Pre-Service Teachers Career Adaptabilities: It s Relationships with Career Decision Making Self-Efficacy and Career Barriers

Transkript

1 International Online Journal of Educational Sciences ISSN: Pre-Service Teachers Career Adaptabilities: It s Relationships with Career Decision Making Self-Efficacy and Career Barriers Ali Eryılmaz 1, Ahmet Kara 2 1 Yildiz Technical University, Faculty of Education, Department of Educational Sciences, İstanbul, Turkey. 2 Eskişehir Osmangazi University, Faculty of Education, Department of Educational Sciences, Eskişehir, Turkey. To cite this article: Eryılmaz, A., Kara, A. (2018). Pre-Service Teachers Career Adaptabilities: It s Relationships with Career Decision Making Self-Efficacy and Career Barriers, International Online Journal of Educational Sciences, 10(2), ARTICLE INFO Article History: Received Received in revised form Accepted ABSTRACT The aim of this study is to investigate the pre-service teachers' career adaptability with career decision making self-efficacy and career barriers. The study group of this study constitutes a total of 220 preservice teachers who are studying at a public university in Turkey. The data were collected with Career Adaptability Scale, Career Decision Making Self-Efficacy Scale and Perceived Career Barriers Scale. A multiple regression analysis technique was used to analysis of the data. When the findings of this study are examined, there is a significant relationship between career decision making selfefficacy and career barriers with career adaptability. [R =.54, R2 =.29, F = p <.01]. Career decision making self-efficacy and carrier barriers explain about 29% of the total assumption of career adaptability. According to the results of the research, pre-service teachers career adaptabilities is increased parallel with increasing pre-service teachers career decision making self-efficacy. On the other hand, pre-service teachers career adaptabilities is decreased parallel with increasing preservice teachers career barriers 2018 IOJES. All rights reserved Keywords: 1 Career adaptability, career decision making self-efficacy, career barriers, pre-service teachers Corresponding author s address: Yildiz Technical University, Faculty of Education, Department of Guidance and Psychological Counseling, İstanbul, Turkey Telephone: : erali76@hotmail.com; aeryilmz@yildiz.edu.tr DOI:

2 Öğretmen Adaylarının Kariyer Uyumlulukları: Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi ve Kariyer Engelleri Açısından İncelenmesi Ali Eryılmaz ₁, Ahmet Kara ₂ 1 Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü İstanbul, Türkiye. 2 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü Eskişehir, Türkiye. To cite this article: Eryılmaz, A., Kara, A. (2018). Pre-Service Teachers Career Adaptabilities: It s Relationships with Career Decision Making Self-Efficacy and Career Barriers, International Online Journal of Educational Sciences, 10(2), MAKALE BİLGİ Makale Tarihçesi: Alındı Düzeltilmiş hali alındı Kabul edildi Tarih girmek için burayı tıklatın. Çevrimiçi yayınlandı ÖZET Bu çalışmanın amacı öğretmen adaylarının üzerinde; öğretmen adaylarının kariyer uyumlulukları ile kariyer kararı yetkinlik beklentileri ve kariyer engelleri arasındaki ilişkileri incelemektir. Bu değişkenler arasındaki ilişkiyi belirlemek için bu çalışma ilişkisel desende tasarlanmıştır. Bu çalışma, Türkiye de bir kamu üniversitesinde öğrenim gören toplam 220 öğretmen adayıyla yürütülmüştür. Çalışmada veriler, Kariyer Uyumluluğu Ölçeği, Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği ve Algılanan Kariyer Engeli ile toplanmıştır. Çalışmada kariyer kararı yetkinlik beklentisi ve kariyer engelinin kariyer uyumluluğunu ne düzeyde açıkladığını belirlenmesi, çoklu regresyon analizi tekniğiyle hesaplanmıştır. Analiz sonuçlarına göre kariyer kararı yetkinlik beklentisinin ve kariyer engelinin, kariyer uyumluluğunu anlamlı bir şekilde açıkladığı sonucuna varılmıştır IOJES. Tüm hakları saklıdır Anahtar Kelimeler: 2 Kariyer uyumluluğu, kariyer kararı yetkinlik beklentisi, kariyer engeli, öğretmen adayları Giriş İnsanların kendilerini gerçekleştirdikleri alanlardan biri de bireylerin sahip oldukları meslekleri ve bu mesleklere uygun işler yapmalarıdır (Maslov, 1971). Öğretmenler, kendi mesleklerini gerçekleştirirken hem kendilerinin hem de öğrencilerin potansiyellerini ortaya koymaktadırlar (Akyüz, 2005). Bu süreçte öğretmenlik mesleğine yönelik önemli noktaları ve kendi özelliklerini