Hafta. Dönen Varlık Hesapları ÖZEL KESİM TAHVİL SENET ve BONOLARI

Transkript

1 7. Hafta 111. ÖZEL KESİM TAHVİL SENET ve BONOLARI Örnek: ABC A.Ş., tarihinde birim fiyatı 2 TL/Adet den TL lik B Tipi Likit Fon almıştır tarihinde likit fonun birim fiyatı 1,70 TL/Adet olmuştur. Gerekli muhasebe kayıtlarını yapınız. Dönen Varlık Hesapları ÖZEL KESİM TAHVİL SENET ve BONOLARI BANKALAR B Tipi Likit Fon alış kaydı / tarihinde likit fonun birim fiyatı 1,70 TL/Adet olduğuna göre 2,00 1,70 = 0,30 TL/Adet fon başına zarar bulunmaktadır. Buna göre x 0,30 = TL zarar var demektir. Muhasebe kaydı ise; KARŞILIK GİDERLERİ MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI B Tipi Likit Fon dönem sonu değerlemesi MATRAHA İLAVE EDİLECEK UNSURLAR MATRAHA İLAVE EDİLECEK UNSURLAR KARŞILIĞI / İşletmenin geçici olarak elde tuttuğu özel sektör kuruluşları ve Kamu sektörü tarafından çıkarılmış tahvil, senet ve bonoların kayıt ve takip edildiği hesaplardır. Değerleme İşlemleri a) VUK a göre; Hisse senetleri dışındaki menkul kıymetler Piyasa Değeri ile değerlenir. b) TMS-39 Finansal Varlıklar Standardına göre; Borsada işlem görenler Piyasa Değeri ile değerlenir. İşleyişi Tahvil, senet ve bonolar alındığında bu hesaba borç, satıldığında ise bu hesaba alacak kaydedilir. Tahvil, senet ve bonoları satın alan işletmeler, bunları çıkartan kurumlara borç para vermiş gibi olurlar ve bunlardan faiz geliri elde ederler. Elde edilen bu faizler 642. Faiz Gelirleri Hesabına kaydedilir. 231 Menkul Kıymet Yatırımcı Açısından; Tahvil olduğunda yatırımcı Hisse Senedi olduğunda yatırımcı : Sabit bir faiz geliri, : Temettü geliri, Warrant olduğunda yatırımcı : Tahvilin anaparası ve faizinin yanı sıra belirli sayıda önceden belirlenmiş fiyattan hisse senedi alma hakkı elde eder. Ancak bu bir haktır zorunluluk değildir. İsterse bu hak kullanılmayabilir. 232 WARRANT TÜREVLERİ: Warrant: Sahibine önceden saptanmış bir fiyattan belirli sayıda adi hisse senedi satın alma hakkı tanıyan menkul kıymetlerdir (opsiyonlardır). -Warrantın üzerinde hak sahibinin her warrant karşılığında satın alabileceği hisse senedi sayısı belirtilir, -Warrantın üzerinde vade bitiminde hisse senedinin satın alınacağı fiyat (sabit veya kademeli) belirtilmiştir. -Warrantlarda tercih hakkının bitiş tarihi belirtilmiştir. Bu tarihe kadar kullanılmayan warrantlar geçerliliğini kaybederler. -Warrantlar genellikle ya borç almayı ya da imtiyazlı hisse senedi satmayı kolaylaştırmak için hızlı büyüyen küçük firmalar tarafından kullanılmaktadır. -Bir warrantın baz değeri genellikle satılabileceği en düşük fiyat düzeyidir. 1-Corridor Warrantlar: Warrantın değersiz olma ihtimali yoktur. Bu warrantlarda bir alt sınır (inferior barrier) ve bir üst sınır (superior barrier) vardır. Yani hisse senedinin fiyatı alt sınırın altında kalsa bile işlem alt sınır fiyatından yapılır ve alt sınırdan düşük olan kullanım fiyatı ile alt sınır arasındaki fark yatırımcının karını oluşturur. Yatırımcı, warrantın vadesine kadar piyasada durgunluk bekliyorsa uygun strateji corridor warrant satın almaktır. 2- Lookback Warrantlar: Menkul kıymetin ihracı sırasında warrantın kullanım fiyatı belli değildir. Daha çok kriz dönemlerinde uygulanarak sahibi açısından riski azaltmaktadır. Yatırımcıda, warrantın bağlı olduğu menkul kıymetin değerinin kısa vadede düşeceği ancak orta vadede tekrar yükseleceği beklentisi varsa uygun strateji lookback warrant satın almaktır

