KTÜ Harita Mühendisliği Bölümü. Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK,

Transkript

1 KTÜ Harita Mühendisliği Bölümü DERS NO#2 KONU: - İŞ KAZASI TANIMI - TEKNİK VE HUKUKİ AÇIDAN İŞ KAZASI KAVRAMLARI - İŞ KAZALARINDA SAYISAL DURUM - İŞ KAZALARININ SINIFLANDIRILMASI Doç.Dr. H. Ebru ÇOLAK, ecolak@ktu.edu.tr

2

3 Kaza geliyorum demez..!!

4 Devrilmiş bir iş makinesi

5 Şantiyede zeminin çökmesi

6 Şantiyede çatıdan düşmüş bir işçi

7 Kolundan yaralanmış bir işçi

8 Kazı sırasında devrilmiş bir iş makinası

9 Ters dönmüş bir iş makinesi

10 Göçük altında kalmış bir işçi

11 Yapım aşamasında çöken bir döşeme

12 Çöken döşemenin altında kalan işçiler

13 Kaza- İş Kazası Kavramları Kaza: Kasıt söz konusu olmaksızın meydana gelen, beklenmedik ve sonucu arzu edilmeyen bir olaydır. İş kazası tanımının yapılmasında çeşitli sorunlarla karşılaşılmaktadır. Hangi olayların iş kazası olduğu, hangilerinin olmadığı hususunda yapılan tartışmalar değerlendirilince, bu kavramın iki ayrı yaklaşımla incelenmesinin uygun olacağı görüşü ağırlık kazanmaktadır: - Teknik açıdan iş kazası kavramı - Hukuksal açıdan iş kazası kavramı

14 1.Teknik Açıdan İş Kazası Kavramı İş kazası kavramını teknik açıdan inceleyen araştırmacılardan bazıları kavramı geniş anlamda değerlendirmiş ve aşağıdaki gibi tanımlamalarda bulunmuşlardır: İş kazası (ya da genellikle kaza), önceden planlanmamış ve kontrol altına alınamamış olan, çevresinde sakıncalar yaratabilecek olaylardır. İş güvenliği tekniği açısından olayın, çevredeki canlı veya cansızlara zarar getirmesi olasılığı söz konusudur. İş kazası, olaylar zincirinde beklenmedik ve hatalı bir davranış ya da teknik bir arıza nedeniyle ortaya çıkan, sonucunda her zaman bir sakatlanma, ölüm ya da tahrip görülmese bile belirli bir faaliyetin tamamlanmasını engelleyen bir olaydır. İş kazası, kişilere ve/veya eşyaya zarar verdiği için işletmedeki faaliyetin durmasına veya kesintiye uğramasına neden olan, istenmeyen ani bir olaydır. Kaza, beklenmeyen bir çabuklukla bir zararı doğuran bütün sebepler kompleksidir.

15 2.Hukuksal Açıdan İş Kazası Kavramı Hukuk sisteminde iş kazası tanımlanırken, çalışanın korunması amacıyla, işle ilişkili olan ve çalışana zarar veren olayların iş kazası kapsamına alınmasına çalışıldığı görülmektedir Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun (16/06/2006) Madde 13: İş Kazası: a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.

16 İş Kazalarının Sayısal Durumu Ülkemizde meydana gelen iş kazalarıyla ilgili sayısal veriler, Sosyal Güvenlik Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından her yıl yayınlanan istatistik yıllıklarından elde edilmektedir. Yıllık ortalama meydana gelen iş kazası bilgileri (2011- SGK yıllık istatistik verilerine göre): Toplam Sürekli İş Görmezlik Ölüm İş kazası Meslek Hastalığı (2013- SGK yıllık istatistik verilerine göre): Toplam İk kazası- Erkeklerde İş Kazası- Kadınlarda İş kazası Meslek Hastalığı

17 5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların İş Kazaları Vakalarının Yaş Gruplarına Ve Cinsiyete Göre Dağılımı, Yaş Grupları Age Groups Erkek Male Kadın Female Toplam Total Erkek Male Kadın Female Toplam Total Toplam - Total AĞIRLIKLI ORT.YAŞ Weighted average age

18 5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların Meslek Hastalıkları Vakalarının Yaş Gruplarına Ve Cinsiyete Göre Dağılımı, Yaş Grupları Age Groups Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Male Female Total Male Female Total Toplam - Total AĞIRLIKLI ORT.YAŞ Weighted average age

19

20 İş Kazalarının Sayısal Durumu Günde 8 saat, yılda yaklaşık 300 gün çalışıldığı kabulüyle, inşaat sektöründe ; v Her iş günü yaklaşık 40, her iş saati 5, her 12 dakikada 1 iş kazası meydana gelmektedir. v Her iş günü yaklaşık 2 kişi sürekli iş göremez duruma düşmekte, 1 2 kişi iş kaza sonucu yaşamını yitirmektedir. v İnşaat sektöründeki iş kazalarının % 3.6 si ölümle sonuçlanmaktadır. Bu oran Türkiye deki tüm iş kazaları için % 1.3 dür.

21 İş Kazalarının, İş Saatlerine Göre Sayısal Dağılımları ÖLÜM YARALANMA TOPLAM İş Saatleri Sayı % Sayı % Sayı % 1.(08-09) (09-10) (10-11) (11-12) (13-14) (14-15) (15-16) (16-17)

22 İş Kazalarının Haftanın Günlerine Göre Sayısal Dağılımları ÖLÜM YARALANMA TOPLAM Günler Sayı % Sayı % Sayı % Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar Saptanamayan

23 İş Kazalarının Aylara Göre Sayısal Dağılımları ÖLÜM YARALANMA TOPLAM Aylar Sayı % Sayı % Sayı % Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Saptanamayan

24 İş Kazalarının Şantiye Türlerine Göre Sayısal Dağılımları Şantiye ÖLÜM YARALANMA TOPLAM Türü Sayı % Sayı % Sayı % Bina Yol Kanal Baraj Enerji Nakil Yıkım İşleri Demiryolu Liman Köprü Tünel Diğer

25 İş Kazalarının Şantiyelerin Büyüklüklerine Göre Sayısal Dağılımları Şantiyede Çalışan ÖLÜM YARALANMA TOPLAM İşçi Sayısı Sayı % Sayı % Sayı % Saptanamayan

26 İş Kazalarının, Kazaya Uğrayanların İşteki Unvanlarına Göre Sayısal Dağılımları Kazaya Uğrayanın ÖLÜM YARALANMA TOPLAM İşteki Unvanı Sayı % Sayı % Sayı % Düz (Vasıfsız)İşçi Usta Çırak Nezaretçi Personel İş Mak.Operatörü Taşıt Şoförü Operatör-Şoför Yard Teknik Personel Diğer Elemanlar

27 İş Kazalarının Kaza Tiplerine Göre Sayısal Dağılımları ÖLÜM YARALANMA TOPLAM No. Kaza Tipi Sayı % Sayı % Sayı % 01 İnsan Düşmesi Malzeme Düşmesi Malzeme Sıçraması Kazı Kenarının Göçmesi Yapı Kısmının Çökmesi Elektrik Çarpması Patlayıcı Madde Kazalar Yapı Mak. Kazalar Tez.ve Mak.Elem.Uzuv Kaptırma Malz.Aras.-Alt. Uzuv.Sıkışması El Alet.Ele Vurma Sivri Uçlu, Keskin Kenarlı Cis.Yaral Şantiye İçi Trafik Kazaları Diğer Tipteki Kaz

28 İş Kazalarına Neden Olan Güvensiz Durum ve Davranışlar Kod Etkili Olduğu Kaza No. Güvensiz Durum veya Davranış Sayısı % 01 İşlerin, Yetkili ve Sorumlu Teknik Elemanların Denetiminde Yürütülmemesi Uygun Nitelikte ve Yeterli Sayıda Nezaretçi Elemanların Görevlendirilmemesi İşlerin, Uygun Olmayan Nitelikteki Ekiplere veya Kişilere Yaptırılması Gözetim ve Denetim Görevinin Gerektiği gibi Yapılmaması Çalışanların İş Güvenliği Konusunda Eğitilmemesi, Gerekli Uyarıların Yapılmaması Korkuluk, Tahta Perde, İksa Gibi Koruyucu Tertibatların Hiç Yapılmaması Korkuluk, Tahta Perde, İksa Gibi Koruyucu Tertibatların Yetersiz Düzeyde Bulunması Kişisel Koruyucu Araçların İşyerinde Bulundurulmaması veya Çalışanlara Verilmemesi Sağlam ve Yeterli Miktarda İş Malzemesinin ve Araçların İşyerinde Bulundurulmaması Fen ve Sanat Kurallarına Aykırı Uygulamalar Yapılması Çalışma Sırasındaki Hatalı (Tedbirsiz ve Dikkatsiz) Davranışlar Yapılan uyarıların Dikkate Alınmaması Makine, Araç ve Gereçlerin Amaca Aykırı veya Tehlikeli Biçimde Kullanılması Verilen Kişisel Koruyucunun Kullanılmaması Koruyucu Tertibatların Yaptırılmasının İşverenden İstenmemesi Kişisel Koruyucu Araçların ve Uygun Nitelikteki İş Malz. İşverenden İstenmemesi Bilgi ve Tecrübe Alanı Dışında Kalan İşlerde Çalışılması Yapıların, Ruhsata Uyg. ve İş Güvenliği Açısından, Kamu Kur. Denetlenmemesi Yetkililerden İzin Alınmadan Tehlikeli İş Sahasına Girilmesi Diğer Güve.Dur. ve Davranışlar Kaçınılmaz Durumlar

29 İş kazası istatistikleri 2009à2010 İstatistiğe göre, 2010 yılında meydana gelen iş kazası sonucu 1.434, Tespit edilen 533 meslek hastalığı sonucu 10 olmak üzere işçi hayatını kaybetti. İş kazaları sonucu 1.976, meslek hastalıkları sonucu 109 kişi olmak üzere kişi sürekli iş göremez hale geldi yılında iş kazası meydana gelmiş ve kişi hayatını kaybetmiş, kişi sürekli iş göremez hale gelmişti. Tespit edilen 429 meslek hastalığı sonucu 217 kişi sürekli iş göremez hale gelmiştir. İŞ KAZASI SONUCU ÖLÜM % 24 ARTTI. EN FAZLA KAZA, KÖMÜR MADENCİLİĞİNDE, EN FAZLA ÖLÜM İNŞAAT SEKTÖRÜNDE İş kazası sonucu ölümde inşaat sektörü önde gelme geleneğini sürdürdü, iş kazaları sonucu meydana gelen ölümün 475 i (her 3 ölümden biri) inşaat sektöründe. İş kazası sayısında kömür ve linyit madenciliği sektörü önde gelme geleneğini sürdürmekte, 2009 yılında olduğu gibi 2010 yılında da ülkemizde meydana gelen her 8 iş kazasından biri bu sektörde.

30 İş kazası istatistikleri 2009à2010 İŞ KAZALARININ %58 İ 50 nin ALTINDA İŞÇİ ÇALIŞTIRAN İŞYERLERİNDE MEYDANA GELDİ 2010 yılında meydana gelen iş kazalarından u iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu bulunmayan 50 nin altında işçi çalıştıran işyerlerinde meydana geldi. EN FAZLA İŞ KAZASININ İŞBAŞI YAPILAN İLK SAATTE MEYDANA GELMESİNE İLİŞKİN İSATAİSTİKSEL GELENEK BOZULDU SGK nın tüm yıllık istatistiklerinde iş kazalarının işbaşının yapıldığı ilk saatte meydana geldiği görülmekte idi, 2010 yılı istatistiklerine göre ise, iş kazaları en çok işbaşı yapıldıktan sonra 2. Saate meydana gelmekte, bunu sırasıyla 3. Saat ve 8. Saat izlemekte. İŞ KAZALARI EN ÇOK SAATLERİ ARASINDA MEYDANA GELİYOR 2010 yılında meydana gelen iş kazalarının, si saatler arasında meydana gelirken, bunu sırasıyla, kaza ile, arasında meydana gelen kazalar, kaza ile arasında meydana gelen kazalar izlemekte.

31 2010 YILI SGK İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI İSTATİSTİKLERİ Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) nun iş kazaları ve meslek hastalıklarına ilişkin 2010 yılı istatistikleri yayımlandı. Sonuçlar yaklaşık 10 milyon çalışana ilişkin verileri kapsıyor. SGK verilerine göre 2010 yılında 62 bin 963 iş kazası yaşandı, 533 meslek hastalığı tespit edildi. Bunların ü ölümle sonuçlandı yılı sonuçları ile karşılaştırıldığında; meydana gelen iş kazalarında yüzde 2 azalma, meslek hastalığı sayısında yüzde 24 artış olduğu görüldü. Verilere göre en çok iş kazası; Yaş gruplarına göre dağılımda yaş grubundakilerde, İşyerinde çalışan sigortalı sayılarına göre 1-3 arası işçi çalıştırılan işyerlerinde, İşçinin son işveren nezdindeki çalışma süresine göre 3 ay-1 yıl arası kıdemlilerde, 2. iş saatinde yaşandı. Meydana gelen iş kazaları sonucu yaşanan geçici iş göremezlik sürelerinin kişi başı ortalama 24 gün olduğu tespit edildi. Bu oran erkelerde 24, kadınlarda 18 olarak hesaplandı.

32 İş Kazası Belirli haller içinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen ya da sonradan, bedence ve ruhça arızaya uğratan olay. ( Sosyal Sigortalar Kanunu na göre) İş kazaları insanlardan, makinelerden ve çevre koşullarından meydana gelmektedir.

33 İş Kazalarının Sınıflandırılması İş kazaları, olayın meydana gelme şekline, olay sonucu oluşan zararın niteliğine, kaza olayının sonuçlarına bağlı olarak değişik şekillerde sınıflandırılır.

34 Yaralanmanın Ağırlığına Göre: Yaralanma ile sonuçlanan kazalar, Bir günden fazla işten uzaklaşmaya neden olacak tedavi gerektirmeyen kazalar, Bir günden fazla işten uzaklaşmayı gerektiren kazalar, Sürekli iş göremezliğe neden olan kazalar, Ölüm ile sonuçlanan kazalar.

35 Yaralanmanın Cinsine Göre: Kafa yaralanmaları (baş, göz, yüz vb.), Boyun omurga yaralanmaları, Göğüs kafesi ve solunum organları yaralanmaları, Kalça, dizkapağı, uyluk kemiği yaralanmaları, Omuz, üst kol, dirsek yaralanmaları, Ön kol, el bileği, el içi, parmak yaralanmaları, Diz kapağı, baldır, ayak yaralanmaları, İç organ yaralanmaları, Ruhsal ve sinirsel tahribat yapan kazalar.

36 Kazanın Cinsine Göre: Düşme, incinme, Parça, malzeme düşmesi, Göze yabancı cisim kaçması, Yanma, Makinalardan doğan kazalar, El aletlerinden olan kazalar, Elektrik kazaları Ezilme, sıkışma, Patlamalar, Zararlı ve tehlikeli maddelere değme sonucu oluşan kazalar.

37 İş Kazalarının Nedenleri: 1. İnsana Bağlı Nedenler 2. Fizik ve mekanik çevre koşullarına bağlı nedenler İş kazalarının nedenleri incelendiğinde, %80 inin insana bağlı nedenlerden kaynaklandığı, fizik ve mekanik çevre koşullarının kazalara daha az neden olduğu kabul edilmektedir.

38 İş Kazasını Meydana Getiren Nedenler 1% 20% Güvensiz hareketler Güvensiz şartlar Bilinmeyen 79%

39 GÜVENSİZ HAREKETLER 1. Sorumsuz biçimde görev verilmeden ya da uyarılara aldırmadan güvensiz çalışmak, 2. Tehlikeli hızda çalışma ya da alet kullanma, 3. Güvenlik donanımını kullanılmaz duruma sokma, 4. Tehlikeli cihazlar kullanmak ya da donanımı güvensiz biçimde yönetmek, 5. Güvensiz yükleme, istif, karıştırma, yerleşme vb. davranışlar, 6. Güvensiz durum ya da duruşlar, 7. Hareketli ya da tehlikeli yerlerde çalışmak, 8. Şaşırmak,kızgınlık, suistimal, irkilme gibi davranışlar, 9. Güvenliği önemsememek ya da kişisel koruyucu malzemeyi kullanmamaktır. GÜVENSİZ ŞARTLAR 1. İşyerinde kötü koruyucu yapılmış olması, 2. Koruyucunun hiç yapılmamış olması, 3. Kusurlu, pürüzlü, sivri, kaygan, eskimiş, çatlak aletler, 4. Güvensiz yapılmış makine, alet, tesis ve benzerleri, 5. Güvensiz düzen, yetersiz bakım, tıkanıklıklar, kapanmış geçitler, 6. Yetersiz aydınlatma, göz kamaştıran ışık kaynakları, 7. Güvenli iş elbisesi ya da gözlük, eldiven ve maske vermemek, yorucu yüksek topuk ve benzeri şeyler, 8. Yetersiz havalandırma, çevre, hava kaynakları vb. 9. Güvensiz yöntemler v e mekanik, kimyevî, elektriksel, nükleer koşullar. SONUÇ OLARAK İŞ KAZALARI: % 2 önlenemez, % 98 önlenebilir, % 50 kolaylıkla önlenebilir.

40 İŞ KAZALARININ NEDENLERİ GÜVENSİZ DAVRANIŞLAR - İşi Bilinçsiz Yapmak, - Dalgınlık ve Dikkatsizlik - Makina Koruyucularını Çıkarmak - Tehlikeli Hızla Çalışmak - Görevi Dışında İş Yapmak - İş Disipline Uymamak - İşe Uygun Makina Kullanmamak - Yetkisiz ve İzinsiz Olarak Tehlikeli Bölgede Bulunmak - Kişisel Koruyucuları Kullanmamak - Tehlikeli Hızda Araç Kullanmak GÜVENSİZ DURUMLAR - Güvensiz Çalışma Yöntemi - Güvensiz ve Sağlıksız Çevre Koşulları - Topraklanmamış Elektrik Makinaları - İşe Uygun Olmayan El Aletleri - Kontrol ve Testleri Yapılmamış - Basınçlı Kaplar - Tehlikeli Yükseklikte İstifleme - Kapatılmamış Boşluklar - İşyeri Düzensizliği - Koruyucusuz Makina, Tezgahlar - Parlayıcı Patlayıcı Maddeler

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50