BAĞIMSIZ DENETİM UYGULAMALARINDA GELİNEN NOKTA Meslek Mensubu Olarak Bağımsız Denetçi: Analiz ve Öneriler

Transkript

1 BAĞIMSIZ DENETİM UYGULAMALARINDA GELİNEN NOKTA Meslek Mensubu Olarak Bağımsız Denetçi: Analiz ve Öneriler Doç. Dr. A.R Zafer SAYAR 1 Haziran 2018, İstanbul

2 Bağımsız Denetim Sektörünün Unsurları Talep Edenler (Müşteriler) Arz Edenler (Bağımsız Denetçiler) Hizmetin İcrası Ürün: Rapor Faydalanıcılar: Yatırımcılar, devlet. Düzenleyici ve Denetleyici Yapı: Kamu ve Meslek Kuruluşları

3 Taraflar ne istiyor? Müşteri uygun fiyatla kaliteli hizmet almak istiyor Denetçi kaliteli hizmet sunarak, emeğinin karşılığını alarak müşteri portföyünü artırmak ve otorite ile problem yaşamamak istiyor. Karar vericiler (yatırımcılar) doğru ve gerçeğe uygun kaliteli bilgi istiyorlar. Düzenleyici otoriteler standartlara uyulmasını ve DENETİMİN KALİTELİ yapılmasını istiyor.

4 Denetimin Kalitesinin Artırılmasında Kamu Gözetiminin Rolü Nedir? Düzenleyici kurumlar, denetimin kalitesini artırmak için çeşitli tedbirler almışlardır. ABD de SOX - PCAOB AB de 8 No lu Direktif Kamu Gözetim Otoritelerinin Kurulması Türkiye 660 sayılı KHK KGK (Öncesinde SPK, BDDK, Hazine Müsteşarlığı, TÜRMOB, EPDK) Temel Amaç: Muhtemel skandalların önüne geçilmesi ve yatırımcı güveninin tesis edilmesi amaçlanmıştır.

5 Bağımsız Denetim ve Türkiye Bağımsız denetim muhasebe mesleği içinde oluşmuş ve köklü geleneklere sahiptir. Bağımsız denetim yeni bir olgu değildir, Türkiye de bir geçmişi vardır. Bağımsız denetim Türkiye de Dünya da olduğu gibi muhasebe mesleğinin bir uzmanlık alanıdır. Sanayileşme süreci ile önemi artan finansal raporlamanın bağımsız denetimi öncelikle yasal düzenlemeler olmaksızın, yurtdışı işlemler, kredi temini vb nedenlerle isteğe bağlı denetim talepleri ile şekillenmiştir. Sermaye piyasalarının oluşumu ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile getirilen ilk yasal düzenlemeler önemli bir kırılım noktasıdır.

6 Bağımsız Denetim ve Türkiye Bağımsız Denetim Alanında İlk Yasal Düzenleme sermaye piyasaları kaynaklıdır: tarihli Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetim Hakkında Yönetmelik. İlk düzenlemenin sermaye piyasalarından olması uluslararası gelişmelere paralel: Lokomotif sektör bilgi gereksinimi olan sermaye piyasaları

7 Bağımsız Denetim ve Türkiye 3568 sayılı Meslek Yasası ve TÜRMOB un kurulması sonrası TMUDESK çalışmaları BDDK ve Bankalarda Bağımsız Denetim Sigorta Şirketlerinin Bağımsız Denetimi ve Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü EPDK şirketlerinin bağımsız denetimi Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Diğer Şirketlerin Denetim Usulleri Bağımsız Denetimde Çok Başlı ve Bölüntülenmiş Bir Yapı

8 2 Kasım 2011 tarihli R.G: 660 sayılı KHK ve Bağımsız Denetimin Gözetimi 02 Kasım 2011 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, 660 sayılı Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (660 sayılı KHK) muhasebe mesleği açısından önemli düzenlemeler getirmektedir.

9 Bölüntülenmiş Yapı Sona Eriyor mu?

10 30 Aralık 2012 tarihli R.G: 6362 sayılı Yeni Sermaye Piyasası Kanunu Faaliyet esasları MADDE 62 (1) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşlarından bu Kanun uyarınca bağımsız denetim faaliyetinde bulunacaklardan istenilecek ilave şartlar Kurul (SPK) tarafından belirlenir ve bu şartları haiz bağımsız denetim kuruluşlarına ilişkin liste kamuoyuna açıklanır. Kurul (SPK), listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarının bu Kanun kapsamındaki bağımsız denetim faaliyetlerine ilişkin yapacağı kalite kontrol ve denetim çalışmaları neticesinde standart ve mevzuata aykırılıkları tespit edilenleri listeden çıkarmaya yetkilidir. Kurul, yapacağı kalite kontrol ve denetim çalışmalarının sonuçlarını Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna bildirir. (2) Kurul, bu Kanun hükümlerine tabi kuruluşların bilgi sistemleri denetimi, derecelendirme ve değerleme faaliyetlerinin güvenli ve bağımsız şekilde yürütülmesi ve bunu teminen kalite güvence sistemlerinin oluşturulması ile kamu yararını da gözetmek suretiyle uluslararası standartlara uyumunun sağlanması amacıyla düzenleme, gözetim ve denetim yapar. Bu kuruluşların yetkilendirilmesi, yönetici ve çalışanlarının lisanslanması ve bu kuruluşlar hakkındaki sicil bilgileri ile bu bilgilerin kamuya açıklanmasına ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından belirlenir.

