Doç.Dr.İstem Köymen KESER

Transkript

1 Doç.Dr.İstem Köymen KESER

2 1-Araştırma amaçlarının düzenlenmesini ve literatür taraması Bir araştırma oluşturmada ilk adım araştırma amaçlarının belirlenmesidir. Ancak amaçların belirlenmesinde ve araştırma metodunun bu amaçlar doğrultusunda gerekli ve araştırma projemiz için uygun olduğuna karar vermeden önce, aynı konu ile ilgili tüm mevcut literatürün detaylarıyla gözden geçirilmesi gerekir.

3 Yeni oluşturulacak araştırma için keşfedilmesi gerekli görülebilecek noktaların birçoğu önceki araştırmalar tarafından çözülmüş olabilir. Bir diğer deyişle, elde edebileceğimiz ve amaçlarımız için kullanabileceğimiz ilgili araştırma verileri veya araştırma konusu halihazırda mevcut olabilir. Tüm denetimler yapıldıktan sonra yeni bir araştırmaya doğru yola çıkılmalıdır.

4 Araştırma amaçlarının belirlenmesi genellikle araştırma sahibinin bir işlevidir, ancak bu aşamada çalışma sahasını organize edecek kişinin veya takımın da bu aşamaya katılması önemlidir.

5 Bir araştırmanın amaçları mümkün olduğunca özel, anlamı açık ve kesin olmalıdır. Bu yapılmadığında planlamanın detayları ilerledikçe amaçları unutmak kolay olacaktır. Açık bir amaç olmaksızın, araştırmanın bocalaması olasıdır. Buda boşa gitmiş kaynaklarla, kullanışsız verilerle ve araştırmayı başlatan ve cevap verenlerin düş kırıklığıyla sonuçlanabilir. Bilimsel araştırma metodunun geniş bir uygulanabilirliği olmasına rağmen, araştırmanın tüm amaçları tamamen sergilenene kadar uygun bir araştırma stratejisi olabileceği hiçbir zaman varsayılamaz.

6 Araştırma amaçlarının iyi belirlenmiş bir seti prosesinin kritik bir bileşenidir ve araştırma dizaynında içerilen kararların birçoğunu kolaylaştırır. Araştırma amaçları en iyi şu şekilde cevaplandırılabilir. Araştırmanın cevaplandırması gereken araştırma sorularından oluşan küçük bir set tanımlanır. Bu genellikle önceden belirtildiği gibi araştırma sahibi veya bunu yürütecek olan araştırmacıyla yapılır.(biemer P.P. ve Lyberg L.E., 2003)

7 Sıklıkla araştırma sorularının kapsamlı setinin gelişiminde harcanan zaman anket dizaynı adımında zaman kazandırır çünkü sonuçta araştırma için soru halinde ortaya atılan her bir amaç prosesin veri toplama aşamasında toplanacak bir veya daha çok veri elemanına yönlendirir.

8 Gerçekte, ankette yer alan her bir sorunun en azından bir araştırma sorusuna karşılık gelmesini garanti etmek uygulamada iyidir. Araştırma amaçları için gereksiz sorulardan ankette kaçınılmalıdır. Gereksiz sorulardan kaçınma sonuçlardaki spesifikasyon hata riskini minimize eder. Spesifikasyon hataları sorular deneklere cevaplandırılması gerekli olan araştırma soruları sormada başarısız olduğunda ortaya çıkar (subject matter problemi)(biemer P.P. ve Lyberg L.E., 2003)

9 Araştırma amaçlarının düzenlenmesine yardımcı olabilecek diğer bir prosedür Pilot Çalışmadır. Bu metot bir geçici muayenedir, sıklıkla nispeten yapılandırılmamış görüşmeler kullanılır, bu görüşmeler yapılması planlanan araştırmada hedef olabilecek bireylere benzer özellikteki kişilerle yapılır. Prova gibi olan, pilot çalışmalar birini belirlemeden önce çeşitli seçenekleri deneme imkanı verir. Böyle çalışmalar bireylerin reaksiyonlarından ve talep edilmemiş tepkilerinden araştırmalar için yeni yönler çıkarabilir. Toplanması gereken yeni veri tipleri önerebilir, bazı belirsizlikler çözümlenebilir. (Gray P.S., 2007)

10 Pilot çalışmalar araştırmacıya örnekleme için de bir yol gösterir. Geniş çaplı bir araştırma yapmayı düşünen herhangi bir araştırmacı pilot çalışmayı hatalar ciddi veya düzeltilmesi zor bir hale gelmeden önce hataları keşfetmek ve düzeltmek için bir fırsat olarak görmelidir.(gray P.S., 2007)

11 Literatür Taraması Literatür : Literatür (alan yazın) bir bilim dalının çeşitli konularında yazılmış eserlerin tümünü ifade eder.

12 Literatür Taraması Nedir? Literatür taraması bir bilim dalının çeşitli konularında yazılmış eserlerin tümüne ulaşmak için mevcut bilgi kaynaklarının gözden geçirilmesi ve ilgili yayınlara ulaşılması işidir. Literatür taraması Google taraması değildir! İnternetteki her kaynak güvenilir değildir. İnternetten aldığımız bilgiler akademik açıdan geçerli olmalıdır. Bunun sorumluluğu yazara aittir!

13 Literatür taraması, belirli bir konuda önceden yapılmış çalışmalarda elde edilmiş bilgilerin incelenmesi, önemli noktalarının gözden geçirilmesi ve özetlenmesidir. Araştırma problemi belirlenmeden önce araştırmacı bir ön literatür taraması yapar. Araştırma problemini oluşturduktan sonra ilgili literatür taraması detaylı bir şekilde inceler, problemini gözden geçirir ve ilgili literatürle ilişkilendirir.

14 Özetle, araştırmacı problemle ilgili çalışmaya başlamadan önce; Belirlediği konudaki (problemdeki) diğer makaleleri ve bulguları incelemelidir. Konu (problem) hakkında önceden yapılmış bir çalışma olup olmadığını belirlemelidir. Diğer araştırma sonuçlarını inceleyerek bilgisini arttırmalıdır ve Rapor aşamasında diğer araştırmalara atıf yapmalıdır

15 Araştırmacı, araştırmasına başlarken o konuda yapılan önceki araştırmaları ve kavramsal literatürü bilmek durumundadır. Aksi halde "aradığını bilmeyen, bulduğunun farkına varamaz" konumuna düşülür.

16 İyi bir literatür taraması için. Geliştirilmekte olan araştırma problemiyle doğrudan ilgili olması ve bu problem etrafında örgütlenmesi, Kaynakların magazinler, dergiler, gazeteler gibi akademik olmayan belgelerden değil, akademik yayınlardan oluşması, Sadece listeleme ve özetlemeden oluşmaması, literatürdeki görüş ve bulguların güçlü ve zayıf yönlerini göstererek değerlendirebilmesi, Konuyla ilgili bilinen ve bilinmeyen şeylerin neler olduğunu özetleyen bir sentez oluşturabilmesi

17 Literatürdeki ihtilaflı (üzerinde uzlaşılmayan) alanları gösterebilmesi, Okunan metinlerin çok fazla alıntı yapılmadan, araştırmacının kendi ifadeleriyle özetlenmesi ve yorumlanması, Konuyla ilgili daha fazla araştırma gerektiren önemli sorular ortaya koyabilmesi ve Yapılacak araştırmanın, araştırma konusuyla ilgili mevcut bilgileri zenginleştireceğini gösterebilmesi gerekir.

18 Literatür taraması bizlere neler kazandırır? Literatür taraması sayesinde araştırma konusuyla ilgili önceden yapılmış çalışmalar incelenir, konuyla ilgili geniş çaplı bilgi elde edilir, araştırmacının araştırma problemi hakkındaki düşünceleri netleşir. Aynı konuda önceden yapılmış araştırmalarda eksik kalmış ya da geliştirilmeye açık noktalar varsa araştırma bu noktalara yönlendirilebilir. Literatür taraması sırasında araştırmacı, aynı ya da benzer konularda yapılmış çalışmaları inceleyerek kendi çalışmasının literatür içinde nerede yer alacağı hakkında bir fikir sahibi olur.

19 LİTERATÜR TARAMASI Literatür taramasını yapmak için farklı stratejiler bulunmaktadır.öncelikle, araştırma konusuna ilişkin olan kelimelerin bir listesini çıkarmamız yararlı olacaktır.ardından veri tabanlarında bu anahtar kelimeler ile arama yapılır. Anahtar sözcükler, problem içerisindeki değişkenler ve populasyondur.

20 Nasıl Yapılır? Elektronik veri tabanlarından arama yapılarak birincil ve ikincil kaynaklara ulaşılır. Birincil kaynaklar: Makaleler, özgün kitaplar ve dergiler. İkincil kaynaklar: Ansiklopediler, derleme makaleleri vb.

21 Bazı Önemli İndeksler Makale ve diğer materyallerin adı, yazarı, ve yayınlandığı yer bilgilerinin bulunduğu kaynaklardır. Fen Bilimleri alanları için Science Citation Index(SCI) Sosyal Bilimler alanları içinse Social Sciences Citation Index mevcuttur.

22 Science Citation Index (SCI), 1956`dan beri fen bilimleri alanında önde gelen uluslar arası 6400 bilim ve teknoloji dergisinde çıkmış tüm makaleleri Social Sciences Citation Index, 1975`den beri sosyal bilimler alanında önde gelen uluslar arası 1700 farklı dergide çıkmış makaleleri barındırmaktadır.

23 Araştırma konunuz hakkında çok fazla bilgi sahibi değilseniz ilk başvuru kaynağınız kitaplar olacaktır. Aynı zamanda ansiklopediler, sözlükler ve el kitapları da yardımcı olabilir. Hukuk alanında kullanılan elkitabı örneği: Ceza Uyuşmazlıklarında Uzlaşma El Kitabı

24 Dergiler Kitapların yanı sıra periyodik olarak yayınlanan dergilerdeki makaleler de son zamanlarda yapılan çalışmaları incelemek için kullanılabilir.

25 Türkiye deki hukuk alanına ilişkin dergiler Dergi Adı Legal İş Hukuku Dergisi Sicil İş Hukuku Dergisi Kazancı Hukuk Araştırmaları Dergisi Deniz Hukuku Dergisi Terazi Hukuk Dergisi İnternet Adresleri

26 LİTERATÜR TARAMASI

27 Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi ULAKBİM

28

29

30 YÜKSEKÖĞRETİM KURULU ULUSAL TEZ MERKEZİ

31

32

33 LİTERATÜR TARAMASI 4N 1K Kuralı kullanılarak tüm çalışmalar bir tabloda özetlenebilir. KİM? NE ZAMAN NİÇİN? NASIL? NE? Araştırmayı kim yapmış? Araştırma ne zaman yapılmış? Araştırma niçin yapılmış?araştırma, hangi problemi çözmek için yapılmış. Araştırma nasıl yapılmış?hangi yöntem kullanılmış?çalışma grubu,veri toplama araçları nelerdir? Araştırma sonucunda ne bulunmuş?

34 LİTERATÜR TARAMASI 4N 1K Modeline Göre Literatür Taraması Özet Tablosu Kim? Ne zam an? Niçin? Nasıl? Ne? Desen Örneklem Araç Analiz Yazar(lar ) Tarih Araştırma problemine ilişkin bilgiler (Amaç,hipotez,sayıltılar vb.) Araştır ma deseni ile ilgili bilgile r Evren ve örnekleml e ilgili bilgiler Veri toplam a araçları ve bunlar ile ilgili bilgiler Verileri analiz etmede kullanıla n teknikler Araştırm a sonuçlar ı ile ilgili bilgiler

35 Literatür taraması yaparken bazı ipuçları ; Öncelikle yeni çalışmalarla başlayıp geriye doğru gidilir. Özet kısmı varsa öncelikle okunur. Birincil kaynaklara ulaşılmaya çalışılır. Çıktı alınmadan önce gerekli olup olmadığına karar verilir. Not alınır.

36 Literatür taraması yapılarak araştırmalar özetlendikten sonra son aşamada literatüre ilişkin rapor yazılır.bu raporu hazırlarken referans göstereceğiniz için kendimize şu soruları sormamız gerekir; Yazar problemi açık ve anlaşılır bir biçimde belirtmiş mi? Bu problem başka bir yöntemle daha etkili ifade edilebilir mi?

