Huzurevinde Kalan Bireylerin Demografik Özelliklerinin Günlük Yaflam Aktiviteleri, Yaflam Kalitesi ve Depresyon Üzerine Etkisi*

Transkript

1 KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2012; 4: Gelifl Tarihi/Received: 13/06/ Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 15/10/2011 Huzurevinde Kalan Bireylerin Demografik Özelliklerinin Günlük Yaflam Aktiviteleri, Yaflam Kalitesi ve Depresyon Üzerine Etkisi* The Effects of Demographic Characteristics on the Activity of Daily Living, Quality of Life and Depression in Individuals Who Live in Nursing Home** Yasemin Kavlak Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi Sa l k Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Eskiflehir, Türkiye Osmangazi University Vocational High School of Health Services, Eskisehir, Turkey * Bu çal flma, 2. Geriatrik Fizyoterapi Kongresinde sunulmufltur. ** This research article was presented at 2 nd Geriatric Physiotherapy Congress. ÖZET Girifl: Bu çal flmada, huzurevinde kalan bireylerin demografik özelliklerinin günlük yaflam aktiviteleri, yaflam kalitesi ve depresyon üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlanm flt r. Materyal ve Metod: Bu amaçla Eskiflehir ilinde bulunan üç farkl huzurevinde kalan 19 kad n, 45 erkek toplam 64 birey araflt rmaya dahil edilmifltir. Araflt rma kapsam nda bireylerin demografik özelliklerinin yan s ra, Bartel indeksi, Notthingam sa l k profili, standardize mini mental test ve geriatrik depresyon skalas sonuçlar kaydedilmifl ve birbirleriyle iliflkileri incelenmifltir. statistiksel analizde p< 0.05 anlaml l k düzeyi olarak kabul edilmifltir. Bulgular: Araflt rmaya yafl ortalamas 74.81± 7.22 y l olan 64 gönüllü kat lm flt r. Demografik özellikler ile günlük yaflam aktiviteleri, yaflam kalitesi, depresyon ve biliflsel durum karfl laflt r ld nda; yafl n sadece biliflsel durumla (r= -0.29, p= 0.021), beden kitle indeksi (BK ) nin ise, günlük yaflam aktiviteleri (r= -0.32, p= 0.010), depresyon (r= 0.25, p= 0.043) ve yaflam kalitesi (r= 0.31, p= 0.014) ile iliflkili oldu u görülmüfltür. E itim, huzurevinde kalma süresi ve gelir düzeyi sadece biliflsel durumla iliflkili bulunmufltur (p< 0.05). Ayr ca, bireylerin hastal k say s artt kça günlük yaflam aktivitelerinin olumsuz etkilendi i görülmüfltür (r= -0.34, p= 0.004). Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Yrd. Doç. Dr. Yasemin Kavlak Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi Sa l k Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Yafll Bak m Program, Eskiflehir/Türkiye e-posta: ykavlak@hotmail.com 97

2 The Effects of Demographic Characteristics on the Activity of Daily Living, Quality of Life and Depression in Individuals Who Live in Nursing Home Sonuç: Bu çal flma sonunda, yaflla birlikte yaflam kalitesi ve biliflsel durumun olumsuz etkilendi i, bireylerin beden kitle indeksindeki art flla günlük yaflam aktivitelerindeki ba ms zl k ve yaflam kalitelerinin azald ve depresyonun artt görülmüfltür. Anahtar Kelimeler: Demografik özellik, yaflam kalitesi, günlük yaflam aktiviteleri, biliflsel durum, depresyon. ABSTRACT Introduction: In this study aimed to determine the effects of demographic characteristics on the activity of daily living, quality of life and depression in individuals who live in nursing home. Materials and Methods: Nineteen women and 45 men of total 64 subjects who live in three different nursing homes in Eskisehir were