DİKKAT: Esnaf işletmesini ilgilendiren işler adi iştir.

Transkript

1 TİCARET HUKUKUNA İLİŞKİN SİSTEMLER Sübjektif Sistem: Taciri esas alır. Objektif Sistem: Ticari işlemleri esas alır. Karma Sistem: Tacir+Ticari İşlemler esas alır. Modern Sistem: Ticari işletmeyi esas alır. TİCARİ İŞLETMENİN UNSURLARI Gelir sağlamayı hedefleme Devamlılık Bağımsızlık Esnaf faaliyeti sınırını aşma ŞUBENİN NİTELİKLERİ Şubeler iç ilişkide merkeze bağımlıdır. Şubeler dış ilişkide bağımsızdır. Merkez ile şube arasında yer ve yönetim ayrılığı vardır. ŞUBE OLMANIN SONUÇLARI Şubelerde merkez gibi 15 gün içinde tescil edilmelidir. Ticari temsilci ve ticari vekil yetkileri şube işlemleri ile sınırlandırılabilir. Merkezi yurt dışında bulunan ticari işletmelerin Türkiye de birden fazla şubeleri var ise tam yetkili bir merkez şube açılması zorunludur. Şubeler ticaret unvanlarına şube ekini eklemek zorundadır (Akbank A.Ş. Kızılay Şube) Ticari işletme devredilirken, aksi kararlaştırılmamışsa şubelerde devir kapsamına girer. Şubelerin tüzel kişiliği olmadığından davalar merkeze karşı açılır. DİKKAT: İflas davası şubenin işleminden kaynaklansa dahi her durumda merkeze karşı açılır. TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİ Aktif-pasif bir bütün halinde devredilmelidir. Sadece aktiflerin devredildiği sözleşmeler geçersizdir. Sözleşme mutlaka yazılı olmalıdır. Ticari işletme devredilirken, taşınır işletme tesisatının devredilmesi zorunludur. DEVRİN HÜKÜM VE SONUÇLARI Tacirlik sıfatı ortadan kalkar. Ticareti terk eden kişi 1 yıl süre ile daha iflasa tabi olur. Devrin kapsamın dışında bırakılan ticaret unvanı daha sonra tek başına devredilmez. İşletmenin devri halinde devrin kapsamına işletmenin bir parçası olan şube de girer. Devralan, ayıba karşıda sorumludur. Devrin ilan ve ihbar sorumluluğu kural olarak devralandadır. Bilinen-bilinmeyen tüm borçlar devralana geçer. Devreden, devralan ile beraber 2 yıl süre ile daha müteselsilen sorumlu olmaya devam eder. Devreden devrettiği işletme ile ilgili rekabet etmeme borcu altına girer. TİCARİ İŞLETMENİN REHNİ Ticari İşlemlerde Taşınır Rehin Kanununda düzenlenmiştir. Bu kanun 01/01/2017 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kanuna göre hem ticari işletmeler hem de esnaf işletmeleri rehin olarak verilebilir. Ticari işletme rehni teslimsiz taşınır rehinidir. Rehin alan ile rehin veren arasında rehin sözleşmesi yapılır. Sözleşme yazılı ya da elektronik ortamda yapılır. Yazılı yapılan sözleşmeler, noterde onaylanmalıdır. Elektronik ortamda yapılan sözleşmeler ise güvenli elektronik imza ile imzalanmalıdır. Sonrasında ise rehinli taşınır siciline tescil edilmelidir. Bu sicil alenidir. REHNİN TARAFLARI REHİN VERENLER (KREDİ ALAN): Tacir-Esnaf-Üretici Örgütleri-Serbest Meslek Erbapları-Çiftçiler REHİN ALANLAR (KREDİ VEREN): Bankalar-Kooperatifler- Kredili Satış Yapanlar-Tacir-Esnaf REHİN HAKKI KURULABİLECEK TAŞINIRLAR Alacak hakkı Hammadde Hayvanlar Kira gelirleri Makine teçhizat Tarımsal ürünler Ticaret unvanı İşletme adı Çok yıllık ürün veren ağaçlar Stoklar Ticari plaka Fikri ve sınaî haklar TİCARİ İŞ Taraflarına bakılmaksızın, Türk Ticaret Kanununda düzenlenen bütün işler ticari iştir. Ticari işletmeyi ilgilendiren her türlü işlem ve eylem ticari iştir. Tacirlerin yaptıkları işler ticari iştir. Taraflardan birisi için ticari olan iş, arada sözleşme var ise diğer taraf içinde ticari iştir. DİKKAT: Esnaf işletmesini ilgilendiren işler adi iştir. 1

2 TİCARİ İŞ OLMANIN SONUÇLARI Ticari işlerde birden fazla borçlu varsa müteselsil sorumluluk esastır. Ticari işlerde kararlaştırılmamış olsa dahi faiz istenebilir. Kural olarak bileşik faiz yasaktır ama ticari işlerde 3 halde bileşik faiz serbesttir. 1. Her 2 taraf tacirse yapılacak olan ticari kredi (ödünç) sözleşmesi 2. Her iki taraf tacirse ve hesap dönemi asgari 3 aylık yapılacak cari hesap sözleşmelerinde 3. Kambiyo senetlerinde müracaat hakkı kullanırken Ticari işlerde zamanaşımı; zamanaşımı süreleri kanunla konulur ve kanunla değiştirilir fakat bazı durumlarda ticari işlerde sözleşme ile değişiklik yapılabilir. TİCARİ İŞLERDE UYGULANCAK HÜKÜMLERİN SIRALANMASI 1. Emredici kurallar 2. Sözleşme hükümleri 3. Tamamlayıcı ve yorumlayıcı kurallar 4. Ticari örf ve adet 5. Genel hükümler DİKKAT: Ticari örf ve adet kuralları tacirlere bilseler de bilmeseler de uygulanır. Tacir olmayanlara örf ve adet kuralları biliyorlarsa ya da bilmeleri gerekirse uygulanır. İfa yerindeki örf ve adet kuralları uygulanır. Özel bir bölgeye ait örf ve adetler genel olana üstün tutulur. TİCARİ DAVALAR Ticari davalar Asliye Ticaret Mahkemesinde açılır. Her yerde ATM yoktur. Eğer ATM yoksa Asliye Hukuk Mahkemesinde açılır. Aralarındaki ilişki görev ilişkisidir. TACİR Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişiye denir. GERÇEK KİŞİ TACİR Bir ticari işletmeyi fiilen işleten kişi tacirdir. (hak ve yükümlülük tabi) Bir ticari işletmeyi henüz işletmeye başlamasa da ticari işletme açacağını halka duyuran kişi sayılır. (hak ve yükümlülük tabi) Tacir olmamasına rağmen kendisini 3. Kişililere tacir gibi tanıtanlar tacir gibi sorumlu olur. (yükümlülük tabi) Küçük ya da kısıtlı ticari işletme işletirse kendisi tacir sayılır. Yapılan işlemlerden dolayı doğacak sorumluluk yasal temsilciye aittir. Ticaret yapması yasak olan kişiler ticaret yaparsa tacir sayılırlar. TÜZEL KİŞİ TACİR Tacirlik sıfatını ticaret siciline tescil ile kazanır. Kollektif, Komandit, Anonim, Limited ve Kooperatif ticaret şirketi olup tacirlik sıfatı vardır. Dernek ya da vakıf amacına ulaşmak için ticari işletme işletirse tacirlik sıfatı dernek ya da vakfa aittir. Fakat kamuya yararlı dernek veya vakıf varsa tacirlik sıfatı işlettiği işletmeye aittir. Kamu tüzel kişileri ticari işletme işletirse tacirlik sıfatı işlettiği işletmeye ait olur. DİKKAT: Adi şirketin tüzel kişi tacir sıfatı yoktur. Ortaklarının tacirlik sıfatı vardır. TACİR OLMANIN SONUÇLARI İflasa tabi olma Ticari defter tutmalı Ticaret siciline tescil Ticaret ve sanayi odalarına kaydolma Ticari iş karinesine tabi olma Ticari örf ve âdete tabi olma Ücret ve faiz isteme hakkı Ücret ve cezanın indirimini mahkemeden isteyememe Basiretli iş adamı gibi davranma Ticaret unvanı seçme ve kullanma Fatura ve teyit mektubu düzenleme (fatura düzenleme süresi 7 gün, itiraz 8 gün) HER İKİ TARAF DA TACİR OLURSA TABİ OLUNACAK HÜKÜMLER Ticari defterlerin lehe delil kullanma Satım ve trampa akitlerinde özel hükümlere tabi olma Hapis hakkı kullanımında kolaylık Her iki taraf tacirse ihtar ve ihbarlar 4 yolla yapılır. 1. Noter kanalıyla 2. Telgraf ile 3. Taahhütlü mektup 4. Güvenli elektronik posta Her iki taraf tacirse bazı durumlarda bileşik faiz istenebilir. TACİRLERE UYGULANAN ESNAFLAR İÇİNDE GEÇERLİ OLAN HÜKÜMLER İşletme adı kullanma Hapis hakkı Ücret ve faiz isteme Ticari İşlemlerde Taşınır Rehin kanununa tabi olma 2

3 TACİR YARDIMCILARI TİCARİ TEMSİLCİ (BK) Tacirin en geniş yetkili yardımcısıdır. Sadece ticari işletmelere atanır. Sadece gerçek kişiler olabilir. Atanmak için ayırt etme gücüne sahip olmak yeterlidir. Merkezi yurt dışında bulunan ticari işletmeler, Türkiye de birden fazla şubesi olması durumunda tam yetkili bir ticari temsilci atamak zorundadır. Tacir tarafından ataması yapılır ve ticaret siciline tescil edilir. Tescil bildirici etkiye sahiptir. Ticari temsilci, tacir ile rekabet edemez. Ticari temsilcinin yetkileri, şube işleri ya da birlikte imza ile sınırlandırılabilir. TEMSİLCİNİN ÖZEL YETKİSİ OLMADAN YAPABİLECEĞİ İŞLEMLER Şube açabilir Ticari vekil atayabilir İşçi alıp çıkarabilir Hammadde satın alabilir Taşınmaz satın alabilir Taşınır alıp satabilir Tacir adına kambiyo senedi düzenleyebilir Taciri mahkemelerde temsil edebilir Alacaklardan feragat edebilir Tacir adına kefil olabilir TEMSİLCİNİN ÖZEL YETKİ İLE YAPABİLECEĞİ İŞLEMLER Taşınmazları devredemez Taşınmazlar üzerinde ayni hak kuramaz (ipotek/rehin) Tacire ortak alamaz Tacirin iflasını isteyemez İşletmenin tasfiyesini yapamaz Ticari temsilci atayamaz TİCARİ TEMSİLCİNİN GÖREVİNİN SONA ERMESİ İstifa Azil Fiil ehliyetinin kaybı Ticari işletmenin devri Ölüm İflas TİCARİ VEKİL (BK) Sadece ticari işletmelere atanır. İşletme için olağan sayılan bütün işlemleri yapmaya yetkilidir. Tacir ya da Ticari Temsilci atamasını yapabilir. Ücret alır, yetki belgesi ile işlem yapar. Ticari vekil özel olarak yetkilendirilmedikçe; ödünç para alamaz, kambiyo senedi düzenleyemez, tacir adına dava açamaz ve taciri davada temsil edemez. PAZARLAMACI-DİĞER BAĞIMLI TACİR YARDIMCILARI (BK) Toptan, yarı toptan veya perakende satış yapan bir yer olsun işletmenin içinde çalışan kasa görevlileri ile işletmenin dışında görev yapan pazarlamacılar diğer tacir yardımcılarıdır. ACENTE (TTK) Belirli yer veya bölgede tacir adına aracılık yapan veya tacir adına sözleşme yapma yetkisine sahip olan kendiside tacir olan bağımsız tacir yardımcısıdır. ACENTENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Müvekkilinin menfaatini gözetme Haber verme yükümlülüğü Tahsil ettiği bedeli müvekkile iletme Müvekkili mahkemede temsil Müvekkili adına ihtar ve ihbarları kabul Müvekkili ile rekabet yapmama ACENTENİN HAKLARI Ücret talebi Olağanüstü masrafları talep Hapis hakkı Tekel hakkı (inhisarı hak) ACENTELİK İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİ Acentelik sözleşmesi süreli ise sürenin dolmasıyla, süresiz ise 3 ay önceden fesih ihbar yoluyla sona erer. Acentelik sözleşmesi ile ilgili zamanaşımı süresi 5 yıldır. SİMSARLIK (BK) Simsarlık, taraflar arasında bir sözleşme kurulması imkânının hazırlanmasını veya kurulmasına aracılık etmeyi üstlendiği ve bu sözleşmenin kurulması halinde ücrete hak kazandığı sözleşmedir. Ticari olsun olmasın her türlü işe aracılık yapabilir. Simsar ile tacir arasındaki ilişki geçicidir. Rekabet yasağı simsara uygulanmaz. Taşınmaz alımsatımına aracılık yapanlarla yapılacak olan simsarlık sözleşmesi mutlaka yazılı olmalıdır. KOMİSYONCU (BK) Kendi adına, tacir hesabına kıymetli evrak veya taşınır alım satımı yapan kişiye denir. Komisyonculuk sözleşmesinden doğan haklar 5 yılda zamanaşımına uğrar. 3

4 YÜKÜMLÜLÜKLERİ Müvekkilinin menfaatini gözetme Kabzettiği bedeli müvekkiline iletme Hesap verme Özen borcu HAKLARI Ücret talebi Masrafları talep Hapis hakkı Avans isteme Malı açık arttırmayla satma TİCARET SİCİLİ Ticaret sicili, Ticaret ve sanayi odaları bünyesinde tutulur. Bu odalar gümrük ve ticaret bakanlığı gözetimindedir. Ticaret sanayi odası ve devlet müteselsilen sorumludur. Ticaret sanayi odası bünyesindeki işler sicil memurluğu eliyle yürütülür. Sicil memuru, gümrük ve ticaret bakanlığı olumlu görüşü ile ticaret sanayi odası meclisince atanır. Ticaret sicili alenidir. Tüm bilgi ve belgeleri inceleyebilir ve harçlarını ödeyerek örneklerini alabilirsiniz. İlgililerin tescili talep süresi kural olarak 15 gündür. Fakat sicil çevresi dışında bir hususun tescil süresi 1 aydır. Sicil memuru incelemesi sonucu, bir hususu reddederse ilgililer 8 gün içinde Asliye Ticaret Mahkemesine itiraz edebilirler. Gecikmesinde sakınca olan işlerde geçici tescil süresi 3 aydır. Ticaret sicilinde alınan kararlar 15 gün içinde ticaret sicili gazetesinde ilan edilir. Görünüşe Güven İlkesi; Ticaret siciline tescil kaydı ile ilan edilen durum arasında aykırılık bulunması hâlinde, tescil edilmiş olan gerçek durumu bildikleri ispat edilmediği sürece, üçüncü kişilerin ilan edilen duruma olan güvenlerinin hukuken korunmasıdır. Olumsuz etki; Tescili lazım gelen husus tescil edilmişse 3, kişinin iyi niyeti korunmaz. Olumlu etki; Tescili lazım gelen husus tescil edilmemişse 3, kişinin iyi niyeti korunur. HAKSIZ REKABET Haksız rekabet, iktisadi rekabetin iyi niyet kurallarına aykırı olarak kötüye kullanılmasıdır. Haksız rekabet halinde davalar, zararın ve zarar verenin öğrenildiği tarihten itibaren 1 yıl, her halde 3 yıllık zamanaşımına uğrar. Men davasında zamanaşımı yoktur. HAKSIZ REKABET HALİNDE AÇILABİLECEK DAVALAR 1. Önleme davası 2. Men davası 3. Tespit davası 4. Eski hale iade davası 5. Tazminat davası (maddi-manevi) HAKSIZ REKABET DAVALARINDA TARAFLAR DAVACILAR; 1- zarar gören veya zarar görme tehlikesi olanlar (müşteriler) 2-mesleki ve ekonomik birlikler (MESLEKİ VE EKONOMİK BİRLİKLER TAZMİNAT DAVASI AÇAMAZLAR) DAVALILAR; 1- haksız rekabeti yapanlara 2- işçiden kaynaklı işverene 3- basın yayın yolu işlenmişse yazı sahibine, ilan servis şefine, yazı işleri müdürüne, haber müdürüne vb. TİCARİ DEFTERLER Tacirler, ticari defter tutmak zorundadır. Ticari defterler 10 yıl süre ile saklanmak zorundadır. Ticari defterler kaybolmuşsa, çalınmışsa veya doğal afet nedeniyle zarar görmüşse 15 gün içinde ATM den zayi belgesi alınmalıdır. Uyuşmazlığa ilişkin bölümlerin mahkemeye teslim edilmesine ibraz, tümüyle verilmesine teslim denilir. Defteri kebir, envanter defteri, yevmiye defteri, karar ve pay defteri tutulması zorunlu defterlerdir. TİCARİ DEFTERLERİN LEHE DELİL OLMASININ ŞARTLARI Her 2 taraf tacir olmalıdır. Uyuşmazlık ticari işten kaynaklanmalıdır. Defterlerdeki kayıtlar birbirini doğrulayacak. Ticari defterler usulüne uygun tutulacak. CARİ HESAP Türk ticaret kanununda düzenlenmiştir. Ticari iştir. İki kimse karşılıklı olarak alacak ve borç ilişkisinde ise bunların birbirlerinden olan alacaklarını 4

5 belirlenen hesap dönemi sonunda istemesidir. Sözleşme mutlaka yazılı olmalıdır. Cari hesapta tarafların tacir olması gerekmez. Cari hesap bölünemez. Dönem sonunda ödeşme olur. Cari hesapta bakiyeyi alan taraf içeriğine 1 ay içinde itiraz edebilir. Cari hesapta her 2 taraf tacirse ve hesap dönemi asgari 3 ay ise bileşik faiz işletilebilir. Cari hesap rehin edilemez ama haczedilebilir. Dönem sonundaki bakiye hacze konu olur. Hesap devresi belirtilmemişse hesap kapatma günü her takvim yılının son günüdür. DİKKAT: Ticaret hukukunda 3 tane itiraz konusu vardır. 1- Faturaya itiraz 8 gün, 2- Ticaret sicilinde memurun işlemine itiraz 8 gün, 3- Cari hesapta itiraz 1 aydır. CARİ HESABA KAYIT EDİLECEK UNSURLAR Karşılıklı vadesi gelmiş alacaklar (muaccel) Kararlaştırılmışsa vadesi gelmemiş alacaklar (müeccel) Takası mümkün alacaklar Şarta bağlı alacaklar Tahsili mümkünse kambiyo senetleri CARİ HESABIN SONA ERME NEDNELERİ Belirli sürenin dolması ile Belirsiz süreli ise fesih ihbarı ile Taraflardan birinin iflası Taraflardan biri ölmüşse/kısıtlanmışsa mirasçılar ya da kanuni temsilcisi 10 gün önceden haber vermek kaydıyla Taraflardan birisinin alacaklısı haciz kararı aldırmışsa 15 gün içinde haciz kaldırılmazsa diğer taraf cari hesabı sonlandırır. Cari hesaplarla ilgili zamanaşımı süresi 5 yıldır. DİKKAT: Ticari işletme hukukundaki zamanaşımları sırasıyla; 1- Acentenin hakları 5 yılda zamanaşımına uğrar. 2- Simsarın hakları 5 yılda zamanaşımına uğrar 3- Komisyoncunun hakları 5 yılda zamanaşımına uğrar 4- Haksiz rekabette dava zaman aşım süresi öğrenmeden itibaren 1 yıl, herhalde 3 yıldır. 5- Cari hesapta zamanaşımı süresi 5 yıldır. TİCARET UNVANI Taciri diğer tacirden ayırt etmeye yarar. Taciri tanıtır ve tacir kullanmak zorundadır. Ticaret siciline tescili zorunludur. Türk, Türkiye, Milli ve Cumhuriyet kelimelerinin kullanımı izne tabidir. Şube ve tasfiye halinde, kullanılması zorunlu eklerdir. GERÇEK KİŞİ TACİR Gerçek kişi tacirin ticaret unvanı ad ve soyadan ibarettir. (örn: BAHAR ŞİMŞEK) KOLLEKTİF ŞİRKET Kolektif şirketinin ticaret unvanı, ortaklardan en az birinin adı soyadı ve şirket türünü gösteren ibareden oluşur. (örn: ALPER GÜVEN KOLLEKTİF ŞİRKETİ) KOMANDİT ŞİRKET Komandit şirketlerde ticaret unvanı, en az bir komandite ortağın adı soyadı ve şirket türünü gösteren ibareden oluşur. (örn: HIZIR SÜTÇÜ KOMANDİT ŞİRKETİ) ANONİM ŞİRKET / LİMİTED ŞİRKET / KOOPERATİF Sermaye şirketlerinde ticaret unvanı şirketin faaliyet konusu ve şirket türünü gösteren ibareden oluşur. (örn: İNŞAAT ANONİM ŞİRKETİ-A.Ş. / GIDA LİMİTED ŞİRKETİ-LTD.ŞTİ. / YAPI KOOPERATİFİ-KOOP.) DİKKAT: Sermaye şirketlerinde, ortaklardan birinin adı soyadı, ticaret unvanında açık şekilde yazılırsa şirket ibaresinde kısaltma yapılamaz. İŞLETME ADI Bir işletmeyi diğer bir işletmeden ayırt etmeye yarayan isimdir. TTK da düzenlenmiştir. 5

6 Tacirlerde esnaflarda isterlerse kullanabilir. Tacir kullanıyorsa ticaret siciline, esnaf kullanıyorsa esnaf siciline tescil edilir. Tescili yapılan işletme adı için tüm Türkiye de koruma sağlanır. Tescil edilmemişse haksız rekabet hükümlerine göre koruma sağlanır. İşletme adı tek başına ya da işletme ile devredilebilir. MARKA Bir mal ya da hizmeti diğer mal ve hizmetten ayırt etmeye yarayan isimdir. Marka, Türk Patent ve Marka Kurumu bünyesindeki marka siciline tescil edilir. Marka tescil edildikten sonra korunma süresi 10 yıldır. 10 yıl dolduktan sonra 6 ay içinde yenileme talebinde bulunulmalıdır. Marka rehin verilebilir, haczedilebilir, lisansa konu olabilir ve tek başına da devredilebilir. Marka kurumu kararlarına karşı 2 ay içinde mahkemede dava açılır. 6