37 BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA ETİK Etik kavramı genel olarak; yarar, iyi, kötü, doğru ve yanlış gibi kavramları inceleyen, bireysel ve grupsal davranış ilişkilerinde neyin iyi neyin kötü olduğunu belirleyen ahlaki ilkeler, değerler ve standartlar sistemi olarak tanımlanır. Özellikle bu konuda öncül bir görev üstlenmesi gereken kesim de üniversitelerdir.

38 Topluma en üst düzeyde ve nitelikli meslek elemanları sunma görevini de üstlenen üniversitelerden beklenen davranışlar şüphesiz ki bir takım ilkeleri beraberinde getirmektedir. Bu kapsamda üniversitelerin en önemli ve başta gelen görevleri arasında yer alan bilim üretme ve yayma faaliyetlerini bu kurumlarda bir bilim insanı olarak yerine getirirken de bir takım etik ölçüleri uyulması kaçınılmazdır.

39 Her mesleğin kendine özgü etik değer ve ilkeleri vardır. Meslek üyeleri faaliyetlerini bu değer ve ilkelere göre gerçekleştirirler. Akademisyenlerin temel mesleki değerleri, gerçekleştirdikleri araştırmalar ile bilime katkıda bulunmak ve öğrencileri ilgili alanlarda yetişmelerini sağlamakla belirlenmektedir. Meslek etiği ilkeleri ise belirli bir mesleğin üyelerinin uyacağı standartları belirten kuralların tümüne karşılık gelir (Arslan, 2001;77)

40 Bilim Etiği, bilimi yapan kişiye, gerçekleştireceği araştırma sürecinde ve bu sürecin çıktısı olan araştırma sonuçlarını kamuoyuyla paylaşırken, uyması gereken ahlaki yolu gösterici nitelikte bir rehber olarak, bu işle uğraşan kişilere bir takım yükümlülükler getirmektedir.

41 Bu süreç kendi içerisinde de yayın etiği ve araştırma etiği gibi alt unsurları da içerisinde barındırmaktadır. İşi bilimle uğraşmak olan kişinin belirtilen bu unsurları içselleştirmesi ve tüm eylemlerine yansıtması gereklidir.

42 #Doğruyu bulmak için araştırma yaparken uluslararası kabul gören standartlara uygun bilimsel çalışma yöntemi izlenmesi şarttır. #Verilerin güvenilirliği ve araştırma sonuçlarının aynı koşullar altında tekrarlanabilir olması önemlidir. #Kendisi ile arasına eleştirisel mesafe koymak, kesinlik, güvenilirlik ve dürüstlük ilkelerini uygulamak bir bilim insanının ahlakını oluşturan tavır ve tutumların en önemlileridir.

43 #Bir bilim insanının projelerin potansiyel riskleri üzerine toplumun dikkatini çekmek, kötü niyetli kullanıma karşı uyarmak, zararlı sonuçlara götürebileceği öngörülen araştırmalardan vazgeçmek gibi davranış ve tutumlar içerisinde bulunmak gibi bir takım sorumlulukları da bilim etiği açısından önemlidir.

44 # Yaptığı bilimsel araştırmalarla yeni düşünceler üreten bilim adamı, araştırmasının her sürecine ilişkin işlemleri belgeleyerek, bilim topluluğunu tatmin etmekle yükümlüdür.

45 Bilim üreten ve yayan kişiler olarak akademisyenlerin, meslek ilkeleri konusunda en önemli uygulama A.B.D. Öğretim Üyeleri Birliği nin konuyla ilgili olarak geliştirmiş olduğu ilkelerdir yılında akademisyenlik mesleği ile ilgili olarak bu birlik, «Profesyonel Etik Duyurusu»nu yayınlamış, 1987 de yeni gereksinimler istikametinde bu ilkeler tekrar gözden geçirilerek güncellenmiştir. Sözkonusu duyurunun temel amacı, Amerikan akademisyenlerinin teorik olarak uyması gereken davranışları üyelerine duyurmaktır.

46 Bu konuda Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) «Akademik Bilimi Etiği Komisyonu»nun hazırladığı ve «Bilimsel Araştırmalarda Etik ve Sorunları» başlığıyla kamuoyuna kitap halinde sunulan raporda, bilimsel araştırma yapanların üzerinde durmaları ve dikkate almaları gereken ilkeler şu şekilde belirtilir.