indicated in this study. The results of demographic characteristics of subjects and also Bartel index, Notthingam health profile, standardize mini mental test and geriatric depression scale were recorded and investigated relations among each other within this study. Statistical significance was defined as a value of p< Results: Sixty four volunteers whose mean age was ± 7.22 participated in the study. When we compared the demographic characteristics and activity of daily living, quality of life, depression and cognitive condition; age was correlated only cognitive condition (r= -0.29; p= 0.021), but it was seen that body mass index related with activity of daily living (r= -0.32; p= 0.010), depression (r= 0.25; p= 0.043) and life quality (r= 0.31; p= 0.014). Education, nursing home staying time and level of income were related with only cognitive condition (p< 0.05). Also it was seen, when co-morbidity increase, the activity of daily living is negatively affected (r= -0.34; p=-0.004). Conclusion: At the end of this study, it was seen, the quality of life and the cognitive situation was affected negatively with aging, independence in daily of living activity and quality of life is decreased with increase of body mass index and is increased depression. Key Words: Demographic characteristics, activity of daily living, life quality, cognitive condition, depression. G R fi Yafll l k, yaflam sürecinde geliflmeyi ve olgunlaflmay takip eden genetik yap ve çevre aras ndaki etkileflimin en üst düzeyde görüldü ü fizyolojik ve depresyon de iflimlerinin ortaya ç kmas d r (1). Teknolojik yenilikler, yaflam kolaylaflt ran yard mc aletlerin üretimi, yafllanmay geciktirmeye yönelik olarak yap lan çal flmalar ve sa l k alan ndaki geliflmelere paralel olarak tüm dünyada yaflam süresi dramatik olarak artmaktad r (2). Tüm dünyada 65 yafl ve üzeri yafll birey say s 2004 y l itibariyle 448 milyon civar ndad r. Bugün dünya üzerindeki toplam nüfusun %10 u 65 ve daha yukar yafllardaki nüfusu olufltururken, 2050 y l nda bu oran n %16 n n üzerine ç kmas beklenmektedir. Ülkemizde yafll nüfusun toplam nüfus içindeki pay n n XX. yüzy l n sonuna kadar %5 in alt nda yer ald görülmektedir y l Genel Nüfus Say m sonuçlar na göre olan 65 ve daha yukar yafl nüfus, toplam nüfusun %5.7 sini oluflturmaktad r y l nda Türkiye nüfusunda 16 milyon civar nda yafll n n bulunaca öngörülmektedir (3-6). Demografik olarak 65 yafl, yafll l k s n r olarak kabul edilir ve bu yafl n üzerindeki kiflilerde yafl ilerledikçe fiziksel ve mental bak mdan önemli de ifliklikler görülebilir (5). Bireyin toplumun bir parças olarak yaflam n sürdürmesi için sa l k en önemli belirleyicidir. Her yafll bireyin toplum içinde sa l kl yafllanmas, aktif olmas ve günlük yaflam nda ba ms zl n sürdürmesi sa lanmal d r. Bu üç faktör yaflam süresi için belirleyici olabilir. Ancak yafllanman n do as nda, insan bedeninde fizyolojik baz de ifliklikler meydana gelirken, bununla iliflkili olarak yapabilecekleri ve yetenekleri de önemli ölçüde etkilenir. Kas iskelet sisteminde meydana gelen de ifliklikler daha kolay yorulmalar na neden olurken, yorgunluk nedeniyle daha inaktif bir yaflam flekli tercih etmesine neden olur, yafll l k döneminde inaktiviteye ba l vücut a rl nda artma zamanla aktivite yapmada zorlu a neden olarak bir k s r döngü oluflur. Yafllanmaya ba l sistemik hastal klar n aç a ç kmas, ayr ca biliflsel fonksiyonlarda azalma kifliyi k s tlayan önemli faktörlerdir. Ayr ca, geçmifl y llarda okuma yazma oran n n ya da okula gitme y l n n azl da flu anda yafll l k döneminde olan kiflilerin içinde bulundu u durumu alg lamas ve yeni durumuna adaptasyonu sürecinde soruna neden olabilir. Yafll l k dönemine adaptasyonda yaflanan güçlükler ve günlük yaflamda baflkas na ba ml olma gerçe i baz psikolojik de iflikliklere hatta depresif bulgulara neden olabilir (1). 98 Akad Geriatri 2012; 4:

3 Huzurevinde Kalan Bireylerin Demografik Özelliklerinin Günlük Yaflam Aktiviteleri, Yaflam Kalitesi ve Depresyon Üzerine Etkisi Kiflinin yafllanma sürecinde yaflad güçlükler ve bunlara uyum sa lamas bireysel özelliklerle çok ilgilidir. Kiflinin içinde bulundu u durum ve bu durumla ilgili beklentileri aras ndaki fark yaflam kalitesini gösterir ve cinsiyet, rk, evlilik durumu, yafl farkl l klar ve e itim durumunun yaflam kalitesini etkiledi ini gösteren pek çok çal flma vard r (4,7-12). Ayr ca, e itim düzeyi, sa l k durumu, medeni durum ve aile iliflkilerinin biliflsel durumu ve depresyonu etkiledi ini gösteren çal flmalar bulunmaktad r (13-16). Bu çal flmada, huzurevinde kalan bireylerin demografik özelliklerinin günlük yaflam aktiviteleri (GYA), yaflam kalitesi ve depresyon üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlanm flt r. MATERYAL ve METOD Bu çal flmaya, Eskiflehir ilindeki huzurevlerinde kalan 60 yafl üzeri bireyler dahil edildi. Çal flmay gerçeklefltirmek için öncelikle T.C. Baflbakanl k Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Müdürlü ünden izin al nd ( tarih ve 131 say l ve tarih ve 100 say l onaylar ile). Bu çal flmaya, huzurevinde en az bir ayd r kalan, a r görme ya da iflitme problemi olmayan ve biliflsel durumu iyi olan yafll bireyler dahil edildi. Tüm kat l mc lara, araflt rmac taraf ndan araflt rma hakk nda bilgi verilerek gönüllü olanlar araflt rmaya dahil edildi ve veriler yüz yüze görüflme yöntemiyle topland. Ayr ca, çal flmaya bafllamadan önce Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi Etik Kurul Onay (2010/ 281 say numaral ) da al nd. Çal flmaya yafllar aras nda 98 gönüllü bireyle baflland, ancak 34 birey uygulanan standardize mini mental test (SMMT) ten 23 puan n alt nda puan ald klar için çal flmaya dahil edilmedi (17). SMMT den 23 ve üzeri puan alan 19 kad n, 45 erkek toplam 64 birey ile çal flma tamamland. Araflt rma kapsam nda kiflilerin; demografik özelliklerinin yan s ra, huzurevinde kalma süreleri, sistemik ya da kronik hastal klar n n varl ve say s sorguland. Bunun d fl nda, GYA daki ba ms zl k düzeylerini belirlemek için Bartel indeksi, yaflam kalitelerini belirlemek için Notthingam sa l k profili ve depresyon durumlar n saptamak amac yla geriatrik depresyon skalas uyguland. Tüm anket uygulamalar yüz yüze görüflme yöntemiyle ve ayn araflt rmac taraf ndan yap ld. Anket uygulamalar ndan elde edilen puanlarla demografik özellikleri karfl laflt r ld ve cinsiyetler aras ndaki farkl l klar araflt r ld. statistiksel analizi yapmak için SPSS 15.0 paket program ndan yararlan ld. Tüm verilerin ortalama ve standart sapmas belirlendi. Verilerin birbirleriyle iliflkilerini ölçmek için öncelikle normal da l mlar na bak ld, normal da l m gösteren veriler aras ndaki iliflki Pearson korelasyon katsay s ile incelenirken, normal da l m göstermeyen verilerin iliflkisi Spearman korelasyon katsay s yla belirlendi. Hiç e itim almayan bireyler ile e itimli bireylerin GYA lar, yaflam