Emme Sistemi Direkt emiş sistemleri:

Transkript

1 Emme Sistemi Atmosferik içten yanmalı motorlarda silindirlere hava, alçak ve yüksek basınç alanlarının farkından yararlanılarak alınır. Emme zamanında piston, A.Ö.N. ya doğru hareket ederken silindir içerisinde hacim büyümesinden dolayı alçak basınç alanı oluşur. Emme portu, emme supabı, emme manifoldu ve diğer giriş parçaları aracılığıyla atmosfere açıktır. Otomobilin bulunduğu yerin atmosfer basıncına göre, doldurma verimi değişir. Hava, atmosfer basıncı tarafından silindir içinde oluşan hava boşluğuna (Atmosfer altı basınca ) itilir. Bu emme supabı kapanıncaya kadar devam eder. Emiş sistemlerini bu gün için üç ana grupta inceleyebiliriz: Direkt emiş sistemleri Değişken yollu emiş sistemleri Aşırı doldurmalı emiş sistemleri Direkt emiş sistemleri: Hava, motorun tüm çalışma şartlarında sabit bir yolu geçerek silindirlere girer. Manifold yapısı (Boyu, çapı ve diğer fiziksel yapı), motorun kullanacağı otomobilin, kullanım hedefi seçilerek tasarlanır. Bu tasarımda, yasal emisyon standartları da göz önüne alınır.

2 Emme Sistemi Hava Filtresi Hava filtresi Gaz kelebek gövdesi Emme manifoldu Hava filtre elemanı Hava filtre kabı Hava filtresi elemanı periyodik olarak temizlenmeli veya değiştirilmelidir.

3 Emme Sistemi / Hava Filtresi / Hava Filtresi Türleri Hava filtre elemanı Kağıt elemanlı tip Otomobillerde sıkça kullanılır. Kumaş tip Yıkanabilir tiptir. Yağ banyolu tip Hava filtresi tipleri 1. Ön hava filtresi: Ön hava filtresi merkezkaç kuvvetle tozları havadan ayırır. 3

4 Emme Sistemi / Hava Filtresi / Hava Filtresi Türleri Siklon tip hava filtresi: Kanatçıklar hava sirkülasyonuyla büyük toz parçalarını ayırır. Yağ banyolu hava filtresi 4

5 Gaz Kelebeği Gövdesi Gaz Pedalı Gaz teli Gaz kelebeği ISCV (Rölanti Kontrol Valfi) Elektronik gaz kelebeği kontrol sistemi Gaz pedalıyla gaz kelebeği arasında gaz teli yoktur. Gaz kelebeği ECU kumandalıdır. Gaz Kelebeği kontrol motoru Gaz kelebeği Gaz pedalı konum sensörü Gaz kelebeği konum sensörü

6 Emme Sistemi / Emiş Kontrolü Motora giren hava miktarını kontrol ederek rölanti devrini ayarlar. ISCV Gaz kelebek gövdesi Gaz kelebeği By-pass

7 Değişken Emme Sistemi Değişken emme sistemleri orijinal İngilizceleriyle; variable intake system, multi path intake system ya da multi mode intake system olarak isimlendirmelere sahiptir. Bu yöntemle düşük devir torkunun arttırılması ve yüksek devirlerde basınçtan kaynaklanan rezonansların ortadan kaldırılması sağlanmaktadır. Audi firmasının uyguladığı değişken emme sistemini örnek bir uygulama olarak incelecek olursak; 2.8 V6 ve 4.2 V8 motorlarda emme yolunun uzunluğu, manyetik bir supap tarafından kontrol edilen vakum ile harekete geçirilen delikli bir tambur aracılığıyla değiştirilmektedir. Düşük devirlerde tamburun pozisyonu 804 mm ile uzun bir emme yolu meydana getirerek, yeterli çekiş gücü için yüksek tork sağlanmaktadır devrin üzerinde yüksek güç çıkışı için hava 476 mm lik daha kısa bir yoldan içeriye alınmaktadır. Bu şekilde esneklik kazanan motorla düşük devirlerde aracı daha verimli kullanmak mümkün olmaktadır. Düşük devir torkunun arttırılması ve yüksek devirlerde basınçtan kaynaklanan rezonansların ortadan kaldırılmasını sağlanmaktadır. Ayrıca değişken emme yolu uzunluğu, motor devrine bağlı olarak silindirlerin hacminin en yüksek seviyede doldurulmasının etkili bir yoludur. Bu durumda hacimsel verim artışı oluşturur.

8 Emme Sistemi / Emiş Kontrolü Değişken emme manifoldu hacmi: Kontrol valfi bir ECU tarafından kumanda edilerek emme manifoldunun boyu değiştirilir. Böylece değişik motor devirlerine göre en etkili emiş gücü sağlanır. Emme Manifoldu Valf açık Valf Kapalı Kontrol Valfi Emme Odası

9 Emme Sistemi / Turbo Turboşarj Süperşarj Türbin Kompresör Turboşarj: Egzoz gazından aldığı hareketle çalışan bu sistem silindirlere hava basar. Egzoz gazları türbini çevirir türbin de kompresöre hareket verir. Süperşarj: Eğer kompresör direkt krank milinden hareket alarak çalışıyorsa bu sisteme süperşarj denir.

10 Emme Sistemi / Turbo Motora Hava Girişi Motordan Çıkış Hava Girişi Kompresör Yuvası Susturucuya Gidiş Türbin

11 Emme Sistemi / Turbo

12 Emme Sistemi / Turbo

13

14

15

16 Emme Sistemi / Ayarlanabilir Turbo 16

17 Emme Sistemi / Ayarlanabilir Turbo Vakum ünitesi Yönlendirici kanatçıklar Destek bileziği Ayar bileziği Yönlendirici pimi Mil Kontrol çubuğu Kontrol çubuğu yönlendirici pimi

18 Emme Sistemi / Ayarlanabilir Turbo Düz yönlendirici kanatçık ayarı = Emiş ağzında dar egzoz gazı akışı Dik yönlendirici kanatçık ayarı = Emiş ağzında geniş egzoz gazı akışı Ayar bileziği dönme yönü

19 Emme Sistemi / Turbo ve Arasoğutucu 1. Türbin 2. Kompresör 3. Mil 4. Intercooler (Arasoğutucu) Tork ve güç artırımı sağlamak için turbo şarjlı sistemler kullanılır. Çıkan egzoz gazın enerjisinden yararlanarak motora daha fazla hava verilmesini sağlar, buna bağlı olarak daha fazla yakıt verilir. Sonuç olarak litre başına güç çıkışının artmasını mümkün kılar.

20 Emme Sistemi / Turbo ve Arasoğutucu 1. Turbo şarjlı 2. Normal/Doğal emişli 3. Dolumu artmamış silindir Motor devri

21 Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi Motoru yağlar: Bir biri üzerinde hareket eden, oynayan parçalar sürtünme neticesinde ısınır ve aşınır, hatta birbirine kaynar. İşte motor yağı parçalar arasında meydana getirdiği ince yağ filmi ile sürtünmeyi önler ve parçalar arasında yastıklık vazifesi görür. Kompresyona yardım eder: Silindir, piston ve segmanlar arasında bir çalışma boşluğu vardır. Eğer bu boşluklar yağ vasıtasıyla doldurulmazsa, sıkıştırma anında piston ÜÖN ya doğru hareket ederken silindir içerisindeki yakıt-hava karışımı piston ve segmanların arasından geçerek kartere kaçar. İşte motor yağı bu boşlukları doldurarak kompresyonu muhafaza eder. Böylece motorun gücünü arttırır. Motoru soğutur: Motorların dış parçaları su veya hava ile soğutulur. Su soğutmalı motorlarda su kanalları, hava ile soğutmalı motorlarda ise hava kanatları/kanatcıkları vardır. Fakat motorun iç parçalarından piston, piston kolu, piston pimi, krank gibi parçaların soğutulmasının büyük bir kısmı motor yağı vasıtasıyla sağlanır. Yağ pompası, yağ kanalları vasıtasıyla basınçlı yağı sisteme gönderir ve ısınan parçaların hararetini üzerine alan yağ, dönüş kanalından kartere dönerek sıcaklığını havaya verir. Zaten motor karterlerinin ince sacdan, hava kanallı olarak yapılmasının sebebi de hararetini havaya çabuk intikal ettirmesi içindir. Motoru temizler: Motor yağı, deterjan ve dispersan katıkları sayesinde motor içinde meydana gelen, hariçten gelen pislikleri temizlemek suretiyle motorun ömrünü uzatır. Zaten temizleme özelliğine sahip olan bir motor yağının değiştirme zamanında oldukça siyah olmasının sebebi de budur.

22 Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi Yağ, karterden bir yağ pompası aracılığıyla emilir ve harici yağ filtresi/soğutucu modülü üzerinden merkezi yağ pasajına aktarılır. Ana krank mili yatakları merkezi yağ pasajlarından basınçlı yağ ile beslenir. Merkezi yağ kanalı bir basınç yükseltici aracılığıyla basınçlı yağ ile beslenir. Yağ merkezi yağ kanalından piston soğutma işlevi için püskürtme jetlerine akar. Buradan da tek yönlü valfler aracılığıyla silindir kapaklarına aktarılır. Yağ ara mile motor zamanlama dişlilerine ve zincir gergilerine de gider. Silindir kapaklarında yağ kanallar aracılığıyla kam mili ayarlayıcısına ve kam mili yataklarına akar. Geri dönüş hatları yağı kartere yönlendirir.

23 Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi Eksantrik mili zamanlama yağ kontrol valfi Yağ dönüş galerisi Ana yağ galerisi Yağ basınç anahtarı Yağ flitresi Yağ süzgeci Yağ pompası

24 Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi - Parçaları Yağ Pompası - Trokoid Pompa Farklı eksenlerde hareket alan ve hareket veren rotorlardan oluşur. Hareket veren rotor krank miline bağlıdır. Tahliye valfi sistemde aşırı yağ basıncı oluşumunu önler. Hareket veren rotor Hareket alan rotor Tahliye valfi Dişli Pompa Hareket veren dişli Hareket alan dişli Hilal

25 Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi - Parçaları Yağ Filtresi Motor stop ettiğinde filtre içinde yağ kalmasını sağlayan bir çekvalf vardır. Filtre tıkandığında motorun yağsız kalmasını önleyen bir de by-pass valfi vardır. Filtre periyodik olarak değiştirilmelidir. Çekvalf Eleman Gövde By-pass valfi Yağ Lambası Yağ basıncı düştüğünde sürücüyü uyaran lambadır. Lambayı çalıştırmak için ana yağ galerisinde bir yağ müşiri vardır. Yağ müşiri Gösterge paneli Yağ lambası

26 Motor Sistemleri / Yağlama Sistemi / Yağ soğutucusu Su By-pass hortumu Yağ soğutucusu Yağ flitresi Yağ soğutucusu Yağ flitresi Motor soğutma suyu Yağ pompasından Ana yağ galerisine Tahliye valfi

27 Örnek: Yağlama Sistemi 27

28 Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar Ana Hatları Bu sistem motorun sıcaklığını C Civarında tutmaya çalışır. Radyatör Rezervuar Kabı Radyatör Kapağı Su pompası Termostat

29 Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar Radyatöre Kalorifer radyatöründen Kalorifer radyatörüne Gaz kelebek gövdesine Radyatörden By-pass kanalı Silindir kapağı Su pompası Heater core Termostat Silindir bloğu Radyatör Gaz kelebek gövdesi

30 Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar Radyatör Kapağı Basınç valfi su sıcaklığı arttığında açılarak suyun bir kısmını rezervuar kabına gönderir. Vakum valfi su soğumaya başladığında açılarak suyun rezervuar kabından radyatöre dönüşünü sağlar. Sıcaklık ve basınç artmış Sıcaklık ve basınç düşmüş Basınç Valfi Vakum Valfi

31 Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar Soğutma Fanı Elektrikli Soğutma Fanı Kontak anahtarı Röle Soğutma fanı Su sıcaklık anahtarı Hidrolik Kavramalı Soğutma Fanı Kayıştan hareket alan fan ve içinde silikon yağ bulunan hidrolik kavrama sıcaklığa bağlı olarak hızlı veya yavaş döner. Elektronik kontrollü hidrolik kavramalı soğutma fanı Fan hidrolik motor tarafından döndürülür. ECU hidrolik motora giden yağ miktarını böylece fanın dönüş hızını ayarlar. Soğutma fanı Hidrolik kaplin Kasnak Su Pompası Hidrolik motor Su sıcaklık müşiri Hidrolik pompa

32 Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar Rezervuar Kabı Motor ısındığında rezervuar kabındaki su seviyesi artar, soğuduğunda seviye düşer. Rezervuar kabı Rezervuar kabı hortumu Radyatör

33 Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Parçalar Termostat Motorun çabuk ısınmasını ve belirli bir Sıcaklıkta çalışmasını sağlar. İki tip termostat vardır. Bypass valfli termostat Bypass valfsiz termostat Valf Silindir Bypass valfi Vaks Jikle valfi Su Pompası Tahrik kayışından aldığı hareketle çalışır. Su pompası

34 Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Türleri Tamamen kapalı soğutma sistemi: Radyatör kapağı rezervuar Kabı üzerindedir. Sistemde su eksiltme ve havayla temastan Kaynaklanan suyun bozulması önlenmiştir. Radyatör Rezervuar deposu Su girişi Radyatör Radyatör kapağı

35 Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Türleri Termostat Bypass Radyatör Su pompası Bypass valfli termostatın çalışması suyun sıcaklığı arttığında termostat açılır, bypass valfi kapanır. Böylece suyun tamamı radyatöre gönderilip soğutulabilir. Bypass valfli tipin avantajları 1. Isınma esnasında motor içinde ısı dağılımını dengeli tutar. 2. Motor sıcaklığı arttığında bypass kanalını tamamen kapattığı için soğutmayı kolaylaştırır. 3. Sıcaklık ayarını hassas yapar.

36 Motor Sistemleri / Soğutma Sistemi - Türleri Soğutma fanı Fan motoru Su sıcaklık anahtarı

37 EKLER

38 Benzinli Motor Sistemleri / Egzoz Sistemi Egzoz manifoldu TWC (Üç yollu katalitik konvertör) Egzoz borusu Susturucu Bu sistem aşağıdaki faydaları sağlar. Egzoz gazlarının çıkma performansını iyileştirerek motorun verimini artırır. Gazların içerisindeki zararlı gazları azaltır. Gazların sesini azaltır.

39 Benzinli Motor Sistemleri / Egzoz Sistemi - Parçaları Katalitik Konvertör Egzoz gazlarındaki CO (Karbon monoksit), HC (hidrokarbon) ve NOx (Nitrojen oksit) gibi zararlı gazları azaltır. İki tip katalitik konvertör vardır. OC (Oksidasyon Katalizörü) CO ve HC gazlarını temizler platinyum ve palladyumla katalizasyon yapar. TWC (üç yollu katalitik konvertör) CO, HC ve NOx gazlarını temizler. Platinyum ve radyum ile katalizasyon yapar. Monolitik tip katalitik konvertör Dış kabuk Tel ağı Monolitik katalizör Susturucu: Egzoz gazlarının sıcaklığını ve basıncını (sesini) düşürür.