Uluslararası Üretim Zincirlerinde Dönüşüm ve Türkiye'nin Konumu. Erol Taymaz (ODTÜ) Ebru Voyvoda (ODTÜ) Kamil Yılmaz (KÜ)

Transkript

1 Uluslararası Üretim Zincirlerinde Dönüşüm ve Türkiye'nin Konumu Erol Taymaz (ODTÜ) Ebru Voyvoda (ODTÜ) Kamil Yılmaz (KÜ) İstanbul * 2 Mart 2012

2 Büyüme performansı 10 8 GSYİH büyüme hızı (%)

3 Büyüme performansı Kişi başı GSYİH (ABD=100) Türkiye Brezilya Çin Kore Malezya

4 İhracatın yapısı, Türkiye İhracat payı (%) Otomotiv Haber cihaz Tekstil-giyim Gıda Makina

5 İhracatın yapısı, Kore Export share (%) Otomotiv Haber cihaz Tekstil-giyim Gıda Makina

6 İthalatın yapısı, Türkiye İthalat payı (%) Otomotiv Haber cihaz Tekstil-giyim Gıda Makina

7 Uluslararası işbölümü Uluslararası işbölümünde değişim Sektörel düzeydeki veriler analizler için yeterli değil! Üretim (meta/değer) zincirlerinin analiz edilmesi gerekli

8 Sunum Çalışmanın kapsamı ve yöntemi Üretim zincirleri - ürünler Üretim zincirlerinde küresel ticaret eğilimleri Ve Türkiye'nin konumu Üretim zincirlerinde dönüşüm Sonuçlar

9 Çalışmanın kapsamı Seçilen ülke grupları ve ürünler için üretim zincirinin farklı aşamalarının analizi Otomotiv TV Makina Hazır giyim Gıda UN Comtrade veritabanı dönemi

10 Yöntem Üretim zincirlerinin farklı aşamalarında İhracatçıların İthalatçıların Zaman içindeki değişiminin analizi

11 Ülke grupları Türkiye Çin AB-15 AB-12 Avrupa ABD-Kanada Diğer Gelişmiş (Japonya, Avustralya, Yeni Zellanda) Doğu Asya (Kore, Malezya, Filipinler, vb) Latin Amerika Kuzey Afrika (Mısır, Fas, Tunus) BDT (Rusya, Ukrayna, Kazakistan) Güney Asya (Pakistan, Hindistan, Bengaldeş)

12 Üretim zincirleri HAMMADDE STANDART PARÇA ANA PARÇA NİHAİ ÜRÜN MAKİNE VE TEÇHİZAT

13 Otomotiv Nihai ürün Otomobil, kamyon, otobüs, traktör Ana parça Motor, motor monteli şase, gövde Standart parça Fren sistemi, koltuk, jeneratör, emniyet kemeri, tampon, rulman, vb Ham madde Paslanmaz yassı çelik Makine Takım tezgahları

14 Televizyon Nihai ürün Radyo, renkli ve siyah/beyaz TV Ana parça Renkli ve siyah/beyaz tüp (CRT) Standart parça Diyod, transistör, direnç, entegre devre, baskı devre Ham madde Plastikler (ABS, polycarbonate, polyamid) Makine Plastik enjeksiyon makineleri

15 Makina Nihai ürün Tüketici ve sanayi makinaları Ana parça Motor, türbin Standart parça Metal levha, boru, vb Ham madde Demir, bakır, vb Makine Metal-işleyen makinalar

16 Tekstil ve hazır giyim Nihai ürün [pamuklu, yünlü, sentetik, diğer] Palto, ceket, etek, gömlek, t-shirt, bornoz, pijama, çarşaf, perde, halı Ana parça Dokuma ve örgü kumaş Standart parça İplik Ham madde Pamuk, yün, polyester vb Makine Tekstil makineleri

17 Gıda Nihai ürün Hazır gıda ürünleri (şekerleme, konserve, içecekler, vb) Ana girdi Şeker, kakao, dondurumuş ürünler, alkol, vb Standart parça... Ham madde Şeker pancarı, süt, meyve, sebze, vb Makine Gıda makinaları

18 Hazır giyim zinciri Birim fiyat (dolar/kg) Hammadde İplik Kumaş Hazır giyim Pamuk Sentetik Yün

19 Otomotiv zinciri Birim fiyat (dolar/kg) Yassı çelik Oto parçası Motor Otomobil

20 Küresel ticaret Milyar dolar

21 Küresel pazar payları Pazar payı (%) AB 15 ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin D Asya L Amerika

22 Küresel pazar payları Pazar payı (%) Türkiye AB 12 D Avrupa G Asya K Afrika BDT

23 Türkiye'nin pazar payı AB 15 AB 12 ABD-Kanada D Avrupa BDT Çin D Asya G Asya Jap-Avust-YZ K Afrika L Amerika

24 Otomotiv zinciri - dünya İhracat endeksi (1994=100) Kara taşıtları Motor Parça/aksam Çelik Takım tezgahları

25 TV zinciri - dünya İhracat endeksi (1994=100) Radyo, TV CRT Elektronik bileşenler Plastik Enjeksiyon makinesi

26 Tekstil/giyim zinciri - dünya İhracat endeksi (1994=100) Giyim eşyası Kumaş İplik Pamuk, yün, vb Tekstil makinaları

27 Gıda zinciri - dünya İhracat endeksi (1994=100) Hazır gıda İşlenmiş gıda Gıda hammaddesi Gıda makinaları

28 Makina zinciri - dünya İhracat endeksi (1994=100) Makina Motor, türbin, vb Metal levha, boru, vb Metal hammadde

29 Türkiye'nin payı - otomotiv Piyasa payı (%) Kara taşıtları Motor Parça/aksam Çelik Takım tezgahları

30 Türkiye'nin payı - TV Piyasa payı (%) Radyo, TV CRT Elektronik bileşenler Plastik Enjeksiyon makinesi

31 Türkiye'nin payı- tekstil/giyim Piyasa payı (%) Giyim eşyası Kumaş İplik Pamuk, yün, vb Tekstil makinaları

32 Türkiye'nin payı - gıda Piyasa payı (%) Hazır gıda İşlenmiş gıda Gıda hammaddesi Gıda makinaları

33 Türkiye'nin payı - makina Piyasa payı (%) Makina Motor, türbin, vb Metal levha, boru, vb Metal hammadde

34 Türkiye'nin konumu - dünya Metal hammadde Pazarın ortalama büyüme hızı (%) Metal levha, boru, vb Çelik Motor, Makina türbin Plastik Takım tezgahları İşlenmiş gıda Gıda hammadde TV, radyo Gıda makina Hazır gıda Taşıt parça Elektronik Tekstil bileşenhammadde Motor Kara taşıt Enjeksiyon makinesi İplik Giyim eşyası Tekstil makina Kumaş Türkiye'nin piyasa payı (%)

35 Türkiye'nin konumu - dünya Metal hammad Pazarın ortalama büyüme hızı (%) Radyo, TV Metal levha Çelik Motor, Makina türbin Takım tezgah Plastik İşlenmiş gıda Gıda hammad Gıda Hazır mak gıda Taşıt parça Elek bileş Pamuk, yün, vb Motor Giyim Enjeksiyon mak İplik Kara taşıtları Tekstil mak Kumaş Türkiye'nin piyasa payındaki değişme (puan)

36 AB-15 pazarı - Türkiye İşlenmiş gıda Gıda hammaddesi Türkiye'nin göreli ihraç fiyatı 0.5 Hazır gıdagiyim eşyası Metal hammadde Kumaş Çelik 0.0 Plastik Pamuk, 0.5 yün, İplik vb Kara taşıtları Metal levha, boru, Enjeksiyon vb makinesi Gıda Motor makinaları -0.5 Taşıt parça Motor, türbin, vb Radyo, TV Makina -1.0 Takım tezgahları Tekstil makinaları -1.5 Elektronik bileşenler -2.0 Türkiye'nin pazar payındaki değişim

37 AB-15 pazarı - Çin 2.0 Pamuk, yün, vb İşlenmiş gıda Gıda hammaddesi Çin'in göreli ihraç fiyatı 0.5 Metal hammadde Plastik 0.0 Giyim eşyası İplik Radyo, 1.0 TV Metal levha, 2.5 boru, vb Hazır gıda Kumaş Makina -0.5 CRT Kara taşıtları Elektronik bileşenler Taşıt parça Motor, türbin, Tekstil vbmakinaları Motor Enjeksiyon makinesi -1.0 Gıda makinaları -1.5 Takım tezgahları Çin'in pazar payındaki değişim

38 AB-15 pazarı - AB İşlenmiş gıda AB-12'nin göreli ihraç fiyatı Giyim eşyası 0.4 Çelik 0.2 Motor İplik -0.5 Kumaş TV/rad 0.0 Metal levha, boru, vb Taşıt parça Pamuk, yün, vb Hazır gıda 0.0 Plastik Kara taşıtları Takım tezgahları CRT -0.2 Tekstil makinaları Makina Metal hammadde -0.4 Gıda makinaları Gıda hammaddesi -0.6 Elektronik bileşenler Motor, türbin, vb Enjeksiyon makinesi AB-12'nin pazar payındaki değişim

39 Üretim zincirlerinde dönüşüm

40 Otomotiv-nihai ürün, 1994

41 Otomotiv-nihai ürün, 2001

42 Otomotiv-nihai ürün, 2009

43 Otomotiv zinciri, ihracat Takım Yassı Diğer Oto Motor Traktör Otobüs Kamyon Oto tezgah çelik parça parça Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

44 Otomotiv zinciri, ithalat Takım Yassı Diğer Oto Motor Traktör Otobüs Kamyon Oto tezgah çelik parça parça Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

45 TV zinciri, ihracat Plas enj Plastik Elek bil CRT TV Radyo Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

46 TV zinciri, ithalat Plas enj Plastik Elek bil CRT TV Radyo Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

47 Tekstil/giyim zinciri, ihracat Tekstil Pamuk Pamuk Pamuk Pamuk Yün Yünlü Yünlü Yünlü makina iplik kumaş giyim iplik kumaş giyim Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

48 Tekstil/giyim zinciri, ithalat Tekstil Pamuk Pamuk Pamuk Pamuk Yün Yünlü Yünlü Yünlü makina iplik kumaş giyim iplik kumaş giyim Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

49 Gıda zinciri, ihracat Gıda Gıda İşlemiş Hazır makina hammad gıda gıda Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

50 Gıda zinciri, ithalat Gıda Gıda İşlemiş Hazır makina hammad gıda gıda Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

51 Makina zinciri, ihracat Metal Stand Motor, Sanayi Tüketici hammad girdi türbin vb makina makina Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

52 Makina zinciri, ithalat Metal Stand Motor, Sanayi Tüketici hammad girdi türbin vb makina makina Türkiye AB Diğer Avrupa AB ABD-Kanada Jap-Avust-YZ Çin Doğu Asya Güney Asya Latin Amerika BDT Kuzey Afrika 2008 toplamı (milyar $)

53 Sonuçlar Otomotiv, TV, tekstil ve hazır giyim, gıda Olgun sektörler Dünya ticaretindeki pay artmıyor Türkiye nin bu sektörlerdeki payı artıyor

54 Sonuçlar Otomotiv AB-12, AB-15 den parça ve motor alıyor, motor ve otomobil satıyor L.Amerika/K.Amerika aynı şekilde Türkiye AB-15 den parça ve motor alıyor, otomobil satıyor Çin parça satmaya başlıyor

55 Sonuçlar TV/radyo Tüm ülkeler Çin ve Doğu Asya ya elektronik bileşen satıyor Çin ve Doğu Asya CRT satıyor Çin, LA, AB ve Doğu Asya TV satıyor

56 Sonuçlar Tekstil ve hazır giyim Çin in (ve pamuklu giyimde Güney Asya nın) payı hemen her aşamada artıyor 2000 lerde hazır giyim de Türkiye nin AB payı sabit (pamukluda 2005 sonrası kısmi düşüş) Fakat Göreli fiyatlarda artış (yüksek katma değer?) Kumaş ve iplikde pazar payı (kısmen) artıyor AB hala en büyük ve hızlı büyüyen piyasa

57 Sonuçlar Gıda Pazar paylarında değişim yavaş Sadece AB-12 ve Latin Amerika'nın (hazır gıda hariç) pazar payları artıyor AB-12 ve BDT'nin ithalat payı artıyor AB-15 hariç gelişmiş ülkelerin ihracat ve ithalat payı azalıyor demografik değişim? Türkiye'nin ihracat ve ithalat payında çok az artışlar var BDT ve AB-12 piyasaları firsat mı?

58 Sonuçlar Makina Çin metal hammade hariç her alanda ihracat payını hızla arttırıyor Nihai üründe AB-12, Doğu Asya ve Türkiye'de pazar payı artan ülkeler

59 Sonuçlar Türkiye ekonomisinin son 60 yıldaki performansı Göreli konumunu korumakta başarılı Gelişmiş ülkelerle arasındaki farkı kapatmakta başarısız Türkiye'nin uzmanlaştığı ürünler/sektörler büyüme hızı düşük olan ürünler/sektörler Göreli fiyatları düşük ürünlerde rekabetçi Çevresindeki piyasaların hızlı büyümesi ihracat performansına olumlu katkıda bulunuyor (2001'den sonra)

60 Sonuçlar Türkiye'nin dünya ekonomisine eklemlenme biçimi (üretim zincirlerindeki konumu) mevcut büyüme yapısında bir değişikliğe yol açmıyor Türkiye her dönem, o döneme özgü teknolojisi standartlaşmış, düşük maliyet temelinde rekabetçi olunabilecek ürünlerde uzmanlaşıyor

61 Sonuçlar Kara taşıtları (otomotiv) son dönemde en başarılı olunan üretim zinciri Avrupa bölgesel üretim zincirine entegrasyon TV küresel bir üretim zinciri sistemik aksaklıklar başarının devam etmemesinin önemli bir nedeni Tekstil ve hazır giyimde Çin'e rağmen (Avrupa'da) başarılı Gıda üretim zinciri oldukça statik, rekabet avantajı tarımsal üretime dayalı Makina zincirinde AB-15'e nihai üründe yönelik yapılanma

62 Teşekkürler