kaliteleri ve biliflsel durumlar aras ndaki farklar, veriler normal da lmad için Mann-Whitney U testi, depresyon verileri normal da ld için t test ile araflt r ld. Medeni durumlar n n GYA, yaflam kaliteleri, depresyon ve biliflsel durumlar aras ndaki iliflki ise varyans analizi ile incelendi. p< 0.05 anlaml l k düzeyi olarak kabul edildi. Analizleri yapmak için bireyler yafl, e itim y l, komorbidite say s ya da huzurevinde kalma süreleri yönünden kategorize edilmedi, ortalama de erler ile di er de iflkenlerin ortalama de erleri aras ndaki iliflkiler incelendi. Böylece gruplar aras ndaki farklar de il, de iflkenlerin birbirini nas l etkiledi i belirlendi. Örne in; yafllar aras nda olanlar, aras nda olanlar, 81 ve üzeri olanlar n yaflam kaliteleri aras ndaki farklar incelenmedi. Buna karfl n korelasyon analizi yap larak yaflla birlikte yaflam kalitesinde ya da GYA, biliflsel durum ve depresyon düzeyinde de ifliklik olup olmad - araflt r ld. Sadece okuryazar olmayan bireyler ile e itim alm fl olan bireyler aras ndaki farklar yukar da belirtildi i gibi Mann-Whitney U testiyle incelendi. Ayr - ca, medeni durumlar na göre; evli, bekar, eflini kaybetmifl ve eflinden boflanm fl bireylerin GYA, yaflam kalitesi, biliflsel durumlar ve depresyon düzeyleri aras nda farkl l klar varyans analizi kullan larak incelendi. BULGULAR Araflt rmam za yafl ortalamas 74.81± 7.23 (62-93 y l) y l olan, ortalama 38 ayd r huzurevinde kalan 64 yafll birey dahil edildi. Bireylerin e itim durumlar n inceledi imizde ortalama 4.44 y l okula gittikleri, 8 (%12.5) inin okuryazar olmad, sadece 1 (%1.6) inin üniversite mezunu oldu u ve ço unlu unun (%54.7) befl y ll k ilkokul e itimini tamamlad klar belirlendi (Tablo 1). Medeni durumlar na bakt m zda olgular m - z n ço unun (%60.3) efllerini kaybetmifl oldu u, yedi ki- Akad Geriatri 2012; 4:

4 The Effects of Demographic Characteristics on the Activity of Daily Living, Quality of Life and Depression in Individuals Who Live in Nursing Home Tablo 1. Bireylerin demografik özellikleri Ortalama ± SD (minimum-maksimum) Yafl (y l) ± 7.23 (62-93) Boy (cm) ± ( ) Kilo (kg) ± (47-105) BK (kg/m 2 ) ± 3.98 ( ) E itim (y l) 4.44 ± 2.89 (0-15) Gelir (TL) ± (0-1300) Komorbidite say s 1.70 ± 1.29 (0-5) Huzurevinde kalma ± (2-204) süresi (ay) BK : Beden kitle indeksi, SD: Standart sapma. flinin ise evli oldu u ve bir çiftin huzurevinde birlikte kald klar görüldü. Yaflamlar n etkileyebilecek hastal k durumlar n inceledi imizde, %53.1 inin birden fazla hastal a sahip oldu u, ancak hiçbirinin bu hastal klar nedeniyle baflka bir bireye ba ml olmad belirlendi. Bireylerin demografik özellikleri ile GYA, yaflam kalitesi, depresyon ve biliflsel durum de erlendirme sonuçlar aras ndaki iliflkiye bak ld nda, yafl ile yaflam kalitesi ve biliflsel durum iliflkili bulundu. Beden kitle indeksi ile GYA daki ba ms zl k, yaflam kalitesi ve depresyon durumunun ters yönlü iliflkili oldu u (s ras yla; p= 0.010; p= 0.014; p= 0.04), e itim, gelir düzeyi ve huzurevinde kalma süresinin ise biliflsel durumu etkiledi i görüldü. Ayr ca, kiflinin hastal k say s ile GYA daki ba- ms zl k aras nda da istatistiksel olarak anlaml bir iliflki bulundu (p= 0.004) (Tablo 2). Hiç e itim almayan olgular ile e itimli bireylerin yaflam kalitesi, GYA daki ba ms zl k, biliflsel ve depresyon durumlar aras ndaki fark incelendi inde biliflsel durumun e itim alan grupta daha iyi oldu u görüldü (p= 0.029; Tablo 