11 30 Aralık 2012 tarihli R.G: 6362 sayılı Yeni Sermaye Piyasası Kanunu MADDE sayılı Kanunun; a) 33 üncü maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşlarından, 15 inci madde kapsamında istenilecek ilave şartlar Merkez Bankası ve kuruluş birliklerinin görüşü alınarak Kurul tarafından belirlenir ve bu şartları haiz bağımsız denetim kuruluşlarına ilişkin liste kamuoyuna açıklanır. Kurul (BDDK), listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarının bu Kanun kapsamındaki bağımsız denetim faaliyetlerine ilişkin yapacağı kalite kontrol ve denetim çalışmaları neticesinde standart ve mevzuata aykırılıkları tespit edilenleri geçici veya sürekli olarak listeden çıkarmaya yetkilidir. Kurul, yapacağı kalite kontrol ve denetim çalışmalarının sonuçlarını Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna bildirir. Bağımsız denetim kuruluşları, bu Kanun uyarınca yaptıkları faaliyetler dolayısıyla üçüncü kişilere verdikleri zararlardan sorumludurlar.

12 Bölüntülenmiş Yapı Bir bağımsız denetim kuruluşu, halka açık bir şirketin bağımsız denetim faaliyeti nedeniyle hem KGK hem de SPK tarafından kalite kontrol denetimlerine tabi hale gelmiştir. Aynı bağımsız denetim kuruluşu; banka bağımsız denetim faaliyeti nedeniyle ise yine KGK ve bu kez BDDK kalite kontrol denetimlerine tabi bulunmaktadır. Bu durum ülkemizde yıllardır yaşanan bağımsız denetim alanındaki bölüntülenmiş yapının devamına neden olmaktadır.

13 TÜRMOB ve Bağımsız Denetim. Bağımsız denetim hakkında başta KGK olmak üzere SPK, BDDK, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı vb ilgili kurum ve kuruluşlara düzenleme ve uygulamalar hakkında görüş vererek, meslek mensuplarının denetim sürecinde sorunlarına çözüm aramak döneminde KGK ya; TMS/TFRS, Yönetmelik/ Tebliğ/Rehber/Taslak, BDS, Denetime Tabiyet Kriterleri, Sürekli Eğitim Tebliği vb olmak üzere 88 Mesleki konuda çok detaylı görüşler.

14 Meslek Kuruluşu ve Denetçi Meslek Mensubu Açısından Bir Analiz..

15 Denetime Tabi Şirket Sayısının Genişletilmesi Hedef: Bağımsız denetime tabi olma kriterleri aşağıya çekilerek sayının lere ulaşması; 2017 yılında yaklaşık 7000 olan denetime tabi şirket sayısının son BKK ile belirlenen yeni kriterlerle 2018 yılında lere ulaşması bekleniyor Bağımsız denetime tabi olmayan anonim şirketlerde, murakıplık sisteminin de kalkmasıyla ortaya çıkan denetim boşluğu meslek mensuplarının yapacakları denetim çalışmalarıyla doldurulması ve buna yönelik Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Yönetmeliğinin yayımlanması Kooperatif denetimlerinde meslek mensupları ilave bir şart aranmaksızın denetim yapma yetkisine sahip olmaları

16 KGK Sürekli Eğitim Uygulaması Sürekli eğitim mesleğin ayrılmaz bir parçası KKS 1 kapsamında denetim şirketleri kendi içlerinde zaten eğitim faaliyetleri yapıyorlar. Kıdemlilerin daha az kıdemli olanları işbaşında eğitmeleri en güzel sürekli eğitim metodu aslında Meslek örgütü ve Odalar sürekli eğitimler düzenliyorlar. SMMM olabilmek için aranan mesleki yeterlilikler ile TÜRMOB ve Odaların sürekli eğitim çalışmalarının dikkate alınması.

17 ORTAK VERİ TABANI: ORTAK SİCİL VE KÜTÜK TAKİBİ Denetçi Meslek Mensupları için KGK ve TÜRMOB ortak bir VERİ TABANI geliştirebilir. Ortak veri tabanı her iki kurumun karşılıklı olarak bağımsız denetim kuruluşları ile meslek mensubu denetçilerin sicillerini elektronik ortamda açarak, izleme olanağı sağlayacaktır. Sicil ve kütükler ayrı ayrı BAĞIMSIZ DENETİM KURULUŞLARI ve BAĞIMSIZ DENETÇİLER bazında olabilir.

