Diz Osteoartritli Olgularda Denge Problemleri, Fiziksel Fonksiyonellik ve Yaflam Kalitesinin De erlendirilmesi*

Transkript

1 KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2010; 2: Gelifl Tarihi/Received: 22/07/ Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 15/09/2009 Diz Osteoartritli Olgularda Denge Problemleri, Fiziksel Fonksiyonellik ve Yaflam Kalitesinin De erlendirilmesi* Assessment of Balance Problems, Physical Functionality and Quality of Life in Knee Osteoarthritis** Hüsnü Seren Gürkan 1, Nuray K rd 2, Emine Handan Tüzün 3, Bülent Atilla 4 1 Bilgi Hastanesi, Ankara, Türkiye 1 Bilgi Hospital, Ankara, Turkey 2 Hacettepe Üniversitesi Sa l k Bilimleri Fakültesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü, Ankara, Türkiye 2 Department of Physical Therapy and Rehabilitation, Faculty of Health Science, Hacettepe University, Ankara, Turkey 3 Baflkent Üniversitesi Sa l k Bilimleri Fakültesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü, Ankara, Türkiye 3 Department of Physical Therapy and Rehabilitation, Faculty of Health Science, Baskent University, Ankara, Turkey 4 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dal, Ankara, Türkiye 4 Department of Orthopaedics and Traumatology, Faculty of Medicine, Hacettepe University, Ankara, Turkey * Bu çal flma, Akademik Geriatri 2009 Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmufltur. ** This research was presented at Academic Geriatrics 2009 Congress as an oral presentation. ÖZET Girifl: Bu çal flman n amac, diz osteoartritinin denge, fiziksel fonksiyonellik ve yaflam kalitesi üzerine olan etkilerini araflt rmakt r. Çal flma, Hacettepe Üniversitesi Sa l k Bilimleri Fakültesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümünde gerçeklefltirilmifltir. Hastalar ve Metod: Çal flmam z, deney ve kontrol grubu olmak üzere iki gruptan meydana gelmifltir. Deney grubu, klinik ve radyolojik incelemeler sonucunda bilateral diz osteoartriti tan s konmufl yafl aral nda 15 hastadan oluflmufltur. Diz eklemiyle ilgili a r, sertlik, fonksiyon kayb gibi herhangi bir flikayeti bulunmayan yafl aras sa l kl sedanter 12 gönüllü birey ise çal flmaya kontrol grubu olarak kat lm flt r. Olgular n ayr nt l t bbi hikayesi al nm fl, ard ndan a r, görsel analog skalas ile; denge, Berg denge testi ile; fiziksel fonksiyonellik Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index (WO- MAC) ile; yaflam kalitesi de SF-636 (Short Form-36) ile de erlendirilmifltir. Çal flmada sözel yan tlara dayanan ölçekler kullan ld için, sonuçlar n objektif ve güvenilir olmas aç s ndan standardize mini mental test kullan lm fl ve bu testten 24 ün alt nda puan alan olgular çal flmaya dahil edilmemifltir. 94 Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Uzm. Fzt. Hüsnü Seren Gürkan An ttepe Mahallesi Onur Sokak No: 68/ Çankaya, Ankara/Türkiye e-posta: fztseren@yahoo.com

2 Diz Osteoartritli Olgularda Denge Problemleri, Fiziksel Fonksiyonellik ve Yaflam Kalitesinin De erlendirilmesi Bulgular: Her iki gruba ait veriler incelendi inde, diz osteoartritine sahip olgularda diz ekleminde hem istirahat hem de aktivite s ras nda a r art fl n n oldu u, denge problemlerinin yafland, fiziksel fonksiyonelli in azald ve yaflam kalitesinin olumsuz yönde etkilendi i sonucuna var lm flt r. Ayr ca deney grubunda, fiziksel fonksiyonellikteki azalman n yaflam kalitesini de düflürdü ü saptanm flt r. Sonuç: Çal flman n sonuçlar, diz osteoartritli olgular n fiziksel fonksiyonelli indeki azalman n, yaflam kalitesini de olumsuz yönde etkiledi ini ve genel vücut dengesinde kay plara yol açt n göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Osteoartrit, diz, denge, fiziksel fonksiyonellik, yaflam