2 Warrantlar ile ilgili örnek uygulamalar: Örnek: TL nominal değerli 2000 adet Warrantlı Tahvil TL ye satılmıştır. Her bir tahvil karşılığında yatırımcısına vadesi 1 yıl olan 5 adet warrant verilmiştir. Her bir warrant, nominal değeri 2000 TL olan hisse senedini 4000 TL den 2 adet satın alma hakkı vermektedir. Warrantsız bir Tahvilin pazar değeri TL, warranttın pazar değeri 700 TL dir. Buna göre; 1-İhraç edenin muhasebe kayıtlarını, 2-Warrant alıcısının muhasebe kayıtlarını yapınız. Warrant Pazar Değeri Warrant Maliyeti = X Birlikte İhraç Değeri Warrantlı Tahvilin Birlikte Pazar Değeri Tahvilin Pazar Değeri Tahvilin Maliyeti = X Birlikte İhraç Değeri Warrantlı Tahvilin Birlikte Pazar Değeri TL lik 2000 Adet Tahvil, TL lik Tahvil ile 5 Adet Warrant ( Adet) x 5 x 700 Warrant Maliyeti = X (2.000 x 5 x 700) + (2.000 x ) = X = TL x Tahvilin Maliyeti = X (2.000 x 5 x 700) + (2.000 x ) = X = TL Şimdi Muhasebe kayıtlarını yapalım İhraç edenin muhasebe kayıtları 100. KASA ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER / 306. ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIY GELECEK YILLARA AİT GELİRLER Warrantların çıkarılmasının (ihracının) kayıtlara alınması Warrantların yarısını kullandığımızı varsayarsak; Adet Warrant x TL den = TL Hisse Senedi Alınacak TL / 2 = TL lik Adet x 2000 = TL Nominal Değerli Hisse Senedi Alınacak 100. KASA / 306. ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIY SERMAYE HİSSE SENET. İHRAÇ PRİMLERİ Kullanılan Warrantlar Vade bitiminde kullanılmadan kalan 2000 Adet Warrant olduğu kabul edilirse bunlar için alınan tutarlar gelir kaydedilmektedir. 407 / 306. ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIY DİĞER OLAĞAN GELİR ve KARLAR / = 110,25 110,25 X 2000 =

3 2- Warrant alıcısının kayıtları 111. ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI DİĞER MENKUL KIYMETLER KASA Satın alma kaydı Yarısını kullandığımızı varsayarsak, x = TL lik Hisse Senedi alınacak, / 2 = TL lik Warrant kullanılacak 110. HİSSE SENETLERİ KASA DİĞER MENKUL KIYMETLER Yarısının kullanılması kaydı 241 Vade sonunda alıcının elinde kullanılmadan kalan warrantlar zarar kaydedilir DİĞER OLAĞAN GİDER ve ZARARLAR XXX 118. DİĞER MENKUL KIYMETLER XXX Warrantlar Öneri: Türkiye de opsiyon piyasalarının içine warrantlar ile ilgili düzenlemelerin de eklenmesi ile kaynak sıkıntısı çeken işletmelere özellikle kriz dönemlerinde fon temininde kolaylık sağlayan yeni bir araç kazandırılmış olabilecektir. 242 Repo İngilizce Repurchase Agreement (tekrar satın alma anlaşması) teriminin kısaltılmış şekli olup, geri satın alma taahhüdü ile satmak anlamına gelmektedir. Kısa vadeli bir menkul kıymetin, belli bir dönem sonunda ilk satıcısı tarafından geri alma taahhüdü ile yapılan satış işlemi olarak tanımlanır. Menkul kıymetler, Hazine bonoları, Devlet tahvilleri gibi yatırım araçları, repo işlemlerine konu olmaktadır. Para piyasası araçlarından en önemli farkı bir menkul kıymetin gerçek vadesinin alıcı ve satıcının ihtiyaçlarını karşılaması amacıyla kısaltılmasıdır. Repo işleminde menkul kıymetler, müşteriye teslim edilmeden, Merkez Bankasının bloke hesaplarında veya Borsa İstanbul Takas ve Saklama AŞ. de depo edilmektedir. Teslim etmek yerine bir makbuz düzenlenir ve müşteri vade dolduğu zaman makbuzu sayesinde ödemesini alır. 243 İşletmeler birikimlerini güvenli ve sabit getirili bir şekilde değerlendirmek amacıyla repo işlemlerine başvurabilmektedir. Düz Repo: Bir menkul kıymeti, belli bir tarihte belli bir fiyattan geri alma taahhüdü ile yapılan satış işlemidir. Ters Repo: Bir menkul kıymetin, işlem başlangıç valöründen satın alınması ve bitiş valöründen geri satılması işlemidir. Ters repo yapan taraf, parayı kullandıran taraftır ve geri satış taahhüdü ile menkul kıymeti alır. Düz repoda olduğu gibi menkul kıymet geri alınmak üzere satılmaz. Gecelik Repo: Gecelik repoda, vade 1 gündür ve aksi kararlaştırılmadığı sürece valör aynı gündür. Nihai takas ise ertesi gündür. Valör Cuma günüyse, teslimat pazartesi gerçekleştirilir. Repo piyasasında en fazla ciroya sahip kalemdir. Açık Repo: Vadesi belirsiz olarak yapılan repo işlemidir. Yapılan sözleşmeyi taraflar, herhangi bir tarihte sonlandırabilir. İşleme konu olan menkul kıymet ve nakit para günlük olarak değerlendirilir. 244 Karşılıksız (Fiktif) Repo: Bu türde iki durum söz konusudur. Birincisinde; işleme konu olan sermaye piyasası aracı, satan tarafın portföyünde olmamasına rağmen işlem gerçekleşir. Bu işlemde el değiştiren yatırım aracı değil, teslim eden makbuz veya dekonttur. İkincisinde ise aynı tutar ve tanımdaki menkul kıymet, birden fazla gerçek kişiye birden fazla işlem yapılarak satılır ve açığa satış durumu ortaya çıkar. Bu türde, işlemlerin biri gerçek, kalanlarise hayalidir. Sürekli Repo: İlk anlaşma tarihiyle belirlenen vade sonunda, sözleşme taraflarından herhangi birinin ihbarı olmadan repo otomatik olarak yenilenir. Bu türe genellikle overnight veya çok kısa vadelerle yapılan işlemlerde rastlanır. Vadeye Kadar Repo: Anlaşmada belirlenen vadenin bitim tarihi, repoya konu olan yatırım aracının faiz veya kupon ödeme günüyle aynıdır. Döviz Swapı Repoları: Repoya konu olan yatırım aracına benzer kalitede bir teminat söz konusudur. Repo fiyatını belirleyen formül şu şekildedir. RF = SF x [1 + (r x ) ] 365 RF = Repo Fiyatı (Geri Satın Alma Fiyatı) SF = Satış Fiyatı r = Repo Faiz Oranı v = Repo Vadesi (Gün Sayısı) v Esnek Repo: Parasını borç veren yatırımcının, karşı tarafa paranın bir kısmını önceden anlaşılan vade ve koşullarda geri çekme hakkı karşılığında belirli bir faiz oranından ödeme yapacağı konusunda esneklik verir. Yani yatırımcı, ödünç verdiği para açısından sahip olacağı likit imkan ile belli bir faiz oranından ödeme yapar

4 Örnek: 20 gün vade ile repo edilen TL nin % 65 faiz oranı ile geri alış fiyatı ne olur? 20 RF = x [ 1 + ( 0,65 x ) ] RF = TL 365 Tekdüzen Hesap Planına göre repo ve ters repo işlemleri ile ilgili hesaplar; 112 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI PORTFÖYDEKİ KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI Devlet Tahvili Hazine Bonosu Gelir Ortaklığı Senedi Konut Sertifikaları EDİLEN KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI X Bankası Repo Hesabı Devlet Tahvili Hazine Bonosu Gelir Ortaklığı Senedi Konut Sertifikaları 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HİSSE SENETLERİ SATIŞ KARLARI ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI SATIŞ KARLARI KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI SATIŞ KARLARI Portföydeki Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları Satış Karları Repo Edilen Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları Satış Karları Devlet Tahvili Satış Karları Hazine Bonosu Satış Karları Gelir Ortaklığı Senedi Satış Karları Konut Sertifikaları Satış Karları Repo ve Ters Repo İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Repo ve Ters Repo İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi / EDİLEN KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI X Bankası Repo Hesabı Devlet Tahvili 100. KASA 102. BANKALAR Repo işlemi yapılması -- Bankada repo işlemi gerçekleştirildiği zaman 112. no lu hesap borçlandırılır, karşılığında aynı tutarda 100. veya 102. nolu hesaplar alacaklandırılır KASA 102. BANKALAR 112. EDİLEN KAMU KES.TAHVİL SENET VE BONO X Bankası Repo Hesabı Devlet Tahvili 645. MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI Repo Edilen Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları Satış Karları Devlet Tahvili Satış Karları Ters repo işlemi yapılması DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI 119. MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-) Hisse senetleri, tahvil ve bonoların dışındaki diğer menkul kıymetlerin (kar zarar ortaklığı belgesi, gayrimenkul sertifikası, repo, ters repo, varlığa dayalı menkul kıymetler, altın, gelir ortaklığı belgesi vb.) izlendiği hesaptır. Alınan menkul kıymetler alış bedeli üzerinden hesabın borcuna kaydedilir. Menkul kıymetler satıldığında ise hesabın alacağına kaydedilir. Menkul kıymetler alındığında ve satıldığında alış bedeli ile hesaplara alınır. Satış Bedeli (Fiili) > Satış Bedeli (Kaydi) (=Alış Bedeli) >>>Menk. Kıym. Satış Karı (645) Satış Bedeli (Fiili) < Satış Bedeli (Kaydi) (=Alış Bedeli) >>> Menk. Kıym. Satış Zararı (655) Menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerindeki önemli ölçüde ve sürekli olarak ortaya çıkan değer azalışlarının kaydedildiği hesaptır. Dönem sonunda değerleme yapılırken; a) Menkul kıymetlerin değeri düşmüşse, ihtiyatlılık kavramı gereğince değerindeki düşme kadar karşılık ayrılır. Ancak bu karşılık vergi mevzuatı açısından (KKEG) Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak kabul edilir. Bunun için 654. Karşılık Giderleri Hesabı borçlandırılırken, 119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı alacaklandırılır. Ancak bu karşılık vergi mevzuatı açısından Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak kabul edilir. b) Menkul kıymetlerin değeri yükselmişse, hiçbir işlem yapılmaz. Çünkü ihtiyatlılık kavramı gereğince, gelirler ancak gerçekleştikten sonra işletmenin gelirleri arasına katılabilir

5 ALACAKLAR ALACAKLAR KISA VADELİ UZUN VADELİ I. DÖNEN VARLIKLAR II. DURAN VARLIKLAR 22. TİCARİ ALACAKLAR 120. ALICILAR 220. ALICILAR 121. ALACAK SENETLERİ 221. ALACAK SENETLERİ 122. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 222. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 124. KAZANILMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ GELİRLERİ (-) 224. KAZANILMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ GELİRLERİ (-) 126. VERİLEN DEPOZİTO ve TEMİNATLAR 226. VERİLEN DEPOZİTO ve TEMİNATLAR 127. DİĞER TİCARÎ ALACAKLAR 128. ŞÜPHELİ TİCARÎ ALACAKLAR 129. ŞÜPHELİ TİCARÎ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 229. ŞÜPHELİ TİCARÎ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 13. DİĞER ALACAKLAR 23. DİĞER ALACAKLAR 131. ORTAKLARDAN ALACAKLAR 231. ORTAKLARDAN ALACAKLAR 132. İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR 232. İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR 133. BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR 233. BAĞLI ORTALIKLARDAN ALACAKLAR 135. PERSONELDEN ALACAKLAR 235. PERSONELDEN ALACAKLAR 136. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 236. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 137. DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 237. DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 138. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR 139. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 239. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) İşletmenin ticari (Ana faaliyet) ilişkisi nedeniyle 1 yıl içerisinde ortaya çıkan paraya dönüşmesi öngörülen senetli ve senetsiz alacaklarının izlendiği hesaptır. TLAlacakların Değerlemesi Alacaklar, VUK un 281. maddesi gereği mukayyet (kayıtlı)değeri ile değerlenir. Bunu için; 1. Vadeli alacakların bilanço tarihine kadar işlemiş faizleri gelir yazılır (gelir tahakkuku) 2. Gelecek döneme ait geliri de içeren vadeli alacaklar bilanço günündeki değere indirgenir (reeskont) 3. Yabancı paralı alacaklar bilanço günündeki kur üzerinden TL karşılığı tutarına ulaştırılır (değerleme) TMS-18 Hasılat Standardına göre; Hasılatın ölçümü: ***Alacakların nemalandırılması hususu dikkatle değerlendirilmeli, emsaline göre düşük tutarda veya hiçbir neması olmadan işletme kaynaklarının başkalarına (alacak olarak) kullandırılmasının iktisadi ve teknik icaplara uymadığı, bu işlemin örtülü sermaye veya örtülü kazanç dağıtımı olarak değerlendirilebileceği hususu unutulmamalıdır. Satış karşılığı nakit veya nakit benzeri bir değer alındığında satış geliri, alınan nakit veya nakit benzeri değerin karşılığıdır. Nakit girişinin ertelendiği (ödeme için vade tanındığında) durumda satış geliri vade farkından önceki tutardır. Satışın vade farksız yapılması veya piyasa faiz oranının altında bir vade farkı eklenmesi halinde de satış bedelinin gerçek değeri, alacakların bugünkü değerine indirgenmesi yoluyla bulunur. Alacakların bugünkü değerine indirgenmesinde benzer kredi değerlendirmesine sahip işletmelerin faiz oranı veya ilgili mal veya hizmetin alış fiyatını peşin fiyatına indirgeyen faiz oranı kullanılır Alacak senedinin bedeline dahil vade farkının muhasebeleştirilmesi ise; **Alacak senedinin bilançoda peşin değeri üzerinden görünmesini sağlamak amacıyla 121. Alacak Senetleri hesabı dönem sonlarında, reeskont tutarı kadar alacaklandırılmalıdır. İskonto tutarı (senet bedeline dahil edilmiş olan faiz miktarı) 121. Alacak Senetleri hesabı yerine 122. Alacak Senetleri Reeskontu (-) hesabına alacak yazılmalıdır. Böylece alacak senetlerinin aktifte net değer üzerinden yer alması sağlanır. Dönem sonlarında (Aylık, üç aylık veya yıllık) yapılacak reeskont işlemlerinde alacaklı hesap daima 122. Alacak Senetleri Reeskontu (-) hesabı olacaktır. Faizin ortaya çıktığı anda tamamı o dönemin geliri sayılıyor ise 642. FAİZ GELİRLERİ hesabına, Gelecek dönem/dönemlere ait faiz ise 380. GELECEK AYLARA AİT GELİRLER veya 480. GELECEK YILLARA AİT GELİRLER hesabına, Faiz tutarının, faiz işledikçe gelir yazılması yolu seçilmişse, 122. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) hesabına alacak yazılır

6 İşletmenin kısa vadeli, kredili, senetsiz ve veresiye olarak yaptığı satışlarda kullanılan hesaptır. Artışlar aktifi düzenleyici hesaplar dışındaki diğer aktif hesaplarda olduğu gibi daima borç tarafında, azalışlar ise alacak tarafında gösterilir. ***Dönem sonundaki değerleme işlemleri VUK Senetsiz alacağın kayıtlı değeri üzerinden değerleme yapılmasını, TMS-18 Hasılat Standardı ise vadeli satışlarda anlaşmaya varılarak satış bedeline eklenen vade farkı/faiz satış geliri olarak değil, faiz geliri olarak muhasebeleştirilmelidir. Envanter İşlemleri Alıcılarla hesap bakiyeleri üzerinden mutabakat sağlanır. Mutabakat, alıcılara hesap durumunun bildirilmesi ve onlardan bu kalan üzerinde mutabık olduğunu bildiren karşı bildirimin alınması şeklinde yapılır. Değerleme İşlemleri Döviz cinsinden olan alacaklar değerleme kuru ile değerlenerek bilanço günündeki değeri bulunur. Değersiz Alacaklar Mahkeme kararına veya kanaat verici bir belgeye göre artık tahsiline imkan kalmayan alacakların 120. Alıcılar Hesabından çıkarılması gerekir. Bu çeşit DEĞERSİZ ALACAKLAR bu niteliği kazandıkları tarihte gider yazılmak suretiyle işletme alacaklarından silinir (VUK Md.322) Örnek: ABC işletmesi, 08 Nisan 2017 tarihinde TL + % 10 KDV tutarındaki malını kısa vadeli (13 gün) kredili olarak Ruknettin Malyemez e satmıştır. Satışa konu KDV tutarı nakden alınmıştır. 21 Nisan 2017 tarihinde söz konusu alacak tutarı kadar ilgilisinden çek alınmıştır /04/ KASA ALICILAR Ruknettin Malyemez 600. YURT İÇİ SATIŞLAR HESAPLANAN KDV /04/ ALINAN ÇEKLER Cüzdandaki Çekler Ruknettin Malyemez 120. ALICILAR Örnek: 1- ABC işletmesince 08 Nisan 2017 tarihinde Ruknettin Malyemez e satışı yapılan derin dondurucunun taşıma gideri, sözleşme gereği kendisine ait olduğundan hareketle nakliye bedeli olarak adına 300 TL ödenmiştir Nisan 2017 tarihinde alıcı Ruknettin Malyemez, aldığı derin dondurucunun 3 adedinin bozuk çıkması nedeni ile iade etmiştir TL iade gideri sözleşme gereği satıcıya aittir Nisan 2017 tarihinde alıcı Ruknettin Malyemez daha önce almış olduğu derin dondurucular karşılığında vermiş olduğu çeki erken ödemiştir. ABC işletmesi ise bu erken ödeme karşılığında 450 TL indirim yaptığını Ruknettin Malyemez e mektupla bildirmiştir. 4- Sözleşmede belirtilen hususlar doğrultusunda dönem sonu itibariyle Ruknettin Malyemez in hesabına 500 TL faiz tahakkuk ettirilmiştir /04/ ALICILAR KASA /04/ SATIŞTAN İADELER ALICILAR /04/ SATIŞ İSKONTOLARI ALICILAR /04/ ALICILAR FAİZ GELİRLERİ İşletmenin yapmış olduğu ticarî faaliyetler sonucu elde ettiği kısa vadeli (1 yıldan az süreli) bono ve poliçelerin izlendiği hesaptır. Bono: Üzerinde miktarı yazılı bulunan paranın, belirli bir sürenin sonunda belirli bir kişi ya da kuruluşa ödenmesi gereken senet. TTK Madde Bono veya emre muharrer senet: 1. Senet metninde (Bono) veya (Emre muharrer senet) kelimesini ve senet Türkçe den başka bir dilde yazılmışsa o dilde bono karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, 2. Kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödemek vaadini, 3. Vadeyi, 4. Ödeme yerini, 5. Kime ve kimin emrine ödenecek ise onun ad ve soyadını, 6. Senedin tanzim edildiği gün ve yeri, 7. Senedi tanzim edenin imzasını, ihtiva eder. ***Bu unsurlardan birini içermeyen bir senet bono sayılmaz. Vadesi gösterilmemiş olan bono, görüldüğünde ödenmesi şart olan bir bono sayılır

7 ÖRNEK BONO Poliçe: Alacaklının borçluya yazdığı ve belli bir süre sonunda belirli bir parayı kendisine ya da kâğıdı elinde bulundurana ödemesini bildiren, belli bir biçimi bulunan ve borç karşılığı olarak elden ele geçirilebilen kâğıt. TTK Madde Poliçe 1. Senet metninde poliçe kelimesini, senet Türkçe den başka bir dille yazılmışsa, o dilde poliçe karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, 2. Belirli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız ve şartsız havaleyi, 3. Ödeyecek olan kişinin, muhatabın adı, soyadı ve adresi, 4. Vadeyi, 5. Ödeme yerini, 6. Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adı ve soyadı, 7. Düzenlenme tarihini ve yerini, 8. Düzenleyenin adı, soyadı ve imzasını, içerir ÖRNEK POLİÇE Poliçe belirli bir kişi emrine, diğer bir kişiye verilen ödeme yetkisini kapsayan bir senettir. Poliçe üç taraflı ilişkiyi düzenleyen bir senettir. Senedi düzenleyen keşideci, bir kişiye borçlu (muhatap) iken diğerinden alacaklıdır (lehdar). Keşideci Muhatap Lehdar Aval : Senedi düzenleyen ve bu senetle alacaklı olduğu kişiye ödeme emrini veren : Senedi ödeyecek olan : Senet bedelini alacak olan : Poliçeye kefil olan şahıs Senedi düzenleyen (keşideci), üçüncü bir kişiye (muhatap) poliçede gösterilmiş olan diğer bir şahsa (lehdar) veya onun emri havalesine, senette belirtilen vadede belirli bir meblağı ödeme emrini, kanunun aradığı şekil şartlarını yerine getirmek kaydıyla yöneltir. Poliçeyi düzenleyenin (keşideci) hem muhatapla hem de lehdarla ilişkisi vardır. Keşidecinin muhataptan alacağı, lehdara da borcu vardır. Vade Vade Tarihi Türk Lirası No... Kabulümdür (Muhatap) Düzenlenme Tarihi :.../.../ Sn:... Düzenlenme Yeri :... İş bu poliçe karşılığında sayın...(hamil)... a veya emir ve havalesine yukarıda yazılı yalnız...tl...kuruş ödeyiniz. Bedeli...olarak alınmıştır. Anlaşmazlık halinde...mahkemeleri ve icra dairelerinin yetkili olduğunu kabul eyleri... Ödeme Yeri :....../.../ İmza Keşideci : BONO POLİÇE Belirli bir sürenin sonunda belirli bir parayı kendi adına Belirli bir sürenin sonunda, belirli bir paranın, belirli bir veya bir başkasının emrine ödemesi için alacaklının kimseye ödeneceğini belirten senettir. borçluya yazdığı bildiridir. Alıcının lehdara ödeme yapacağı konusunda verdiği Alıcının ödeme yükümlülüğü belirtilir teminat belirtilir Borçlu ve Lehdar olarak iki şahıs vardır Keşideci, Muhatap ve Lehdar olmak üzere üç şahıs vardır Alacak senetleri vadesi geldiğinde ya işletme tarafından bizzat ya da banka marifetiyle tahsil edilir. İşletme, senet bedelini daha önce almak istediği takdirde senedi, kendisine kredi açmış olan kredi kurumuna iskonto ettirme (kırdırma) yoluna başvurabilir. Banka bu işlem dolayısıyla faiz ve komisyon alır. Çoğunlukla Borçlu ile Lehdar aynı yerde bulunurlar Keşideci ile Muhatap farklı yerlerde bulunurlar Kabul olmaz ve karşılığın devri sözkonusu değildir Kabul ve karşılığın devri sözkonusudur

8 Bölümlenmesi Cüzdandaki Alacak Senetleri Tahsildeki Alacak Senetleri Protestolu Alacak Senetleri İskonto Ettirilen Alacak Senetleri Alınan Vadeli Çekler Yenilenen Alacak Senetleri Teminata Verilen Alacak Senetleri Borç 121. Alacak Senetleri Alacak - Dönem Senet Mevcudu - Tahsilat - Dönem Alınan Senetler - Ciro - Senet Protesto Giderleri - Rehin - Kırdırma - Şüpheli Duruma Düşme Senedin iskonto ettirilmesi veya kırdırılması Değerleme Alacak senetleri hesabına, senedin üzerinde yazılı olan değerler ile kayıt yapılır. VUK: Madde 281 Alacaklar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit alacaklar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır. Vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar değerleme gününün kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde, senette faiz nispeti açıklanmış ise bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi uygulanır. Yabancı para ile düzenlenmiş senetler alındıkları tarihte geçerli olan kurla değerlendirilerek hesaba alınır. VUK: Madde 280 Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanlığınca tespit olunur. Bu madde hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da caridir. Bunlardan vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar, bu Kanunun 281 ve 285 inci maddeleri uyarınca değerleme günü kıymetine irca edilebilir. Ancak senette faiz oranının yazılı olmadığı durumlarda değerleme gününde geçerli olan Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas alınır. 273 Paraya ihtiyacı olan işletme vade tarihini beklemeden senedi bir kredi kuruluşuna satarak peşin değerini alabilir. Bu işleme senet kırdırma veya iskonto ettirme denir. Banka yaptığı bu işlem karşılığında faiz ve parayı bir başka yere havale edecekse komisyon alır. Senet bedeli banka tarafından senet borçlusundan tahsil edilinceye kadar işletmenin sorumluluğu devam eder. Aslında senet kırdırma işlemi, senedi iskonto ettiren kişiye verilmiş bir kredi olarak kabul edilir. 274 Senedin Tahsil Edilememesi Vadesi dolan senet, borçlusu tarafından ödenmezse vadeyi izleyen 2 iş günü içinde protesto edilir (TTK Md:626). Protestoya rağmen tahsil edilemeyen senedin kanuni takip yoluyla tahsiline girişilir. Senedin tahsilinin şüpheli hale geldiği kanısına varılırsa, senet tutarı bulunduğu hesaptan 128. Şüpheli Ticari Alacaklar hesabına aktarılır. Protesto ve dava giderleri ya senet tutarının bulunduğu hesaba alınarak alacağa eklenir ya da yapıldığı anda gider, tahsil edildiği anda gelir yazılır. Hatır Senedi Alınması İşletmeler kredili mal almak veya banka kredilerinden yararlanmak üzere, gerçekte işletmeye borçlu olmayan kişilerden bono alabilir veya bu kişilerin üzerine poliçe çekerek bunun kabul edilmesini isteyebilir. Esas olarak komşuluk ve iş ilişkilerine, kişisel dostluklara dayanılarak imzalanan bu tür senetlere Hatır Senetleri denmektedir. Alınan hatır senedi 336. Diğer Çeşitli Borçlar Hesabı karşılığında 121. Alacak Senetleri Hesabına alınır

9 Envanter İşlemleri 121. Alacak Senetleri Hesabının muhasebe dışı envanterinde; Miktar Belirlemesi: Cüzdandaki, tahsildeki, teminattaki, kabuldeki senetlerin tutar ve vadeleri belirlenerek dökümü yapılır. Değer Belirlemesi: TL cinsinden olanların reeskont tutarları hesaplanır. Yabancı paralı senetlerin bilanço günündeki kurlara göre değerleri bulunur. Tahsil Gücü Belirlemesi: Senetler borçluları açısından değerlendirilerek tahsili şüpheli hale gelen veya tahsil yeteneğini kaybeden senetler listelenir. Hesap Bakiyesi İle Mevcutların Eşitlenmesi: -Envanter listesine göre bulunan senetlerle hesaplar karşılaştırılır, varsa farklılıklar giderilir. -Tahsili şüpheli hale gelenler 128. Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabına aktarılır ve risk miktarı kadar karşılık ayrılır. -Alacak senetlerinin üzerinde yazılı değerleri ile bilanço günündeki değerleri arasındaki gün farkı kadar faiz hesaplanmalıdır (Reeskont İşlemi). Alacak Senetlerinin Reeskontu İşlemi Alacak senetlerinin bilançoda peşin değeri üzerinden yer almasını sağlamaya yönelik işleme denir. VUK Md:281 e göre mükellefler reeskont işlemini yapıp yapmama konusunda serbest bırakılmışlardır. Ancak alacak senetlerini reeskonta tabi tutan işletmeler aynı uygulamayı borç senetleri için de yapmak zorundadır. Reeskont hesabı iç iskonto formülü kullanılarak yapılır. Buna göre; a.n.t i = (n.t) a Senet tutarı n Vadeye kalan gün sayısı t Reeskont oranı Örnek: Dönem sonu itibariyle işletmede 15 Mart vadeli TL tutarlı bir alacak senedi mevcuttur. Reeskont oranı % 10 olup hesaplama iç iskonto formülüne göre yapılacaktır. a.n.t x 74 x 10 i = = = TL (n.t) (74 x 10) REESKONT FAİZ GİDERLERİ ALACAK SENETLERİ REESKONTU Reeskont hesabında her senet için ayrı bir yevmiye maddesi yazmaya gerek olmadığından senetlerin tamamı için bir sonraki slaytta görüleceği gibi bir tablo düzenlenip bu tablo esas alınarak tek yevmiye kaydı yapılır. ***122. Alacak Senetleri Reeskontu hesabında devreden tutar, izleyen yılda gelir yazılarak bu hesap kapatılır. Böylece önceki yıl sonunda gelirden düşülen tutar, yeni yılda gelir yazılması yoluyla ilgili bulunduğu döneme aktarılmış olur Borçlu Vade Tutar (TL) Gün Reeskont Tutarı (Faiz oranı %10) Bilanço Günündeki Değeri (TL) Ruknettin Aldıkaçtı 5 Ocak Abuzettin Malyemez 25 Ocak Suavi Dilli 2 Şubat Selami Kantarcı 28 Şubat Toplam CİRO İŞLEMLERİ Senedin Ciro Edilmesi: işletme, elindeki alacak senetlerini ciro etmek yoluyla borcunu ödeyebilir veya mal/hizmet satın alabilir. Tam ciro: Lehine ciro yapılan kişinin belirtilmesiyle olur (Örneğin, Ruknettin Malyemez e ödeyiniz imza). Beyaz ciro: Lehine ciro yapılan kimse belirtilmeden yapılan cirodur (Örneğin, ödeyiniz imza veya sadece imza)