Bilimsel Bilgi Anatomi canlının iç yapısını, marfoloji ise dış görüşünüşü. 1. Bilimsel bir problemin çözümünde; problem belirlenir.

Transkript

1 Bilimsel Bilgi Bilimsel bir problemin çözümünde; problem belirlenir gözlemler yapılır 6. Anatomi canlının iç yapısını, marfoloji ise dış görüşünüşü inceler. Hipotez oluşturulur tahminler yürütülür (sonuç çıkarma) kontrollü deneyler yapılır. 7. Hipotizler probleme sunulan geçici çözüm yollarıdır. Eldeki verilere dayalı olarak oluşturulur, çürütülebilir. 2. Bilimse asıl hedef nesnelliktir, özgün düşünme yenilik ve hayal gücü bilim için önemlidir. Bilim yenilğe açık olduğundan değişime de açıktır. 8. İyi bir bilim adam önceki çalışmaları irdeler ve çalışmalarını buna göre planlar yönlendirir. Objektifler, akılcıdır, şüphecidir, otoriteye karşıdır. 3. Nicel gözlemde hem ölçüm araçları hem de duyu organları kullanılır. sonuçlar genellikle sayısaldır. (II) Nitel gözlemde ise sadece duyu organları kullanılır. Kişiye bağlı değişkenlik gösterir. (I ve II) 9. Canlının etkilediği ve etkilendiği her alan biyolojinin uygulama olanlar arasında yer alır. 4. Kontrollü deneylerde değiştirilen faktör (ph) bağımsız değişkendir. Bağımsız değişkene bağlı değişken ise bağlı değişkendir. (monomer miktarı) 10. Bilimsel bir problemin çözümünde; Problem tanımlanır (IV) 5. Teoriler konuna dönüşümez. Kanunlar nasıl sorusuna cevap arar. Teoriler ise olaylar hakkında yapılan ve güçlü delleri bulunan açıklamalardır. Veriler toplanır (I) Veriler analiz edilir (III) Raporlama yapılır. (II) Cevap IV - I - III - II 1

2 Bilimsel Bilgi Grafik incelendiğinde; Toraks ve abdomerin vücut sıcaklığı uçuş öncesinde birbirine yakındır. Uçuş öncesinde her iki kısımda da sıcaklık artar, ancak torakstaki artış daha fazladır. Her iki kısımda da uçuş sırasında vücut ısısı sabittir. 12. Moleküler biyoloji canlıların yapısını DNA, gen, kromozom gibi moleküller düzeyde inceler. 13. Su, hava ve topraktaki kirleticilerin mikroorganizmalar ve bitkiler gibi canlılar ile zararsız hale dönüştürülmesi olayına biyoremediasyon denir. 14. Kontrollü deneylerde bir kontrol grubu birde deney grubu vardır. Verilere ve sonuçlara göre çıkarımlar yapılır. Problemle ilgili bilgilerin tamamına veri denir. 2

3 Bilimsel Bilgi Üreme tüm canlılarda ortaktır. Ancak eşeyli üreme tüm canlılarda ortak değildir. 8. Prokaryot ve ökaryot yapılı yapılı her hücrede hücre zarı, stoplazma, ribozom, DNA-RNA ortakken, çekirdek sadece ökaryotlara özgüdür. 2. Tüm biyokimyasal reaksiyonlarda su oluşmaz. ATP harcanmaz ve oluşmaz. Enzim kullanılır ama harcanmaz. 3. Canlıda meydana gelen tüm yapım ve yıkım olaylarına metobolizma denir. Boşaltım ve solunum doğrudan metobolik olaylar iken sindirim dolaylı olarak metabolizmada rol alır. 4. Büyüme, gelişme ve ölüm tüm canlılarda ortaktır. ATP üretimi sırasında CO 2 oluşturma O 2 'li solunum ve etil alkol fermantasyonunda görülür. Etkiye tepki tüm canlılarda ortaktır. 9. Paramesyum, öglena gibi canlılar tek hücrelidir, yüzeysel büyürler. Fare insan çok hücreli canlılardır, hücre sayısını artırarak büyürler. Bitkilerde büyüme sınırsızdır, hayvanlarda sınırlıdır. 10. Kompleks besin sentezi ribozomdaki protein sentezidir. Protein canlıya özgü polimerlerdir. İnorganik bileşikleri tüm canlılar dışardan hazır alırlar. Tüm canlılar mitokondri taşımaz, prokaryotlarda bulunmaz. 5. Bakteriler tek hücreli olduğu için en üst organizasyon basamağı hücredir. Bitkiler ise gelişmiş kompleks yapılı canlılardır. Onlarda en üst organizasyon basamağı sistemdir. 6. Tüm solunum çeşitlerinde Besin kullanılır. 11. Doğadaki tüm canlılar protein sentezler. Ancak O 2 kullanmaz ve çok hücreli değildir. 12. Hücrede meydana gelen yapım (sentez) reaksiyonlarına anabolik reaksiyonlar denir. I ve II katabolik (yıkım) olaylar iken III yapım reaksiyonudur. Isı ve asitlik artar, ph azalır. ATP üretilir. Ancak E.T.S kullanımı, CO 2 üretimi, FAD koenziminin kullanılması, mitokondrinin rol alması bazı solunum biçimlerine özgüdür. 13. Tüm hücrelerde protein, DNA, RNA, mineral, karbonhidrat bulunurken kolestrol sadece hayvan hücrelerine özgüdür. 7. Canlılığın devamlılığı için hücre, doku, organ, sistem ve organizmalara özgü kararlı iç dengeye homeostasi denir. 14. Tek hücreli canlılar yer değiştirmeyi sil, kamçı veya yalancı ayakları ile yapabilirlerki buna taksis hareketi denir. Mezozom O 2 'li solunumda kullanılan hücre zarı uzantısıdır. 3

4 Canlıların ortak özellikleri ATP büyük bir moleküldür. Zardan geçmez, transfer edilemez. Bu nedenle her hücre kendi ATP'sini kendi üretir, kendi tüketir. Kompleks organik besin sentezi (örneğin; protein sentezi verilebilir) tüm canlı hücrelerde ortaktır. 5. Etkiye karşı fizilsel, kimyasal veya fizyolojik tepki verilebilir. Soruda verilen üç öncülde birer tepki örneğidir. Her hücrenin bölünme özelliği yoktur. 6. Katabolik olaylar hücredeki yıkım olaylarıdır. Bu yıkım sonucu; 2. Atom molekül organel hücre doku organ sistem organizma şeklinde bir organizasyon düzeyi vardır. Buna göre verilenler II-I-III-V-IV şeklinde sıralanır. ısı çıkabilir. (örneğin: Solunum) su azalabilir. (örneğin: Sindirim) ortamın ph'ı değişebilir. (örneğin: Solunum, sindirim) 3. Glikojeni hayvanlar, bakteriler, mantarlar depolar. Hücre duvarı bitkide, mantarda, bakteride, arkede bulunur. CO 2 çözümleme sadece ototrof canlılara özgüdür. 7. I. Hidroliz (sindirim) olayıdır. II. O 2 'li solunum olayıdır. III. Dehidrasyon olayıdır. Bu olaylardan I ve III tüm canlılarda ortaktır. 4. Her solunum çeşidinin ilk basamağı glikoliz olayıdır ve her canlıda ortaktır. Her canlı hücrede hücre zarı çift katlı yağ tabakasından oluşur. Bu nedenle yağ sentezide tüm canlılarda ortaktır. Glikojen bazı canlılarda görülür. 8. Boşaltım olayları, denetleyici ve düzenleyici sistemlerin faaliyeti, dolaşım olayları doğrudan homeostaside (kararlı iç denge) rol alır. 4