keşfetmeleri oranında, öğretmen adayları yaptıkları işten doyum alabilmektedirler. Bir başka deyişle kariyer açısından öğretmenlik mesleğine uyumlu hale gelmektedirler. Öğretmen adayları kariyer gelişim dönemleri açısından araştırma evresinde (Super, 1980) yer almaktadırlar. Öğretmen adayları bu süreçte, öğretmenlik mesleğine yönelik eğitim almaktadırlar. Sürecin sonunda ise, okulu bitirip kazandıkları yeterlilikleri sınamak amacıyla öğretmenlik mesleğine adım atmaktadırlar. Öğretmen adayları, benlik kavramları ile öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği roller arasında uyum sağlamaya ve durumlarını gözlemleyip değerlendirmeye( Super, 1980) çalışırlar. Tüm bu süreçte hem kendileri hem de hizmet sunacakları bireyler açısından kariyer uyumlulukları önemli bir psiko-sosyal yapı (Zacher, 2014) olarak karşımıza çıkmaktadır. Kariyer uyumluluğu, bireyin kariyer gelişimlerinde ortaya çıkabilecek değişimler ve engeller karşısında başa çıkma düzeyini ifade etmektedir (Super ve Knasel, 1981). Başka bir tanımda ise kariyer uyumluluğu, bireyin içinde bulunduğu gelişim dönemindeki mesleki gelişim görevlerini, mesleki geçişlerini ve zorluklarla baş edebilmeye hazır olma düzeyi olarak ifade edilmektedir (Rottinghaus, Buelow, Matyja ve Schneider, 2012). Literatürde kariyer uyumluluğu çeşitli boyutlarda ele alınmıştır. Örneğin; Eryılmaz ve Kara (2016) tarafından Sorumlu yazar adresi: Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ABD - İstanbul TÜRKİYE Telefon: e-posta: erali76@hotmail.com; aeryilmz@yildiz.edu.tr DOI: 236

3 Ali Eryılmaz & Ahmet Kara kariyer uyumluluğu, kariyer keşfi ve kariyer planı olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca Zikic ve Klehe (2006) tarafından ise kariyer uyumluluğu, kariyer keşfi ve kariyer planı olarak sınıflandırılmıştır. Öte yandan Savickas (2005) tarafından kariyer uyumluluğu, kariyer ilgi, kariyer merak, kariyer güven ve kariyer kontrol olarak ele alınmıştır. Ayrıca Eryılmaz ve Kara (2017b), kariyer uyumluluğunun alan genel ve alan özel olmak üzere iki boyutta ele alınması gerektiğini belirtmektedirler. Bireylerin kariyer uyumluluklarını etkileyen bireysel ve çevresel etkenler vardır (Savickas, 2013). Bireysel etkenler olumlu ve olumsuz olmak üzere iki noktada ele alınabilir. Kariyer kararı yetkinlik beklentisi ve kariyer engelleri olumlu ve olumsuz kişisel faktörlere örnek olabilir. Yetkinlik beklentisi kavramını ilk olarak sosyal öğrenme kuramcısı Bandura kullanmıştır. Bandura (1997) yetkinlik beklentisini, bireyin amaçlarına ulaşmak için istenen davranışları yapabileceğine ilişkin yetenek algısı olarak tanımlamıştır. Kıran-Esen ve Çelikkaleli (2008) ise yetkinlik beklentisini, bireyin amacını gerçekleştirirken gerekli davranışı yapıp yapmayacağını, bu davranışını tamamlamak için ne kadar çaba göstereceğini ve bu süreçte karşılaşacağı engeller karşısında nasıl bir başa çıkma stratejisi geliştireceğini gösteren ve bireyin kendini değerlendirmesi sonucu oluşan bir kavram olarak ifade etmektedir. Kariyer danışmanlığında yetkinlik beklentisi kavramını ilk olarak Betz ve Hackett (1981) kullanmıştır. Betz ve Hackett (1981) bireylerin; mesleki özelliklerini doğru bir şekilde tanımlama, gerçekçi amaç belirleme, mesleklerle ilgili bilgi edinme, problem çözme gibi mesleki gelişim görevlerini başarılı bir şekilde tamamladıklarında, kariyer kararı yetkinliklerinin yükseldiklerini bulmuşlardır. Taylor ve Betz (1983), kariyer kararı yetkinlik beklentisinin, bireyin karar verme becerisindeki eksikliğiyle, mesleki kimlik duygusu yetersizliğiyle ve meslek seçiminde karşılaşılan dışsal engeller gibi geçmiş olaylarla ilişkili olduğunu bulmuşlardır. Betz (1992) kariyer kararı yetkinlik beklentisini bireylerin kariyer gelişim süreçlerindeki mesleki gelişim görevlerini yerine getirme konusunda kendilerine güvenme düzeyleri olarak tanımlanmıştır. Literatürde, kariyer uyumluluğu ve kariyer kararı yetkinlik beklentisi arasındaki ilişkileri inceleyen çeşitli çalışmalar bulunmaktadır (Douglas ve Duffy, 2015; Guan, Capezio, Restubog, Read, Lajom ve Li, 2016; Duffy, Douglas ve Autin, 2015; Duffy ve Blustein, 2005). Ancak Türkiye de öğretmen adaylarının kariyer kararı yetkinlik beklentileri ile kariyer uyumlulukları arasındaki ilişkileri inceleyen çalışmalara rastlanmamıştır. Kariyer engeli, bireyin kariyer gelişim sürecini güçleştiren, engelleyen veya sınırlandıran kişiler, olaylar ve koşullardır (Swanson ve Woitke, 1997). Crites (1969) tarafından kariyer engeli, iki başlık altında ele alınmıştır. Bunlardan birincisi içsel engeller; ikincisi ise dışsal engellerdir. İçsel engele; bireyin benlik yapısı, motivasyonu, özgüveni, kişilik özellikleri gibi kişiye özgü durumlar örnek verilebilir. Dışsal engele; cinsiyet rolleri, fırsatlar, çalışma koşulları maaş, ayrımcılık gibi bireyin yaşadığı sosyal-kültürel çevresel durumlar örnek verilebilir (Kızıldağ, Aydoğan ve Özer, 2014). Sonuç olarak Crites (1969) tarafından kariyer engeli, bireyin kariyer amaçlarını engelleyen içsel ve dışsal faktörlerinin bütünüdür. Literatürde, kariyer uyumluluğu ve kariyer engelleri arasındaki ilişkileri inceleyen çeşitli çalışmalar bulunmaktadır (Cardoso ve Moreira, 2009; Urbanaviciute, Pociute, Kairys ve Liniauskaite, 2016). Bu çalışmalarda kariyer engelinin artmasıyla birlikte kariyer uyumluluğunun azaldığı bulunmuştur. Ancak Türkiye de öğretmen adaylarının kariyer engelleri ile kariyer uyumlulukları arasındaki ilişkileri inceleyen çalışmalara rastlanmamıştır. Kariyer uyumluğu önemli bir psiko-sosyal değişkendir. Bireylerin kariyer uyumluluklarının artması oranında; iyilik halleri (Maggori, Johnston, Krings, Massoudi ve Rossier 2013), akademik doyumları (Duffy, Douglass ve Autin, 2015), kariyer iyimserlikleri (Duffy, 2010) yükselmektedir. Bir başka açıdan bireylerin kariyer uyumluluklarının artması oranında psikolojik ve toplumsal işlevsellikleri yükselmektedir. Bu noktada öğretmen adaylarının kariyer uyumluluklarını etkileyen değişkenlere yönelik araştırmaların yapılması, bireysel ve toplumsal anlamda olumlu katkılar sağlayabilir. Türkiye de öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin (Eryılmaz ve Kara, 2017a), üniversite öğrencilerinin (Kalafat, 2012; Büyükgöze- Kavas, Duffy ve Douglass, 2015) kariyer uyumlulukları üzerinde kısıtlı çalışmalar yapılmaktadır. Öğretmen adaylarının kariyer uyumlulukları ile kariyer kararı yetkinlik beklentileri ve kariyer engelleri arasındaki ilişkileri inceleyen çalışmalara rastlanmamıştır. Sonuç olarak bu çalışmanın amacı öğretmen adayları üzerinde; öğretmen adaylarının kariyer uyumlulukları ile kariyer kararı yetkinlik beklentileri ve kariyer engelleri arasındaki ilişkileri incelemektir. Yöntem

4 Araştırma Deseni Bu çalışma, öğretmen adaylarının kariyer uyumlulukları ile kariyer kararı verme yetkinlikleri ve kariyer engelleri arasındaki ilişkileri ortaya koymak amacıyla ilişkisel desende yürütülmüştür. Çalışmanın genel amacı doğrultusunda iki alt amaç belirlenmiştir. Bunlar; 1. Öğretmen adaylarının kariyer kararı verme yetkinlikleri, kariyer uyumluluklarını anlamlı bir şekilde yordamakta mıdır? 2. Öğretmen adaylarının kariyer engelleri, kariyer uyumluluklarını anlamlı bir şekilde yordamakta mıdır? Çalışmanın yordayan değişken, kariyer karar verme yetkinliği ve kariyer engeli; yordanan değişkeni ise kariyer uyumluluğudur. Çalışma Grubu Bu araştırmanın çalışma grubunu, Türkiye de bir kamu üniversitesinde öğrenim gören toplam 220 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Bu öğretmen adayları seçilirken uygun örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Uygun örneklemede, araştırmacı kendi araştırma amacına uygun olarak örnekleme girecek kişileri belirlemektedir (Fraenkel ve Wallen, 1993). Bu öğretmen adaylarının 129 ü (%58.6) kadın ve 91 i (%41.4) erkektir. Ayrıca öğretmen adaylarının yaş aralığı dır. Öğretmen adaylarının yaş ortalaması standart sapması ise 1.25 dir. Çalışmada Kullanılan Ölçme Araçları Kariyer uyumluluğu ölçeği. Eryılmaz ve Kara (2016) tarafından geliştirilen bu ölçek, 10 maddeden oluşmaktadır. İki alt boyutu vardır. Bunlar Kariyer Keşfi ve Kariyer Planı dır. Eryılmaz ve Kara (2016) tarafından ölçeğin geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Güvenirlik çalışmasında iç tutarlılık ve testtekrar test yöntemi kullanılmıştır. Ölçeğin kariyer keşfi alt boyutunun iç tutarlılık katsayısı 0.84, kariyer plan alt boyutunun iç tutarlılık katsayısı 0.71 ve ölçeğinin tamamının iç tutarlılık katsayısı ise 0.85 olarak bulunmuştur. Test-tekrar test yöntemiyle yapılan güvenirlik katsayıları ise kariyer keşfi 0.82, kariyer plan 0.87 olarak bulunmuştur. Geçerlilik çalışmasında ölçüt geçerliği ve yapı geçerliliğine bakılmıştır. Yapı geçerliği, açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analiziyle incelenmiştir. Açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına göre toplam açıklanan varyansı % olan iki boyutlu ölçek elde edilmiştir. Bu ölçeğin faktör yükleri 0.57 ile 0.80 arasında değişmektedir. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarına göre, Kariyer Uyumluluğu Ölçeğinin doğrulayıcı faktör analizine bağlı olarak gerçekleşen uyum iyiliği değerleri: NFI, 0.95; NNFI, 0.97; IFI, 0.98; CFI, 0.98; GFI, 0.94 ve AGFI değeri ise 0.90 olarak bulunmuştur. Ölçüt geçerliliği, Kariyer Geleceği Ölçeği ile incelenmiştir. Bunun için korelasyon analizi tekniği kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre Kariyer Uyumluluk Ölçeğinin Kariyer Geleceği Ölçeği ile arasında 0.64 yüksek düzeyde anlamlı pozitif bir ilişki bulunmuştur. Kariyer kararı yetkinlik beklentisi ölçeği kısa formu (KKYBÖ-KF). Bu çalışmada, Betz ve ark (1996) tarafından geliştirilen Işık (2010) tarafından Türkçe ye uyarlanan (KKYBÖ-KF) kullanılmıştır. Bu ölçek 25 maddeden oluşmaktadır. Işık (2010) tarafından KKYBÖ-KF nun Türkçe Formunun güvenirlik çalışmaları Cronbach alfa iç tutarlılık ve test tekrar test yöntemiyle incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı.88 olarak; test tekrar test yöntemiyle yapılan güvenirlik çalışmasında Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı.81 (p<.01) olarak bulunmuştur. Işık (2010) tarafından geçerlilik çalışması yapılmıştır. Bunun için doğrulayıcı faktör analizi kullanılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarına göre, (χ2/df = 1.37, GFI =.90, AGFI =.90, CFI =.92, RMSEA =.048, SRMR=.078) olarak hesaplanmıştır. Algılanan kariyer engeli anketi: Bu anket, Luzzo ve McWhirter (2001) ve Swanson ve Tokar (1991) tarafından geliştirilmiştir. Türkçe ye Balin (2008) tarafından uyarlanmıştır. Bu anket, 7 li likert tipinde 11 Kariyer Engelini tanımlamaktadır. Bu anketin amacı, katılımcıların kariyer engelleri algılarını tespit etmektir. Bu çalışmanın araştırmacılar tarafından kendi çalışma grubu üzerinde güvenirlik ve geçerlilik çalışması yapılmıştır. Güvenirlik çalışması için iç tutarlılık katsayısına bakılmıştır. Ölçeğinin tamamının iç tutarlılık katsayısı 0.81 olarak bulunmuştur. Verilerin Analizi 238

5 Ali Eryılmaz & Ahmet Kara Kariyer kararı yetkinlik beklentisi ve kariyer engelinin, kariyer uyumluluğunu yordama düzeyini belirlemek için verilerin analizinde, çoklu regresyon analizi tekniği kullanılmıştır. Bulgular Araştırma bulguları, iki ana başlık altında toplanmıştır. İlk olarak kariyer kararı yetkinlik beklentisi, kariyer engeli ve kariyer uyumluluğu değişkenlerine yönelik betimsel istatistiklere değinilmiştir. İkinci olarak ise kariyer kararı yetkinlik beklentisi ve kariyer engelinin kariyer uyumluluğunu açıklamasına yönelik bulgular sunulmuştur. Betimsel İstatistikler Tablo 1. Betimsel İstatistikler Değişkenler SS Basıklık (Kurtosis) Çarpıklık (Skewness) KKYBTP KETP KUTP KK KP **KKYBTP: Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Toplam Puanı; **KETP; Kariyer Engeli Toplam Puanı; **KUTP: Kariyer Uyumluluğu Toplam Puanı; KK: Kariyer Keşfi; KP: Kariyer Planı Çalışmada değişkenlerin normal dağılıp dağılmadığı saçılma grafiklerine bakılarak incelenmiştir. Bu doğrultuda değişkenlere yönelik çarpıklık ve basıklık katsayılarının ile dan küçük olduğu bulunmuştur. Bu sonuçlar, değişkenler açısından dağılımın normal olduğunu göstermiştir. Tablo 1 incelendiğinde betimsel istatistik sonuçları yer almaktadır. Bu sonuçlara göre, çalışma grubunda yer alan bireylerin kariyer uyumluluğuyla ilgili aldıkları ortalama puanları alt boyutlara göre sırasıyla kariyer keşfi (X : 24.20), kariyer plan (X :14.74) olarak bulunmuştur. Ayrıca çalışma grubunda yer alan bireylerin kariyer kararı yetkinlik beklentisi (X :94.28); kariyer engeli (X :28.59) ilgili aldıkları ortalama puanı olarak bulunmuştur. Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi ve Kariyer Engelinin Kariyer Uyumluluğunu Açıklamasına Yönelik Bulgular Çalışmanın bu bölümünde kariyer kararı yetkinlik beklentisinin ve kariyer engelinin kariyer uyumluluğunu açıklamasına yönelik çoklu regresyon analizi sonuçlarına yer verilmiştir. Tablo 2 de kariyer kararı yetkinlik beklentisinin ve kariyer engelinin kariyer uyumluluğunu ne düzeyde açıkladığı verilmiştir. Tablo 2 ye bakılarak sonuçlar yorumlanabilir. Tablo 2. Çalışmada yer alan değişkenler arasındaki ilişkide çoklu regresyon analizi sonuçları Kariyer uyumluluğu B SH β T p Sabit Kariyer kararı yetkinlik beklentisi ** Kariyer engeli ** n=220, R=.54, R 2 =.29, F=46.04, p<.01**, p<.05* Tablo 2 incelendiğinde kariyer kararı yetkinlik beklentisi ve kariyer engeli ile kariyer uyumluluğu arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur [R=.54, R 2 =.29, F= p<.01]. Regresyon katsayısının anlamlılığına ilişkin t-testi sonuçları incelendiğinde; kariyer kararı yetkinlik beklentisinin (β:.22) ve kariyer engelinin (β: -.11) kariyer uyumluluğu üzerinde önemli bir yordayıcı olduğu görülmektedir (p<.01). Kariyer kararı yetkinlik beklentisi ve kariyer engelinin, kariyer uyumluluğuna ait toplam varsayın yaklaşık %29 ünü açıklamaktadır. Tablo 2 e göre, kariyer kararı yetkinlik beklentisi ile kariyer uyumluluğu arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki vardır. Ayrıca kariyer engeli ile kariyer uyumluluğu arasında anlamlı ve negatif yönde bir ilişki vardır.

6 Tartışma ve Sonuç Bu çalışma, öğretmen adaylarının kariyer uyumlulukları ile kariyer kararı yetkinlik beklentileri ve kariyer engelleri arasındaki ilişkileri incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adaylarının kariyer kararı yetkinlik beklentileri artıkça kariyer uyumlulukları da yükselmektedir. Öte yandan öğretmen adaylarının kariyer engelleri artıkça, kariyer uyumlulukları azalmaktadır. Literatür incelendiğinde, bireylerin kariyer kararı yetkinlik beklentileri ile kariyer uyumluluklarını ele alan çalışmaların olduğu görülür. Örneğin Guan, Capezio, Restubog, Read, Lajom ve Li (2016) üniversite öğrencileri üzerinde yaptıkları araştırmalarında, kariyer karar verme yetkinliği ile kariyer uyumluluğu arasında ilişkiyi incelemişlerdir. Bu araştırmanın sonucuna göre, kariyer karar verme yetkinliği kariyer uyumluluğunun anlamlı ve önemli bir yordayıcısı olarak bulunmuştur. Benzer şekilde Douglas ve Duffy (2015) kariyer uyumluluğu ile kariyer karar verme yetkinliği arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulmuşlardır. Bir başka çalışmaya göre kariyer karar verme yetkinliğinin artmasıyla birlikte kariyer uyumluluğunun arttığı bulunmuştur (Duffy, Douglas ve Autin, 2015). Bu çalışmada literatürdeki çalışmaların sonuçlarını doğrulamıştır. Farklı kültürlerde de olsa kariyer kararı yetkinlik beklentisi ile kariyer uyumluluğu arasındaki ilişkiler benzer örüntüler sergilemiştir denilebilir. Bu ve diğer çalışma sonuçlarında; kariyer karar verme yetkinliğinin artmasıyla birlikte kariyer uyumluluğunun artmasını Kariyer Yapılandırma Kuramı (Savickas, 2012) açıklamaktadır. Bu kurama göre, kariyer karar verme yetkinliği; kariyer uyumluluğu için önemli bir kaynak olarak değerlendirilmektedir. Bu kaynağı kullanmak öğretmen adaylarının kariyer uyumluluklarını olumlu olarak etkiler görünmektedir. Bu çalışma sonuçlarına göre, öğretmen adaylarının kariyer engelleri arttıkça onların kariyer uyumlulukları azalmaktadır. Kariyer engeli ile ilgili pek çok değişken arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Örneğin, kariyer kararı verme yetkinlik düzeyleri (Albaugh ve Nauta, 2005), kariyer seçimi davranışı (Shelley Tien, Wang ve Liu, 2009), kariyer düşünceleri (Rivera, Chen, Flores, Blumberg ve Ponterotto, 2007), kariyer desteği (Fabian, Ethridge ve Beveridge, 2009), sonuç beklentisi (Perrone, Civiletto, Webb ve Fitch, 2004) kariyer engeli ile ilişkili olan bazı değişkenlerdir. Öte yandan kariyer uyumluluğu ve kariyer engelleri arasındaki ilişkileri inceleyen çalışmaların sayısının çok az olduğu görülür. Örneğin Urbanaviciute, Pociute, Kairys ve Liniauskaite (2016) üniversite öğrencileri üzerinde yaptıkları araştırmalarında kariyer uyumluluğu ile algılanan kariyer engelli arasında negatif yönde ve anlamlı bir ilişki bulmuşlardır. Benzer şekilde Cardoso ve Moreira (2009) algılanan kariyer engeli ile kariyer planı arasında ilişkiyi incelemiştir. Algılanan kariyer engeli ile kariyer planı arasında olumsuz bir ilişki bulunmuştur. Bu araştırma sonuçları da anılan araştırma sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir. Bu bulgular, Kariyer Olgunluk Modeli ve Öz Düzenleme Kuramları ile açıklanabilir. Kariyer olgunluk modeline göre kariyer planı, kariyer engelli yönetiminin önemli bir boyutudur. Bireyler, kariyer engellerini aşmak için kariyer planı yapmayı araç olarak kullanmaktadırlar. Böylece engellerin üstesinden gelerek kariyer uyumluluklarını yükseltmektedirler (Super ve Overstreet, 1960). Ek olarak Öz Düzenleme Kuramına göre, bireylerin kendilerini bir amaç doğrultusunda yönlendirmeleri için plan yapmaları gerekmektedir. Böylece bireyler planlama yoluyla engelleri öngörerek hedeflerini uygularlar (Gollwitzer ve ark. 2007). Plan ve keşif yapmayı içerisinde barındıran (Eryılmaz ve Kara, 2016) kariyer uyumluluğu bu noktada engelleri ortadan kaldıran bir faktör olarak da değerlendirilebilir. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak birkaç öneri geliştirilebilir. Örneğin öğretmen adaylarının kariyer kararı yetkinlik beklentilerinin daha olumlu bir noktaya getirmesi gerekir. Bu noktada sosyal öğrenme kuramı önemli bilgiler sunmaktadır. Bandura ya (1997) göre yetkinlik beklentisini etkileyen dört önemli kaynak vardır. Bunlar; başarılı yürütülmüş performanslar, dolaylı yaşantılarla öğrenme, sözel ikna yolu ve fizyolojik durumdur. Bu kurama göre öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulamalarında başarılı bir öğretim süreci geçirmelerine yardımcı olmak, öğretmen adaylarının başarılı bir öğretim süreci ortaya koyan öğretmenleri izlemeleri ve gözlemlemeleri onların kariyer kararı yetkinlik beklentilerini olumlu olarak etkileyebilir. Öğretmen adayları, kendilerini doğru bir şekilde değerlendirerek, meslekleri ile ve kendileri ile bilgiler toplayarak, kariyer hedefleri belirleyerek, kariyerleri ile ilgili planlamalar yaparak ve problem çözme becerileri edinerek (Crites, 1976) hem kariyer engellerini ortadan kaldırabilirler hem de kariyer kararı yetkinlik beklentilerini artırabilirler. Böylece öğretmenlik mesleği ile daha uyumlu bir hale gelebilirler. Bu çalışma öğretmen adayları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Benzer çalışmaların farklı meslek elemanları üzerinde de gerçekleştirilmesi faydalı olabilir. Özellikle mesleğe atanmış öğretmenler üzerinde de benzer çalışmalar yapılması literatüre kapsamlı bilgilerin ortaya konmasına yardımcı olabilir. Extended Summary 240

7 Ali Eryılmaz & Ahmet Kara Career adaptability refers to the ability to cope with the change and obstacles that can occur in career development (Super and Knasel, 1981). In the literature, career adaptability has been investigated in various dimensions. For instance, Eryılmaz and Kara (2016) investigated career adaptability with respect to the dimensions of career exploration and career planning. Zikic and Klehe (2006) also examined such dimensions of career adaptability as career exploration and career planning. The individual factors of career adaptability can be considered in two aspects: positive and negative. Career decisions that create self-efficacy and career barriers can be taken as examples of positive and negative personal factors, respectively. Self-efficacy in career decision making is defined as the level of self-confidence with which individuals fulfil their duties of professional development in their career development process (Betz, 1992). Career barriers are individuals, events and conditions that hamper or limit the process of an individual's career development (Swanson and Woitke, 1997). Career adaptability is an important psycho-social structure (Savickas, 2005). If an individual s level of career adaptability increase, (Duffy, Douglass and Autin, 2015) his or her well-being will also increase (Maggori, Johnston, Krings, Massoudi and Rossier 2013), and optimal functioning will increase. Thus, research on the career adaptability of pre-service teachers may provide a positive contribution to individual and society. In Turkey, there have been few studies on the career adaptability of pre-service teachers and teachers (Eryılmaz and Kara, 2017). There have been no studies investigating the relationship between the career adaptability of pre-service teachers with respect to self-efficacy in career decision making and career barriers. This study investigated the career adaptability of pre-service teachers with respect to self-efficacy in career decision making and career barriers. This study was conducted in a cross-sectional way to investigate the relationship between career adaptability, self-efficacy in career decision making and career barriers. The subjects of this study are 220 preservice teachers who are studying at a public university in Turkey. Convenience sampling was used (Fraenkel and Wallen, 1993). The data were collected using the Career Adaptability Scale, Career Decision Making Self- Efficacy Scale and Perceived Career Barriers Scale. Multiple regression analysis was used to analyse the data. This study was conducted to investigate the relationship the career adaptability of pre-service teachers with respect to self-efficacy in career decision making and carrier barriers. According to the results, the career adaptability of pre-service teachers is increased in parallel with increases in their self-efficacy in career decision making. On the other hand, the career adaptability of pre-service teachers decreased in parallel with increasing career barriers. In their research on university students in Guan, Capezio, Restubog, Read, Lajom and Li (2016) examined the relationship between self-efficacy in career decision making and career adaptability. In that study, career decision making self-efficacy was found to be a significant factor of career adaptability. In another study, career adaptability was found to increase with increases in career decision making self-efficacy (Duffy, Douglas and Autin, 2015). The present study confirms the results of existing studies in the literature. According to the results of this study, as the career barriers of pre-service teachers increase, their career adaptability decreases. On the other hand, there are very few studies that examine the relationship between career adaptability and career barriers. According to the findings of this study, it can be seen that there is a significant relationship between career decision making self-efficacy and career barriers with career adaptability (R =.54, R2 =.29, F = p <.01). A t-test on the meaningfulness of the regression coefficients revealed that self-efficacy in career decision making (Β:.22) and career barriers (β: -.11) were significant predictors of career adaptability (p <.01). Selfefficacy in career decision making and carrier barriers explain about 29% of the total assumption of career adaptability. KAYNAKLAR Akyüz, Y. K. (2005). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Yayıncılık. Albaugh, L. M. & Nauta, M. M. (2005). Career decision self-efficacy, career barriers, and college Romen se experiences of intimate partner violence. Journal of Career Assessment, 13(3),

8 Balın E. (2008). The role of perceıved career barrıers and gender in predıctıng commıtment to career choıces of unıversıty students. Unpublised master s thesis. Mıddle East Technıcal University, Ankara, Turkey. Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, Betz, N. E. ve Hackett, G. (1981). The relationship of career-related self efficacy Expectations to perceived career options in college women and men. Journal of Counseling Psychology, 28, Betz, N. E., Klein, K, & Taylor, K. M. (1996). Evaluation of a short form of the career decision making selfefficacy scale. Journal of Career Assessment, 4, Betz, N. E. (1992). Career assessment: A review of critical issues. In S. D. Brown & R. W. Lent (Eds.), Handbook of counseling psychology, (pp ). New York, NY: John Wiley. Cardoso, P., & Moreira, J. (2009). Self-efficacy beliefs and the relation between career planning and perception of barriers. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 9, Crites, J. (1976). A comprehensive model of career development in early adulthood. Journal of Vocational Behavior, 9, Douglass, R. P., & Duffy, R. D. (2015). Strengths-use and life satisfaction: A moderated mediation approach. Journal of Happiness Studies, 16, Duffy, R. D., & Blustein, D. L. (2005). The relationship between spirituality, religiousness, and career adaptability. Journal of Vocational Behavior, 67, Duffy, R. D. (2010). Sense of control and career adaptability among undergraduate students. Journal of Career Assessment, 18, Duffy, R. D., Douglass, R. P., & Autin, K. L. (2015). Career adaptability and academic satisfaction: Examining work volition and self-efficacy as mediators. Journal of Vocational Behavior, 90, Eryılmaz, A., & Kara, A. (2016). Investigation of psychometric properties of career adaptability scale. The Online Journal of Counseling and Education, 5(1), Eryılmaz, A., & Kara, A. (2017a). Comparison of teachers and pre-service teachers with respect to personality traits and career adaptability. International Journal of Instruction, 10(1) Eryılmaz, A., & Kara, A. (2017b). Development of the career adaptability scale for psychological counsellors. The Online Journal of Counseling and Education, 6(1), Fabian, E. S., Ethridge, G., & Beveridge, S. (2009). Differences in perceptions of career barriers and supports for people with disabilities by demographic, background and case status factors. Journal of Rehabilitation, 75(1), Fraenkel J. R, & Wallen, N. E. (1993). How to design and evaluate research in education (2nd ed.). Singopore: McGraw-Hill. Gollwitzer, H., Diehl, P., von Korff, A., Rahlfs, V. W., & Gerdesmeyer, L. (2007). Extracorporeal shock wave therapy for chronic painful heel syndrome: a prospective, double blind, randomized trial assessing the efficacy of a new electromagnetic shock wave device. The Journal of Foot and Ankle Surgery, 46(5), Guan, P, Capezio, A, Restubog, S. L. D., Read, S., Lajom, J. A. L, & Li, M. (2016) The role of traditionality in the relationships among parental support, career decision-making self-efficacy and career adaptability. Journal of Vocational Behavior, 94, Işık, E. (2010). Sosyal bilişsel kariyer teorisi temelli bir grup müdahalesinin üniversite öğrencilerinin kariyer kararı yetkinlik ve mesleki sonuç beklenti düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Adana: Çukurova 242

9 Ali Eryılmaz & Ahmet Kara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kıran-Esen, B. & Çelikkaleli, Ö. (2008). Üniversite öğrencilerinin sosyal yetkinlik düzeyleri ile sürekli öfke ve öfke ifade biçimlerinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), Kızıldağ, S., Özer, A. & Aydogan, D. (2014). The Examination of Career Barriers of the Psychological Counseling and Guidance Students. II. International Job &Vocational Counseling Congress, November, Antalya. Luzzo, D. A., & McWhirter, E. H. (2001). Gender and ethnic differences in the perception of educational/careerrelatedbarriers and levels of coping efficacy. Journal of Counseling and Development, 79(1), Maggiori, C., Johnston, C. S., Krings, F., Massoudi, K., & Rossier, J. (2013). The role of career adaptability and work conditions on general and professional well-being. Journal of Vocational Behavior, 83, Maslow, A. (1971). The further reaches of human nature. New York. Perrone, K. M., Civiletto, C. L., Webb, L. K., & Fitch, J. C. (2004). Perceived barriers to and supports of the attainment of career and family goals among academically talented individuals. International Journal of Stress Management, 11, Rivera, L. M., Chen, E. C., Flores, L. Y., Blumberg, F., & Ponterotto, J. G. (2007). The effects of perceived barriers, role models, and acculturation on the career selfefficacy and career consideration of Hispanic women. Career Development Quarterly, 56, Rottinghaus, P. J., Buelow, K., Matyja, A., & Schneider, M. (2012). The career futures ınventory-revised: Assessing multiple dimensions of career adaptability. Journal of Career Assessment, 20, Savickas, M. L. (2005). The theory and practice of career construction. In S. D. Brown & R. W. Lent (Eds.), Career development and counselling: Putting theory and research to work (pp ). Hoboken: Wiley. Savickas, M. L. (2012). Life design: A paradigm for career intervention in the 21st century. Journal of Counseling and Development, 90, Savickas, M. L. (2013). The theory and practice of career construction. In S. D. Brown & R. W. Lent (Eds.), Career development and counselling: Putting theory and research to work (pp ). Hoboken: Wiley. Tien, H. S., Wang, Y, & Liu, L. (2009). The role of career barriers on high school students career choice behavior in Taiwan. Career Development Quarterly, 57(3), Super, D., & Overstreet, P. (1960). The vocational maturity of ninth-grade boys. New York, NY: Bureau of Publications, Teachers College, Columbia University. Super, D. E. (1980). A life-span life-space approach to career development. Journal of Vocational Behavior, 16, Super, D. E., & Knasel, E. G. (1981). Career development in adulthood: Some theoretical problems and a possible solution. British Journal of Guidance & Counselling, 9, Swanson, J. L., & Tokar, D. M. (1991). College students perceptions of barriers to career development. Journal of Vocational Behavior, 38, Swanson, J. L., & Woitke, M. B. (1997). Theory into practice in career assessment for women: assessment and intervention regarding perceived career barriers. Journal of Career Assessment, 5, Taylor, K. M. & Betz, N. E. (1983). Applications of self-efficacy theory to the understanding and treatment of career indecision. Journal of Vocational Behavior, 22, Urbanaviciute L, Pociute B, Kairys A, & Liniauskaite, A. (2016). Perceivedcareer barriers and vocational outcomes among university undergraduates: Exploring mediation and moderation effects. Journal of Vocational Behavior, 92,

10 Zacher, H. (2014). İndividual difference predictors of change in career adaptability over time. Journal of Vocational Behavior, 84, Zikic, J., & Klehe, U.-C. (2006). Job loss as a blessing in disguise: The role of career exploration and career planning in predicting reemployment quality. Journal of Vocational Behavior, 69,