POSTPARTUM DEPRESYON VE ALGILANAN SOSYAL DESTEĞİN MATERNAL BAĞLANMAYA ETKİSİ

Transkript

1 POSTPARTUM DEPRESYON VE ALGILANAN SOSYAL DESTEĞİN MATERNAL BAĞLANMAYA ETKİSİ Sevil Şahin 1, İlknur Demirhan 1, Sibel Peksoy 1, Sena Kaplan 1, Gülay Dinç 2 1 Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Ankara 2 Nafiz Körez Sincan Devlet Hastanesi, Ankara

2 Gebelik ve doğum, fiziksel ve psikososyal değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemlerde çeşitli duygular deneyimleyen kadınların sosyokültürel geçmişi, gebeliği isteyip istemediği ve sosyal destek sistemleri önem arz etmektedir.

3 Gebelik ve doğum sonrası yaşanan bu sürece uyumu ve baş etmeyi etkileyen faktörler arasında ise maternal bağlanma, sosyal destek algısı ve depresyon bulunmaktadır.

4 AMAÇ Postpartum depresyon ve algılanan sosyal desteğin maternal bağlanmaya etkisinin incelenmesi amacıyla planlanmıştır.

5 YÖNTEM Çalışma, ile tarihleri arasında Ankara da bir devlet hastanesinin acil servis ve çocuk polikliniğe başvuran 1-6 aylık bebeği olan annelerde yürütülmüş kesitsel tipte bir araştırmadır. Araştırmanın örneklemini 380 anne oluşturmuştur.

6 YÖNTEM Verilerin toplanmasında; Anket Formu (Annelerin sosyo-demografik ve doğurganlık özellikleri, bebeğe ilişkin özellikler ve doğum sonrası anne-bebek ile ilgili özelliklere ilişkin 36 soru maddesi), Edinburg Doğum Sonrası Depresyon Ölçeği (EDDÖ), Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ), Maternal Bağlanma Ölçeği (MBÖ) kullanılmıştır.

7 Ölçek puanları normal dağılmadığı için ortanca (min-maks) ile, kategorik değişkenler sayı (%) ile ifade edilmiştir. Ölçek gruplarının karşılaştırılmasında grup sayısına bağlı olarak "Mann-Whitney U testi" veya "Kruskal-Wallis Varyans analizi" kullanılmıştır. MBÖ, EDDÖ ve ÇBASDÖ puanları arasındaki ilişkinin incelenmesinde Spearman Korelasyon analizi kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık değeri olarak p<0.05 alınmıştır.

8 BULGULAR

9 Tablo 1. Annelerin Sosyo-Demografik ve Obstetrik Özellikleri Özellikler n(%) Yaş ortalaması 27.9±5.54 Yaş grupları (26.8) (34.5) (25.5) 35 ve üzeri 50(13.2) Eğitim durumu İlköğretim ve altı 196(51.6) Yüksekokul 184(48.4) Eşinin Eğitim Durumu İlköğretim ve altı 139(36.6) Yüksekokul 240(63.2) Aile tipi Çekirdek aile 306(80.5) Geniş aile 68(17.9) Parçalanmış aile 6(1.3) Gebelik Sayısı 1 135(35.5) 2 ve üzeri 245(64.5)

10 Tablo 1. Annelerin Sosyo-Demografik ve Obstetrik Özellikleri Çocuk Sayısı n (%) İlk çocuk 157(41.3) 2 ve üzeri 223(58.7) Son Gebeliğin Planlı Olup Olmadığı Planlanmış 327(86.1) Planlı değil 53(14.0) Son Gebeliğinde 4 ve üzeri DÖB Alma Almış 344(90.5) Almamış 36(9.5) Son Doğumun Şekli Normal Doğum 264(69.5) Sezaryen 116(30.5) Son Doğumda Bebeğin Cinsiyeti Kız 187(49.2) Erkek 193(50.8) Bebeği İlk Emzirme İlk 30 dakika içinde 199(52.4) dakika içinde 80(21.1) 1 saat ve üzeri 101(26.6)

11 Kadınların Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre MBÖ, ÇBASDÖ ve EDDÖ Puanlarının Dağılımı Çalışmamızda, MBÖ, ÇBASDÖ ve EDDÖ puanı ile gelir düzeyi arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<0.05). MBÖ'ye göre farkın hangi gruptan kaynaklandığı incelendiğinde; "orta gelir düzeyi"ne sahip kadınların puanının "düşük gelir düzeyi"ne sahip olanlara göre daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05).

