Kayseri Büyükflehir Belediyesi Huzurevindeki Yafll lar n Yaflam Kalitesi

Transkript

1 KL N K ÇALIfiMA/RESEARCH ARTICLE Akad Geriatri 2011; 3: Gelifl Tarihi/Received: 15/04/ Kabul Edilifl Tarihi/Accepted: 28/07/2010 Kayseri Büyükflehir Belediyesi Huzurevindeki Yafll lar n Yaflam Kalitesi Quality of Life Among the Elderly Residents of Kayseri Nursing Home Zeynep Baykan 1, Melis Naçar 1, Fevziye Çetinkaya 2 1 Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi, T p E itimi Anabilim Dal, Kayseri, Türkiye 1 Department of Medical Education, Faculty of Medicine, Erciyes University, Kayseri, Turkey 2 Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi, Halk Sa l Anabilim Dal, Kayseri, Türkiye 2 Department of Public Health, Faculty of Medicine, Erciyes University, Kayseri, Turkey ÖZET Girifl: Bu çal flma Kayseri Büyükflehir Belediyesi Huzurevinde yaflayan yafll lar n yaflam kalitelerini belirlemek amac yla yap lm flt r. Materyal ve Metod: Kesitsel tipteki bu çal flma Nisan 2009 tarihinde yap lm flt r. Veriler 60 yafl ve üzeri kiflilere yüz yüze görüflme tekni i kullan larak uygulanan anket formu arac l yla toplanm flt r. Yaflam kalitesini ölçmek için yaflam kalitesini ölçe i k sa formunun Türkçe versiyonu kullan lm flt r. Bulgular: Araflt rmaya kat lanlar n yafl ortalamas 73.2 ± 8.7 idi ve %63.9 u erkekti. Altm fl bir yafll n n %49.1 i yaflam kalitesini oldukça iyi veya çok iyi olarak, %55.8 i sa l klar n epeyce hoflnut veya çok iyi olarak de erlendirdiler. Kronik hastal k varl ile alg lanan sa l k aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark saptand (p= 0.002). Ölçe in alan puan ortalamalar na bak ld nda psikolojik puan n en düflük, çevre alan puan n n en yüksek oldu u görüldü. Ö renim düzeyi artt kça fiziksel, çevre ve ulusal çevre puan n n artt, kronik hastal k varl ile psikolojik alan ve sosyal alan puan n n azald, egzersizle bu alandaki puanlar n artt görüldü. Sonuç: Fiziksel aktivite yönünde düzenlenecek programlar n yafll lar n yaflam kalitelerini art rmak için bir çaba olaca aç kt r. Anahtar Kelimeler: Yafll, huzurevi, yaflam kalitesi, egzersiz. ABSTRACT Introduction: The aim of this study was to evaluate the quality of life among the residents of Kayseri Nursing Home for the elderly. Materials and Methods: This cross-sectional study was conducted in April A face-to-face survey was performed with the elderly, who were 60 years and over. The Turkish version of the WHOQOL-BREF life quality scale was used. Results: The mean age of the elderly contacted was 73.2 ± 8.7 years, and 63.9% were male. Of 61 elderly, 49.1% rated the quality of their life as good or very good and 55.8% of them were satisfied or very satisfied with their health. There was Yaz flma Adresi/Address for Correspondence Yrd. Doç. Dr. Zeynep Baykan Erciyes Üniversitesi T p Fakültesi, T p E itimi Anabilim Dal, Kayseri/Türkiye e-posta: zbaykan@erciyes.edu.tr 35

2 Quality of Life Among the Elderly Residents of Kayseri Nursing Home a statistically significant difference between having a chronic disease and satisfaction with health (p=0.002). The lowest score was obtained from psychological and the highest score from national environment domains. The scores of physical, environment and national environment domains increased with increasing educational level. The scores of psychological and social domains decreased with the existence of a chronic disease and increased with exercise. Conclusion: Arrangement of physical activity programs will certainly provide good results for increasing the quality of life in the elderly. Key Words: Elderly, nursing home, quality of life, exercise. G R fi Kronolojik, biyolojik, sosyal ve psikolojik boyutlar olan yafllanma, fizyolojik anlamda kaç n lmaz bir süreçtir. Toplumlar n yafllanmas, 21. yüzy l n en önemli demografik dönüflümü olup bu da toplum sa l nda de iflimler yaratmaktad r. Dünya Sa l k Örgütü (DSÖ) nün raporuna göre, 2000 y l nda 600 milyon olan 60 yafl ve üzeri nüfus, 2050 y l nda 2 milyona ç kacakt r (1). Tüm dünyada oldu u gibi ülkemizde de yafll nüfus giderek artmaktad r y l genel nüfus say m nda %4.3 olan 65 yafl ve üzeri nüfus oran, 2009 y l nda %7 ye yükselmifltir y l nda ise %17.6 ya ulaflaca öngörülmektedir (2,3). Yaflam süresinin uzamas özellikle ileri yafllarda görülen birçok hastal beraberinde getirmektedir. Kentleflme, gençlerin ifl bulmak için kentlere göç etmesi, ailelerin küçülmesi ve kad nlar n daha fazla ifl yaflam na kat lmas gibi nedenler yafll lara ihtiyaç duyduklar zaman bak m sunacak kiflilerin daha da azalmas na neden olmaktad r. Tüm bu faktörler yafll larda fiziksel, sosyal ve psikolojik olarak yaflam n tüm yönlerini etkilemekte ve yaflam kalitesini düflürmektedir. Ancak günümüzde yüksek kalitede, üretken ve ba ms z bir yafll l k süreci temel ilke olarak benimsenmektedir. Yaflam kalitesi DSÖ taraf ndan bireylerin kültür ve de erler sistemi içinde, amaçlar, beklentileri ve kayg lar aç s ndan yaflamdaki durumlar n alg lamalar olarak tan mlanmaktad r (4). Yaflam kalitesinin kapsam nda, insanlar n fiziksel fonksiyonlar, psikolojik sorunlar, aile içinde ve d fl ndaki sosyal iliflkileri, çevreyle etkileflimleri ve inançlar vard r (5). Literatürde yaflam kalitesinin ölçülmesi için birçok ölçek yer almaktad r (6,7). Bu ölçekler kiflinin sa l na genel bak fl n, hastal klar n kifliler üzerindeki etkilerini boyutlar arac l yla incelemektedir. Bu çal flma Kayseri Büyükflehir Belediyesi Huzurevinde yaflayan yafll lar n yaflam kalitelerini belirlemek amac yla yap lm flt r. MATERYAL ve METOD Kesitsel tipteki bu çal flma Nisan 2009 tarihinde Kayseri Büyükflehir Belediyesi Huzurevinde gerçeklefltirilmifltir. Huzurevi kay tlar ndan saptanan 60 yafl ve üzeri 75 yafll dan, demans ve/veya konuflma özrü olmayan, çal flmaya kat lmay kabul eden 61 kifli (çal flmaya kat lma oran %81.3) ile görüflülmüfltür. Araflt rmaya kat lanlara anket formu daha önceden e itim alm fl alt dönem iki ö rencisi taraf ndan yüz yüze görüflme tekni i kullan larak uygulanm flt r. Anket formunda kiflilerin sosyodemografik özellikleri sorgulanm fl ve DSÖ taraf ndan gelifltirilen yaflam kalitesi ölçe i k sa formunun Türkçe versiyonu (WHOQOL-BREF TR) uygulanm flt r. Ankette sosyodemografik özellikler (yafl, cinsiyet, medeni durum, e itim durumu, çocuk say s, mevcut hastal n olup olmad, gelir durumu, huzurevindeki yaflam koflullar, yak nlar taraf ndan ziyaret edilip edilmedikleri) ile ilgili 19 soru yer alm flt r. WHOQOL-BREF TR ölçe inin Türkçe ye uyarlamas ve geçerlilik, güvenilirlik çal flmas Eser ve arkadafllar taraf ndan yap lm flt r (8). Ölçek, biri genel alg