5 Canlıların ortak özellikleri Organik besinleri ototroflar kendisi üretirken, hetorotrof canlılar dışardan hazır alırlar. İnorganik besinleri (sumineral) tüm canlılar dışardan hazır olmak zorundadır. 13. Nişasta ve maltoz bitkiseldir. Laktoz hayvansaldır. Su tüm canlılarda bulunur ancak inorganik yapılıdır. Polipeptit (protein) tüm canlılarda ortaktır. Cevap? 10. Hücre zarından artıkların uzaklaştırılması Terleme, idrarın atımı, soluk verme Bitkilerde terleme, damlama (gutasyon), yaprak dökümü boşaltımın en güzel örnekleridir. 11. Adaptasyon canlıların sahip olduğu kalıtsal özellikleri ile yaşadığı ortama uyum sağlamasıdır. Kalıtsaldır, yaşama ve üreme şansını artırır. Tüm canlılarda adaptasyon ortaktır. 12. Hem prokaryot hemde ökaryot tüm canlılar hücrelerden oluşmuştur. Aktif ya da pasif her canlıda hareket vardır. Tüm canlılar enerji ve yapı hammaddesi ihtiyacını karşılamak için beslenmek zorundadır. 5

6 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ 4 1. Beyin hücreleri sadece glikozu enerji kaynağı olarak kullanır ve insülin-glikagondan bağımsız olarak kandaki glikozu alabilir. İnsan sadece yağlı ve proteinli besinlerle beslense dahi karaciğerde bu bileşikler glikoza çevrilip kana verilebilir. Bu sayede beyin hücreli glikoz ihtiyacını giderir. 6. II. tüpte sıcaklık 0 'dir. Bu sıcaklıkta enzimler çalışamaz. Bu nedenle yağlar sindirilemez ve yağ asidi oluşmaz. Sonuçta turnusol kağıdında herhangi bir değişiklik meydana gelmez. Ancak I. deney tüplerinde sindirim olur. III. deney tüpünde ph'ye bağlı sindirim olmaz. 2. Besinler yapıya katılma oranları protein > yağ > karbonhidrat şeklindedir. Buna göre Y protein, G yağ, S karbonhidratı ifade eder. 7. Yabancı proteinlere karşı üretilen özel moleküller antikorlardır. Organlar arası iletişim ve düzeni sağlayan hormonlardır. Aktivasyon enerjisin düşüren enzimlerdir. Kanda taşıma görevi yapan alyuvar yapısında bulunan hemoglobindir. 3. Sağlıklı bir kişi fazla asitli besinler tüketirse dişleri çürür, tartar oluşur, mide ve bağırsak duvarı aşınır. Buna bağlı olarak ülser, gastrit, kanser, mide kanaması gibi durumlar ortaya çıkabilir. Fibrinojen ise pıhtılaşmayı sağlayan proteinidir. Soruda bahsedilmemiştir. 4. Esansiyel yağ asitleri canlının kendisi tarafından üretilmeyip dışarıdan hazır olarak alınması gereken temel yağ asitleridir. Bunlara örnek olarak omega - 3 ve 6 verilebilir. 8. Molibden kg'da 0,1 gr bulunmaktadır. Yani çok az miktarda (eser) bulunur. Vücutta kg başına en fazla bulunan Ca +2 dır. Günlük ihtiyacı bu tablodan çıkaramayız. 5. Hayvanlarda alınan besinleri (glikoz) fazlası öncelikli glikojen (karbonhidrat) şeklinde, glikojende fazlasıyla yağ şeklinde depolanır. Ancak protein depolama hayvanlarda yoktur. (Bitkiler protein, karbonhidrat, yağı depolayabilir.) Ayrıca deri altında depolanan besin yağıdır. 9. Altı karbonlu monosakkaritler (hegsozlar), glikoz, galaktoz ve fruktoz için; suda çözünürler. izomerdirler. bazıları bitkisel (fruktoz), bazıları hayvansaldır (galaktoz) bilgileri doğrudur. 6

7 Canlıların ortak özellikleri Glikojen sentezi (hayvan, mantar, bakteri, ve arkede gerçekleşir.) 2. Maltoz sentezi (sadece bitkilere özgüdür.) 3. Selüloz sindirimi (bitkilerde, sapofitlerde ve otçul canlıların bağırsağındaki baz bakterilerde görülür.) 4. Kifin sentezidir (mantarlarda, böceklerde ve çok ayaklılarda görülür.) 5. Glikojen sindirimi (hayvan, mantar, bakteri, arke ve saprofitlerde görülür.) 11. Yağlar deri altında bulunarak ve iç organları sararak mekanik destek sağlar. Birim miktarda yıkıldığında en yüksek oranda enerji veren bileşiklerdir. Enzimlerin yapısında yağa rastlanmaz. Enzimlerde protein 5apoenzim), mineral ve vitamin (yardımcı grup) bulunabilir. 12. Yaraların iyileşmesi Ca ve P emilimi, kasların kasılmasında D vitamini görev alır. Bağ dokuyu güçlendiren, bağışıklığı güçlendiren eksikliğinde scorbit hastalığı olan C vitaminidir. Kanın pıhtılaşmasında etkili olup kalın bağırsakta bakteriler tarafından üretilen K vitaminidir. 7

8 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ 5 1. Glikojen karaciğerde ve çizgili kaslarda depo edilir ve ihtiyaç halinde glikoza çevrilebilir. Ancak oluşan glikozlar karaciğerden kana geçebilirken, kaslardan kana glikoz geçişi olmaz. Bunun temel nedeni kaslardaki glikozlar fosfatlıdır ve kimyasal yapısı farklıdır. 7. Riboz; ATP, NAD, FAD, NADP yapısında bulunur. Ribozomun yapısındaki rrna bulunurken deoksiriboz; DNA yapısında bulunur. 8. G fosfat (hidrofil) Y yağ asitleridir (hidrofob) 2. Vitaminler organik bileşiklerdir. Ototrof canlılar vitaminleri kendileri üretirken hetorotroflar genelde dışardan karşılar. Yapısında C-H-O-N bulunur. Enerji vermez, düzenleyicidir. Monomer ya da polimer çeşitleri yoktur. Sadece monomer halde bulunurlar. Y iki yağ asidinden oluşur. G hidrofil, Y hidrofobdur. Hücre zarında çift katlı fosfolipit tabakası bulunur. 3. Monosakkaritler (riboz, deoksiriboz, glikoz, fruktoz, galaktoz), disakkaritler (maltoz, sükroz, laktoz) karbonhidrat çeşitleridir. Tatlıdır, suda çözünür. Ancak monosakkaritler tek olduğu için glikozit bağı içermez. 9. Karbonhidratların genel formülü CnH 2n O n 'dir. Hücre zarının yapısına katılır, ana enerji hammaddesidir, bitkisel ve hayvansal kaynaklı olabilir. Karbonhidratların düzenleyici çeşidi yoktur. 10. Hidrokarbonlar C-H-O içeren organik bileşiklerdir. Proteinlerin yapısında C-H-O-N'nin yanı sıra nadiren S ve P'de bulunabilir. 4. İnsan vücudunda temel amino asitler kullanılarak protein sentezlenebilir. Yine bu protein gerektiğinde sindirilip yapısındaki temel amino asit ayrılabilir, ancak insanda temel amino asit sentezi veya dönüşümü yoktur. 5. Organik bileşiklere; karbonhidratlar, yağlar, proteinler, vitaminler, nükleik asitler, ATP, enzimler, hormonlar örnek verilebilirken inorganik bileşiklere; su, mineral, gazlar, bazı asitler-bazlar, elementler, tuzlar örnek verilebilir. 6. Karbonhidratların sindirimi sonucu glikoz oluşabilir. Ribozda monosakkarittir ancak polimerleşme yapamadığı için sindirim sonucu oluşmaz, ancak CO 2 solunum sonucu oluşur. Organik besinler ototroflar tarafından üretilir. 11. Glikoz bağı olup ATP'de bulunur. Safra kimyasal değil fiziksel sindirimde görev alır. G bağın a lipoz etkilidir. 5 bağı peptit olup ribozomda kurulur. 12. Yağlardan enerji üretimi sırasında öncelikli sindirim gerçekleşir ve solunuma katılır, solunum sonucu O 2 harcanır. CO 2 ve H 2 O oluşur. 13. Su en önemli çözücüdür, terleme ile vücut ısısını azaltır, sindirimde kullanılır. 8

9 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ 6 1. Eksikliğinde anemi (kansızlık), beriberi (sinirsel rahatsızlık) ve pellegra (deride pullanma) gibi rahatsızlıklara neden olan vitamin B vitaminidir. Cevap? 5. Tablo incelendiğinde en yüksek enerji veren susam olup, en fazla yağ bulunduran sığır etidir. Hayvansal besinlerin protein değeri daha yüksektir. 2. Selüloz normalde insan tarafından hiçbir şekilde sindirilemez ve insan bağırsağında selüloz sindiren bakteriler bulunmaz. Ancak besinlerle birlikte selüloz alımının iki önemli faydası vardır. Bunlar; 6. Karbonhidratlar genel anlamda C-H-O içerir, kitinde bir karbonhidrat çeşididir ve N içerir. S proteinlerin yapısında bulunur ancak karbonhidratlarda S elementine rastlanmaz. Su tuttuğu için kabızlığı engeller. Bağırsak duvarını temsilediği için sindirimi kolaylaştırır. 7. Yağlar daha fazla H taşıdığı için (uzun C zincirleri içerir) E.T.S'ye daha fazla e aktarılır ve daha fazla ATP üretilir. 3. Tuzlar; İnorganiktir, asla sindirime uğramaz. Asit ve bazlar birleşirse tuzlar oluşur. Hücrede osmotik basıncın ayarlanmasında rol alır. 8. Grafik incelendiğinde enerji miktarı çoktan aza doğru; yağ > protein > karbondihrat şeklinde eşleştirilir. Y yağ, G protein, S karbonhidrattır. Bu besinlerin kullanım sırası S-Y-G şeklindedir. 9. H 2 O (Su) Sindirimde (Hidroliz) 4. Temel amino asitler canlının kendisinin üretemeyip dışardan hazır olarak almak zorunda olduğu bileşiklerdir. Temel bileşikler ototroflar tarafından üretilir. Ototrofların tüketilmesi veya otorofu tükete canlının tüketilmesi ile diğer canlılara geçer. Fotosentezde Kemosentezde tüketilebilir. 9

10 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ 10. Selüloz, glikojen ve nişasta tek çeşit monomer olan glikozdan oluşmuştur. Ancak selüloz, glikojen ve nişastada glikoz sayıları ve glikozların bağlanma biçimleri farklılık gösterir. 14. X Glikoz Y Fruktoz Z Galaktoz L Laktoz dur. Tepkimelere göre en tatlı monasakkaritin B seçeneğinde Galaktoz olduğu söylenmiştir. Ancak en tatlı monosakkarit fruktoz dur. En fazlada limonda bulunur. Glikoz + Glikoz Maltoz + Su Glikoz + Fruktoz Sübroz + Su Glikoz + Galaktoz Loktoz + Su 11. Göçmen kuşlarda, develerde ve kış uykusuna yatan hayvanlarda yağ depolamanın nedenleri; Solunumda kullanıldığında fazla miktarda enerji ve metabolik su oluşması, Vücudu darbelere karşı koruması, Isı yalıtımı sağlamasıdır. III. öncülde sindirimi sonucu bol enerji oluşturması söylenilmiş ancak sindirim sonucu enerji oluşmaz. 12. Yağ + 3H 2 O enzim 1Gliserol + 3 Yağ Asidi Tepkimeye göre D seçeneğinde yağ asidinin azaldığı ifade edilmiştir. 1. Yağ asit 2. Su 3. Yağ 4. Serbest enzim miktarı 5. Gliserol 13. Fazlalığında zayıflama ve halsizlik görülür, vücut direncini artırır, büyümede etkilidir, eksikliğinde gece körlüğü oluşur ifadeleri A vitamini için söylenir. 10

11 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ 7 1. Su molekülü; Birbirine hidrojen bağı ile bağlanarak uzun zincirler oluşturur. (Kohezyon) Oksijen ile hidrojeni birarada tutan bağ kovalent özelliktedir. 7. Proteinlerin yapısında C-H-O-N her zaman bulunurken S ve P nadiren bulunur. K elementi proteinlerde bulunmaz. ph'si nötüre yakındır. 8. Amino asitler kloroplastta, stoplazmada veya E.R'de sentezlenebilir. Ribozomda sentezlenen amino asitler değil proteinlerdir. 2. Grafiğe göre besin maddelerinin kullanım sırası S-G-Y şeklindedir. Yani S karbonhidrat, G yağ, Y proteindir. Buna göre C seçeğinde G'nin (yağın) sindirimi midede başlar yanlıştır çünkü yağlarım sindirimi ince bağırsakta başlar. 3. Yağda çözünen vitaminler; A, D, E, K suda çözünen vitaminler; B, C'dir. Suda çözünen vitaminler depo edilmez. Fazlası idrarla atılır, bu nedenle eksikliği suda eriyen vitaminlere göre kısa sürede ortaya çıkar. 9. A ve D vitamini provitamin olarak alınır. A vitamini karoten etkisi ile karaciğerde. D vitamini güneş ışığı etkisi ile deride vücutta kullanılacak şekle çevrilir. 10. Yapısında bozulma az ise renatürasyon ile eski haline dönebilir. Ancak proteinlerin yapısındaki bozulma kalıcı sie denatürasyondur, eski haline geri dönelmez. 4. Kitinin; selüloz, glikojen ve nişastadan en önemli farkı azot (N) elementi taşımasıdır. Selüloz, glikojen ve nişasta C-H-O içerir ancak N içermez. 11. Steroitler özel yapılı yağlardır, eşeysel hormonlar, miyelin kılıf, D vitamini, kolestrol en önemli örneklerindendir. Bitkisel ve hayvansal steroitler vardır. Ancak bitkide hücre zarı yapısına katılmazlar. 5. Tuzlar vücutta yapıya katılır. metabolik aktivitelerde rol alır. ozmotik basıncı düzenler. sinirsel iletimde, pıhtılaşmada rol alır. Ayrıca kemik ve dış sağlığında, mide özsuyu üretiminde etkilidir. 12. P ve F diş için önemlidir. Ancak tabloda görüldüğü gibi fazla alımı zararlıdır. Tabloda F'nin az alımına bağlı bir rahatsızlık belirtilmemiştir. Hemofili kalıtsaldır. P hayvansal gıdalarda yoğun olarak bulunur dehidrasyondur, yağ asidi azalır (asitlik azalır, ph artar). 2 hidroliz olayıdır. İnce bağırsakta olur. 1 yönünde monomer miktarı azalır, monosakkarit miktarı değil. 13. Hayvansal hücrelerde bulunmaz selüloz, nişasta, sükroz, maltoz Bitkisel kaynaklıdır selüloz, fruktoz, maltoz, nişasta, sükroz Hayvanın sindirim kanalında sindirilebilir selüloz, sükroz, nişasta, maltoz Üç açıklamada ortak olmayan fruktozdur. 11

12 Canlıların ortak özellikleri İnorganik bileşikler tüm canlılar tarafından (ototrofhetorotrof) dışardan hazır olarak alınır. C-H-O'yu bazı istisnalar hariç birlikte bulundurmaz. (örneğin; HCO 3 ) Sindirime uğramazlar glikozlu nişasta 999 su 1000 amino asitli polipeptit 999 su 1000 maltoz 1000 su 1000 trigliserit 3000 su A, D, E, K vitaminleri yağda çözünür. B, C vitaminleri suda çözünür. 8. S Radikal grup Y Amino grubu (bazlık verir) } amfoter G Karboksil grubu (asitlik verir) } amfoter S amino asitlerin çeşitliliğini sağlar. 1. amino asidin G grubu ile 2. amino asidin Y grubu arasında peptit bağı kurulur. 3. Yağların hepsi C-H-O'yu birlikte taşır. Ancak nadiren P, N'de bulunabilir. Y bazik, G asit özellik verdiği için amino asitler amfoter bileşiklerdir. 4. Kasların kasılması, kanın pıhtılaşması, kemik ve diş gelişiminde etkili mineral Ca +2 'dır. 9. Monosakkaritler yapı taşı olduğu için hidroliz edilemezler. Ancak solunumda yıkılarak CO 2 ve H 2 O'ya parçalanabilirler. 5. Protein + H 2 O proteaz amino asit (asitlik artar, ph azalır.) Proteinlerin hidrolizinde normalde enzim miktarı değişmez, ancak soruda belirli aralıklarla tüpe enzim ilave edildiği söylenmektedir. Bu nedenle zamanla enzim miktarı artar. 10. K Glikojen (mantar, bakteri, hayvanda bulunur.) L Selüloz (sadece bitkilerde bulunur.) M Fosfolipit (Tüm canlılarda hücre zarında bulunur.) P Kolesterol (Sadece hayvanda bulunur.) N Polipeptit (Proteindir, tüm canlılarda bulunur.) 11. Kolesterol steroit yapılıdır. Sadece hayvanlarda bulunur, hücre zarının esnekliğinde görev alır, monomer karakterlidir. 6. Selüloz selüloz ile sindirilir. Oluşan glikoz sindirim kanalında emilir. Glikozlar daha sonra amino asitlere çevrilir DNA'dan gelen şifreye göre enzim sentezlenir. 12. Vücuda alınan protein, karbonhidrat ve yağ karaciğerde gerekli tepkimelere uğrayarak ihtiyaç halinde birbirine dönüştürülebilir veya fazlası yağa dönüştürülerek depolanabilir. 12

13 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ 9 1. Vitaminler en önemli düzenleyicilerdendir. Vücut direncini artırır. Ancak kesinlikle enerji vermez, yapıcı onarıcı değildir. 6. İnsan terde, idrarda, dışkıda su atıldığı için suda özünmüş baz tuz ve minerallerde atılır. 2. Klorofilin yapısında Ca değil Mg bulunur. Fe hemoglobinin, I ise hitoksinin yapısına katılan minerallerdir. 7. Nişasta hidroliz Glikoz solunum CO 2, H 2 O, ATP Hidroliz olayında su tüketilir. Glikozlar oluşur, oluşan glikozlar kana ya da hücreye emilir. Hücrede solunum olayında kullanılarak ATP elde edilir. Solunum O 2 'li solunum olursa E.T.S rol alır. 3. Bitki topraktan ihtiyaç duyduğu mineralleri topraktan suda çözünmüş olarak alır. Bazı hayvanların su üzerinde durabilmesinde ise kohezyon kuvvetinin sağladığı yüzey gerilimi etkilidir. 8. Vitaminler yapıcı-onarıcı bileşikler değildir, enerji vermezler, düzenleyicidir. Ancak karbonhidrat, yağ, protein ve mineral yapıya katılır O 2 'li solunum 2 Protein sentezi (dehidrasyon) 3 Protein hidrolizi 4 Dipeptit sentezi (dehidrasyon) 5 Tripeptit sentezi (dehidrasyon) 3. olay sindirim (hidroliz), 5. olay dehidrasyon tepkimesidir. 3. olayda su oluşmaz, kullanılır. 9. Üçüde (Y, G ve S besini) enerji verdiğine göre üçüde organiktir ancak vitamin değildir. Y her üç özelliğide gösterdiği için proteindir. G ve S ise yağ veya karbonhidrattır. 5. Ayrıca margevinler doymamış yağ asitlerinin yüksek ve basınçta H'le doyurulması sonucu oluşur. Doymuş yağ asitleri doyurularak margarinler elde edilir ifadesi yanlıştır. Çünkü bitkisel kökenli olanlar doymamış yağ asitleridir. 10. Hayvan hücresi denildiği için soruda hayvanda sentezlenebilen tek disakkarit çeşidi laktozdur. Glikoz + Galaktoz Laktoz + 1H 2 O Buna göre 10 galaktoz olduğuna göre 10 tane de glikoz kullanılır ve 10 laktoz sentezi yapılabilir. 13

14 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ Hayvansal proteinler insan için daha yüksek kalitedir. Baklagiller ve bazı kuruyemiş çeşitleri protein bakımından zengin besinlerdir. Et ve süt ürünleri protein bakımından zengin besinlerdir. 12. Nişasta + H 2 O enzim n glikoz Monomer miktarı artar, glikozit bağı koptuğu için azalır, H 2 O miktarı azalır. 13. Trans yağlar (margarinler) doymamış yağ asitlerinin H ile doyurulması sonucu elde edilir. İnsan için zararlı olduğunu gösteren birçok çalışma örneği vardır. 14. Zardan geçebilen tüm organik moleküller (monomer, vitamin olabilir). hidroliz sonucu oluşmayabilir örneğin; vitaminler hücre zarında bulunmayabilir örneğin; vitaminler dehidrasyon tepkimesine girmeyebilir örneğin; vitaminler 14

15 CANLILARDA TEMEL BİLEŞENLER öncül sentez olaylarında açığa çıkmasıdır. 2. öncül çok iyi bir ısı tutucu olduğunu gösterir. 3. öncül mineralleri suda çözündüğünü ve bu şekilde taşındığını gösterir. 6. Öncelikli selülozun sindirilmesi gerekir. Ancak hücrede değil, sindirim kanalında gerçekleşir. Hücreye alınan glikoz karaciğerde yağ asidi ve amino asitlere çevrilebilir ve dehidrasyon tepkimeleri ile glikozit ve ester bağları kurularak kompleksli bileşiklere çevrilebilir. 2. Vitaminler yüksek sıcaklık, O 2 ve metalle temas, ışık gibi faktörlerden etkilenerek vitamin değerini kaybedebilir. Ayrıca yapısında bozulma olabilir. 7. A seçeneği nişasta sindirimi için, B seçeneği trigliserit ve polipeptit sindirimi için C seçeneği hiçbiri için çizilemez çünkü sindirimde su kullanılır, oluşmaz. 3. Y selüloz (yapısal) G glikojen (deposal) S kitin (yapısal) L nişasta (deposal) D seçeneği hepsi için çizilebilir. E seçeneği polipeptitler için çizilir. Selüloz, nişasta ve glikojenin birbirinden farklı olmasının nedeni; glikoz sayılarındaki farklılık ve glikozların bağlanma biçimindeki farklılıktan kaynaklanır. Glikojen suda çok az çözünür. Saf kitin yumuşaktır, yapısına minerallerin katılması ile sertleşir. 8. Fosfor doğada gaz halinde bulunmadığı için fosfor döngüsünün atmosfer aşaması yoktur. P'ye ATP, nükleik asitler, hücre zarı ve proteinlerin yapısında rastlanılabilir. 9. Alyuvar içinde O 2 ve CO 2 'yi taşıyan hemoglobindir. Protein yapılıdır. Kandaki glikozu azaltan insülin hormonudur. Protein yapılıdır. 4. Amino asit, gliserol, glikoz monomer yapılı olduğundan sindirilemez. Vitamin küçüktür, sindirime uğramaz, sindirim sonucu oluşmaz. Laktoz dikakkarittir, sindirilebilir. Kaslarda kasılıp - gevşemeyi sağlayan aktin-miyozindir. Protein yapılıdır. Yağ asitleri, O 2, CO 2, A, D, E, K vitaminleri yağda çözünür ve fosfolipit tabakasından difüzyona uğrar. 10. A, D, E, K yağda çözünen vitamin çeşitleridir, fazlası karaciğerde depolanır. 5. Asitler; suda çözündüğünde H + iyonu verirler. Gazoz, kalo, mide özsuyu asidiktir. ph'ları 0-7 arasında değişir, tatları ekşidir. Bazlar; suda çözündüğünde OH iyonu verirler. Sabunlar, deterjanlar örnektir. ph'ları 7-14 arasında değişir. Tatları acıdır. B, C suda çözünen vitaminlerdir, fazlası idrarla atılır. 11. Kolestrol, eşeysel hormonlar, miyelin kılıf, D vitamini, steroit karakterde yağlara örnektir. 15

16 ENZİM METABOLİZMA ATP Hiçbir enzim reaksiyon başlatmaz, tamamı başlamış olanı reaksiyonu hızlandırır. Enzimler aktivasyon enerjisini düşünür. 7. Enzimler her zaman çift yönlü çalışmaz. Örneğin; sindirim enzimleri. Ancak enzimler çok hızlı çalışır, tepkimeden değişmeden çıkar, ortamda çalışması için en az % 15 suya ihtiyaç vardır, ağır metaller enzimleri çökeltir. 2. Enzimin etki ettiği maddeye substrat, oluşan maddeye ise ürün denir. Enzim ile substratı arasında anahtar-kilit ilişkisi vardır. Enzimin üzerinde apoenzim kısmında substratın sağlayacağı özel aktif bölgeler vardır. 3. Y enzimi H 2 O oluşturuyorsa dehidrasyon enzimi'de olabilir, O 2 'li solunum enzimi'de olabilir. 8. Tepkime grafikteki gibi aniden duruyorsa bunun tek nedeni reaksiyon için gerekli aktivasyon enerjisi ile ilgili bir sorun vardır. 9. Katalizörler reaksiyonu hızlandıran aktivasyon enerjisini düşünen organik (enzim) ya da inorganik (Ca, Mg, Fe...) yapılı bileşiklerdir. G enzimi maltoz oluşturuyorsa substratı glikozlardır. S enzimi protein oluşturuyor. Tüm enzimlerin ana yapısı protein olduğu için hepsinin sentezi için DNA şifre verir. 10. t 2 'de ürün miktarının sabit olması tepkimenin durduğunu gösterir. t 4 'te toplam ürün değişmemektedir. t 1 'de toplam ürün arttığından tepkime hızı artmıştır. t 3 'de 4. Enzimler tekrar tekrar kullanılabildiği için enzim miktarının az olması süreyi uzatsada ortamdaki substratın tamamı kullanılabilir. 11. Bütün enzimler için; Su oranı % 15'in altında çalışmazlar. Aşırı sıcaklık değişiminden etkilenirler, çünkü ana yapıları proteindir. Koenzim asıl işi yapan kısımdır ancak sadece bileşik enzimlerde bulunur. 5. ph, substrat yoğunluğu, su, sıcaklık tüm enzimlerin çalışmasını olumlu veya olumsuz bir şekilde etkileyen ortak faktörlerdir. Ancak ışık şiddeti bazı enzimler için dolaylı etkileyici bir faktör olabilir. Apoenzim kısmı protein yapılıdır ve ribozomda sentezlenir. 12. Enzim miktarı sınırsız ise; 6. Aktivasyon enerjisi reaksiyonun başlaması için gerekli minimum enerjidir. Reaksiyon başlatır ve reaksiyon sırasında kullanılan substrat, enzim ve ürün miktarını etkilemez. K sınırlı substrat grafiği, L sabit substrat grafiği, M yeterli (sınırsız) substrat grafiğidir. 16

17 ENZİM METABOLİZMA ATP Tüm yapım ve yıkım olayları ile kas kasılması olaylarında enzimler görev alırken basit difüzyon olayında enzimler görev almaz. Basit difüzyon yoğunluk farkına bağlı gerçekleşir. 2. L geni bozulursa ortamda L'nin kullandığı 3 birikir, 4 oluşmaz, olayların aksamadan devam etmesi için ortama 4 numaralı madde konulabilir. 3. Pepsinojen HCI ile aktif pepsine dönüşür. Sıcaklık enzim yapısını geri dönüşümsüz olarak denatüre edebilir. Renatürasyon ancak geri dönüşümlüdür. Kurşun, siyanür, hayvan zehirleri ve bazı antibiyotikler intibitör etkisi yapar. 7. H 2 O 2 ve katalaz enzimi ile ifade edilen sorularda en önemli bilgi bu olaylarda karaciğeri parçalara ayırmak substrat yüzeyini artırdığı için değil açığa çıkan katalaz enzimi miktarını artırdığı için reaksiyon hızlanır. Çünkü katalazın etki ettiği substrat karaciğer değil H 2 O 2 dir. Bu soruda da tepkime hızları S > G > Y dir. Bu nedenle en hızlı ürün oluşumu ve substrat tüketimi S'de olur. Bu nedenle I ve III yanlıştır. 8. Verilenlere göre; K enzimdir bağları parçalar, amino asitten oluşur polimer moleküldür. L hormondur steroit, amino asityada protein yapılıdır. Kanla taşınır eşik değer ya da üzerinde etkilidir. Organlar arasında koordinasyonu sağlar. 9. Enzimler basit veya bileşik yapılı olabilir. Basit enzimler sadece protein yapılıyken, bileşik enzimler protein ve yardımcı kısımdan (vitamin ya da mineral) oluşur. Protein kısım aktif bölgeyi taşıdığı için substratı belirleyen protein kısımdır, yardımcı kısım ise asıl işi yapan kısımdır. 4. X, Y ve Z enzimlerinden X enzimi pepsinojen olabilir. Çünkü asit ortamda çalışmaktadır. Z enzimi peptit, ester, glikozit gibi kovalent bağlarını etkileyebilir. Y enzimi pepsin olamaz. Çünkü pepsin ph = 1,5-2 (kuvvetli asit) aralığında çalışmaktadır. 10. Serbest enzim miktarının grafikteki gibi önce azalıp sonra eski miktarına dönmesi, enzimin iş yaptığını yani reaksiyonun gerçekleştiğini göstermektedir. Tepkime başlamış ve tamamlanmıştır. Bu nedenle üç grafikte çizilebilir. 5. Enzimler genel olarak takım halinde çalışırlar, bu nedenle bir enzimin ürünü başka bir enzimin substratı olabilir. O 2 'li solunum olayında çok fazla enerji açığa çıkar. Enerji birden bire oluşursa hücre zarar görebilir, bu nedenle kademeli olarak gerçekleşmesi hücreyi korur. 11. ATP sentez, DNA polimeraz, amilaz ve lipaz enzimleri aktif enzimlerdir. C seçeneğindeki pepsinojen enzimi ise pasif enzimdir. Aktif hali pepsindir. 6. Amilaz enzimi ağızda ve ince bağırsakta çalışabilir. Yani hücre dışında iş yapar. Amilaz hem nişasta hem de glikojeni etkiler. Yani bir enzim birden fazla substrata etki edebilir. Enzimlerin tamamının ana yapısı proteindir. Ancak soruda bunu ifade eden bilgi yoktur. 12. Her enzimin apoenzim kısmı protein yapılıdır ve DNA'dan gelen şifreye göre sentezlenir (Bir gen bir enzim hipotezi). Farklı yardımcı gruplar aynı enzimle çalışabilir. Ancak bu soruda bu durum gösterilmemiştir. Farklı enzimlerin yan grupları aynı olabilir. Bileşik enzim Y ve bileşik enzim L'nin yardımcı grubu 1'dir. 17

18 ENZİM METABOLİZMA ATP Apoenzim kısmı substratı belirler. Yardımcı kısım organik (vitamin) veya inorganik (mineral) yapılı olabilir. Asıl işi yapan yardımcı kısımdır. 7. Reaksiyonun parabolik bir biçimde bir noktaya kadar artıp azalmasını; sıcaklık artışı, ph artışı, sınırlı substrat miktarı sağlayabilir. 2. Grafiğe göre; enzimler aktivasyon enerjisini düşünür. enzimler olmadanda tepkime gerçekleşir, ürün oluşur, ancak çok fazla zaman ve enerji gerektirir. enzimsiz reaksiyon gerçekleşirken uzun sürer. 8. Salgısını doğrudan kana veren beze endokrin bez, salgısına hormon denir. Hormonlar hedef dokuya kanla taşınır. Hormonlar steroit,protein ve amino asit yapılı olabilir. 3. E x enziminin ürünü A, E z enziminin ürünü C'dir. Bu nedenle A seçeneği yanlıştır. 9. Tüm enzimlerin ana yapısını apoenzim (protein) kısmı oluşturur. Diğer seçenekler yardımcı kısım olarak iş görebilir. Bu da bileşik enzimlere özgüdür. 10. Her enzimin kendine özgü bir ph aralığı vardır. 4. Tüpte birim zamanda oluşan gaz kabarcığı sayısını artırmak için tepkimenin hızlanması gerekir. Bunun için sıcaklık belirli bir noktaya kadar artırabilir, enzim miktarı artırılabilir (karaciğeri parçalamak). Enzimlerin çalışabilmesi için ortamda su oranı %15 veya üzerinde olmaktır. Substrat yüzeyinin artışı enzim etkinliğinin dolayısıyla tepkime hızını artırır. 5. İnsülin, tiroksin, testosteron ve aldosteron birer hormon çeşidi iken melanin deriye renk veren bir pigment çeşitidir. 6. Sebzeleri kurutmak, su oranını %15'in altına düşürdüğü için, besinlerin derin dondurucuda tutulması soğuk havanın enzimlerin çalışmasını durdurduğu için besinlerin uzun süre bozulmadan saklanmasını sağlayabilir. 11. Her enzimin reaksiyonu kendine özgüdür. Çünkü her tepkimede farklı enzimler görev almış sindirim olaylarında ATP gerekli değildir. Bu nedenle hücre dışında cansız ortamda da gerçekleşebilir. 12. a + b a + b + d 1 c X geni 2 Y geni e Y geni mutasyona uğrarsa ortamda a ve b birikebilir. Ortamda c ve d olduğu için e oluşabilir. Çünkü c = a + b dir. 18

19 ENZİM METABOLİZMA ATP Canlılarda üç çeşit fosforikasyon (ATP üretim) yöntemi vardır. Substrat düzeyinde fosforilazyon, oksidatif fosforilasyon ve fotofosforilasyon olmak üzere bu yöntemlerden SDF (substrat düzeyinde fosforilasyon) tüm canlılarda ortak tek ATP üretim yöntemidir. Çünkü solunumun ortak evresi olan glikolizde görülür. 6. Uyku halindeki tohum, kış uykusundaki canlılar, endospor halindeki bakteri, yaprak dökmüş ağaç bazal metabolizma durumuna örnek verilebilirken insanın uyku hali verilemez. 2. Metabolizma yapım ve yıkım olaylarından oluşur. Metabolizma hızını; yaş, cinsiyet, kilo, vücut yüzeyi, sağlık durumu, sıcaklık gibi birçok faktör etkiler. 7. ATP şeklinde numaralı kısımlar, 1. Adenin bazı 2. Riboz şekeri (5C) 3. H 3 PO 4 (fosforik asit) 3. ATP4nin şekli incelendiğinde; 1. Glikozit bağı 2. Ester bağı 3. 2 adet yüksek enerjili fosfat bağı 4. H 3 PO 4 (fosforik asit) 5. Riboz bazı olduğu görülecektir. 4. Glikozit bağı 5. Ester bağıdır. 2 6C'lu değil, 5C'lu riboz şekerdir. 8. D ATP'nin üretildiği olaylardır. (O 2 'li solunum, oksijensiz solunum, fermentasyon) 4. Katabolizma yıkım tepkimelerine verilen genel addır. Solunum ve sindirim olayları örnek verilebilir. I. öncül solunumu, II. öncül hidrilizi (sindirimi) ifade eder. III. öncül anabolik bir olaydır. B ATP'nin kullanıldığı olaylardır. (sentez, dehidrasyon, sinirsel iletim, hücre bölünmesi) Soruda bitki hücresi diye belirttiği için cevap C'dir. 5. Sağlıklı insanlarda; Gençlik (0-20) özümleme > yadımlama Yetişkinlik (20-40) özümleme = yadımlama Yaşlılık (40-60) özümleme < yadımlama metabolizma durumları verildiği gibidir. 9. Bakterilerde SDF ile ATP üretimi glikoliz ve krebs çemberi reaksiyonlarında, Oksidatif fosforilasyon E.T.S'de Fotofosforilasyon fotosentezde görülür. 19

20 ENZİM METABOLİZMA ATP Bazal metabolizma ölçülürken; Toplam yüzey alan, Birim zamanda ortama verilen ısı, Oda sıcaklığı, Tam dinlenme hali, 14. Tüm enejrilerin ana kaynağı güneş enerjisidir. Üreticiler güneş enerjisinden faydalanarak besin üretir. Tüketicilerde bu besinleri tüketerek güneş enerjisinden faydalanmış olur. ATP canlılar arasında doğrudan aktarılamaz. Yemekten 12 saat sonra gibi faktörler dikkate alınır. 11. ATP'nin şekli dikkate alındığında, Y Adenin nükleotit (AMP) Y Adenozin di fosfat (ADP) S Adenozin tri fosfat (ATP) dir. L adenozin değildir. Adenozin riboz ve adenin bazından oluşur. S Y'ye dönüşürken enerji oluşur. 12. Bitki hücreleri denildiği için glikojen sentezi de yapım olayı olmasına rağmen alamayız. II. öncülde hidroliz olayıdır. (yıkımdır) CO 2 özümlemesi (fotosentez) ve selüloz sentezi bitki hücrelerinde gerçekleşen yapım olaylarıdır. 13. ATP canlılarda depo edilemez, bir hücreden başka bir hücreye transfer edilemez, ancak ihtiyaç halinde her hücre kendi ATP'sini kendisi üretir, kendisi tüketir. 20

21 NÜKLEİK ASİTLER Nükleik asitler (DNA-RNA) hücredeki en büyük organik bileşiklerdir. Kendine özgü şifreleri vardır. Polinükleotit yapılı 1 veya 2 zincirden oluşur. 8. DNA, RNA ve ATP de adenin bazı bulundurma ortaktır, mitokondride üçü de bulunabilir. Glikozit ve ester bağı taşıma DNA, RNA ve ATP'de ortaktır zincir 2. zincir A T G C A T G G A T C G T A C G T A C C T A G C 9. DNA sarmal yapıdadır. Bu durum DNA'nın daha kısıtlı bir alana yerleşmesini sağlar. Özelliklerin oğul hücrelere aktarılması replikasyonda ilgilidir. Yönetici ve yürütücü özelliği sayesinde şifre verir. 3. DNA'da guanin karşısına sitozin nükleotid gelir ancak soruda L guanin ribonükleotit verilmiştir. DNA'da ribonükleotit değil deoksiribonükleotit vardır.dna sentezinde deoksiribo nükleotitki kullunalır. Yazılımda RNA nükleotitleri harcanır. Ribonükkotikleri RNA sentezinde hancanır. 10. DNA'nın karşılıklı nükleotitleri zarar görürse DNA hasarı onarılamaz. Bu nedenle 1 DNA molekülündeki hasar onarılamaz. DNA'da A karşısına T, G karşısına C geleceğinden 2 ve 3 nolu DNA'lar onarılabilir. 4. Yapılan deney DNA'nın yaşamsal olayları kontrol ettiğinin göstergesidir. Kapsüllü bakteri özütündeki DNA, kapsülsüz bakterilere konjugasyon ile aktarılmıştır. Kapsüllü bakteriler farede hastalığa neden olur ve öldürür. 5. Hem DNA, hem RNA da ortak olan ve her nükleotitte bulunan molekül fosfattır. Guanin ve adenin de DNA ve RNA'da ortak olmasına rağmen her nükleotitte bulunmayabilir. 11. Adenin ve guanin pürin bazıdır. Timin, sitozin, urasil pirimidin bazıdır. Pürin bazları çift halkalı piramidin bazları tek halkalıdır. 12. Verilen yapılar büyükten küçüğe sıralanacak olursa kar doku > DNA > Gen > trna şeklinde olur. Bu yapıların hepsinde de zayıf H bağı bulunur ve aynen büyüklük sırasına göre H bağı sıralanır. 13. RNA tek iplikten oluşur. Bu nedenle nükleotit sayıları arasında DNA'da olduğu gibi eşitlikten söz edilemez. 6. Tüm RNA çeşitleri glikozit ve ester bağı taşır, protein sentezinde birlikte görev alır. DNA ve RNA da amino asit, protein, peptit bağı ve yağ bulunmaz. 7. Virüsler ya DNA, ya RNA taşır. Ribozomlar sadece rrna taşır. Mitokondri ve kloroplast hem DNA hem RNA taşır. RNA yapısında timin bulunmaz. Tüm nükleik asit çeşitlerinde Nükleotit sayısı = Şeker sayısı = Fosfat sayısı eşitliği gözlenir. 14. Verilen üç bileşikte (protein, enzim, antikor) protein yapılıdır ve DNA'dan gelen şifreye göre sentezlenirler. 21

22 NÜKLEİK ASİTLER DNA'da azotlu organik bazları A, G, S, T'dir. DNA'nın sentezinde DNA polimeraz, hidrolizinde DNA az enzimi görev yapar. DNA'nın 5 karbonlu şekeri deoksiribozdur. 6. DNA sentezinde DNA polimeraz, hidrolizinde DNA az, zayıf H bağlarının açılmasında DNA helikaz, biyoteknolojik uygulamalarda keserken restriksiyon endonükleaz, yapıştırırken DNA ligaz enzimleri görev yapar. DNA tamamlayıcı ve anlamlı iplikten oluşur. İplikler zayıf H bağları ile birbirine bağlanır. Nükleotitler alt alta fosfodiester A = T, G S 2. RNA hidrolizi sırasında su harcanır (I), RNA yapısında timin bulunmaz miktarı değişmez (II), Guanin miktarı artar (III). 7. DNA iki iplikten oluştuğu için A 1 T = dir. 3. DNA ve RNA'nın ayırt edilmesinde; şeker çeşidi (riboz ve okoksitibaz), baz çeşidi (T DNA, U RNA) pürin 1 pirimidin = dir. G = S'dir. sağlıklı bir DNA'da verilen eşitlikler her zaman doğrudur. kendi eşlemesi (RNA eşleyemez), iplik sayısı (DNA'da 2, RNA'da) kullanılabilir. 4. Normal bir DNA'da DNA'da da pürin/pirimidin oranı 1 dir. Bu neden D seçeneğindeki pürin/pirimidin oranın 1 olması mutasyonu kanıtlamaz. 8. DNA uç kısmında açılıyorsa hücre bölünecek, ortasında veya herhangi bir yerinden açılıyorsa protein sentezlenecek anlamına gelir. DNA mutasyon ihtimalini azaltıp, onarım ihtimalini artırmak için yarı korunumlu olarak eşlenir. 5. Normal DNA Ağır DNA 9. Bütün RNA çeşitleri DNA'dan sentezlenir. mrna 2 eşlenme eşlenme % 25 Norma % 75 Melez DNA'nın anlamlı ipliğinden sentezlenir. mrna, DNA'dan aldığı mesajı ribozoma taşır. mrna sentezine transkripsiyon denir. 22

23 NÜKLEİK ASİTLER Normal Azotlu DNA Ağır Azotlu DNA 1. eşlenme 13. Pirimidin bazlar timin, sitozin, urasildir. Tek halkalıdır. ATP'nin yapısına adenin (pürin) katılır. 2. eşlenme Ağır DNA Melez DNA Ağır DNA Melez DNA 11. (ikinci iplik) Tamamlayıcı iplik Anlamlı iplik (Birinci iplik) pirimidin T S A G pürin Sadece anlamlı iplikteki pürin sayısı bulunabilir. Diğerlerini bulabilmemiziçin nükleotit çeşitlerine ait sayıları bilmemiz gerekir ve 2 farklı genleri ifade eder. Farklı genler nükleotit sayıları ve dizilimi, H bağı sayısı, fosfat sayısı, şeker sayısı farklı olabilir. 23

24 NÜKLEİK ASİTLER DNA'nın sarmal yapıda olmasındaki en önemli etken karşılıklı iki ipliği bir arada tutan zayıf H bağlarıdır.glikozit bağı sayesinde nükleozitler oluşur. Fosfodiester bağı nükleotikleri alt alta bağlar. 6. Seçeneklerde verilen ikililer incelendiğinde D seçeneğinde urasil ve timin bulunmaktadır. Bu iki yapı bir nükleik asit çeşidinin yapısında yer almaz. Çünkü urasil sadece RNA'ya, timin sadece DNA'ya özgüdür nükleik asit RNA 2 nükleik asit DNA'dır. Tablodaki bilgilerden d satırı yer değiştirilirse hata düzeltilmiş olur. 7. Memelilerde olgun alyuvar kana geçerken çekirdek ile birlikte tüm organellerini de kaybeder. Bu nedenle DNA veya DNA taşıyan organel bulundurmaz. 3. Nükleik asitler, Üremede, Protein sentezinde, Hücre bölünmesinde, Kalıtsal özelliklerin oğul döllere aktarımında görev alırlar. 8. Çok hücreli bir canlının tüm vücut hücrelerinin kalıtsal yapısı tamamen aynıdır. Çünkü zigot oluştuktan sonra tüm bölünmeler mitoz ile gerçekleşir. Farklı doku organ oluşumundaki ana faktör aktif gen bölgeleri farklılığıdır. 4. RNA; Tep iplikten oluşur. 9. Bir hücrede; mrna (%5) Fosfodiester bağları ile iplikteki nükleotitler birbirine alt alta bağlanır. Riboz şekeri baz ile glikozit, fosfat ile ester bağı yağar. trna (%15) rrna (%80) oranında bulunur. 5. DNA'nın hidrolizinde DNA az, RNA hidrolizinde RNA az enzimi görev alır. Ester, glikozit bağlarının oluşumunda H 2 O oluşur, yıkımında H 2 O kullanılır. Zayıf H bağları oluşurkende, yıkılırkende H 2 O oluşumu ve kullanımı söz konusu değildir. 10. trna şifreye uygun amino asitleri stoplazmadan ribozoma taşır. Tüm RNA çeşitlerinde olduğu gibi tekrar tekrar kullanılabilir. trna zayıf H bağı taşır. 24