kalitesi. ABSTRACT Introduction: The purpose of this study was to investigate the effects of knee osteoarthritis on balance, physical functionality and quality of life. This study was undertaken at Hacettepe University, Faculty of Health Science, Department of Physical Therapy and Rehabilitation. Patients and Methods: Our study was conducted as two groups: an experimental group and the control group. The experimental group included 15 patients (age range: years) diagnosed as having bilateral knee osteoarthritis according to the results of the clinical and radiological assessments. Twelve healthy sedentary subjects (age range: 56 to 83 years) with no knee joint complaints were included as the control group. The evaluation included a detailed history, pain assessed with visual analog scale, balance with Berg balance scale, physical functionality with WOMAC, and quality of life with Short Form (SF)-36. Subjects receiving <24 points on standardized mini-mental test were also excluded since our study consisted of self-reported questionnaires. Results: The data concerning the experimental and control groups were analyzed, and we determined increased pain intensity level with rest and activity, increased balance problems and decreased physical functionality and quality of life in the experimental group when compared with controls. Furthermore, in the experimental group, it was found that the decrease in physical functionality led to reduced quality of life. Conclusion: Findings of this study show that, decrease in functional capacity of patients with knee osteoarthritis negatively affects quality of life and also causes loss of balance. Key Words: Osteoarthritis, knee, balance, physical functionality, quality of life. G R fi Osteoartrit, artroz veya dejeneratif eklem hastal - olarak da adland r lan, eklem k k rda ndan bafllayarak zamanla eklemin di er dokular n da etkileyen, mekanik afl nma ve dejeneratif de iflikliklere neden olan ve sistemik komponenti bulunmayan noninflamatuvar kronik bir hastal kt r (1-6). Hastal n en s k görüldü ü eklemler, distal ve proksimal interfalangeal eklemler, karpometakarpal eklemler, servikal bölge, lumbosakral bölge, kalça, diz ve birinci metatarsofalangeal eklemler olup, diz eklemi osteoartritin en s k görüldü ü ikinci eklemdir (4,7). Osteoartritin, yafll larda en s k görülen kronik hastal k oldu u düflünüldü- ünde, diz osteoartriti ile ortaya ç kacak mobilite kayb, özellikle yafll larda karfl lafl lan en önemli sorundur (1,5,6,8,9). A r, hareket k s tl l, kas zay fl ve koordinasyon kayb, fiziksel özrü art ran faktörlerdir (10,11). Bununla birlikte, osteoartritli hastalarda fonksiyonellik, psikososyal ve psikolojik faktörlerden de etkilenmektedir (12). HASTALAR ve METOD Çal flmaya bafllamadan önce Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi T bbi Araflt rmalar Etik Kurulundan onay al nm fl ve çal flmam za iki grup birey dahil edilmifltir. Deney grubuna, Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dal na baflvuran, klinik ve radyolojik incelemeler sonucu bilateral diz osteoartriti tan s alan ve yafl ortalamas ± 8.84 olan 15 olgu; kontrol grubuna ise diz ekleminde a r, sertlik veya herhangi bir fonksiyonel kay p bulunmayan ve yafl ortalamas ± 7.99 olan 12 gönüllü sedanter olgu kat lm flt r. Çal flman n objektif olmas ve güvenilir sonuçlar elde edilmesi aç s ndan son bir y l içerisinde diz a r s nedeniyle fizyoterapi ve rehabilitasyon program na al nm fl; geçmiflte alt ekstremite ile ilgili herhangi bir cerrahi operasyon geçirmifl; intraartiküler steroid enjeksiyonu yap lm fl; psikoaktif ilaç kullanan; nörolojik bir rahats zl olan; ciddi respiratuar, santral, periferal, vasküler ve kontrolsüz metabolik problemleri bulunan; ciddi görme, duyma ve konuflma bozukluklar olan olgular ça- Akad Geriatri 2010; 2:

3 Assessment of Balance Problems, Physical Functionality and Quality of Life in Knee Osteoarthritis l flmaya dahil edilmemifltir. Çal flmaya kat lan tüm olgular, çal flma hakk nda bilgilendirilmifltir. Ayr ca çal flmam z, olgular n kendilerinin yan tlayaca anketleri de içerdi inden tüm olgulara standardize mini mental test uygulanm fl, 24 ün alt nda puan alan olgular çal flma d fl b rak lm flt r. Olgular n ayr nt l t bbi hikayesinin al nmas n n ard ndan a r, istirahat ve aktivite s ras nda sa ve sol dizler için ayr ayr olmak flart yla görsel analog skalas (VAS) ile; denge, Berg denge testi ile; fiziksel fonksiyonellik osteoartrite özel olarak gelifltirilmifl olan Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index (WOMAC) ile; yaflam kalitesi de SF-36 (Short Form-36) ile de erlendirilmifltir (13-18). Çal flmam zda, SF-36 puanlamas, Harbor-UCLA Nefroloji Klini i taraf ndan gelifltirilmifl olan bir bilgisayar program ile yap lm flt r (19). BULGULAR Elde edilen verilere göre, istirahatte ve aktivite s ras nda hissedilen a r düzeyi aç s ndan gruplar aras nda istatistiksel farkl l k bulunmufltur (p< 0.05) (Tablo 1). Berg denge testi sonuçlar incelendi inde, deney grubu verilerinin daha düflük oldu u görülmüfltür (p< 0.05) (Tablo 2). Olgular n WOMAC puanlar karfl laflt r ld nda, tüm puan türlerinde, deney grubu de erlerinin daha yüksek oldu u kaydedilmifltir (p< 0.05). Her iki grubun SF-36 puanlar de erlendirildi inde ise puanlar n deney grubunda düfltü ü belirlenmifltir (p< 0.05) (Tablo 3). Deney grubuna ait veriler kendi içinde karfl laflt r ld nda, SF-36 fiziksel puan ile, WOMAC a r ve WO- MAC toplam puanlar aras nda ters yönde iliflki saptanm flt r (p< 0.05) (Tablo 4). SONUÇ Literatürde osteoartritli olgularda denge problemleri, fiziksel fonksiyonellik, a r ve yaflam kalitesi konusundaki yay nlar incelendi inde, yafllanma ile yak ndan iliflkili olan osteoartritin yaratt en önemli sorunlar n, a r ve fonksiyonel kay p oldu u görülmektedir (3,8,20). Diz eklemi, osteoartritin en s k görüldü ü ikinci eklemdir (1). Bununla birlikte, 65 yafl üzerindeki yetiflkinlerin %50 sinden fazlas, herhangi bir radyolojik osteoartrit bulgusu olmaks z n kronik diz a r s ve fonksiyonel kay ptan flikayetçidir (8). Yafl, osteoartrit için önemli bir faktördür. Wu ve arkadafllar, Amerika Romatoloji Birli i (ACR) taraf ndan, osteoartritin 38 yafl üzerinde görülebilen bir hastal k oldu unun bildirildi ini ifade etmifllerdir (21). Foley ve arkadafllar da, yapt klar bir araflt rmaya, diz osteoartriti tan s konulmufl yafl aral nda, yafl ortalamas 62.5 ± 7.4 olan 850 olguyu dahil etmifltir (22). Çal flmam zda deney grubundaki olgular n yafl aral 55-81, yafl ortalamas da ± 8.84 y ld r. Tablo 1. Olgular n görsel analog skalas (VAS) de erleri VAS X ± SD X ± SD p SA stirahat 1.90 ± ± * Aktivite 5.46 ± ± * SOL stirahat 2.06 ± ± * Aktivite 5.25 ± ± * Tablo 2. Olgular n Berg denge testi sonuçlar X ± SD X ± SD p Berg denge testi ± ± * 96 Akad Geriatri 2010; 2: 94-98

4 Diz Osteoartritli Olgularda Denge Problemleri, Fiziksel Fonksiyonellik ve Yaflam Kalitesinin De erlendirilmesi Tablo 3. Olgular n WOMAC puanlar ve SF-36 de erleri X ± SD X ± SD p WOMAC A r 4.66 ± ± * Sertlik 2.75 ± ± * Fonksiyonellik 5.39 ± ± * Toplam ± ± * SF-36 Fiziksel ± ± * Mental ± ± * Tablo 4. Deney grubunun WOMAC puanlar ve SF-36 de erleri aras ndaki iliflki WOMAC WOMAC WOMAC WOMAC n= 15 A r Sertlik Fonksiyonellik Toplam SF-36 r Fiziksel p 0.004* * SF-36 r Mental p Sun ve arkadafllar, diz osteoartriti teflhisi konmufl 56 olgu ve benzer demografik özelliklere sahip sa l kl 50 olgu ile yapt araflt rmada, a r y VAS kullanarak de erlendirmifl, osteoartritli olgularda VAS ile ölçülen a r de erlerinin daha yüksek oldu unu belirtmifllerdir (23). Çal flmam zda da diz osteoartritinin hem istirahat hem de aktivite s ras nda a r düzeyinde art fla neden oldu u tespit edilmifltir. Birmingham ve arkadafllar, osteoartritle statik denge aras nda bir iliflki olmad n düflünmüfllerdir (24). Sun ve arkadafllar da, diz osteoartritine sahip 56 geriatrik olgu üzerinde yapt klar çal flmada, olgular n Berg denge testi sonuçlar n 50 kifliden oluflan sa l kl kontrol grubunun verileriyle karfl laflt rm fllar, diz osteoartritli olgularda Berg denge testi puan n n düfltü ünü bildirmifllerdir (23). Çal flmam zda, Berg denge testi sonuçlar, kontrol grubuyla karfl laflt r ld nda deney grubu sonuçlar n n daha düflük oldu u kaydedilmifl olup, bu sonuç diz osteoartritli olgularda dengenin olumsuz yönde etkilendi ini göstermektedir ve literatürle paralellik göstermektedir. Harrison, yafl aral ndaki diz osteoartritine sahip 50 kad n üzerinde yapt araflt rmada, denge ve fonksiyonelli in diz osteoartritinde nas l etkilendi ini incelemek üzere olgulara, fonksiyonel uzanma testi, zamanl performans testi ve WOMAC ölçe ini uygulam fl, fonksiyonellikle dengenin korelasyon gösterdi ini tespit etmifltir (12). McAlindon ve di erleri, fonksiyonellikle, diz a r s ve yafl aras nda bir iliflki oldu unu bildirmifller; diz a r s artt kça fonksiyonelli in azald n belirtmifllerdir (9). Çal flmam zda ise, tüm WOMAC puan türlerinde deney grubu verilerinde istatistiksel olarak anlaml düflüfl saptanm fl, diz osteoartritinin fiziksel fonksiyonellikte azalmaya yol açt sonucuna var lm flt r. Tüzün ve arkadafllar, 72 olguyla gerçeklefltirdikleri çal flmada, WOMAC Türkçe versiyonuna ait puanlar n, SF-36 puanlar yla korelasyon gösterdi ini tespit etmifllerdir (18). Woo ve di erleri de, 574 olguyla yapt klar araflt rma sonucunda, osteoartritin yaflam kalitesini etkiledi ini, osteoartritin fliddeti artt kça, WOMAC puanlar n n artt n ve SF-36 puanlar n n azald n belirtmifllerdir (25). Bununla birlikte, Foley ve arkadafllar n n Akad Geriatri 2010; 2:

5 Assessment of Balance Problems, Physical Functionality and Quality of Life in Knee Osteoarthritis osteoartrit tan s konmufl 850 olgu üzerinde yapt bir çal flmada, WOMAC-a r ve WOMAC-fiziksel fonksiyon puanlar n n denge ile iliflkili oldu u rapor edilmifltir (22). Çal flmam zda da diz osteoartriti tan s alm fl olgular n fonksiyonelliklerinin azald, yaflam kalitesinin düfltü- ü ayr ca fiziksel fonksiyonellikteki azalman n yaflam kalitesini de olumsuz yönde etkiledi i tespit edilmifltir. Yapt m z bu çal flman n sonuçlar da literatürdeki çal flmalara paralel olarak, diz osteoartritinin eklemde a r art fl na neden oldu unu, denge problemleri yafland n, fiziksel fonksiyonellikte azalman n meydana geldi ini ve yaflam kalitesinin olumsuz yönde etkilendi ini ortaya koymufltur. Bu nedenle, diz osteoartriti tan s alm fl olgular n uygun egzersiz programlar yla desteklenmesi fiziksel fonksiyonelliklerini art rarak, yaflam kalitesini de yükseltecek ve denge problemlerine ba l düflme riskinin de ortadan kalkmas na yard mc olacakt r. KAYNAKLAR 1. Baflaran S, Güzel R, Sarpel T. Yaflam kalitesi ve sa l k sonuçlar n de erlendirme ölçütleri. Romatizma 2005; 20: Baloh RW, Ying SH, Jacopson KM. A longitudinal study of gait and balance dysfunction in normal older people. Arch Neurol 2003; 60: Birmingham TB, Kramer JF, Kirkley A, Inglish JT, Spaulding SJ, Vandervoort A. Association among neuromuscular and anatomic measures for patients with knee osteoarthritis. Arch Phys Med Rehabil 2001; 82: Davis MA, Ettinger WH, Neuhaus JM, Mallon KP. Knee osteoarthritis and physical functioning: evidence from the NHANES I epidemiologic follow-up study. J Rheumatol 1991; 18: Dieppe PA. Osteoarthritis and related disorders-introduction and history. In: Klippel JH, Dieppe PA (eds). Rheumatology. Vol. 2. London: Harcourt Publishers Limited, 1998: 8: D raco lu D, Ayd n R, Baskent A, Celik A. Effect of kinesthesia and balance exercises in knee osteoarthritis. J Rheumatol 2005; 11: Felson DT, Lawrence RC, Dieppe PA, Hirsch R, Helmick CG, Jordan JM, et al. Osteoarthritis: new insights. Part 1: the disease and its risk factors. Ann Intern Med 2000; 133: Felson DT, Lawrence RC, Hochberg MC, McAlindon T, Dieppe PA, Minor MA, et al. Osteoarthritis: new insights. Part 2: treatment approaches. Ann Intern Med 2000; 133: Fitzgerald GK, Oatis C. Role of physical therapy in management of knee osteoarthritis. Curr Opin Rheumatol 2004; 16: Flores RH, Hochberg MC. Definition and classification of osteoarthritis. In: Brandt KD, Doherty M, Lohmander LS (eds). Osteoarthritis. New York: Oxford University Press, 2003: Foley SJ, Lord SR, Srikanth V, Cooley H, Jones G. Falls risk is associated with pain and dysfunction but not radiographic osteoarthritis in older adults: Tasmanian older adult cohort study. Osteoarthritis Cartilage 2006; 14: Forth KE, Dall SRX. Proprioceptive balance training for elderly community dwellers. Eriflim tarihi: 18 A ustos Eriflim adresi Harbor-UCLA Division of Nephrology and Hypertension (2001). Eriflim tarihi: 01 Eylül Eriflim adresi qol.htm 14. Harrison AL. The influence of pathology, pain, balance and selfefficacy on function in women with osteoarthritis of the knee. Phys Ther 2004; 84: Koçyi it H, Aydemir Ö, Fiflek G, Ölmez N, Memifl A. K sa form- 36 n n Türkçe versiyonunun güvenilirli i ve geçerlili i. laç ve Tedavi 1999; 12: Ling SM, Fried LP, Garrett ES, Fan MY, Rantanen T, Bathon JM. Knee osteoarthritis compromises early mobility function: The Women s Health and Aging Study II. J Rheumatol 2003; 30: Loeser RF, Shakoor N. Aging or osteoarthritis: Which is the problem? Rheum Dis Clin North Am 2003; 29: McAlindon TE, Cooper C, Kirwan JR, Dieppe PA. Determinants of disability in osteoarthritis of the knee. Ann Rheum Dis 1993; 52: Miller M, Rejeski WJ, Messier SP, Loeser RF. Modifiers of change in physical functioning in older adults with knee pain: The Observational Arthritis Study in Seniors (OASIS). Arthritis Rheum 2001; 45: Petty NJ, Moore AP. Neuromusculoskeletal Examination and Assessment-A Handbook for Therapists. China: Churchill Livingstone, Song R, Lee EO, Lam P, Bae SC. Effects of tai chi exercise on pain, balance, muscle strength, and perceived difficulties in physical functioning in older women with osteoarthritis: a randomized clinical trial. J Rheumatol 2003; 30: Sun SF, Hsu CW, Hwang CW, Hsu PT, Wang JL, Tsai SL, et al. Hyaluronate improves pain, physical function and balance in the geriatric osteoarthritic knee: a 6-month follow-up study using clinical tests. Osteoarthritis Cartilage 2006; 14: Tüzün EH, Eker L, Aytar A, Daflkapan A, Bayramo lu M. Acceptability, reliability, validity and responsiveness of the Turkish version of WOMAC osteoarthritis index. Osteoarthritis Cartilage 2005; 13: Woo J, Lau E, Lee P, Kwok T, Lau WCS, Chan C, et al. Impact of osteoarthritis on quality of life in Hong Kong Chinese population. J Rheumatol 2004; 31: Wu CW, Morrell MR, Heinze E, Concoff AL, Wollaston SJ, Arnold EL, et al. Validation of American College of Rheumatology classification criteria for knee osteoarthritis using arthroscopically defined cartilage damage scores. Semin Arthritis Rheum 2005; 35: Akad Geriatri 2010; 2: 94-98