18 GÖZETİM VE DİSİPLİN İŞLEM SONUÇLARININ PAYLAŞIMI TÜRMOB, KGK denetçisi olan bir meslek mensubuna 3568 sayılı Yasa kapsamında bir disiplin işlemi tesis edebilir. KGK, Kurumca yapılacak incelemeler sonucunda bağımsız denetim kuruluşları ya da bağımsız denetçiler hakkında yaptırımlarda bulunabilir. Bilgi paylaşımı ile mesleki faaliyetlerde kalitenin artırılmasına yönelik her iki kurum tarafından yürütülen gözetim ve disiplin faaliyetlerinde etkinlik artacak ve kamu kaynakları israf edilmemiş olacaktır.

19 Uygulamalı Mesleki Eğitim (Denetçi Stajı) Zaten mesleki stajını tamamlamış SMMM unvanını alan meslektaşlara, uygulamalı mesleki eğitimi (denetçi stajını) tamamlamalarını beklemeksizin doğrudan sınava alınıp denetim lisansının verilmesi

20 Meslek Sınavları ve KGK Denetçilik Sınavları Ortak bir sınav olabilir mi? Müfredat ve ders konuları çakışıyor Meslek mensubu adayı yeterlik sınavına girdiğinde KGK sınavını da verip, aynı anda SMMM ve KGK Denetçiliği belgesini alabilir.

21 Rotasyon 7 yıl denetim kuruluşu, 5 yıl denetçi rotasyonu Bağımsızlık için ama. Haksız Fiyat Rekabeti doğuruyor Denetim ücretleri için KGK bir düzenleme getirebilir mi? Bir önceki denetim ücretinden daha az ücret belirlenemez vb

22 Denetimde kaliteyi artırmak için uluslararası bazı yeni uygulamalar Denetim ücretlerinin açıklanması, ücretlerin artış trendi gözlenebiliyor. Örnek New York Borsasında işlem gören Turkcell 20F raporunda açıklıyor. Kalite kontrol ve gözetim çalışmalarında özün önceliği: Zamanlamadan ziyade içerik, daha fazla önemli olmalı ( Örneğin; Sözleşmenin sisteme geç girilmesi yerine haksız rekabete yol açan düşük denetim ücretlerinin takibi daha önemli olmalı)

23 Yeni mezunların mesleğe ilgisini artırmak.. Meslek cazibesini yitiriyor Sertifikasyon, staj, yeterlilik, denetim sınavı, uygulamalı mesleki eğitim, sürekli eğitim korkutucu geliyor. Denetim ücretleri düşüyor, çalışma saatleri uzuyor İnsan kaynağı kalitesi, ENTELEKTÜEL SERMAYE denetimde kalitenin temel unsuru Düzenleyici otoriteler insan kaynağı konusunu değerlendirebilir: Teşvik edici, özendirici tedbirler.

24 Çok Başlı Bölüntülenmiş Yapının Meslek Mensubu Üzerinde Yarattığı Baskı Denetim alanında KGK yanı sıra SPK ve BDDK vb kurumların yaptıkları farklı düzenlemeler meslek mensubu denetçiler üzerinde baskı yaratabiliyor. Örneğin; bir denetim sözleşmesi farklı kurumlara gönderilirken, yine farklı kurumlar tarafından aynı dönemlerde kalite kontrol uygulamaları ve cezai müeyyidelerle karşılaşılması olasıdır.

25 BİRLİKTE GÖZETİM FAALİYETİNİN PROJELENDİRİLMESİ KGK nın KAYİK harici şirketlerin denetimlerinin gözetimlerinde TÜRMOB ile ortak bir kalite gözetim projesi düşünülebilir.

26 YENİ ALANLAR: BİLGİ SİSTEMLERİ DENETİMİ SPK bilgi sistemleri yönetimi ve denetimi Tebliğlerini yayımladı. Zamanla kapsam genişleyecektir..

27 YENİ ALANLAR: TCMB DÖVİZ KREDİSİ KULLANAN FİRMALARA BİLDİRİM VE DENETİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ Bildirimler bu yıl test amaçlı başlıyor tarihli finansal tablolar için ilk Denetim Raporu 31 Mayıs 2019 tarihine kadar TCMB nın ilgili portalına yüklenecek.

28 SONUÇ Sürdürülebilirlik kavramı kapsamında mesleğin geleceği açısından; Sektörün 3 saç ayağı; Gözetim Otoriteleri Meslek Kuruluşları Meslek Mensupları Bağımsız denetimin etkinliği, başarısı ve KALİTESİ için kurumlar arası işbirliği ve birlikte uyumlu çalışma ortamı bir gerekliliktir.

29 İLGİ VE SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER