma aktarma ekipmanlarında veya malzeme akışında değişimlere neden olabilmektedir. Tesis planı güncellenmeli). 10. Tesisin hedeflerinin yeniden tanımlanması (Mevcut tesisler için potansiyel revizyonlar, genişlemeler sonrasında tüm değişiklikler dikkate alınarak yerleşim düzeni planına entegre edilmelidir).

20 Başarılı Bir Tesis Planlama Sürecinin Adımları Tesis planlarının başarılı olması, firmanın vizyon, misyon ve başarı modelinin net bir şekilde anlaşılmış olmasına bağlıdır. Başarı modeli, işletme hedeflerinin efektif bir şekilde uygulamaya dönüştürülmesi, realize edilebilmesidir.

21 Klasik Mühendislik Tasarım Süreci ile Tesis Planlama Sürecinin Karşılaştırılması

22 İmalat Tesisleri için Tesis Planlama Süreci 1. Üretilen ürünlerin tanımlanması (Ne üretilecek? Ne kadar üretilecek? Talep Tahmini çalışmaları), 2. Üretim sürecinin ve rotaların belirlenmesi, 3. Üretim süreçleri arasındaki ilişkilerin ve etkileşimlerin belirlenmesi, 4. Tüm operasyonlar (faaliyetler) için gerekli alanlara (Depo, atölye alanı) karar verilmesi, 5. Alternatif tesis planları ve yerleşim düzenleri oluşturulması, 6. Alternatif tesis planlarının değerlendirilmesi, 7. Alternatifler arasından en uygun olanın seçilmesi, 8. Seçilen tesis planının uygulanması, 9. Uygulanan planın benimsenmesi, sürdürülebilirliğinin sağlanması ve değişiklikler karşı adapte edilebilmesi. (Ürün revize edilirse, bu adımdan 1. adıma dönülerek, mevcut sistem adapte edilir. Aksi durumda, yeni sistem kurmak daha maliyetlidir).

23 Stratejik Tesis Planlama Bir tesis tasarımı projesinde, tasarım değişikliklerinin maliyeti; proje ilerledikçe üssel olarak artış gösterir. Tasarımın ilk aşamaların yapılan değişikliklerin maliyeti daha düşüktür. Tesis planlama, stratejik bir süreçtir.

24 Tesis Planlama Stratejilerinin Geliştirilmesi Tesis planlama süreçlerinin iyileştirilmesinin üç boyutu: (i) (ii) Fiziksel yönden (Binalar, ekipmanlar, personel açısından), Kontrol açısından (Alan standartları, malzeme kontrolleri, üretkenlik ölçütleri, stok kontrol sistemleri), (iii) Planlama için gerekli zamanın yaratılması. Pazarlama ve satış departmanı kararları, tesis planlama üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Tesisin kuruluş yerini ve malzeme taşıma aktarma sistemi tasarımını etkiler. Örneğin, malzeme taşıma aktarma sistemi, üretilecek ürün miktarından, ürün çeşitliliğinden, paketleme stratejilerinden, yedek parça hizmet düzeyinden ve teslimat sürelerinden etkilenmektedir.

25 Tesis Planlama Stratejilerinin Geliştirilmesi Ürün geliştirme ve tasarım kararları, imalat süreçlerini, üretim rotasını, malzeme gereksinimlerini etkiler. Tüm bunlardan, fabrika içi yerleşim düzeni ve malzeme taşıma aktarma sistemi de etkilenir. Malzeme değişiklikleri, ürün karmaşıklığı, yeni parçaların sayısı, ürün paket büyüklükleri, üretilen ürün sayısı; malzeme aktarma, depolama ve kontrol kararlarını etkilemektedir. İmalat kararları (Dikey entegrasyon derecesi, otomasyon seviyesi, alet/edevat kontrolü, yarı mamul stokları, fabrika kapasitesi ve büyüklüğü), kuruluş yeri ve üretim tesislerinin tasarımını etkilemektedir. Üretim planlama ve envanter kontrol kararları, fabrika içi yerleşim düzenini ve malzeme taşıma aktarma sistemini etkiler (Parti büyüklüğü kararları, üretim çizelgeleri, yarı mamul stok gereksinimleri, stok devir hızı, mevsimsel talep için kullanılan yaklaşımlar).

26 Tesis Planlama Stratejilerinin Geliştirilmesi İnsan kaynakları ve finans kararları (Mevcut sermaye, yetenekli iş gücü, stabil iş gücü, envanter yatırım seviyeleri, organizasyon tasarımı, çalışanlara sunulan olanaklar), tesis büyüklüğünü, tesis kuruluş yeri seçimini, tesis tasarımını ve tesis sayısını etkiler. Alan ve akış gereksinimleri de finansal ve insan kaynakları kararlarından etkilenir. Özellikle bu kararlar, malzemelerin depolanması, hareketi ve kontrolü üzerinde etkilidir. Tesis planları, işletmelerin genel stratejik planlarını destekleyecek nitelikte olmalıdır. Tesis planlama için, reaktif değil proaktif bir rol önerilir. Tesis planları geliştirilirken, üretim ve dağıtım faaliyetlerini desteklemek için etkin bir koordinasyona ihtiyaç vardır. Tesis planları, üretim teknolojilerindeki değişiklikleri destekleyecek nitelikte olmalıdır.

27 Stratejik Tesis Planlama Üzerinde Uzun Dönem Etkiye Sahip Temel Hususlar 1. Depoların ve dağıtım merkezlerinin sayısı, yerleri ve büyüklükleri, 2. Hammadde, yarı mamul ve bitmiş ürünler için tek alanlı (Bina) merkezileşmiş depolama (centralized) veya çok alanlı merkezsizleşmiş (Decentralized- Dağıtılmış) depolama stratejilerinin uygulanması, 3. Mevcut tesislerin devralınması veya geleceğin modern fabrikalarının ve dağıtım merkezlerinin tasarlanması, 4. Piyasaya ait ve teknolojik belirsizliklerden ötürü esnekliğe olan ihtiyaç, 5. Depolama ve üretim arasındaki arayüz (etkileşim), 6. Dikey entegrasyon seviyesi, fasona verme veya firma bünyesinde üretim kararları, 7. Kontrol sistemleri (Malzeme ve ekipman kontrolü), dağıtık işleme seviyesi,

28 Stratejik Tesis Planlama Üzerinde Uzun Dönem Etkiye Sahip Temel Hususlar 8. Malzemelerin farklı binalar veya üretim süreçleri arasındaki akışı, 9. Müşteri ve tedarikçilerin teknolojilerindeki değişimler; Ayrıca, firmanın kendi üretim teknolojisindeki, malzeme akışındaki, depolama ve kontrol teknolojilerindeki değişimler, 10. Tesis tasarımı aşamasındaki maliyet hedefleri. Mevcut tesisleri devralma, yeni tesis inşaatı, tesis kiralama, mevcut ve yeni tesislerin entegrasyonu, mevcut operasyonların geliştirilmesi gibi yönetimsel kararların desteklenmesi amacıyla, stratejik tesis planlamaya ihtiyaç duyulur. Firmanın genel stratejik planının; üretim, dağıtım ve pazarlama planlarını desteklemesi için başarı modeli kullanılır.

29 Tesis Planlamanın İçerdiği Fonksiyonlar Hammadde kabulü, giriş kalite kontrolü, depolama ve geri çağırma, Hammaddelerin üretime veya montaja sevk edilmesi, Üretim ve montaj süreçleri, Üretim ve montaj hatlarındaki malzeme akışı, Yarı mamul stok alanları, malzeme kontrolü ve paketleme, Sipariş toplama ve yönlendirme, depodan sevkiyat, Bakım ve personel hizmetleri. Tesis planlama için temel girdiler; envanter ve üretim kontrol, kalite kontrol, satın alma, pazarlama, ürün tasarımı, paketleme, yeni ürün geliştirme, üretim/imalat, bilgi sistemleri ve yönetim gibi farklı işletme fonksiyonlarından elde edilir.

30 Fabrika içi Yerleşim Düzenlemesi İhtiyacının Ortaya Çıkış Nedenleri 1. Kullanıma uygunluk, imalata uygunluk ve satışa uygunluk şartlarını sağlayan bir ürün, uygun ürün olarak tanımlanır. Bu şartlardan bir veya birkaçında meydana gelen değişimler, firmanın ürün projesinde değişiklere sebep olur ve yerleşim düzeninin revize edilmesini gerektirir (Mamul projesindeki değişiklikler), 2. Mevcut ürünlerden bir veya birkaçının üretiminin kaldırılması, 3. Bir veya birkaç yeni ürünün üretimine başlanılması, 4. Pazar yeri ve yoğunluğundaki değişimler (Talepteki dalgalanmalar ve ihtiyaç değişiklikleri, üretim kapasitesini etkileyebilir), 5. Mevcut tesislerin demode olması (Maliyetleri arttırır), 6. İş kazalarındaki artışlar ve kötü çalışma ortamları, 7. Çevresel ve yasal düzenlemelerdeki değişiklikler,

31 Fabrika içi Yerleşim Düzenlemesi İhtiyacının Ortaya Çıkış Nedenleri 8. Teknolojik ve mali açıdan yetersiz olan işlemler (İşleri daha hızlı ve verimli yapmak amacıyla zaman alıcı ve yüksek maliyetli işlemlerin yeni işlemler ile değişikliği, operasyon değişikliği), 9. Maliyetlerin düşürülmesi ve üretkenliği azaltan değer katmayan faaliyetlerin ortadan kaldırılması, Yerleşim Düzenlemesi Problemlerinin Çözümünde PQRST Anahtarı P product (Ürün), Q quantity (Miktar), R routing (Üretim rotaları), S support (Üretimi destekleyici, yardımcı hizmetler), T timing (Zamanlama)

32 Fabrika Yerleşim Düzenlemesi Çalışmasının Dinamik Karakteri Fabrika içi yerleşim düzenlemesi, işletme var dolduğu sürece farklı ölçeklerde karşılaşılan bir sorundur ve bir endüstriyel tesisin optimum şekilde düzenlenmesini hedefler. Fabrika yerleşim düzenlemesi, dinamik bir yapıdadır ve verimlilik & karlılık üzerine etkisi vardır.

33 Fabrika Yerleşim Düzenlemesi Çalışmasının Temel Amaçları 1. Öngörülen kalite ve kapasite gereklerini en ekonomik şekilde karşılamak: Tezgah ve teçhizatın etkin kullanımı, ürün kalitesini etkiler. Karmaşanın olduğu yerde, hata yapma olasılığı artar. Yetersiz ana ve ara yollar, malzeme taşıma/aktarma sisteminin yetersizliği, taşıma alanlarının dar olması, beklemelere, gecikmelere ve yığılmalara/birikmelere neden olur. Bu da, üretken olmayan zamanları artırır ve birim zamandaki üretim adedi azalır. 2. Mal ve hizmet üretiminde ortaya çıkan her türlü hareketin (Malzeme, personel, teçhizat vs.) minimum kılınması. Malzeme akışlarının karmaşıklığının ve yoğunluğunun azaltılması. 3. Üretim sürecini basitleştirmek: Gecikme, bekleme ve yığılmaları en aza indirmek, kullanılacak alet, teçhizat ve işlenen malzemeye en kolay ve hızlı şekilde ulaşmak, toplam üretim zamanını (Akış süresini) en aza indirgemek. 4. Malzeme taşıma ve aktarımlarını kolaylaştırmak: Malzeme taşıma maliyetleri, taşıma ve aktarımların standartlaştırılması ile azaltılabilir.

34 Fabrika Yerleşim Düzenlemesi Çalışmasının Temel Amaçları 5. Yerleşim alanın (Üretim sahasının) verimli bir şekilde kullanılması: Montaj masalarında sık kullanılan aletler için kutular yapılmalı ve istenilen malzemeye kolayca erişilebilmeli. 6. Yarı mamul devir hızını arttırarak, yarı mamul stoklarını azaltmak ve gereksiz sermaye yatırımını önlemek (Fırsat maliyeti), 7. Çalışanlara kolaylık, iş tatmini ve iş güvenliği sağlamak (Çalışma koşullarını iyileştirmek; aydınlatma, havalandırma ve ısıtma açısından ergonomik iş ortamı yaratmak; iş kazalarını önlemek), 8. Yönetim, denetim ve gözetim kolaylığı sağlamak (İşi yapan ve yönetici arasındaki iletişimi kolaylaştırarak; yerleşim düzenine uygun yönetim şekli oluşturmak), 9. İş gücünün etkin kullanılmasını sağlamak (Direkt işçilik oranlarını arttırmak, Üretken olmayan işçilik zamanlarını azaltmak),

35 Fabrika Yerleşim Düzenlemesi Çalışmasının Temel Amaçları 10. Arıza giderme ve bakım-onarım faaliyetleri için kolaylık ve esneklik sağlamak. 11. Yeniden yerleşim düzenlemesinin (Yerleşim düzeninin revize edilmesi) kolaylıkla yapılmasına olanak sağlamak. 12. Kapasitenin etkin kullanımını sağlamak, kapasite kullanım oranını arttırmak. 13. Yerleşimin tanıtılması, benimsetilmesi ve ticari olarak pazarlanmasını kolaylaştırmak, 14. Organizasyonel yapıyı kolaylaştırmak, 15. Gelecekteki genişlemelere (Büyüme ihtimaline) olanak sağlamak.

36 Kaynakça 1. J. A. Tompkins, J. A. White, Y.A. Bozer, E.H. Frazelle, J. M. A. Tanchoco and J. Trevino,Facilities Planning, 2nd edition, John Wiley & Sons, Inc., (1996). 2. Dr. Feyyaz Ertürk, Ders Notları. 3. Doç. Dr. Nil Aras, Ders Notları. 4. Dr. İsmail Karaoğlan, Ders Notları. 5. Doç. Dr. Orhan Korhan, IENG 441 Facilities Planning and Design Lecture Notes.