12 ÇBASDÖ'ye göre farkın hangi gruptan kaynaklandığı incelendiğinde; "orta gelir düzeyi" ile "düşük gelir düzeyi"ne sahip kadınların puanlarının, "yüksek gelir düzeyi"ne göre daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05).

13 EDDÖ'ye göre farkın hangi gruptan kaynaklandığı incelendiğinde; "düşük gelir düzeyi"ne sahip kadınların puanlarının "orta ve yüksek gelir düzeyi"ne sahip kadınlara göre ölçek puanının daha düşük olduğu belirlenmiştir (p<0.05).

14 Kadınların gelir getiren bir işte çalışmasının, kadınların ve eşlerinin eğitim durumunun yükselmesinin ÇBASDÖ puanlarını da olumlu etkilediği ve aradaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0.05).

15 Çekirdek aileye sahip olan kadınların ÇBASDÖ puanlarının yükseldiği, EDDÖ puanlarının düştüğü ve aradaki farkın ise istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0.05).

16 Kadınların Gebelik ve Doğuma İlişkin Özelliklerine Göre MBÖ, ÇBASDÖ ve EDDÖ Puanlarının Dağılımı Çalışmamızda MBÖ ve EDDÖ puanlarının kadınların sahip olduğu çocuk sayısı ile ilişkili olmadığı belirlenirken (p>0.05), ilk çocuğuna sahip olanlarda ÇBASDÖ puanının daha yüksek olduğu ve iki ve üzeri çocuğa sahip olanlara göre aradaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir (p<0.05).

17 Son gebeliğin planlı olma durumuna göre ölçek puanları değerlendirildiğine; MBÖ puanına göre gebeliği planlama durumu anlamlı bulunmazken (p>0.05), gebeliği planlanmış olan kadınlarda ÇBASDÖ puanının yükseldiği ve EDDÖ puanının düştüğü belirlenmiştir (p<0.05).

18 Kadınlarda doğum şekline göre ölçek puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmazken (p>0.05), dört ve üzeri doğum öncesi bakım alanlarda ve yenidoğan cinsiyetinden memnun olanlarda EDDÖ puanlarının daha düşük olduğu belirlenmiş olup, gruplar arası fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.05).

19 Bununla birlikte MBÖ ile ilişkili olarak yenidoğanı ilk görme ve ilk emzirme süresi uzadıkça MBÖ puanının düştüğü belirlenmiş olup, gruplar arası fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.05).

20 ÇBASDÖ ve EDDÖ puanları ile ilişkili olarak ile eşi ile sosyal ilişkisinden memnun olan kadınların algıladıkları sosyal destek faktörünün yüksek olduğu ve depresyon riskinin düşük olduğu belirlenmiş olup, gruplar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı olduğu belirlenmiştir (p<0.05).

21 Çok Boyutlu Sosyal Destek Puanı ile Edinburg Depresyon Ölçeği ve Maternal Bağlanma Ölçeği Toplam Puanları Saçılım Grafiği MBÖ ile ÇBASDÖ arasında pozitif yönde, EDDÖ ile ÇBASDÖ arasında da negatif yönde bir ilişki olduğu belirlenmiştir.

22 SONUÇ VE ÖNERİLER

23 Elde edilen sonuçlara göre çalışmamızda maternal bağlanma ile algılanan sosyal destek arasında ilişki olduğu, doğum sonu dönemde yenidoğanla daha erken dönemde iletişimi ve emzirme süreci başlanmış olan annelerde maternal bağlanma düzeyinin yüksek olduğu belirlenmiştir.

24 Algılanan sosyal destekle; annenin ve eşin eğitim düzeyinin yükselmesinin, çekirdek aileye sahip olmanın, ilk çocuğa sahip olmanın, son gebeliğin planlı olmasının, eş sosyal ilişkisinden memnun olunması gibi faktörlerin ilişkili olduğu belirlenmiştir.

25 Bununla birlikte; son gebeliği planlamamış olanların, yenidoğan cinsiyetinden ve eş sosyal ilişkisinden memnun olmayanların depresyon riskinin yüksek olduğu saptanmıştır.

26 Bu kapsamda, Sağlık çalışanlarının doğum sonu dönemde anne-bebek bağlanmasını değerlendirmesi, Gebelik ve doğum sonu dönemde anne-bebek bağlanmasını etkileyen faktörlerin belirlenmesi önem taşımaktadır.

27 Teşekkürler