25 NÜKLEİK ASİTLER DNA ile ilgili genetik çalışmalarda bakterilerin tercih edilmesinin ana sebebi; Çekirdek zarının bulunmaması ve DNA'yı saran histon protein kılıfının bulunmaması, DNA'nın çok daha rahat ve net görünmesini sağlar. 12. Canlılarda toplam 8 çeşit nükleotit (DNA A, G, S, T; RNA A, G, S, U) bulunur. DNA ve RNA nükleotitlerinde; Baz çeşitleri Şeker çeşitleri farklılık gösterebilir. 13. RNA tek iplikten oluşur. Üç çeşittir, kendini eşleyemez. Üçü de DNA tarafından sentezlenir. Nükleotit sayıları eşit olmak zorunda değildir. Yani DNA'daki gibi eşitlikleri yoktur. Sentezinde RNA polimeraz yıkımında RNA az enzimi görev alır. 14. Bir hücrede trna sentezinin gerçekleştiğini; ATP harcanması (tüm biyosentez tepkimelerinde kullanılır.) H 2 O oluşması (O 2 'li solunumda ve tüm dehidrasyon tepkimelerinde olur.) Urasil ribonükleotitlerinin harcanması (tüm RNA çeşitlerinin sentezinde olabilir.) durumları kanıtlamaz. 25

26 NÜKLEİK ASİTLER 1. Verilen kalıtsal birimleri büyükten küçüğe sıralarsak; Gen (V) > Kod (IV) > Nükleotit (III) > Nükleozit (II) > Baz (I) şeklinde olur. 6. Nükleotit şekli incelendiğinde; 1. Azotlu organik baz 2. 5C'lu pentoz şeker 3. H 3 PO 4 (fosforik asit) 4. Glikozit bağı 5. Ester bağıdır. 1 ve 2 nükleozit; 1, 2 ve 3 birlikte nükleotidi oluşturur. 2. DNA'nın ilgili kısımlarını kesen enzim DNA restriksiyon endonükleazdır. DNA'daki zayıf H bağlarını yıkan DNA helikaz DNA'ya aitküçük parçaları birbirine bağlayan DNA ligaz enzimidir. 7. Nükleik asitlerin adlandırılmasında 5C'lu şeker çeşidi, nükleotitlerin adlandırılmasında baz ve şeker çeşidi birlikte kullanılır. 3. trna'ya ait bir nükleotit ile DNA'ya ait bir gen bölgesinde; Pirimidin baz taşıma (sitozin) ortak olabilir. 8. RNA; stoplazma, mitokondri, kloroplast, çekirdek, ribozom gibi yapılarda bulunurken golgi aygıtının yapısında bulunmaz. Ester bağı bulundurma ortaktır. Ancak fosfodiester nükleotitleri birbirine bağlar. Bir nükleotit yapısında yoktur. Organik monomer bulundurma (ikisi de 5C'lu riboz şeker taşır) ortaktır. 9. Grafiğe göre 5C'lu şeker sayısının zamanla azalması ya DNA, ya da RNA sentezlendiğinin göstergesi olabilir. B seçeneğinde enzimler görev yapmaz ifadesi yanlıştır. Çünkü seçeneklerde verilen olayların tamamı enzimatiktir. 4. DNA'daki toplam nükleotit sayısı X ise Toplam şeker sayısı = X Toplam fosfat sayısı = X Çünkü DNA'da; Her nükleotitte bulunur. Toplam fosfat = Toplam şeker = Toplam baz = Toplam nükleotit eşitliği vardır. 10. DNA'daki üçlü nükleotit dizisine kod, mrna'daki üçlü nükleotite kodon, trna'daki üçlü nükleotite antikodon denir. 5. Ribozom rrna ve proteinden oluşur. Yapısında hiçbir şekilde DNA bulunmaz. 11. Bir türe ait farklı bireylerin DNA'ları incelendiğinde nükleotit çeşitleri aynıdır. (A, G, S, T) DNA şifresi sadece tek yumurta ikizlerinde aynıdır. pürin / pirimidin oranı daima 1'dir, aynıdır. 26

27 Sarmal Testler Bitkinin bulunduğu ortama fazladan O 2 verilecektir. Farenin yanında mantarın bulunduğu ortamda ise O 2, yalnızca farenin bulunduğu ortama göre daha önce tükenir. 6. Tüm calılarda; Dehidrasyon sentezi (Protein sentezi gibi) Enerji üretme ve tüketme ortaktır. Ancak O 2 kullanımı veya atmosfere O 2 verme ortak değildir. 2. C atomu işaretli amino asit verilen bir bireyde bu C atomuna; solunum sonucu oluşan CO 2 'de, hücre zarındaki glikoproteinde, beyin hücrelerinde yıkılan glikozda rastlanılabilir. 7. Aktivasyon enerjisinin düşürülmesinde enzim kullanmak, ATP harcamak, ortamı ısıtmak etkili olabilir. Ancak substratı artırmak tepkime hızını artırır. 3. Biyokimya Tüm canlıların kimyasal yapısını inceler. Anatomi Çok hücreli canlıların iç yapısını inceler. Sitoloji Tüm canlıların hücresel yapısını inceler. 8. t 1 anından sonra reaksiyon hızının azalmasına; inhibitör eklenmesi, sıcaklığın düşürülmesi, ortamdaki su miktarının azalması, ortamda ürün artışı neden olmuş olabilir. Enzim artışı tepkime hızınıda artırır. 4. Organik ve inorganik bileşikler; yapıya katılabilir. (Protein ve P gibi) sadece organikler enerji verir. (Karbonhidrat, Yağ ve Protein) her ikisi de düzenleyici olabilir. (Protein, vitamin ve mineral) 9. Bir hücredeki deoksiribozlu nükleotitler; DNA sentezinde (Replikasyon) harcanır. Transkripsiyonda ribonükleotitler Translasyonda amino asitler harcanır. 5. Vitaminlerin yapısında C, H, O ve N elementleri bulunur. 10. Solunum ve fotosentez olaylarında ATP hem üretilir, hem tüketilir. Protein sentezinde ATP sadece tüketilir. 27

28 Sarmal Testler Metabolizma hızı; sıcaklığa, vücut ağırlığı ve yüzeyine, tüketilen O 2 miktarına, yaş ve cinsiyete bağlı olarak değişebilir. 14. Enzimlerin çalışmasında sıcaklığın optimum olması uygundur. Ancak verilen ifadeden bu sonuç çıkarılamaz. Enzimler reaksiyonu kat kat hızlandırır, substratı parçalayarak ürüne dönüştürür. 12. DNA sentezi sırasında urasil kullanılmaz. Çünkü urasil sadece RNA'ya özgü olan bir bazdır. Ancak DNA sentezinde; su miktarı artar. enzim miktarı sabittir. timin miktarı azdır. glikozit bağı kurulur. olayları gerçekleşir. 13. Grafik incelendiğinde t 2 sonunda enzim yapısı denatüre olmuş olsaydı, t 3 'den itibaren tekrar reaksiyon başlamazdı. Çünkü grafikte bir enzimin çalışma hızı edğişimi verilmiştir. 28