3). Bireylerin medeni durumlar ile yaflam kaliteleri, GYA daki ba ms zl k, depresyon durumlar ve biliflsel becerileri aras ndaki iliflki varyans analiziyle incelendi. Sadece GYA daki ba ms zl k ölçümleriyle medeni durumlar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflkili bulunurken (p= 0.012, Tablo 4), di er parametreler ile bireylerin medeni durumlar aras nda herhangi bir iliflkiye rastlanmad (p> 0.05). Araflt rmaya kat lan bireylerin GYA daki ba ms zl k, yaflam kaliteleri, depresyon ve biliflsel durumlar n n cinsiyetler aras ndaki farklar incelendi inde, yaflam kalitesi (t= 2.99, p= 0.004) ve depresyon (t= 3.07, p= 0.003) parametrelerinde erkekler lehine fark oldu- u görüldü (Tablo 5). TARTIfiMA Bu çal flman n amac, yafll bireylerin demografik özelliklerinin GYA daki ba ms zl k durumlar n, yaflam kalitelerini, depresyon ve biliflsel durumlar n nas l etkiledi ini belirlemektir. Yafll l k, fizyolojik de iflikliklerin yan s ra bireylerin hayata bak fllar n, beklentilerini ve olaylar alg lama flekillerini de büyük ölçüde etkileyen bir süreçtir. Kiflisel farkl l klar olmakla birlikte, e itim Tablo 2. Bireylerin sosyodemografik özellikleri ile GYA, yaflam kalitesi, depresyon ve biliflsel durum aras ndaki iliflkiler GYA Yaflam kalitesi Depresyon Biliflsel durum r (p) r (p) r (p) r (p) Yafl (62-93 y l) (0.54) 0.24 (0.05) 0.11 (0.37) (0.02) BK (kg/m 2 ) (0.010) 0.31 (0.014) 0.25 (0.04) 0.22 (0.08) E itim (0-15 y l) (0.98) (0.94) 0.07 (0.57) 0.39 (0.001) Gelir ( TL) (0.36) (0.71) (0.74) 0.41 (0.001) Komorbidite say s * (0.004) (0.27) 0.07 (0.59) (0.98) Huzurevinde kalma 0.10 (0.48) (0.45) 0.02 (0.88) (0.02) süresi (2-204 ay) * Bu parametre normal da l m göstermedi i için Spearman korelasyon katsay s ile de erlendirildi. r: Pearson korelasyon katsay s. 100 Akad Geriatri 2012; 4:

5 Huzurevinde Kalan Bireylerin Demografik Özelliklerinin Günlük Yaflam Aktiviteleri, Yaflam Kalitesi ve Depresyon Üzerine Etkisi Tablo 3. E itim almayan grup ile e itimli grubun GYA, yaflam kalitesi, depresyon ve biliflsel durumlar aras ndaki farklar Hiç e itim almayanlar/ 1-15 y l e itim alanlar Z p GYA Yaflam kalitesi Biliflsel durum t p Depresyon Z: Mann-Whitney U testi, t: t test. GYA: Günlük yaflam aktivitesi. düzeyi, cinsiyet, bireylerin maruz kald hastal klar, yaflad sosyal çevre de bu sürecin nas l geçirilece ini etkileyen faktörlerdir. Araflt rmam z sonucunda, yaflla birlikte yaflam kalitesi ve biliflsel durumun olumsuz etkilendi i, bireylerin beden kitle indekslerindeki art flla GYA daki ba ms zl k ve yaflam kalitelerinin azald ve depresif belirtilerin artt görüldü. Ayr ca bireylerin mevcut hastal k say lar artt kça GYA n n, huzurevinde kalma süreleri artt kça, gelir ve e itim düzeyi azald kça da biliflsel durumlar n n olumsuz etkilendi i sonucuna var ld. Yafll larda yaflam kalitesi ve özürlülü ü inceleyen pek çok araflt rmada, genellikle toplumlarda erkeklerin yaflam kalitesinin kad nlara göre daha yüksek oldu u belirtilmifltir (18-20). Bu sonucu etkileyen baz faktörler vard r. Bunlardan ilki, kad nlarda genellikle ölümcül olmayan durumlar özürlülü e neden olurken, erkeklerin özür durumu genellikle yaflam tehdit eden hastal klarla iliflkilidir. kincisi, araflt rmalar n pek ço una göre kad nlar fiziksel problemlerini anlamland rmaya ve bu problemleri hat rlamaya ve anlatmaya daha e ilimlidir. Üçüncüsü ise, kad nlar yaflamlar boyunca sa l k Tablo 4. Bireylerin medeni durumlar ile günlük yaflam aktiviteleri aras ndaki iliflki Grup n (64) Median %25 %75 Bekar 7 (%11.1) Evli 7 (%11.1) Eflini kaybetmifl 39 (%60.3) Boflanm fl 11 (%17.5) One Way varyans analizi 1 vs. 2 p= vs. 2 3 vs. 2 Tablo 5. GYA, yaflam kalitesi, depresyon ve biliflsel durumlar n cinsiyetler aras nda karfl laflt r lmas Kad nlar (n= 19) Erkekler (n= 45) X ± SD X ± SD t p GYA ± ± Yaflam kalitesi ± ± Biliflsel durum ± ± Depresyon 9.84 ± ± t: t test. GYA: Günlük yaflam aktivitesi. Akad Geriatri 2012; 4:

6 The Effects of Demographic Characteristics on the Activity of Daily Living, Quality of Life and Depression in Individuals Who Live in Nursing Home ve sa l koruma ile ilgili konulara daha çok önem verirken, erkekler kendileriyle ilgili sorunlar ihmal ederler (20). Benzer flekilde bu çal flmada da GYA daki ba- ms zl k düzeyleri ve biliflsel durumlar aras nda fark olmamas na karfl n kad nlar n yaflam kaliteleri ve depresyon durumlar n n erkeklere göre daha belirgin etkilendi i bulundu. Farkl ülkelerden bildirilen pek çok çal flmaya göre e itim sa l ktaki de ifliklikler üzerinde kuvvetli olarak etkilidir. Daha yüksek e itim almak özürden kaç nmaya ya da geciktirmeye yard m eder. E itim ve sa l k iliflkisinde baz faktörler etkilidir. Bunlardan birincisi, e itim gelir ve meflguliyeti etkiledi i için bireylerin sa l k davran fllar n etkiler. kincisi, daha düflük e itime sahip olanlar, daha erken yafllarda, manuel olarak ve fiziksel güç gerektiren ifllerde çal fl rlar, bu da yaflam n ilerleyen dönemlerinde yaflam kalitesini ve bireysel ba- ms zl olumsuz etkiler (21). Mu la da yap lan bir çal flmada, huzurevinde kalan, yafllar 65 in üzerinde olan 1047 yafll, SF-36 kullan larak de erlendirildi. Çal flma sonras nda, yafl, cinsiyet, ö renim durumu, sosyal güvence, ekonomik durum, evli olma durumu ile yaflam kalitesi iliflkili bulundu (11). Ayr ca, yaflam kalitesinin; uzun süreli hekim tan l ilaç kullan m n gerektiren hastal bulunmayanlarda daha yüksek oldu u belirtilmektedir (9,22). Baflka bir çal flmada Bilir ve arkadafllar Van bölgesindeki 15 yafl üzerindeki erkeklerde yaflam kalitesini etkileyen faktörleri incelemifller ve yüksek ö renim düzeyinin, bekar olman n, gelir getiren bir iflte çal flman n, herhangi bir sa l k sigortas na sahip olman n ve göç etmemifl olman n yaflam kalitesini art ran sosyodemografik özellikler oldu unu bulmufllard r (10). Dünyada her geçen gün yafllanan nüfus artt kça, bireylerin yaflam kalitelerini ve sa l kl yafllanmalar n etkileyen faktörleri araflt ran çal flmalar artm flt r. Araflt rmam zda, yaflam kalitesinin yafl, cinsiyet ve beden kitle indeksinden etkilendi i sonucuna vard k. Amerika Birleflik Devletleri nde 2006 y l nda yap lan bir çal flmada, yafl, cinsiyet, etnik köken, gelir, iflsizlik gibi demografik özellikler d fl nda ast m, diyabet, obezite ve fiziksel özür gibi sa l k sorunlar n n ve sigara içme, kronik alkol kullanma ve bofl zaman aktivitelerinin yoklu u gibi sa l riske atan davran fllar n da yaflam kalitesi üzerinde belirleyici oldu u belirtilmektedir (23). Hiç flüphe yok ki yafllanmayla birlikte etkilenen ve en az fiziksel yetersizlikler kadar yafll n n ba ms zl n k s tlayan baflka bir faktör de biliflsel fonksiyonlar n yaflla birlikte azalmas d r. Literatürde biliflsel bozukluk ilerledikçe bireylerin y kanma, giyinme, yemek yeme gibi en temel ihtiyaçlar için bile ihtiyaç duyduklar, ço unun 24 saat bak ma gereksinim duyar duruma geldikleri belirtilmektedir. Çuhadar ve arkadafllar 65 yafl üzerinde olan, huzurevinde kalan 60 yafll bireyle yapt klar araflt rma sonucunda inkontinans görülme durumu, telefon kullanma yetene i, yemek haz rlama, ev iflleri yapabilme, al flverifl yapabilme, ilaçlar n tan ma ve kullanma, paray kontrol etme durumlar n n biliflsel bozuklu u olmayanlara göre çok daha fazla bozuldu unu belirlemifllerdir. Biliflsel durumun bozulmas n etkileyen pek çok faktör olabilir, bizim çal flmam zda yafl, e itim ve gelir düzeyi ve huzurevinde kalma süresi biliflsel durumla iliflkili bulundu (24). Literatürde bu konuda yap - lan çal flmalarda da bizimkine benzer olarak, e itim, yafl, cinsiyet, alg lanan gelir, sa l k güvencesi, alg lanan sa l k durumu, evli olma durumu, çocuk say s yla biliflsel durumun iliflkili oldu u bildirilmifltir (12,13,24). Yafll l kta, yas ve fiziksel hastal klar, sosyal deste- in azalmas ve beyindeki baz patolojik de ifliklikler depresyona e ilimi art r r (15). Ayr ca, kendi evinde yaflayan yafll bireyler aras nda yap lan baflka bir çal flma sonucunda dul/boflanm fl olanlarda ve kad nlarda depresif belirti puan ortalamas n n daha yüksek oldu u belirtilmektedir (1). Bu iki çal flmada oldu u gibi fiahin ve arkadafllar da geriatrik depresyon ölçe i kullanarak yapt klar çal flmalar nda depresyonun yafl, cinsiyet, evli olmak ya da çocuk sahibi olmakla anlaml de iflim gösterdi ini belirtmifllerdir (16). Bizim araflt rmam zda cinsiyetle ve beden kitle indeksiyle depresyon ölçe i aras nda iliflki belirlendi. Kad nlarda depresyona e ilimin daha fazla olmas literatürle uyumlu iken, beden kitle indeksindeki art flla depresyon durumu aras ndaki iliflkiyi destekleyen baflka bir çal flmaya rastlamad k. Bu çal flman n sonunda yafl, cinsiyet, e itim seviyesi, kiflilerin gelir durumu, yafll l a efllik eden hastal klar ve huzurevinde kalma süresinin; daha sa l kl, kaliteli ve ba ms z bir yafll l k süreci geçirmesi üzerinde de iflik oranlarda etkili oldu u belirlendi. Bu nedenle, özellikle huzurevinde çal flan sa l k personelinin, yaflam kalitesi, GYA ve depresyon durumu üzerinde etkili olan beden kitle indeksini azaltmaya yönelik, bireysel 102 Akad Geriatri 2012; 4:

7 Huzurevinde Kalan Bireylerin Demografik Özelliklerinin Günlük Yaflam Aktiviteleri, Yaflam Kalitesi ve Depresyon Üzerine Etkisi farkl l klar gözeterek yafll lar destekleyen programlar gelifltirmeleri gerekmektedir. Bireylerin t bbi sa l k problemlerinin çözümlenmesi kadar, biliflsel ve ruhsal yönden desteklenmelerinin, yaflam kalitelerini art ran ve kiflisel ba ms zl gelifltiren yaklafl mlar n da önemli oldu u unutulmamal d r. leride bu gibi tespit çal flmalar yan nda tespit edilen etkenlerin iyilefltirilerek yafll lar n yaflam kalitelerinin, ba ms zl k düzeylerinin, biliflsel ve depresyon durumlar n n iyilefltirilebildi ini gösteren çal flmalar n yap lmas n n yarar olaca- n düflünüyoruz. TEfiEKKÜR Eskiflehir Maide Bolel, Süleyman Çak r ve Sabiha Gönül Bayar Huzurevlerinin baflta müdürleri olmak üzere tüm personeline araflt rmam s ras nda verdikleri destek için teflekkür ederim. Ayr ca, istatistiksel analizlerin yap lmas aflamas nda verdi i destekler için Yrd. Doç. Dr. Cengiz BAL a teflekkür ederim. KAYNAKLAR 1. Ç nar Ö, Kartal A. Yafll larda depresif belirtiler ve sosyodemografik özellikler ile iliflkisi. TAF Prev Med Bull 2008; 7: Akyüz G. Geriatrik hastalarda yaflam kalitesi. Türk Fiz T p Rehab Derg 2006; 52: A57-A Arslan fi, Kutsal YG. Geriatride yaflam kalitesinin de erlendirimi. Geriatri 1999; 2: Kutsal GY, Yaflam Kalitesi Rehberi, Geriatrik Bilimler Araflt rma ve Uygulama Merkezi. Ankara, Bilir N. Türkiye de ve dünyada yafll larda demografik özellikler. Geriatri ve Gerontoloji. Ar o lu S (editör). Ankara: M&N Medikal Nobel, 2006: Türkiye nin Profili, Türkiye de yafll lar n durumu ve yafllanma ulusal eylem plan, sosyal sektörler ve koordinasyon genel müdürlü ü, Ankara: 2007: Birtane M, Tuna H, Ekuklu G ve ark. Edirne huzurevi sakinlerinde yaflam kalitesine etki eden etmenlerin irdelenmesi. Geriatri 2000; 3: Ayranc Ü, Köflgero lu N, Yenilmez Ç, Aksoy F. Eskiflehir de yafll lar n sosyoekonomik özellikleri ve sa l k durumlar. Sted 2005; 14: Ifl kl B, Kalyoncu C, Arslantafl D. Eskiflehir Mahmudiye de 35 yafl ve üzeri kiflilerde yaflam kalitesi. Toplum Hekimli i Bülteni 2007; 26: Bilir N, Özcebe H, Vaizo lu SA ve ark. Van ilinde 15 yafl üzeri erkeklerde SF-36 ile yaflam kalitesinin de erlendirilmesi. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2005; 25: Çal flt r B, Dereli F, Ayan H, Cantürk A. Mu la il merkezinde yaflayan yafll bireylerin yaflam kalitesinin incelenmesi. Turkish J Geriatrics 2006; 9: nal S, Subafl F, Mungan-Ay S ve ark. Yafll lar n fiziksel kapasitelerinin ve yaflam kalitelerinin de erlendirilmesi. Geriatri 2003; 6: Diker J, Etiler N, Y ld z M, fieref B. Altm fl befl yafl üzeri kiflilerde biliflsel durumun günlük yaflam aktiviteleri, yaflam kalitesi ve demografik de iflkenlerle iliflkisi: Bir alan çal flmas. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2001; 2: Aylaz R, Günefl G, Karao lu L. Huzurevinde yaflayan yafll lar n sosyal, sa l k durumlar ve günlük yaflam aktivitelerinin de erlendirilmesi. nönü Üniversitesi T p Fakültesi Dergisi 2005; 12: K l ço lu A. Yafll l k ça depresyonunun risk etkenleri ve etyolojisine yönelik bir gözden geçirme. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2006; 7: fiahin EM, Özer C, Ölüç F, Tunç Z. Huzurevinde kalan yafll larda demans ve depresyon. Turkish J Geriatrics 2005; 8: Güngen C, Ertan T, Eker E ve ark. Standardize minimental test in türk toplumunda hafif demans tan s nda geçerlik ve güvenirli i. Türk Psikiyatri Dergisi 2002; 13: Azman AB, Sararaks S, Rugayah B, et al. Quality of life of the malaysian general population: results from a postal survey usung the SF-36. Med J Malaysia 2003; 58: O Dea I, Hunter MS, Anjos S. Life satisfaction and health-related quality of life (SF- 36) of middle aged men and women. Climacteric 1999; 2: Merrill SS, Seman Te, Kasl Sv, Berkman LF. Gender differences in the comparison of self reported disability and performance measures. J Gerontology 1997; 52A: Huisman M, Kunst A, Deeg D, et al. Educational inequalies in the prevalence and incidence of disability in Italy and the Netherlands were observed. J Clin Epidemiol 2005; 58: Arslantafl D, Metintafl S, Ünsal A, Kalyoncu C. Eskiflehir Mahmudiye ilçesi yafll lar nda yaflam kalitesi. Osmangazi T p Dergisi 2006; 28: Jiang Y, Hesser JE. Associations between health-related quality of life and demographics and health risks. Results from Rhode Island s 2002 behavioral risk facror survey. Health and Quality of Life Outcomes 2006; 4: Çuhadar D, Sertbafl G, Tutkun H. Huzurevinde yaflayan yafll lar n biliflsel ifllev ve günlük yaflam etkinli i düzeyleri aras ndaki iliflki. Anatolian J of Psychiatry 2006; 7: Akad Geriatri 2012; 4: