YAŞLI FİZYOLOJİSİ. Seray ÇAKIR

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "YAŞLI FİZYOLOJİSİ. Seray ÇAKIR 0341110005"

Eser Özbilgin
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 YAŞLI FİZYOLOJİSİ Seray ÇAKIR

2 Yaşlının Vücut Bileşimi İnsanda, kas yapısı ve gücü 25 yaşında doruğa ulaşır. Bu yaşlarda kadınların ortalama vücut ağırlığının %37 si, erkeklerin %45 i kadarını kaslar oluşturur. Bu yaştan itibaren kasların ağırlığı ve aktivitesinde gerilemeler ortaya çıkar. Miyofibrillerin sayısında azalma ve yapısında bozulmalar başlar. Kasların yapısında bulunan kalsiyum, sodyum, potasyum gibi mineraller ile proteinlerin miktarında azalma görülür.

3 Otuz yaşına kadar kemik yapımı yıkımından fazladır. Otuz yaşından sonra kemiklerden minerallerin geri çekilmesi ve organik madde(osein) yıkımı, yapımından daha fazla olmaya başlar. Kemik kitlesinde azalma, ilerleyen yaşlarda artarak devam eder. Kadınlarda kalsiyum başta olmak üzere, mineral kaybı erkeklerden daha hızlıdır. Kanda üre düzeyi artar.

4 Yaşlı Biyolojisi Yaşlılık sürecinde hücre, doku, organ ve organ sistemlerinin tümünde farklı derecelerde meydana gelen gerileme ve bozulmaların etkisiyle, morfolojik, anatomik, fizyolojik ve ruhsal etkinliklerin tümünde değişim, yavaşlama ve zayıflıklar görülür. Bu nedenle yaşlılardaki patolojik değişiklikleri anlayabilmek için yaşlanmanın normal seyrini öğrenmek gerekmektedir.

5 Yaşlılık sürecinde etkilenen organ ve sistemler ; Hücre ve bağ dokusu Sindirim Sistemi (pankreas, karaciğer, incebağırsak, kalınbağırsak) Dolaşım (Kardiyovasküler=Kalp damar) Sistemi Solunum Sistemi Sinir Sistemi Böbrek Bağışıklık (immün) Sistemi Kas Sistemi İskelet Sistemi Deri

6 Şişmanlık ( Obezite) Fazla kilolar vücuda yük olur ve vücut bu ağırlığı taşıyamadığı için bazı sorunlar ortaya çıkar. Özellikle orta ve ileri yaşlarda, kasların performansını azaltır. Artan yük nedeniyle eklemlerde ağrıların oluşmasına yol açabilir. Kardiyovasküler sistem başta olmak üzere, karaciğer, böbrek, pankreasın fizyolojisinde bozulmalara neden olabilir. Organ ve sistemlerde ortaya çıkan bozulmalar sonucu, yaşam sürecinin kısalmasına neden olur.

7 Şişmanlığın belirlenmesi ; Deri kıvrım kalınlığının ölçülmesi Beden kitle indeksi (BKİ) Bel-Kalça oranı

8 Deri İlerleyen yaşla birlikte deride de değişiklikler gözlemlenmiştir. Yaşlı derisinde, epidermis, dermis ve deri altı(subutis) dokular incelir ve zayıflar. Epidermis: Epidermisin yenilenme hızı 70 yaşlarında %30-50 arasında azaldığı tespit edilmiştir. Rete çıkıntılarının azalması nedeniyle yaşlılarda küçük çarpmalarda deride hemen ortaya çıkan yüzeysel soyulmalar gözlemlenir. Gençlerde küçük yaralar ortalama 3 haftada iyileşirken, 70 yaşlarında bu süre 5 haftaya çıkabilmektedir. Epidermiste bulunan pigment yapan aktif metanosit hücrelerinin sayısında yaşlandıkça giderek azalma gözlenir.

9 Dermis: Yaşlanma sürecinde, derinin dermis tabakasında da incelme kendini gösterir. Elastik lifler ilerleyen yaşla birlikte bir miktar azalır ve zamanla parçalanmaya başlar. Deri yaşlanmayla gevşek, kırışık ve incelmiş bir hal alır. Deri altı tabakasındaki yağ dokusunun da incelmesiyle yaşlılar, çevre sıcaklığındaki hafif düşmelerden etkilenirler. Yağ bezlerinin yaşla birlikte hacimlerinin arttığı fakat sayılarında bir değişme olmadığı, buna rağmen yağ(sekum) yapımının gençlere oranla %50 oranında azaldığı bilinmektedir.

10 Deri altı (subcutis) : Yaşlılarda deri altı dokudaki yağ miktarı yüz, el, sırt, ayak bileği ve tabanında incelirken, erkeklerde karın bölgesinde, kadınlarda kalça, guluteal ve uyluk bölgelerinde kalınlaşma yani yağ birikimi artar. Deri altı yağ dokusu kadın ve erkelerde puberte ile artmaya başlar. Bu artış 60 yaş civarına kadar gözlenir, daha sonra gerilemeye başlar. Deri altındaki yağ dokusu mekanik darbelere karşı vücudu korur. Yağ dokusunun azalması vücut sıcaklığının korunmasında problem yaratır. Bunun için yaşlılar, gençlere göre daha çok üşürler ve hipotermiye daha kolay girebilirler.

11 Bağ Dokusu Organ ve dokular arasında, organizasyon sağlanmasına dayalı karşılıklı ilişkiler olduğu için, yaşlılıkta oluşan bir organ ya da dokuda ortaya çıkan atrofi(küçülme ve bozulma), bir merkezden yayılan daireler şeklinde peşi sıra vücuttaki diğer organ ve dokulara yayılır. Vücut ve organ ağırlıklarındaki azalma 65 yaşından itibaren belirgin hale gelir. Yaşlanmaya bağlı atrofi vücudun farklı organlarında farklı hızlarda meydana gelir. Bağ dokusu hücrelerinden olan yağ hücrelerinin sayısında ve hacminde giderek artma olur. Yaşlılıkta tüm liflerin miktarında azalma olur. (örneğin; elastik ve kollagen liflerin azalması ve bozulmasıyla derinin kırışmasına neden olur.)

12 Solunum Sistemi Yaşın ilerlemesiyle solunum sisteminin çalışmasında bir azalma başlar. Akciğerlerin solunum kapasitelerinde düşme görülür. Yaşlılıkla birlikte dakikada soluk alıp-verme sıklığı artar. Yaşlanma akciğer elastisitesinde azalmaya neden olur. Göğüs kafesini oluşturan göğüs kemiği ve kaburga kemikleri kıkırdaklarının kalsifiye olmaları, ayrıca omurlarası disk alanlarının daralması göğüs kafesinin esnekliğini azaltarak, solunum güçleştirir. Kaburgalarası kaslar ile diyafram kaslarının kasılma ve gevşeme yeteneklerinin azalması solunum güçlüğüne neden olur.

13 Kas Sistemi İskelet kaslarında, ortalama 25 yaşından itibaren çok yavaş bir tempodan başlayan, yaş arttıkça hızlanarak devam eden atrofi gözlenir. Kas kitlesindeki azalma 65 yaş civarında %25-30 lara ulaşabilir. Kol ve bacaklardaki kaslarda kas kitlesinin azalması, kol ve bacaklarda incelmeye neden olur. Kas hücrelerindeki miyofibrillerin sayısı 25 yaş civarında en üst düzey iken, 80 yaşına gelindiğinde %40 oranında azaldığı tespit edilmiştir. Bu nedenle yaşa bağlı olarak iskelet kaslarında görülen atrofi, uzun süreli hareketsizlik veya yatak istirahati sonucu görülen kas küçülmesinden farklıdır. Yaşlı kaslara yeterince kan taşınması güçleşir. Ayrıca yaşlı kasında ATP ve miyoglobin rezevrlerinin azalması, kasların çabuk yorulmasına neden olur.

14 İskelet Sistemi Normalde yetişkin bireyde bir taraftan kemik yapımı, diğer taraftan kemik yıkımı gerçekleşir. Kemik yapımı ile yıkımı paralel ve dengeli bir seyir takibeder. Bu nedenle kemik kaybı olmaz. Ancak yaşın ilerlemesiyle birlikte, kemik yapımı ve yıkımı arasında denge bozulur. Yapım, yıkımı karşılayamaz hale gelir. Bu nedenle hem kemik kitlesinde hem de kemik kuvvetinde bir azalma ortaya çıkar. Omurgadaki trabeküler ( sünger) kemik kaybı daha erken başlayabilir. Fakat ortalama olarak kemik kaybı kadın ve erkeklerde ortalama 25 yaşından itibaren başlar diyebiliriz.

15 Kadınlar 20, erkeklerde ise yaş en yüksek boy uzunluklarının ulaşıldığı yaşlardır. Bu yaşlardan sonra giderek boylarda kısalma başlar. 60 yaşlarında kadın ve erkeklerin boylarında %1-2 lik kısalma gözlenirken, 80 yaşlarında %3-4 lük bir kısalmaya ulaşabilir. Eklem kıkırdaklarının ve özellikle omurlararası kıkırdak disklerin bozulması, kemik kitle ve kuvvetinin azalmasına bağlı olarak kemiklerin deforme olması ve kas gücünde azalma tam dik duramama ve boy kısalmasının en önemli nedenlerindendir. Kemiğin altındaki ince bir çizgi şeklinde uzanan eklem kıkırdak dokusu da azaldığı için eklem eskisi kadar rahat hareket edemez ve travmalara karşı daha hassas duruma gelir.

16 Kemik kaybının birçok nedenleri vardır. Bunlar; Kemik hücrelerini yapan osteoblast hücrelerenin sayısının azalması. Kalsiyum dengesini düzenleyen paratiroit ve tiroit hormonlarının salgılanmasının azalması veya kemik hücrelerinin bu hormonlara hassasiyetinin azalması. Kemik dokuda kan akımının azalmasıyla hormonların kemik dokuya ulaşamaması. Yaşın artmasına bağlı olarak osteoblastların aktivitelerinin azalması.

17 Kaynakça Galip, A., Gerontoloji: Her Yönüyle Yaşlılık, 2006, Palme Yayıncılık, Ankara Belgin, Y., Şükran, Ö., Sıddıka, E. ; Yaşlılıkta Görülen Fizyolojik Değişiklikler ve Hemşirelik Bakımı, 2012, Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Entitüsü Dergisi htm

Benzer belgeler

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket VÜCUDUMUZDA SISTEMLER Destek ve Hareket DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Vücudun hareket etmesini sağlamak Vücutta bulunan organlara destek sağlamak Destek ve Hareket Sistemi İskelet Sistemi Kaslar Kemikler Eklemler