lanan yaflam kalitesi di eri alg lanan sa l k durumu ile birlikte toplam 26 sorudan ve dört alandan oluflmaktad r. Ölçe in Türkçe versiyonuna 27. soru, ulusal çevre alan (Alan 5) olarak eklenmifltir. Ölçekte bulunan alanlar; Alan I: Fiziksel alan (gündelik iflleri yürütebilme, ilaçlara ve tedaviye ba ml l k, canl l k ve bitkinlik, hareketsizlik, a r ve rahats zl k, uyku ve dinlenme, çal - flabilme gücü), Alan II: Psikolojik alan (beden imgesi ve d fl görünüfl, olumsuz duygular. Bellek, dikkatini toplama), Alan III: Sosyal iliflkiler alan (di er kiflilerle iliflkiler, sosyal destek, cinsel yaflam), Alan IV: Çevre alan (maddi kaynaklar, fiziksel güvenlik, sa l k hizmetlerine ulafl labilirlik, ev ortam, dinlenme ve bofl zaman de erlendirme f rsat, fiziksel çevre ve ulafl m), 36 Akad Geriatri 2011; 3: 35-40

3 Kayseri Büyükflehir Belediyesi Huzurevindeki Yafll lar n Yaflam Kalitesi Tablo 1. Araflt rma grubunun baz sosyodemografik özellikleri Sosyodemografik özellikler Say % Yafl gruplar ve üzeri Cinsiyet Erkek Kad n Medeni durum Evli Bekar Efli ölmüfl /boflanm fl Ö renim durumu Okuryazar de il Okuryazar lkokul mezunu Ortaokul ve üzeri Sosyal güvence Yok SSK BA -KUR Emekli Sand Yeflil kart Di er Düzenli geliri Var Yok Kronik hastal k Var Yok Alan V: Ulusal çevre alan (sosyal bask ). Ölçe in de erlendirilmesi DSÖ nün düzenledi i rehber k lavuza göre yap lm flt r (4). Her bir alan, birbirinden ba ms z olarak kendi alan ndaki yaflam kalitesini ifade etti i için, alan puanlar ayr ayr hesaplanm flt r. Alan puanlar 0-20 aras nda de iflmekte olup, puan artt kça yaflam kalitesi artmaktad r. Elde edilen veriler SPSS 15.0 istatistik paket program na girilmifl ve analizler bu programda gerçeklefltirilmifltir. Alan puanlar n n normal da l ma uyup uymad de erlendirilerek puanlar n normal da l ma uydu- u için iki grubun karfl laflt r lmas nda student t ve çoklu gruplar n karfl laflt r lmas nda One Way Anova Varyans analizi kullan ld. Çeflitli de iflkenlere göre alg lanan yaflam kalitesi ve sa l k alg s ki-kare analizi ile de- erlendirildi. p< 0.05 istatistiksel olarak anlaml kabul edildi. BULGULAR Çal flmaya kat lan 60 yafl ve üzeri 61 yafll n n yafl ortalamas 73.2 ± 8.7 (min: 60-maks: 95) y l olarak saptand. Araflt rmaya kat lanlar n sosyodemografik özelliklerinin da l m Tablo 1 de gösterilmifltir. Evli olanlar n ikisi efli ile birlikte huzurevinde kalmakta idi. Araflt rmaya kat lanlar n %70.5 i çocuklar oldu unu ifade etmifllerdi. Huzurevinde kalmaya nas l karar verdikleri soruldu unda %52.5 i kendi iste i ile, %24.5 i çocuklar - n n/yak nlar n n iste i ile ve %23 ü kimsesi olmad için burada kalmaya karar verdiklerini ifade etmifllerdi. Huzurevinde kendilerini ziyaret edenler olup olmad - n sordu umuzda da %32.8 i ziyaretçisi olmad n ifade etti. Alg lanan yaflam kalitesini de erlendirmek amac yla sorulan Yaflam kalitenizi nas l buluyorsunuz? sorusuna %49.1 i oldukça iyi veya çok iyi olarak, %41.0 i ne iyi ne kötü, %9.9 u biraz kötü veya çok kötü olarak cevap vermifllerdir. Alg lad klar sa l k durumlar Sa l n zdan ne kadar hoflnutsunuz? sorusu ile incelendi inde; %55.8 i epeyce hoflnut veya çok iyi, %21.3 ü ne hoflnut ne de de il, %23.0 ü ise çok az hoflnut veya hiç hoflnut de il fleklinde cevap vermifllerdi. Cinsiyet, yafl gruplar, medeni durum, ö renim durumu ve kronik hastal k varl ile alg lanan yaflam kalitesi aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark saptanmad (p> 0.05). Alg lanan sa l k ile cinsiyet, yafl gruplar, medeni durum ve ö renim durumu aras nda da istatistiksel olarak anlaml bir fark yoktu (p> 0.05). Kronik hastal k varl ile alg lanan sa l k aras nda istatistiksel olarak anlaml bir fark saptand Akad Geriatri 2011; 3:

4 Quality of Life Among the Elderly Residents of Kayseri Nursing Home (ki-kare= , p= 0.002). Kronik hastal olmayanlar n %93.8 i sa l klar n epeyce hoflnut veya çok iyi olarak de erlendirirken, kronik hastal olanlarda bu oran %42.2 dir. Çal flmaya kat lanlar n alg lanan yaflam kalitesi ve alg lanan sa l k durumu puanlar n n ortalamas s ras ile 3.5 ± 0.9, 3.4 ± 1.1 olarak bulundu. Çeflitli sosyodemografik özelliklere göre alan puan ortalamalar n n da l m Tablo 2 de gösterilmifltir. TARTIfiMA Bu çal flmada huzurevinde yaflayan 60 yafl üzerindeki kiflilerin %49.1 i yaflam kalitelerini oldukça iyi veya çok iyi olarak, %55.8 i sa l klar n epeyce hoflnut veya çok iyi olarak de erlendirmifllerdir. Kronik hastal olmayanlar n sa l k alg lar daha iyidir. Kronik hastal olanlar n da yaklafl k yar s kendilerini iyi hissettiklerini belirtmifllerdir. Yafl, cinsiyet, e itim düzeyi gibi kiflisel özellikler yaflam kalitesini olumlu veya olumsuz yönden etkileyebilmektedir. Bu çal flmada cinsiyet, yafl ve ö renim durumu ile sa l k alg s ve alg lanan yaflam kalitesi aras nda anlaml bir iliflki saptanamam flt r. Eskiflehir Mahmudiye lçesinde 35 yafl ve üzeri kiflilerde yap lan bir çal flmada alg lanan yaflam kalitesinin ö renim düzeyi yüksek olanlarda ve evlilerde daha yüksek oldu u, alg lanan sa l k durumunun da erkeklerde, evlilerde, ö renim düzeyi yüksek olanlarda ve kronik hastal olmayanlarda yüksek oldu u bulunmufltur (9). Cingil ve Bodur un Karaman Huzurevinde, Turgul ve arkadafllar n n Narl dere de, Aslantafl ve arkadafllar n n Eskiflehir de yapt klar benzer çal flmalarda alg lanan yaflam kalitesinin ve sa l k alg s n n erkeklerde kad nlardan daha yüksek oldu u bildirilmifltir (10-12). Lüleci ve arkadafllar ise Manisa Huzurevinde yapt klar çal flmada bizim çal flmam za benzer flekilde erkeklerle kad nlar aras nda fark bulmad klar n bildirmifllerdir (13). Çal flmam zda WHOQOL-BREF TR ölçe inin yaflam kalitesi puan ortalamas 3.5 ± 0.9, genel sa l k puan ortalamas 3.4 ± 1.1 olarak bulunmufltur. Ayn ölçek kullan larak yap lan çal flmalarda Ifl kl ve arkadafllar - n n çal flmas nda yaflam kalitesi puan 3.5 ± 0.8, genel sa l k puan 3.6 ± 0.8 Aslantafl ve arkadafllar n n bir çal flmas nda yaflam kalitesi puan 3.3 ± 0.7, genel sa l k puan 3.2 ± 0.8 olarak bulunmufltur (9,14). Ölçe in alan puan ortalamalar na bak ld nda psikolojik puan n en düflük, çevre alan puan n en yüksek oldu u görülmektedir. WHOQOL-BREF ölçe i ile yap - lan Ifl kl ve arkadafllar n n çal flmas nda en yüksek de- eri sosyal alan, en düflük de eri çevre alan al rken, Aslantafl ve arkadafllar n n çal flmas nda en yüksek de- eri ulusal çevre alan, en düflük de eri fiziksel alan alm flt r (9,14). Bunun nedeni çal flmalar n farkl yafl gruplar nda ve farkl yerlerde yaflayanlar üzerinde yap lm fl olmas d r. Çeflitli çal flmalarda yaflla birlikte alan puanlar n n azald ve cinsiyete göre de iflim gösterdi i bulunmufltur ancak bu çal flmada yafla ve cinsiyete göre alan puanlar nda istatistiksel olarak anlaml bir fark saptanmam flt r (9,11,14,15). Ö renim durumunda ise fiziksel puan, çevre puan ve ulusal çevre puan n n ö renim düzeyi artt kça artt görülmektedir. Yafll n n sa l k durumu yaflam n n her yönünü etkilemekte olup ilerleyen yaflla birlikte ortaya ç kan kronik hastal klar n yaflam kalitesini olumsuz yönde etkiledi ini gösteren çal flmalar mevcuttur (16,17). Bu çal flmada yafll larda psikolojik alan puan ve sosyal alan puan n n azald gösterilmifltir. Yafll l k döneminde meydana gelen fizyolojik ve fiziksel de iflimler, bireylerin birtak m faaliyetlerini k s tlamakta veya gerçeklefltirmelerine engel olmakta, kendilerini mutsuz hissetmelerine neden olmakta ve bu durum, bireylerin özellikle sa l k aç s ndan yaflam kaliteleri üzerinde etkili olmaktad r (18). Tayvan da yap lan bir çal flmada kiflilerin kronik hastal k varl nda çevresel alan puan ortalamalar hariç tüm alanlarda puanlar n n anlaml düzeyde azalma gösterdi ini göstermifltir (19). Egzersiz birçok kronik hastal önlemekte, geciktirmekte ve mortalite riskini azaltmakta, fonksiyonel ba- ms zl ve hastal klara karfl direnci art rmaktad r. Yafll n n sosyal aktivitelere kat lmas n ve benlik sayg - s n art rmakta, buna ba l olarak yaflam kalitesini art rd çal flmalarla desteklenmifltir (20). Bu çal flmada da günlük egzersiz yapanlar n psikolojik ve sosyal alan puanlar n n yapmayanlara göre daha yüksek oldu u bulunmufltur. Sonuçta; bu çal flma ile kronik hastal k varl n n yaflam kalitesini azaltt bir kez daha gösterilmifltir. Yafllanan bir toplum oldu umuz da dikkate al narak kronik hastal klar azaltmaya yönelik çal flmalar n önemli oldu u sonucuna var lm flt r. Huzurevinde yafla- 38 Akad Geriatri 2011; 3: 35-40

5 Kayseri Büyükflehir Belediyesi Huzurevindeki Yafll lar n Yaflam Kalitesi Tablo 2. Çeflitli sosyodemografik özelliklere göre alan puanlar n n da l m Fiziksel puan Psikolojik puan Sosyal puan Çevre puan Ulusal çevre puan Özellikler n Ortalama ± SD Ortalama ± SD Ortalama ± SD Ortalama ± SD Ortalama ± SD Cinsiyet Erkek ± ± ± ± ± 1.95 Kad n ± ± ± ± ± 1.74 t= 1.572, p= t= , p= t= 0.154, p= t= 1.791, p= t= 0.492, p= Yafl gruplar ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± 1.3 F= 1.299, p= F= 2.553, p= F= 0.879, p= F= 1.523, p= F= 1.494, p= E itim düzeyi Okuryazar de il ± ± ± ± ± 1.8 Okuryazar ± ± ± ± ± 1.7 lkokul mezunu ± ± ± ± ± 2.0 Ortaokul ve üzeri ± ± ± ± ± 0.5 F= 2.906, p= F= 1.683, p= F= 0.361, p= F= 5.487, p= F= 4.424, p= Kronik hastal k Yok ± ± ± ± ± 2.3 Var ± ± ± ± ± 1.8 t= 1.086, p= t= 2.434, p= t= 2.311, p= t= 0.531, p= t= 0.846, p= Çocuk durumu Yok ± ± ± ± ± 2.17 Var ± ± ± ± ± 1.80 t= , p= t= 0.099, p= t= 0.658, p= t= , p= t= 0.027, p= Günlük egzersiz yapma durumu Evet ± ± ± ± ± 1.8 Hay r ± ± ± ± ± 2.0 t= , p= t= , p= t= , p= t= , p= t= , p= Toplam 14.0 ± ± ± ± ± 1.9 Akad Geriatri 2011; 3:

6 Quality of Life Among the Elderly Residents of Kayseri Nursing Home yan bu grupta fiziksel aktivite yapanlar n psikolojik ve sosyal alan puanlar n n yüksek olmas da dikkate al narak düzenlenecek programlar n yafll lar n yaflam kalitelerini art rmak için bir çaba olaca aç kt r. Teflekkür Dönem II ö rencileri Sevinç Tafl, Dilara Y lmaz, Tu çe Beyaz t, Merve Diricanl ve Esra Atmaca ya teflekkür ederiz. KAYNAKLAR 1. Yaman H, Akdeniz M, Kanevetçi Z. Ülkemizde beklenen demografik de iflime haz rl k: yafll dostu birincil bak m merkezleri. Aile Hekimli i Dergisi 2008; Devlet Planlama Teflkilat Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlü ü. Türkiye de yafll lar n durumu ve yafllanma ulusal eylem plan, Yay n no DPT: 2741, 2007, Ankara. 3. Türkiye statistik Kurumu. Adrese dayal nüfus kay t sistemi 2009 nüfus say m sonuçlar (20 Ocak 2010). Eriflim tarihi: 30 Mart Available from 4. WHO. WHOQOL-BREF introduction, administiration, scoring and generic version of the assessment, Field Trial Version, December, 1996, Programme on Mental Health. Eriflim tarihi: 30 Mart Available from ( 5. The WHOQOL Group. The World Health Organization quality of life assessment (WHOQOL): development and general psychometric properties. Soc Sci Med 1998; 46: Arsan fi, Gökçe Kutsal Y. Geriatride yaflam kalitesinin de erlendirimi. Geriatri 1999; 2: Eser S, Saatli G, Eser E, Baydur H, Fidaner C. Yafll lar için Dünya Sa l k Örgütü Yaflam Kalitesi Modülü WHOQL-OLD : Türkiye Alan Çal flmas Sürüm Geçerlilik ve Güvenilirlik Sonuçlar. Türk Psikiyatri Dergisi 2010; 21: Eser E, Fidaner H, Fidaner C, Eser SY, Elbi H, Göker E. WHO- QOL-100 ve WHOQOL-BREF Psikometrik özellikleri. 3P Dergisi 1999; 7: Ifl kl B, Kalyoncu C, Arslantafl D. Eskiflehir Mahmudiye de 35 yafl ve üzeri kiflilerde yaflam kalitesi. Toplum Hekimli i Bülteni 2007; 26: Cingil D, Bodur S. Huzurevi ve aile ortam ndaki yafll lar n yaflam kalitesi. V. Halk Sa l Günleri 2002, Eskiflehir. 11. Turgul Ö, Mand rac o lu A, Özu urlu B, Özgener N, Deveci H. Narl dere ilçesinde 65 yafl üstü nüfusun yaflam kalitesinin de- erlendirilmesi. 1. Sa l kta Yaflam Kalitesi Sempozyumu, 2004, zmir, s: Aslantafl D, Ünsal A, Metintafl S, Koç F, Arslantafl A. Life quality and daily life activities of elderly people in rural areas, Eskisehir (Turkey). Arch Gerontol Geriatr 2009; 48: Lüleci E, Mand rac o lu A. Manisa da huzurevlerinde yaflayan yafll lar n günlük yaflam aktivitelerinin ve yaflam kalitelerinin belirlenmesi. V. Halk Sa l Günleri 2002, Eskiflehir. 14. Arslantafl D, Metintafl S, Ünsal A, Kalyoncu C. Eskiflehir Mahmudiye lçesi yafll lar nda yaflam kalitesi. Osmangazi T p Dergisi 2006; 28: Skevington SM, Lofty M, O Connell KA. The World Health Organization s WHOQOL-BREF quality of life asessment: phychometric properties and results of the international field trial A report from the WHOQOL Group. Qual Life Res 2004; 13: Canbaz, S, Sunter AT, Dabak S, Peksen Y. The prevalence of chronic diseases and quality of life in elderly people in Samsun. Turk J Med Sci 2003; 33: Bardage G, Isacson DGL. Hypertension and health related quality of life: an epidemiological study in Sweden. J Clin Epidemiol 2001; 54: Ersoy AF, Demirel H. Yafll larda sa l k aç s ndan yaflam kalitesi. II. Ulusal Yafll l k Kongresi, Denizli 2003: Kuan-Lang L, Rong-Jye T, Bing-Long W, Hong-Shen L, Roger LA, Senveong K. Health-related quality of life and health utility for the institutional elderly in Taiwan. Qual Life Res 2005; 14: Smith DW, McFall SL. The relationship of diet and exercise for weight control and the quality of life gap associated with diabetes. J Psychosom Res 2005; 59: Akad Geriatri 2011; 3: 35-40