Bingöl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Bingöl, Türkiye

Transkript

1 Özgün Araştırma Original Article Jinekoloji - Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi The Journal of Gynecology - Obstetrics and Neonatology Gebelerde Depresyonla İlişkili Sosyodemografik Özellikler Depression Related Sociodemographic Attributes Of Pregnant Women Aliye BULUT, Çağla YİĞİTBAŞ Bingöl Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü, Bingöl, Türkiye Giresun Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Ebelik Bölümü, Giresun, Türkiye ÖZ Giriş: Bu çalışma, gebelikte depresyon sıklığını ve etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Gereç ve Yöntemler: Kadınların sosyo-ekonomik-kültürel özellikleri depresyon varlığı açısından sorgulanmıştır. Çalışmaya ait veriler, Bingöl ilinde yaşayıp, Bingöl Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi nde takip edilen ve Ekim - Aralık 0 tarihleri arasında polikliniğe başvuran 0 adet gebeye anket uygulanarak elde edilmiştir. Araştırma kapsamına alınan kişilere; genel demografik özellikleri, doğumsal özellikleri sorgulayan ve Beck Depresyon Ölçeğinden oluşan bir anket formu uygulanmıştır. Bulgular: Kadının yaşının, kendi eğitim düzeyinin, sosyal güvence durumunun ve medeni durumunun depresyon varlığı/yokluğu açısından önemli olmadığı görülmüştür (p>0.0). Katılımcıların hamile kalma sayısı -6 arasında olanlarda, gebeliğinin. trimesterinde olanlarda, şimdiki gebeliğini istemeden planlayanlarda depresyon ölçeği puan ortalaması daha yüksektir (p<0.0). Sonuç: Gebeliğinde depresif belirtileri gösteren gebe kadınlara bu problemlerle baş etme becerilerinin kazandırılması ya da geliştirilmesi amacı ile psikiyatrik yardım ve danışmanlık verilmelidir. Anahtar Kelimeler: Gebelik, depresyon, sosyodemografik özellikler ABSTRACT Aim: This study was made for the purpose of determining the frequency of depression and influencing factors in pregnancy. Material and Methods: Socio-economic-cultural attributes of women were examined in terms of existence of depression. Data of the study were obtained by conducting a poll on the 0 pregnant women living in Bingöl province, who applied to polyclinic between th October and th December 0 and monitored in Bingöl Maternity and Pediatrics Hospital. A survey was performed consisting of general demographics, congenital attributes and Beck Depression Scale to those covered within scope of the research. Results: The age, education level, social security status and marital status were not seen significant in terms of existence/non-existence of depression (p>0.0). Participants who have got pregnant -6 times, who are in their secondtrimester of their pregnancy and who got pregnant without planning have been found more stressful than other participants (p<0.0). Conclusion: Psychiatric support and consultancy should be provided to pregnant women showing symptoms of depression during their pregnancies for the purpose of bringing or developing coping skills. Keywords: Pregnancy, depression, sociodemographic attributes Yazışma Adresi/ Correspondence Address: Aliye Bulut Bingöl University, Faculty Of Health Sciences, Department Of Nursing 000 Bingol / TURKEY Tel: 00 aliyedemirok@yahoo.com Geliş Tarihi: 0/0/0 Kabul Tarihi: //0 Jinekoloji - Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi 0; Volum:, Sayı:, Sayfa: -

2 6 Giriş Kadınların hormonal durumları ile ruhsal durumları arasındaki ilişki Hipokrat döneminden bu yana dikkati çekmiştir.. yüzyıldan bu yana menstruasyon ile davranış değişiklikleri arasındaki ilişki deneysel ve klinik olarak araştırılmaktadır. Menarş, hamilelik, doğum ve menapoz bir kadının yaşantısındaki en önemli dönemlerdir (). Gebelik, kadın için bir mutluluk dönemi, doğal bir yaşam olayı, neşe, doyum, olgunluk, kendini gerçekleştirme ve mutluluk kaynağı olarak algılanabildiği gibi, endişe, kaygılı bekleyiş ve yüklenme biçiminde de algılanabilen bir yaşam deneyimi olabilir (). Gebelikte evlilik ilişkilerinde değişmeler, yeni sorumlulukların kazanılması, sosyal ve ekonomik sıkıntılar, doğum ve bebeğin bakımı ile ilgili pek çok sorun yaşanabilir. Bu sorunlar beraberinde ağır bir yük ve stres oluşturabilir ve gebenin sağlığının olumsuz etkilenmesine neden olabilir (). Literatürde gebelik ve doğum dönemlerinin neden olduğu nöroendokrin ve psikososyal değişikliklerin yaşamın diğer dönemleriyle kıyaslanmasının mümkün olamayacağı belirtilmektedir (,). Bu nedenlerden dolayı gebelik, kadınların yaşamında yüksek etki gösteren stres dönemidir ve sıklıkla endişe ve depresyonla birleşmektedir (6). Gebelikte depresyon tanısı çoğunlukla atlanır. Gebe kadınlarda da, uyku ve iştah bozukluğu, enerji ve istek kaybı gibi majör depresyonla örtüşen pek çok klinik bulgu ve belirtiye rastlanır. Gebelikte görülen tıbbi hastalıklar gebelikte depresyon tanısını daha güç hale getirir (,). Gebelikte depresyon riski; özgeçmişte depresyon öyküsüyle, annenin yaşı küçüldükçe, yalnız yaşayan annelerde, yetersiz sosyal destekle, evlilikteki uyumsuzlukla, istenmeyen gebelik veya gebelikle ilgili ambivalan düşüncelerle ve çocuk sayısı arttıkça artar (-). Özetle, yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı gebelikte depresyon tanısı çoğunlukla atlanır. Bizde bu çalışmayla, gebelik döneminde depresif semptom sıklığının saptanması ve depresif semptomların görülmesi ile ilişkili sosyodemografik faktörlerin incelenip, belirlenmesini ve bu anlamda literatüre katkı sağlamayı hedefledik. Gereç ve Yöntemler Çalışmaya, Bingöl Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi nde takip edilen 0 gebe dâhil edildi. Gebelik tanısıyla takip edilen, iletişim kurulabilen ve çalışmaya katılmaya gönüllü hastalar örneklemi oluşturmuştur. Çalışma grubunun oluşturulmasında dışlama kriterleri; ölçekleri doldurmayı engelleyecek düzeyde bedensel hastalığın ya da bilişsel yetersizliğin olması ile halen psikiyatrik bir hastalık nedeniyle tedavi görüyor olmasıdır. Çalışmada bu sebeplerden dolayı dışlanan hasta bulunmamaktadır. Araştırma toplam 0 gebeyi kapsamaktadır. Çalışma öncesi, Bingöl Üniversitesi Yerel Etik Kurulu ve çalışmanın yapılacağı ilgili kurumdan gerekli yazılı izinler alınmıştır. Çalışma Helsinki Deklarasyonu ilkeleri uyarınca gerçekleştirilmiştir. Tanımlayıcı nitelikte olan çalışma, araştırmacılar tarafından katılımcılara çalışmanın amacı ve içeriği anlatıldıktan sonra yüz yüze görüşme tekniği ile anket sorularının cevaplandırılması esasına dayanarak yapılmıştır. Araştırmada kullanılan anket formu iki bölümden oluşmaktadır. Formun birinci bölümü, sosyo-demografik ve doğumsal özellikleri sorgulayan soru takımından, ikinci bölümü ise Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ) nden oluşmuştur. BDÖ; Beck tarafından geliştirilmiştir. Ölçek depresyonda görülen belirtileri içerecek biçimde düzenlenmiştir. Ölçek belirti kategorisinden oluşmuştur. Her belirti kategorisi dört kendini değerlendirme maddesinden oluşmuştur. Bu maddeler 0,,, olmak üzere 0 arası puan almaktadır. Ölçekte alınabilecek en yüksek puan 6 tür. Veriler istatistik paket programda değerlendirilmiştir. İstatistiksel değerlendirmelerde yüzde, ortalama, değişkenlerin özelliğine göre kategorik veriler için ki-kare testi, ölçümsel veriler için t-testi/mann Whitney-U testi, One-Way ANO- VA/Kruskall Wallis, testleri kullanılmış bu testlerde gruplar arasındaki farklılıkların belirlenmesinde Tukey s HSD testi/mann Whitney U testi yapılmıştır. Ortalamalar (Ort.) standart sapma (SS) ile birlikte verilmiş (Ort.±SS), p<0.0 istatistiksel anlamlılık olarak değerlendirilmiştir. Bulgular Araştırmaya katılan kadınların, %, si doğurganlık için en ideal kabul edilen - yaş aralığındadır. Katılımcıların, aylık gelir ortalaması 0.±06. TL (min:00 TL, max:0.000tl) olup bu gelirden faydalanan kişi sayısı ortalaması.±. dir (min: kişi, max:0 kişi). Çalışmada kadınların gebe olmalarına rağmen, %0, sinin sigara, %,0 sinin ise alkol kullandıkları tespit edilmiştir (Tablo ). Tablo : Katılımcıların sosyo-demografik özellikleri Sosyo-Demografik Özellikleri Yaş (.±.; min:6, max:) altı - arası - arası 6 ve üzeri Eğitim düzeyi Eşinin Eğitim düzeyi Mesleği Ev hanımı Memur İşçi Serbest meslek Öğrenci Sosyal güvencesi var mı? Medeni durumu Evli Dul Yanıt vermedi Sigara kullanma durumu Kullanıyordum gebelik döneminde bıraktım Alkol kullanma durumu Kullanıyordum gebelik döneminde bıraktım Sayı (N=0) Yüzde Jinekoloji - Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi 0; Volum:, Sayı:, Sayfa: -

3 Katılımcıların, evlilik süresi ortalaması 6.0±. yıl olup min: yıl, max: yıldır. Kadınların, %, ü, ve daha fazla sayıda gebelik yaşadığını, %, si daha önce düşük yaptığını belirtmiştir. Tedavi sonrası gebe kalma oranı ise %, dür (Tablo ). Tablo : Katılımcıların obstetrik ve jinekolojik öyküleri Gebelik Öyküleri Daha önceki gebelik sayısı (n=) den az -6 arası ve üstü Daha önce düşük yapma durumu İnfertilite tedavisi görme durumu Şeker hastalığına sahip olma durumu Gebeliğinin dönemi (n=) Bilmiyorum.trimestır. trimestır. trimestır Gebeliğe bağlı problem yaşama durumu Şimdiki gebeliği isteyerek planlama durumu (n=) Sayı (N=0) Yüzde Bu çalışmada, sosyo-ekonomik-kültürel özellikler depresyon varlığı açısından incelendiğinde kadının yaşının, kendi eğitim düzeyinin, sosyal güvence durumunun ve medeni durumunun depresyon varlığı/yokluğu açısından anlamlı olmadığı görülmüştür. (p>0.0) (Tablo ). Tablo : Katılımcıların sosyo-demografik özelliklerine göre depresyon durumları Sosyo Demografik Özellikler Yaş altı - arası - arası 6 ve üzeri Eğitim düzeyi N Var Test değeri (**) n % * p=0. p=0.0 Sosyal güvencesi var mı? Medeni durumu Evli Dul Yanıt vermedi Sigara kullanma Kullanıyordum, gebelikte bıraktım Alkol kullanma (n=) Kullanıyordum gebelikte bıraktım Şimdiki gebeliği isteyerek planlama durumu (n=) *Satır yüzdesi alınmıştır. **=Chi-Square Analizi p=0.0 p=0. p=0.00 p=0. p=0.0 Kadınların %. unda şiddetli düzeyde depresyon tespit edilmiştir. Ayrıca araştırmada; yaş grubunun, eğitim düzeyinin, medeni durumun depresyon düzeyi açısından anlamlı fark oluşturmadığı (p>0.0) gözlenmiştir (Tablo ). Tablo : Katılımcıların depresyon ölçeği alt grup puanlarının dağılımı (n=0) Depresif Belirtilerin Derecesi Sayı (N=0) Yüzde Depresif belirti yok (0- puan) Hafif düzeyde depresif belirti (0-6 puan) Orta düzeyde depresif belirti (- puan) Şiddetli düzeyde depresif belirti (6 ve üzeri) Toplam Araştırmada kadınların, gebelik öyküleri ile depresyon ölçeği puan ortalamalarının karşılaştırılmaları yapılmıştır. Katılımcıların hamile kalma sayısı -6 arasında olanlarda, gebeliğinin. trimesterinde olanlarda, şimdiki gebeliğini istemeden planlayanlarda depresyon ölçeği puan ortalaması daha yüksektir (p<0.0). Aralarında anlamlı bir farklılık olmamasına rağmen daha önce düşük yapmış olanlarda, infertilite tedavisi görenlerde depresyon ölçeği puan ortalamalarının yüksek çıkması önemlidir (Tablo ). Mesleği Ev hanımı Memur İşçi Serbest meslek Öğrenci p=0.0 Jinekoloji - Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi 0; Volum:, Sayı:, Sayfa: -

4 Tablo : Katılımcıların gebelik öykülerine göre depresyon ölçeği puan ortalamalarının dağılımı Gebelik Öyküleri n Mean Rank Daha önceki gebelik sayısı den az -6 arası ve üstü Daha önce düşük yapma durumu İnfertilite tedavisi görme durumu Şeker hastalığına sahip olma durumu Gebeliğinin dönemi Bilmiyorum.trimestır. trimestır. trimestır Gebeliğe bağlı problem yaşama durumu Şimdiki gebeliği isteyerek planlama durumu (n=) Gebeliği süresince kontrole gitme sayısı (n=) kez -6 arası ve üstü a. a a, b. c 0. a,d.0 b,- c,d Test Değeri p*=0.00 p**=0. p**=0. p**=0.00 p*=0.000 p**=0.0 p**=0.00 p*=0. *Kruskal-Wallis H Testi; **= Mann-Whitney U testi, a,b,c,d Farklılığın kaynaklandığı gruplar Tartışma Yapılan çalışmalara göre gebelikte depresyon ve depresif semptom görülme sıklığının %- arasında değiştiği bulunmuştur (,,). Türkiye de yapılan çalışmalarda, gebelikte depresyon görülme durumunun %, ile %, arasında değiştiği saptanmıştır (,). Bu çalışmada ise, gebelerde depresyon ve depresif semptom görülme sıklığı %, olarak saptanmış olup oranlar literatürle benzerdir. Katılımcıların %, si doğurganlık için en ideal kabul edilen - yaş aralığındadır. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) 0 verilerine göre, en yüksek yaşa özel doğurganlık hızı - yaş grubunda gözlemlenmiştir (6). Çalışma bulguları literatür ile uyumlu olup, anne olma yaşının genç yetişkinlik dönemi olduğu söylenebilir. Kadınların %, i evlilik süresince hamile kalma sayısı den az sayıda gebelik yaşadığını belirtmiştir. Efe nin () İstanbul da yaptığı araştırmada gebelik sayısı,, Altınparmak () ın Manisa da yaptığı araştırmada ortalama gebelik sayısı, tür. Çalışma bulguları literatürle benzerlik göstermektedir. Gebelerin %, sinin daha önce düşük yaptığı ve %, ünün ise, tedavi sonrası gebe kaldığı görülmüştür. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) 0 verilerine göre, Türkiye de kendiliğinden düşük oranı % dür (6). Öte yandan, bu çalışmada kadınların gebe olmalarına rağmen %0, sinin sigara kullanmaları oldukça önemlidir. Bu çalışmada kadınların sosyo-ekonomik-kültürel özellikleri depresyon varlığı açısından da sorgulanmıştır. Bu bağlamda kadının yaşının, kendi eğitim düzeyinin, sosyal güvence durumunun ve medeni durumunun depresyon varlığı/ yokluğu açısından anlamlı olmadığı görülmüştür (p>0.0). Depresyon varlığı açısından anlamlı bir farklılık bulunmamasına rağmen 6 üzeri yaş grubunda olanlarda depresyonun var olarak tespit edilmesi, eğitim düzeyi düşük olanlarda depresyon oranlarının daha yüksek gözlenmesi önemlidir. Ayrıca araştırmada; yaş grubunun, eğitim düzeyinin, medeni durumun depresyon düzeyi açısından anlamlı fark oluşturmadığı da (p>0.0) gözlenmiştir. Literatürde çalışma sonuçlarını destekleyen araştırmalar da mevcuttur (,). Çalışmamızdaki en çarpıcı sonuçlar ise; Katılımcıların hamile kalma sayısı -6 arasında olanlarda, gebeliğinin. trimesterinde olanlarda, şimdiki gebeliğini istemeden planlayanlarda depresyon ölçeği puan ortalaması daha yüksektir(p<0.0). Akbaş ve arkadaşları, ilk gebeliği olan kadınların depresif belirtilerinin daha az olduğunu ileri sürmüşlerdir (). Bazı araştırmalarda ve derlemelerde de, depresyon görülme sıklığı birinci ve üçüncü trimesterlerde, ikinci trimestere oranla daha düşük görülmüştür (0-). Ayrıca araştırmaya katılan kadınlardan şimdiki gebeliğini istemeden planlayanlarda depresyon ölçeği puan ortalaması daha yüksektir (p<0.0). Çalışmalarda özellikle plansız gebeliklerle depresyon arasında pozitif ilişki saptanmıştır (). Araştırmamızda çıkan sonuçlar literatürle uyumludur. Sonuç Gebelik, vücut görüntüsünde, sosyal ilişkilerde ve aile üyelerinin rollerinde değişiklik yaptığı gibi psikolojik ve sosyal durumunu da etkilemektedir. Gebelikte depresyon sık görülen psikolojik problemlerdendir. Bu çalışmada, gebe kadınların önemli oranda depresif belirtiler yaşadığı ve belirtileri arttıran demografik ve doğumsal etkenlerin olduğu saptanmıştır. Ayrıca, katılımcıların hamile kalma sayısı -6 arasında olanlarda, gebeliğinin. trimesterinde olanlarda, şimdiki gebeliğini istemeden planlayanlarda depresyon ölçeği puan ortalaması daha yüksek olduğu görülmüştür. Gebelikleri süresince gebelerin taranması, Aile Hekimine ve Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanına kontrollerinin sağlanması, kontrolleri sırasında psikolojik yönden destek olunması gerektiğini düşünülmüştür. Ayrıca, gebenin ailesine ve özellikle eşine gebeliğin fizyolojik, psikolojik yönü ile ilgili eğitim verilmelidir. Gebe kadınlara depresyondan korunma ve baş etme becerilerini geliştirmeye yönelik eğitim ve danışmanlıklara öncelik verilmelidir. Gebeliğinde depresif belirtileri gösteren gebe kadınlara bu problemlerle baş etme becerilerinin kazandırılması ya da geliştirilmesi amacı ile psikiyatrik yardım ve danışmanlık verilmelidir. Kaynaklar. Özkan S. Psikiyatrik tıp. Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi Kitabı..Baskı. İstanbul: Roche; : 0-.. Okanlı A, Tortumluoğlu G, Kırpınar İ. Gebe kadınların ailelerinden aldıkları sosyal destek ile problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi 00; (): -0.. Ayvaz S, Hocaoğlu Ç, Tiryaki A, Ak İ. Trabzon il merkezin de doğum sonrası depresyon sıklığı ve gebelikteki ilişkili demografik risk etmenleri. Türk Psikiyatri Dergisi 006; (): -.. Faisal-Cury A, Rossi Menezes P. Prevalence of anxiety and depression Jinekoloji - Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi 0; Volum:, Sayı:, Sayfa: -

5 during pregnancy in a private setting sample. Arch Womens Ment Health 00; 0: -.. Diego MA, Field T, Hernandez-Reif M, Schanberg S, Kuhn C, Gonzalez-Quintero V. Prenatal depression restricts fetal growth. Early Hum Dev 00; : Ocaktan ME, Çalışkan D, Öncü B, Özdemir O, Köse K. Park Sağlık Ocağı bölgesindeki gebelerde doğum öncesi ve sonrası depresyonun değerlendirilmesi.. Uluslararası Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Kongresi, 0- Nisan 00, Ankara, Türkiye. Kongre Özet Kitabı; -.. Sungur MZ. Kadında psikiyatrik problemler. Nöroloji, Nörojirüji, Psikiyatri Dergisi 6; : -.. Bennett HA, Einarson A, Taddio A ve ark. Prevalence of depression during pregnancy: systematic review. Obstet Gynecolo, 00; 0: Bunevicius R, Kusminskas L, Bunevicius A ve ark. Psychosocial risk factors for depression during pregnancy. Acta Obstet Gynecol Scand, 00; : Sonawalla SB, Rosenbaum JF (eds). Women s Health and Psychiatry. Philadelphia. Lippincott, Williams and Wilkins 00; -.. Klein M, Essex M. Pregnant or depressed? The effects of overlap between symptoms of depression and somatic complaints of pregnancy on rates of majör depression in the second trimester. Depression ; : 0-.. O Hara MW. Postpartum depression: Causes and Consequences. New York,NY: Springer-Verlag ; Frank E, Kupfer DJ, Perel JM. Three-year outcomes for maintenance therapies in recurrent depression. Arch Gen Psychiatry 0; : Kumar R, Robson MK. A prospective study of emotional disorders in childbearing women. Br J Psychiatry ; : -.. Murray D, Cox JL, Chapman G, et al. Childbirth: Life event or start of a long term difficulty? Br J Psychiatry ; 66: Marcus SM, Flynn HA, Blow FC, Barry KL. Depressive symptoms among pregnant women screened in obstetrics settings. J Womens Health (Larchmt) 00; : -0.. Llewellyn AM, Stowe ZN, Nemeroff CB. Depression during pregnancy and the puerperium. J Clin Psychiatry ; (): 6-.. Yanıkkerem E, Altan E, Demirtosun P. Manisa.nolu sağlık ocağı bölgesinde yaşayan gebelerde depresyon durumu. Kadın Doğum Dergisi 00; (): Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Devlet Planlama Teşkilatı ve Avrupa Birliği, Ankara, Türkiye 0.. Efe H. Gebeliğin kadın cinselliği üzerindeki etkileri. Haseki eğitim ve Araştırma Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği Uzmanlık Tezi, İstanbul Altınparmak S. Gebelerde sosyodemografik özellikler, öz bakım gücü ve yaşam kalitesi ilişkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 006; (6): 6-.. Akbaş E, Virit O, Kalenderoğlu A, Savaş AH, Sertbaş G. Gebelerde sosyodemografik değişkenlerin kaygı ve depresyon düzeyi ile ilişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi, 00; : Kuğu N, Akyüz G. Gebelikte ruhsal durum. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 00; : 6-. Jinekoloji - Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi 0; Volum:, Sayı:, Sayfa: -