47 1)Gerçeğe Uygunluk : Veriler, sadece bilimsel yöntemlerle yürütülen gerçek deney ve gözlemlerden elde edilir. Verilerin değerlendirilmesinde, yorumların ve kuramsal sonuçların elde edilmesinde bilimsel yöntemler dışına çıkılamaz. Bu yöntemlerle varılan sonuçlar saptırılamaz, elde edilmemiş sonuçlar araştırma sonuçlarıymış gibi gösterilemez.

48 2- Bilimsel Araştırmanın Zarar Vermemesi: Araştırmanın deneklere zarar vermemesi, deneklerin olası riskler konusunda açık bir biçimde bilgilendirilmesi ve deneye katılım kararının etki ve baskı olmaksızın özgürce alınması gerekir. Deneyin deneklere, deneyi yapanlara, çevreye ve insan sağlığına zarar vermemesi elzemdir.

49 3-Sorumluluk ve Haklar: Bilim insanları araştırma sonuçları ile ilgili olarak toplumu bilgilendirmek, olası zararlı uygulamalar konusunda uyarmakla yükümlüdürler. Kendi vicdani kanaatlerine göre zararlı sonuçlara ve onaylamadıkları uygulamalara yol açabilecek araştırmalara katılmamak bilim insanlarının hakkıdır.

50 4- Yazarlar: Araştırma sonuçları araştırmayı yapanların tümünün isimleriyle yayınlanır. Araştırmanın tasarlanması, planlanması, yürütülmesi ve yayına hazırlanması aşamalarında etkin katkıda bulunmamış kişilerin isimleri yazar isimleri arasına katılamaz.

51 5- Akademik etkinliklerde etik ve bilim insanı: Bilim insanı akademik yaşamının bütün evrelerinde ve öğretim, yöntem ve akademik değerlendirmelere ilişkin görevlerde bilimsel liyakati temel ölçüt olarak kabul eder, temel etik kurallarının dışına çıkmaz ve bu kuralların dışına çıkılmasına göz yummaz. Eğitimin eksik verilmesi, kopyacılık, akademik ilerleme ve ödül jürilerinde bilimsel liyakat ilkelerinin dışına çıkmak, kişileri kayırmak ve benzer davranışlar kabul edilemez.

52 6-Kaynak gösterme ve Alıntılar: Bilimsel yayınlarda ya da genel kamuoyuna yönelik yayınlanan her türlü makale, derleme, kitap ve benzeri yayınlarda daha önce yayınlanmış veya yayınlanmamış bir çalışmadan yararlanırken o çalışma bilimsel yayın kurallarına uygun bir biçimde kaynak olarak gösterilmelidir. Evrensel olarak tanınan bilim kuramları, matematik teoremleri ve ispat gibi önermeler dışında, hiçbir yapıt bütünüyle yada bir bölümü izin alınmadan ve asıl kaynak gösterilmeden çeviri veya özgün şekliyle yayınlanamaz.

53 İntihal: Akademik Hırsızlık Literatürdeki çalışmalar özetlenirken ve aktarılırken bilimsel etik kuralları konusunda dikkatli olmak son derece önemlidir. İfadeyi değiştirmekle bir fikir bize ait olmaz! Temel mesele başkasının fikirlerini kendi fikirleri gibi gösterme ya da göstermeme meselesidir. Kes-yapıştır ya da kopyala-yapıştır intihaldir, akademik hırsızlıktır. Çok kaynak göstererek yazmak kötü bir şey değildir.

54 Araştırmacının; Daha önceden makale olarak yayınlanmış bir konuyu aynı şekilde uygulaması ve daha öncekilere atıf yapmaması da etik bir suç olan İntihal e girer. (fikir hırsızlığı ( aşırma )).

55 ALINTI YAPILDIĞININ BELİRTİLMESİ GEREKMEYEN DURUMLAR;[1-3] Herkesçe bilinen, herkesçe tekrarlanan terimler. Üzerinde çok konuşulmuş ve yazılmış bulgular. Sözlük, ansiklopedi, el kitabı bilgilerindeki anonim yazılar. Orijinalliği olmayan gözlem ve fikirler. Telif hakkı koruması bitmiş eserler. Kamuoyuna açık, genel bilgiler. Atasözleri, deyişler [1]. Şencan 2002, Bilimsel Yazım :586 [2] [3]

56 Hukukta, yasayı bilmemek mazeret değildir, denir. Aynı şekilde, bir eserdeki bir fikri kalıp halinde olmasa bile fikir halinde alıp aynen kullanmak ve bunu belirtmemek öncelikle etik değildir ve bu durum intihal`e girer[3]. [3]. Karasar, N. 1994, Bilimsel Araştırma Yöntemi :192

57 Türkiye Bilimler Akademisi bilim insanının sahip olması gereken bir sorumluluklar listesi yayınlamıştır. Özellikle bilimsel araştırma süreciyle ilgili olanlar aşağıdaki biçimde özetlenebilir (Kansu 1994, 71): Araştırmanın tasarımında ve yürütülmesinde en yüksek mesleki standartlara sahip olmak. Araştırmanın yapılışı ve bulgularının analizi sırasında, öz eleştiri, dürüstük ve açıklığı elden bırakmamak. Aynı konu üzerinde araştırma yapmış ve yapmakta olan diğer araştırmacılara karşı, onların katkılarını içtenlikle ve açıkça teslim edici bir tavır içinde olmak ve bu tavırları bilimsel bir çalışma yaparken tam olarak korumaktır.

58 Bilimsel araştırmaların değerinin ve güvenilirliğini azaltan her türlü girişim olarak tanımlanan bilimsel yanıltma (scientific misconduct) yaygın olarak iki şekilde ortaya çıkmaktadır. 1- Disiplinsiz ve Düzensiz Araştırma : Disiplinsiz ve düzensiz araştırma yapan kişi kötü niyetli olmamakla birlikte, farkında olmadan güvenilir olmayan sonuçlar da üretebilmektedir. Bu kişilere bilimsel araştırma eğitimi verilerek, bilimsel araştırmacılar grubuna kazandırılabilir.

59 2- Saptırma yada Yalancılık: Bilimsel saptırma yada yalancılık ise araştırmacının bilinçli olarak ve amaçlı bir yaklaşımla çalışmanın metotlarının ve sonuçlarını kötü niyetle saptırması ve değiştirmesi anlamında kullanılmaktadır.

60 Bilimsel yanıltma aynı zamanda aşağıdaki biçimde de sınıflandırılabilir Kansu (1994), Ural ve Kılıçn(2013): 1- Bilimsel korsanlık, başka araştırmacıların verilerini kendi izni olmadan kullanmak. 2- Başkalarının fikir, yazı ve çalışmalarını çalarak, aldığı kişilere gereken atıf yapmadan kendisinin gibi göstermek, söylemek yada yayınlamak (intihal-eser hırsızlığı) 3- Verilerin saptırılması veya varolmayan bilgilerin/verilerin yoktan var edilmesi (uydurmasyon)

61 Bilimsel araştırmalarda yapılan intihal üç şekilde görülebilir Yazıcı (1994): Kaba intihal Yazılı eseri olduğu gibi aşırmak Yazılı eserin sadece belirli kısımlarını olduğu gibi aşırmak Aşırandan aşırmak

62 İnce intihal Yazılı eserin tümünü veya kısımlarını değiştirerek aşırmak Başkasının fikrini kendininkiymiş gibi sunmak

63 Çok İnce intihal Kendi eserinden gönderme yapmadan alıntı yapmak İstem dışı yağmalama

64 Bilimsel alanda yapılan sahtekarlıklarla ilgili başka bir sınıflandırma aşağıdaki biçimdedir (Ural, Kılıç, 2013): Kopya çekmek Verileri uydurmak Verileri değiştirmek Hakemlik görevini kötüye kullanmak Kitap veya makale tercüme ederek kendi yazmış gibi adını bastırmak

65 Yayınlanan makaleden diğer ismi veya isimleri silip tek isimle (biraz değiştirerek) kendi yapmış gibi göstermek Aynı yayını değişik iki veya daha fazla dergiye gönderip bastırarak makale sayısını fazla göstermeye çalışmak. Bölerek yayınlama Kaynakların taraflı seçilmesi Taraflı yayın